Tài Liệu Phát Triển Năng Lực Tự Học Cho Học Sinh Thông Qua Sử Dụng Phương Pháp Dạy Học Theo Góc Trong Chủ Đề.pdf

1 of 98.

SỞ GD&ĐT NGHỆ AN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Tên đề tài
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH THÔNG
QUA SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO GÓC
TRONG CHỦ ĐỀ “CÁC CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP
TRONG LỊCH SỬ THẾ GIỚI” - LỊCH SỬ 10.
Lĩnh vực: Lịch sử

Nghệ An, tháng 4 năm 2023
0

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Cơng ngh thông tin document, khoa luan, tieu luan, 123


2 of 98.

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chun ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Cơng ngh thông tin document, khoa luan, tieu luan, 123


3 of 98.

SỞ GD&ĐT NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 4

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Tên đề tài
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH THÔNG

QUA SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO GĨC
TRONG CHỦ ĐỀ “CÁC CUỘC CÁCH MẠNG CƠNG NGHIỆP
TRONG LỊCH SỬ THẾ GIỚI” - LỊCH SỬ 10.
Lĩnh vực: Lịch sử

Tác giả: Ngô Thị Ngọc

Nghệ An, tháng 4 năm 2023
0

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Cơng ngh thơng tin document, khoa luan, tieu luan, 123


4 of 98.

MỤC LỤC ………………………………………………………………………i
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ……………………………….......……….ii
PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………………………………………..1
1. Lý do chọn đề tài ………………………………………………………………1
2. Mục đích, phương pháp nghiên cứu …………………………………………..2
3. Tính mới và những đóng góp của đề tài ………………………………………2
4. Kế hoạch thực hiện đề tài ……………………………………………………..3
PHẦN 2. NỘI DUNG ĐỀ TÀI …………………………………………………4
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ………………4
1.1. Cơ sở lí luận …………………………………………………………………4
1.1.1. Năng lực tự học ……………………………………………………………4
1.1.2. Phương pháp dạy học theo góc ……………………………………………5
1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài ……………………………………………………8
1.3. Hình thành giả thuyết khoa học và đề xuất biện pháp ……………………..12
Chương 2. PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH THƠNG

QUA SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO GĨC ……………….14
2.1. Phân tích cấu trúc của chủ đề ………………………………………………14
2.2. Thiết kế qui trình dạy học theo góc và sử dụng phương pháp dạy học …….14
2.2.1. Nguyên tắc xây dựng quy trình …………………………………………..14
2.2.2. Đề xuất qui trình dạy học theo góc ………………………………………15
2.3. Minh hoạ qui trình dạy học theo góc ………………………………………18
2.4. Kế hoạch bài học có sử dụng phương pháp dạy học theo góc ……………..24
2.5. Thiết kế tiêu chí và bộ công cụ đánh giá năng lực tự học ………………….35
2.6. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi ……………………………………...37
2.6.1. Mục đích khảo sát ………………………………………………………..37
2.6.2. Nội dung và phương pháp khảo sát ………………………………………37
2.6.3. Đối tượng khảo sát ……………………………………………………….38
2.6.4. Kết quả khảo sát ………………………………………………………….38
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM …………………………………….41
3.1. Mục đích thực nghiệm ……………………………………………………..41
3.2. Nội dung thực nghiệm ……………………………………………………..41
3.3. Phương pháp thực nghiệm …………………………………………………41
3.4. Kết quả thực nghiệm ……………………………………………………….41
3.4.1. Kết quả phân tích định lượng …………………………………………….41
3.4.2. Kết quả phân tích định tính ………………………………………………45
PHẦN 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ……………………………………...46
1. Kết luận ……………………………………………………………………….46
2. Kiến nghị ……………………………………………………………………...46
TÀI LIỆU THAM KHẢO ……………………………………………………..47
PHỤ LỤC ………………………………………………………………………..I

i

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Cơng ngh thơng tin document, khoa luan, tieu luan, 123

5 of 98.

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Nội dung đây đủ

Viết tắt

1

Cách mạng cơng nghiệp

CMCN

2

Dạy học theo góc

DHTG

3

Đánh giá

ĐG

4

Giáo viên

GV

5

Học sinh

HS

6

Kĩ thuật dạy học

KTDH

7

Năng lực tự học

NLTH

8

Phong cách học tập

PCHT

9

Phiếu học tập

PHT

10

Phương pháp dạy học

PPDH

11

Phương pháp dạy học theo góc

PPDHTG

12

Quá trình dạy học

QTDH

13

Sách giáo khoa

SGK

14

Trung học phổ thơng

THPT

15

Thực nghiệm

TN

TT

ii

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Cơng ngh thơng tin document, khoa luan, tieu luan, 123


6 of 98.

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đổi mới phương pháp dạy học phát triển
phẩm chất, năng lực của chương trình giáo dục phổ thơng 2018.
Việc thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thơng địi hỏi phải đổi
mới đồng bộ từ mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện dạy học đến cách
thức đánh giá kết quả dạy học, trong đó khâu đột phá là đổi mới phương pháp dạy
học. Phương pháp dạy học cần hướng vào việc tổ chức cho người học học tập
trong hoạt động và bằng hoạt động tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo.
Đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử theo hướng tích cực hóa hoạt
động học tập của học sinh nhằm khơi dậy và phát triển các phẩm chất và năng lực
cốt lõi, hình thành cho học sinh năng lực tự học, tư duy tích cực độc lập sáng tạo;
tăng cường sự hợp tác và giao tiếp trong quá trình học tập; rèn luyện kỹ năng vận

dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú
học tập cho học sinh.
Xuất phát từ mục tiêu chương trình giáo dục phổ thơng 2018 về phát triển
năng lực tự học – một trong những năng lực cốt lõi cho học sinh THPT.
Việc đổi mới phương pháp và kĩ thuật dạy để đạt được mục tiêu phát triển
phẩm chất và năng lực người học của chương trình giáo dục phổ thơng mới 2018
đã và đang là động lực thúc đẩy quá trình dạy học nhằm phát huy hết các năng lực
của học sinh trong đó có năng lực tự học. Năng lực tự học là một năng lực quan
trọng, là sự nỗ lực của chính bản thân người học, sự làm việc của bản thân người
học một cách có kế hoạch trên tinh thần tự động học tập. Điều đó càng chứng tỏ
tầm quan trọng của dạy học hướng tới phát triển năng lực của người học mà trong
đó năng lực tự học đóng vai trị cốt lõi trong q trình dạy và học.
Xuất phát từ thực trạng dạy học bộ môn Lịch sử THPT đáp ứng mục tiêu
phát triển năng lực tự học cho học sinh thơng qua phương pháp dạy học theo góc.
Nhìn chung tư tưởng chủ đạo của đổi mới phương pháp là tập trung vào các
hoạt động của trò; trò tự nghiên cứu, tìm tịi, khám phá; tăng cường giao lưu trao
đổi giữa trò và trò. Tuy nhiên trên thực tế, việc đổi mới phương pháp dạy học còn
chậm. Giáo viên chưa chủ động trong việc vận dụng linh hoạt các phương pháp và
kĩ thuật dạy học tích cực. Việc vận dụng sáng tạo, linh hoạt các phương pháp và kĩ
thuật dạy học tích cực là yếu tố quan trọng để bồi dưỡng và phát triển phẩm chất,
năng lực cốt lõi cho học sinh. Trong đó, việc tổ chức dạy học theo góc là một
phương pháp tổ chức dạy học đóng vai trò quan trọng thúc đẩy sự phát triển các
năng lực cốt lõi nói chung, đặc biệt là sự phát triển năng lực tự học cho học sinh.
Xuất phát từ vai trị của phương pháp dạy học theo góc trong việc bồi dưỡng
và phát triển các năng lực cốt lõi nói chung và năng lực tự học nói riêng cho học
sinh THPT thông qua tổ chức dạy học Lịch sử lớp 10. Vì vậy, tơi đã đi đến thống
nhất lựa chọn đề tài: “Phát triển năng lực tự học cho học sinh thơng qua sử dụng
1

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Công ngh thông tin document, khoa luan, tieu luan, 123

7 of 98.

phương pháp dạy học theo góc trong chủ đề các cuộc cách mạng công nghiệp
trong lịch sử thế giới - Lịch sử 10”
2. Mục đích, phương pháp nghiên cứu của đề tài
- Mục tiêu của đề tài: Thiết kế quy trình và sử dụng phương pháp dạy học
theo góc nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh trong dạy học chủ đề các
cuộc Cách mạng công nghiệp trong lịch sử thế giới, lịch sử 10.
- Phương pháp nghiên cứu của đề tài: Đề tài vận dụng các phương pháp
nghiên cứu là:
+ Nghiên cứu lý thuyết về cơ sở lí luận phát triển năng lực tự học trong dạy
học theo góc; nội dung kiến thức phù hợp việc thiết kế bài học.
+ Phương pháp điều tra về thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học môn
Lịch sử nhằm bồi dưỡng và phát triển năng lực cho học sinh THPT.
+ Phương pháp chuyên gia thông qua việc tham vấn đồng nghiệp có kinh
nghiệm, các giảng viên phương pháp dạy học bộ môn nhằm tranh thủ tiếp thu kiến
thức lí luận, phương pháp dạy học theo góc nhằm bồi dưỡng và phát triển năng lực
tự học cho học sinh.
+ Phương pháp thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá một cách khách quan
các nội dung, giải pháp của đề tài đưa ra, thống kê và xử lí số liệu để rút ra kết
luận.
3. Tính mới và những đóng góp của đề tài
❖ Tính mới của đề tài
- Đề tài đề xuất được quy trình sử dụng phương pháp dạy học theo góc để
phát triển năng lực tự học cho học sinh trong dạy học chủ đề các cuộc Cách mạng
công nghiệp trong lịch sử thế giới, Lịch sử 10.
- Đề tài đã xây dựng được hệ thống câu hỏi, bài tập, phiếu học tập đánh giá
học sinh.

❖ Tính khoa học

- Đề tài đã phân tích những cơ sở lý luận và thực tiễn cụ thể, xác thực.
- Đề tài tiến hành thực nghiệm sư phạm bằng các phương pháp khoa học, số
liệu thống kê khách quan, chính xác, trung thực.
- Nội dung đề tài được trình bày, lý giải theo từng phần, chương, mục rõ ràng,
mạch lạc. Các luận điểm, luận cứ nêu ra đều có cơ sở.
- Góp phần hệ thống hóa lý luận về phương pháp dạy học theo góc để phát
triển năng lực tự học cho học sinh trong dạy học Lịch sử.
- Đề xuất bộ tiêu chí đánh giá năng lực tự học cho học sinh cấp THPT.
- Những đóng góp của đề tài về lĩnh vực nghiên cứu khoa học giáo dục và
trong việc vận dụng vào thực tiễn với mục tiêu Chương trình giáo dục phổ thông
2018. Tạo ra một hướng đi mới trong đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử.
2

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Cơng ngh thơng tin document, khoa luan, tieu luan, 123


8 of 98.

- Đề tài không chỉ giúp học sinh hứng thú hơn trong học tập, giúp các em hiểu
biết về kiến thức Lịch sử mà còn giúp các em phát triển năng lực tự học, thơng qua
đó giúp các em vững vàng trong học tập và trong cuộc sống sau này. Đó cũng là
những kĩ năng cần thiết để người học trở thành người làm việc có hiệu quả trong
tương lai.
❖ Tính khả thi khi ứng dụng thực tiễn
- Đề tài có giá trị thực tiễn cao, dễ dàng áp dụng vào quá trình dạy học, nhằm
nâng cao chất lượng dạy học mơn Lịch sử.
- Đề tài có thể ứng dụng trong giáo dục phổ thông mới và hướng phát triển
tiếp theo của đề tài với dạy học bộ môn cũng như các bộ môn khác.

4. Kế hoạch thực hiện đề tài
- Năm học 2021-2022: Nghiên cứu cơ sở lý luận.
- Năm học 2022-2023: Điều tra thực trạng việc dạy học ở trường trung học
phổ thông; Thiết kế quy trình tổ chức dạy học góc, bộ cơng cụ và tiêu chí đánh giá;
Thực nghiệm sư phạm; Viết đề tài và tham vấn đồng nghiệp, chuyên gia.

3

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Công ngh thông tin document, khoa luan, tieu luan, 123


9 of 98.

PHẦN II. NỘI DUNG ĐỀ TÀI
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Năng lực tự học
1.1.1.1. Khái niệm
Năng lực tự học là tự mình tìm tịi, nhận thức, vận dụng kiến thức vào tình
huống mới với chất lượng cao.
Theo tác giả Phan Thị Thanh Hội và Kiều Thị Thu Giang (2016): NLTH là
khả năng người học độc lập, tự giác từ việc xác định mục tiêu học tập, thiết kế và
thực hiện kế hoạch học tập đến việc tự đánh giá và điều chỉnh việc học nhằm tối ưu
hóa việc lĩnh hội kiến thức và phát triển kỹ năng, năng lực.
Chúng tôi cho rằng: “Năng lực tự học là năng lực mà ở đó người học có khả
năng độc lập, tự giác để xác định mục tiêu học tập, xây dựng được kế hoạch học
tập và thực hiện kế hoạch học tập đó, đồng thời có khả năng tự đánh giá, nhận xét
và điều kế hoạch học tập của bản thân nhằm tối ưu hóa việc lĩnh hội kiến thức và
không ngừng nâng cao chất lượng học tập”.
1.1.1.2. Vai trị năng lực tự học trong q trình dạy học

Trong q trình dạy học, hoạt động tự học ln giữ vị trí rất lớn trong q
trình học tập của người học.
Tự học là yếu tố quyết định chất lượng và hiệu quả của hoạt động học tập:
Tự học có ý nghĩa to lớn đối với người học để hoàn thành nhiệm vụ học tập của
người học. Tự học là mục tiêu cơ bản của quá trình dạy học.
Trong hoạt động học tập bồi dưỡng NLTH cho HS được xem là một trong
những đặc trưng cơ bản của PPDH tích cực góp phần nâng cao chất lượng dạy học,
tạo cho người học có động lực học tập mạnh mẽ, phát huy khả năng tự học, tự chủ,
sáng tạo để chiếm lĩnh kho tàng kiến thức nhân loại.
Tự học giúp người học nắm vững kiến thức, hình thành kĩ năng, kĩ xảo và
nghề nghiệp trong tương lai.
Tự học thường xuyên còn tạo cho người học có nếp sống, cách làm việc
khoa học, rèn luyện ý chí phấn đấu, đức tính kiên trì, óc phê phán, hứng thú học
tập và lòng say mê nghiên cứu khoa học, tạo nên động lực nội sinh của q trình
học tập. NLTH chính là nhân tố nội lực, nhân tố quyết định chất lượng đào tạo.
1.1.1.3. Thành phần cấu trúc năng lực tự học
Theo Chương trình giáo dục phổ thơng tổng thể thì trong NLTH của học
sinh THPT gồm có các thành phần sau: Xác định nhiệm vụ học tập; Đánh giá và
điều chỉnh được kế hoạch học tập; Tự nhận ra và điều chỉnh những sai sót, hạn chế
của bản thân trong q trình học tật.
4

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Cơng ngh thơng tin document, khoa luan, tieu luan, 123


10 of 98.

Trên cơ sở nghiên cứu việc phân loại các thành tố NLTH và mục tiêu, nhiệm
vụ của dạy học hiện nay là dạy học chú trọng đến việc rèn luyện phương pháp tư
duy, NLTH, tự nghiên cứu, tạo niềm vui, hứng thú, nhu cầu hành động và thái độ

tự tin trong học tập cho HS. Trong đề tài này, chúng tôi sẽ tập trung nghiên cứu và
rèn luyện cho HS nhóm năng lực sau:
Năng lực xác định mục tiêu học: tức là xác định được sau khi học xong bản
thân cần đạt được những gì? (kiến thức, kĩ năng, năng lực, thái độ…). Trả lời cho
câu hỏi: “học cái gì? Học để làm gì?”.
Năng lực lập kế hoạch tự học: từ mục tiêu học tập phải lên kế hoạch để đạt
được nội dung cần học trong chủ đề, cách thức tài liệu cần thiết trong chủ đề (sách,
báo, trang web, câu truyện, thước phim…), dự kiến các hành động, nhiệm vụ để
đạt được mục đích học tập chủ đề, dự kiến sản phẩm có được sau khi học chủ đề.
Trả lời cho câu hỏi: “cần phải làm gì để đạt được mục tiêu”.
Năng lực thực hiện kế hoạch: thể hiện qua cách thức tìm kiếm, thu thập
thơng tin; cách thức xử lý thông tin; cách thức vận dụng thông tin, tri thức để tạo ra
những sản phẩm theo kế hoạch đã lập (bài báo cáo, bài thuyết trình, sơ đồ, bảng
biểu, đoạn video). Trả lời cho câu hỏi “Cần làm như thế nào?”
Năng lực tự thể hiện bản thân: thể hiện qua việc bản thân người học trình
bày báo cáo trước nhóm hoặc trước lớp.
Năng lực tự kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh kế hoạch tự học của bản thân;
sau khi thực hiện các kĩ năng trên cần kiểm tra, đánh giá xem trong quá trình tự
học bản thân người học đã đạt được những gì điều chỉnh những sai sót, hạn chế và
vạch kế hoạch điều chỉnh cách học để nâng cao chất lượng học tập.
1.1.2. Phương pháp dạy học theo góc
1.1.2.1. Khái niệm về dạy học theo góc (DHTG)
Thuật ngữ tiếng Anh “Working in corners” hoặc “Working with areas” có
thể hiểu là “làm việc theo góc”, “làm việc theo khu vực” hoặc “học theo góc”,
trong đó nhấn mạnh vai trị của HS trong dạy học.
“Dạy và học theo góc là một hình thức tổ chức hoạt động học tập, trong
đó HS thực hiện các nhiệm vụ khác nhau tại các vị trí cụ thể trong không gian
lớp học, nhằm đạt được mục tiêu học sâu một nội dung hay một bài học”.
Quá trình học tập được chia thành các khu vực (các góc) với các nhiệm vụ
và tư liệu học tập dành riêng cho mỗi góc. Nhóm tại mỗi góc được hình thành tự

do theo nguyện vọng của HS chứ không do GV áp đặt. Có 3 kiểu góc học tập:
* Góc theo phong cách học tập (PCHT)
Tại các góc sẽ có tư liệu và bảng hướng dẫn nhiệm vụ giúp HS nghiên cứu
một nội dung bài học theo các PCHT khác nhau: quan sát, trải nghiệm, phân tích,
áp dụng.
5

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Công ngh thông tin document, khoa luan, tieu luan, 123


11 of 98.

Mỗi góc đều thể hiện sự đa dạng về PCHT. Do đó, HS có sở thích và năng
lực khác nhau, nhịp độ học tập và PCHT khác nhau đều có thể tự tìm cách để thích
ứng và thể hiện năng lực của mình. Điều này cho phép GV giải quyết vấn đề đa
dạng trong nhóm.
* Góc theo hình thức hoạt động khác nhau
Tại các góc, HS được nghiên cứu cùng một nội dung học tập theo các hình
thức khác nhau: góc mĩ thuật, góc trải nghiệm, góc thảo luận, góc đọc.
* Góc hỗn hợp
Tuỳ nội dung cụ thể mà GV thiết kế góc hỗn hợp khi áp dụng PPDHTG
cho các mơn học khác nhau, ví dụ như: góc mĩ thuật, góc sáng tác, góc quan sát,
góc tốn học…
1.1.2.2. Bản chất của DHTG
Theo tài liệu tham khảo số, DHTG có các bản chất sau:
+ DHTG tạo ra một mơi trường học tập với cấu trúc được xác định cụ thể.

Khi tổ chức DHTG, QTDH được chia thành các khu vực cụ thể (các góc học
tập) cùng với sự phân chia nhiệm vụ học tập, thời gian, tư liệu và phương tiện học
tập riêng biệt cho từng khu vực (góc). Tính rõ ràng trong cấu trúc tổ chức học tập

như thế giúp HS có thể độc lập và dễ dàng lựa chọn cách thức học tập riêng thích
hợp cho mình (tự lựa chọn hoặc có sự hướng dẫn của GV) để thực hiện mục tiêu
học tập chung.
+ DHTG có tính khuyến khích, hỗ trợ, thúc đẩy và kích thích HS tích cực hoạt
động, thơng qua hoạt động mà học tập.
Nội dung học tập được thiết kế trong các nhiệm vụ có thể là những tình huống
có vấn đề, những mâu thuẩn nhận nhận thức, những thử thách với kiến thức hồn
tồn mới. Vì thế, để giải quyết chúng, bản thân mỗi HS phải tích cực hoạt động, tự
lực hoặc giúp đỡ lẫn nhau trong quá trình chiếm lĩnh kiến thức mới. Thơng qua các
hoạt động, HS khơng chỉ có được tri thức mới mà cịn khám phá được bản thân
có thể làm được gì, từ đó thúc đẩy sự tiến bộ bằng chính năng lực thật sự của bản
thân.
+ Hoạt động học tập trong DHTG có tính đa dạng cao về nội dung và hình
thức tổ chức hoạt động.
Ở mỗi góc học tập, các nhiệm vụ được thiết kế với sự đa dạng về cả nội dung
lẫn hình thức tổ chức hoạt động. Do đó, những HS có sở thích và năng lực khác
nhau, nhịp độ học tập và PCHT khác nhau đều có thể tìm được hình thức học tập
phù hợp, có thể tự thích ứng và có cơ hội thể hiện thế mạnh của mình. Đây chính là
giải pháp hữu hiệu cho tình trạng đa dạng trong nhóm học tập.
+ DHTG tổ chức nhiệm vụ học tập với mục đích để HS được thực hành,
khám phá và trải nghiệm qua mỗi hoạt động.
6

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Công ngh thông tin document, khoa luan, tieu luan, 123


12 of 98.

Việc chính bản thân HS được trải nghiệm và khám phá nội dung bài học
sẽ giúp mở ra nhiều cơ hội học tập mới mẻ, tạo cơ hội để người học phát triển

“câu chuyện” về mình theo những cách khác nhau.
1.1.2.3. Yêu cầu GV và HS trong DHTG để phát triển NLTH
* Đối với GV:
- Hướng dẫn HS cách chuẩn bị bài ở nhà: GV cần hướng dẫn HS cách đọc
trước tài liệu, cách hệ thống và ghi nhớ bài học, cách chuẩn bị dụng cụ…
Yêu cầu HS tự nghiên cứu PHT và SGK, xác định được đâu là nhiệm vụ của
cá nhân phải thực hiện và tự thực hiện nhiệm vụ đó. Ví dụ, khi tiến hành thí
nghiệm, đo đạc và phân tích số liệu đo được, vẽ hình... là nhiệm vụ của cá nhân.
Yêu cầu HS sử dụng phiếu hỗ trợ phù hợp, các phương tiện học tập tại góc,
giúp đỡ HS khi HS gặp những khó khăn mà khơng tự giải quyết được.
- Hướng dẫn HS cách thu nhận kiến thức, có thể là: Hướng dẫn HS cách thu
thập thông tin từ SGK và phiếu học tập, chỉ ra những dấu hiệu cho thấy nội dung
chính của bài học, cách làm thí nghiệm, cách vẽ hình...
- Hướng dẫn HS cách lựa chọn sách tham khảo và cách đọc sách tham khảo.
GV cần chỉ ra các tài liệu bắt buộc phải nghiên cứu cho môn học và các tài liệu hỗ
trợ một cách cụ thể để HS dễ dàng tiếp cận khi tìm tài liệu cho môn học.
- Hướng dẫn cách nghe giảng và ghi chép bài trên lớp. GV hướng dẫn HS
cách lắng nghe tích cực và phản hồi tích cực đối với GV và với HS khác.
- Hướng dẫn HS cách xử lý tri thức thành kiến thức của riêng mình. Cụ thể
GV hướng dẫn HS sử dụng các mức độ định hướng khác nhau để các em có thể tự
lực giải quyết các vấn đề. GV có thể hướng dẫn HS sử dụng sơ đồ tư duy để hệ
thống lại kiến thức đã học.
Yêu cầu HS tự tổng kết được nội dung kiến thức và tự trình bày kết quả học
tập tại góc, lắng nghe và phản biện kết quả học tập của nhóm khác...
- Kiểm tra, giám sát và định hướng các hoạt động học tập của HS. Khi HS tự
học cá nhân hay hoạt động nhóm thì cần có sự giám sát, hỗ trợ của GV, điều này là
tiền đề và động lực để HS tự học.
- Hướng dẫn HS tự kiểm tra, tự ĐG kết quả và quá trình học tập của mình sau
bài học bằng “Phiếu tự ĐG”.
* Đối với HS:

- Tự nghiên cứu được nội dung các phiếu tại góc học tập (PHT, phiếu hỗ trợ).
Tự nghiên cứu các nội dung của SGK mà PHT yêu cầu.
- Thực hiện tốt các nhiệm vụ mà PHT yêu cầu HS thực hiện một cách độc lập.
Ví dụ: Tại góc thực nghiệm thì HS tự lắp ráp được thí nghiệm, tự quan sát, tự đo đạc,
tự sử dụng các dụng cụ đo... Góc phân tích thì tự nghiên cứu SGK, tự sử dụng tài
7

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chun ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Cơng ngh thông tin document, khoa luan, tieu luan, 123


13 of 98.

liệu...
- Tự tìm kiếm các phương án để giải quyết các nhiệm vụ ở góc mà phong
cách học không phải là sở trường của bản thân và tin tưởng bản thân sẽ giải quyết
được.
- Tự giải các bài tập có liên quan đến kiến thức của bài học.
1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài
Để xác định cơ sở thực tiễn cho nghiên cứu đề tài về việc sử dụng các
PPDHTG nhằm phát triển NLTH cho HS trong dạy học bộ mơn Lịch sử nói chung
và trong dạy học chủ đề các cuộc cách mạng công nghiệp trong lịch sử thế giới Lịch sử 10 nói riêng, tơi đã tiến hành sử dụng phiếu điều tra, thăm dò ý kiến 23 GV
trực tiếp giảng dạy môn Lịch sử THPT trên địa bàn huyện Diễn Châu và 125 HS
lớp 10 thuộc các trường THPT trên địa bàn huyện Diễn Châu trong năm học 20222023. Các vấn đề khảo sát tơi quan tâm đến thực trạng sau:
* Về phía HS:
Để tìm hiểu về thái độ của HS đối với mơn Lịch sử và q trình học tập mơn
Lịch sử của HS ở trường THPT hiện nay, tôi tiến hành khảo sát bằng cách phát
phiếu hỏi, kết quả thống kê được thể hiện trong bảng 1.1.
Bảng 1.1. Em hãy đánh dấu (X) vào ơ “có” hoặc” khơng” trong bảng sau:
Câu hỏi

1. Em có u thích mơn Lịch sử khơng?

Câu trả lời

Kết quả
Số lượng Tỉ lệ %

Rất u thích

35

u thích

45

Khơng u thích

45

Thường xuyên
2. Trong QTDH bộ môn Lịch sử, thầy
(cô) đã bao giờ tổ chức tổ chức phương Thỉnh thoảng
pháp dạy học theo góc chưa?
Chưa bao giờ
Rất hứng thú
3. Mức độ hứng thú của em như thế nào
Hứng thú
khi được thầy (cô) sử dụng phương
pháp dạy học theo góc?
Khơng hứng thú

14
91
20

28
36
36
16
72,8
11,2

52

41,6

63

50,4

10

8
8

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Cơng ngh thơng tin document, khoa luan, tieu luan, 123


14 of 98.

Biểu đồ 1

Biểu đồ 2

Biểu đồ 3

Rất yêu thích
u thích
Khơng u thích

Rất hứng thú
Hứng thú
Khơng hứng thú

Thường xun
Thỉnh thoảng
Chưa bao giờ

Qua bảng 1.1 và biểu đồ 1,2,3 cho ta thấy, số HS rất yêu thích Lịch sử chỉ
chiếm 28% tuy nhiên nếu các GV biết phân loại HS để tổ chức DHTG thì sẽ phát
huy được năng lực của HS. Đa số HS đều nhận thấy rằng nếu được học tập theo
góc của riêng mình thì giúp cho việc học bộ môn Lịch sử trở nên rất hứng thú và
hứng thú (92%), qua đó sẽ phát huy được NLTH của học sinh.
* Về phía GV:
Để tìm hiểu về sự quan tâm của GV với DHTG chúng tôi triển khai điều tra
bằng bảng hỏi và thu được kết quả ở bảng 1.2 và biểu đồ 4,5
Bảng 1.2. Em hãy đánh dấu (X) vào ơ “có” hoặc” khơng” trong bảng sau:
Câu hỏi

Các phương án

trả lời

Kết quả
Số lượng

Tỷ lệ %

Thầy (cô) quan tâm đến phương pháp DHTG như thế nào?
Rất quan tâm
1. Mức độ quan tâm của thầy (cô) đối
Quan tâm
với dạy học theo góc?
Khơng quan tâm
Rất quan tâm
2. Thầy cơ có quan tâm đến việc thiết
kế bài học lịch sử theo hướng các góc Quan tâm
khơng?
Khơng quan tâm

5

21,74

7

30,43

11

47,83

6

26,09

7

30,43

10

43,48

Theo thầy/cơ việc tổ chức DHTG để phát triển NLTH cho HS trong dạy học Lịch
sử hiện nay có vai trị như thế nào?
1. Theo thầy (cô) việc phát triển NL Rất cần thiết

8

34,78

9

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Cơng ngh thơng tin document, khoa luan, tieu luan, 123


15 of 98.

cho HS trong dạy học Lịch sử có cần Cần thiết
thiết không?

Không cần thiết

14

60,87

1

4,35

Rất cần thiết
2.Theo thầy(cô) tổ chức DHTG mơn
Lịch sử có vai trị như thế nào trong Cần thiết
việc phát triển NLTH cho HS?
Không cần thiết

5

21,74

6

26,09

12

52,17

Biểu đồ 4,5

Qua bảng số liệu 1.2 và biểu đồ 4,5 cho thấy, trong q trình dạy học số GV
khơng quan tâm đến việc thiết kế bài học lịch sử theo hướng các góc chiếm tới
47,83%. Đa số các GV thấy được việc phát triển NL cho HS trong dạy học Lịch sử
nhưng có tới 52,17% lại cho rằng việc tổ chức DHTG môn Lịch sử không cần thiết
trong việc phát triển NLTH cho HS.
Để tìm hiểu thực trạng sự quan tâm của GV về DH phát triển năng lực và
việc vận dụng PPDHTG để phát triển NLTH cho HS ở trường THPT, chúng tôi
đưa ra những nội dung triển khai thông qua bảng hỏi 1.3, kết quả chúng tôi thu
được số liệu ở bảng 1.3 và biểu đồ 6.
Hãy đánh dấu (X) vào phương án thầy/cô lựa chọn:
Bảng 1.3. Các nhóm năng lực tự học mà các thầy cơ quan tâm phát triển cho
học sinh thông qua dạy học bộ môn Lịch sử THPT hiện nay?
TT

Các NLTH

Mức độ rèn luyện

10

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Cơng ngh thơng tin document, khoa luan, tieu luan, 123


16 of 98.

Không

Thường
xuyên

thường xuyên

Không tiến
hành

1.

NL xác định nhiệm vụ
học tập

6

17

0

2.

NL lập kế hoạch học tập

9

13

1

3.

NL thu thập, tìm kiếm
thơng tin

8

15

0

4.

NL lựa chọn và xử lí
thơng tin

9

12

2

5.

NL tự thể hiện bản thân

7

16

0

6.

NL tự kiểm tra, đánh giá
KHTH

6

15

2

7.

NL hệ thống hóa kiến
thức

5

17

1

Biểu đồ 6
18
16
14
12

10
8
6
4

2
0
TC1

TC1

Thường xuyên

TC2

TC4

Không thường xuyên

TC5

TC6

TC7

Không tiến hành

Qua bảng số liệu 1.3 và biểu đồ 6 cho thấy, trong quá trình dạy học số GV
không thường xuyên quan tâm phát triển NLTH cho học sinh thông qua dạy học bộ
môn Lịch sử chiếm trên 50%.

11

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Công ngh thông tin document, khoa luan, tieu luan, 123

17 of 98.

1.3. Hình thành giả thuyết khoa học và đề xuất biện pháp
Trên cơ sở kết quả khảo sát thực trạng về việc sử dụng PPDHTG có được, tơi
đã tiến hành thiết kế về các biện pháp (quy trình) dạy học theo góc như sau:
Biện pháp 1: Lựa chọn nội dung, không gian lớp học và đối tượng HS
Căn cứ vào đặc điểm môn học, loại bài và đặc điểm của PPDHTG để lựa chọn
nội dung và hình thức, không gian tổ chức dạy và đối tượng dạy học. Khi có sự lựa
chọn học phù hợp sẽ phát huy năng lực tự học cho HS.
Biện pháp 2: Xác định mục tiêu bài học và PPDH
Xác định mục tiêu bài học và PPDH cần đạt theo chuẩn kiến thức kĩ năng. GV
cũng có thể nêu thêm một số mục tiêu riêng phù hợp cho từng nhóm đối tượng.
Phương pháp DHTG là chủ yếu nhưng cũng cần có thêm một số PPDH hỗ trợ như
học tập hợp tác theo nhóm và KTDH như khăn trải bàn, sơ đồ tư duy…sao cho
việc tổ chức học theo góc đạt hiệu quả cao hơn các PPDH khác.
Biện pháp 3: Thiết kế các nhiệm vụ và hoạt động học tập ở mỗi góc
Căn cứ vào nội dung cụ thể mà HS cần lĩnh hội và cách thức hoạt động để GV
thiết kế các nhiệm vụ và hoạt động ở mỗi góc phải phù hợp với tên góc, đảm bảo
tính hiệu quả và phát huy năng lực tự học cho HS. Nhóm tại mỗi góc được hình thành
tự do theo nguyện vọng của HS chứ khơng do GV áp đặt nên phát huy được năng lực của
từng HS. Đây là nét nổi bật của PPDHTG so với các phương pháp khác.

Biện pháp 4: Tổ chức thực hiện dạy học theo góc
Trên cơ sở kế hoạch bài học đã thiết kế, GV tiến hành tổ chức dạy học theo
góc, bố trí khơng gian lớp học theo các góc đã thiết kế trước khi vào giờ học, nêu
nhiệm vụ bài học hoặc vấn đề cần giải quyết của bài học, giới thiệu về
PPDHTG và hướng dẫn HS chọn góc xuất phát.
Việc tổ chức dạy học bằng PPDHTG giúp GV có nhiều thời gian hướng dẫn
nhóm nhỏ và hướng dẫn cá nhân thay vì tập trung tồn bộ vào việc giảng bài. Vì

vậy, GV cần bám sát hoạt động của HS tại các góc để có sự hỗ trợ kịp thời khi HS
gặp khó khăn.
Biện pháp 5: Trao đổi, chia sẻ, đánh giá kết quả học theo góc và giao nhiệm
vụ mới.
Mỗi nhóm HS sẽ chọn báo cáo kết quả tại góc cuối cùng hoặc có thể treo và
trình bày kết quả ở trên bảng. Các nhóm tự đánh giá kết quả của nhóm mình tại
góc tương ứng và chỉnh sửa nếu có.
Sau khi kết thúc bài học, căn cứ theo nội dung của bài học mới, GV sẽ giao
nhiệm vụ học tập mới cho HS. Nhiệm vụ này thường là khâu chuẩn bị cho tiểu chủ
đề hoặc chủ đề tiếp theo. GV có thể giao nhiệm vụ bằng các nội dung yêu cầu cụ
thể theo cá nhân hoặc theo các nhóm học tập.
12

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Công ngh thông tin document, khoa luan, tieu luan, 123


18 of 98.

Sử dụng PPDHTG để phát huy tính tự học của HS, thầy cơ hãy cho biết tính
cấp thiết và tính khả thi của từng giải pháp trên như thế nào?
* Tính cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất
Bảng 1.4. Kết quả khảo sát tính cấp thiết của các giải pháp đề xuất đối với
giáo viên môn Lịch sử THPT
(M1: Khơng cấp thiết; M2: Ít cấp thiết; M3: Cấp thiết; M4: Rất cấp thiết.
Trong đó M1: 1 điểm; M2: 2 điểm; M3: 3 điểm; M4: 4 điểm)
TT

Các giải pháp

Thang đánh giá các

giải pháp

Các thông số
̅ Mức
𝑿

M1

M2

M3

M4

0

3

9

11

3.35

3

2 Xác định mục tiêu bài học và PPDH

0

2

8

13

3.48

3

3 Thiết kế các nhiệm vụ và hoạt động

0

1

10

12

3.48

3

0

2

7

14

3.52

0

1

8

14

3.57

1 Lựa chọn nội dung, không gian lớp

học và đối tượng HS

học tập ở mỗi góc
4

Tổ chức thực hiện dạy học theo
góc

5 Trao đổi, chia sẻ, đánh giá kết quả

4
4

học theo góc và giao nhiệm vụ mới.

Từ số liệu thu được ở bảng 1.4 có thể rút ra những nhận xét: đa số các giáo
viên cho rằng việc sử dụng PPDHTG đang là giải pháp có tính cấp thiết và rất
cấp thiết.
* Tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất
Bảng 1.5. Kết quả khảo sát tính khả thi của các giải pháp đề xuất đối với giáo
viênmôn Lịch sử THPT
(M1: Không khả thi; M2: Ít khả thi; M3: Khả thi; M4: Rất khả thi. Trong đó M1:
1 điểm; M2: 2 điểm; M3: 3 điểm; M4: 4 điểm)
TT

Các giải pháp

1 Lựa chọn nội dung, không gian lớp
học và đối tượng HS

Thang đánh giá các
giải pháp
M1

M2

M3

M4

0

2

10

11

Các thơng số

̅ Mức
𝑿
3.39

3

13

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chun ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Cơng ngh thông tin document, khoa luan, tieu luan, 123


19 of 98.

2 Xác định mục tiêu bài học và

0

1

9

13

3.52

4

0

2

10

11

3.39

3

Tổ chức thực hiện dạy học theo
góc

0

1

10

12

3.48

5 Trao đổi, chia sẻ, đánh giá kết quả

0

1

9

13

3.52

PPDH
3 Thiết kế các nhiệm vụ và hoạt động

học tập ở mỗi góc
4

3
4

học theo góc và giao nhiệm vụ
mới.
Từ số liệu thu được ở bảng 1.5 có thể rút ra nhận xét: đa số các giáo viên
đều cho rằng việc sử dụng PPDHTG đang có tính khả thi và khả thi rất cao.
Thông qua kết quả thăm dị về tính cấp thiết và tính khả thi của các giải
pháp đề xuất về việc sử dụng phương pháp dạy học theo góc trong chủ đề các
cuộc cách mạng công nghiệp trong lịch sử thế giới - Lịch sử 10 để phát triển năng
lực tự học cho học sinh, tôi đi đến quyết định thiết kế minh hoạ và tổ chức hoạt
động học tập theo góc cho học sinh như sau:

CHƯƠNG II. PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO
HỌC SINH THƠNG QUA SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY

HỌC THEO GĨC TRONG CHỦ ĐỀ CÁC CUỘC CÁCH MẠNG
CÔNG NGHIỆP TRONG LỊCH SỬ THẾ GIỚI – LỊCH SỬ 10
2.1. Phân tích cấu trúc của chủ đề các cuộc cách mạng công nghiệp trong lịch
sử thế giới - Lịch sử 10
Chương trình Lịch sử lớp 10 theo TT13/2022/TT-BGDĐT gồm 52 tiết,
trong đó phần Chủ đề các cuộc cách mạng công nghiệp trong lịch sử thế giới
chiếm 6 tiết (Bài 7 Các cuộc cách mạng cơng nghiệp thời kì cận đại và Bài 8 Các
cuộc cách mạng cơng nghiệp thời kì hiện đại).
2.2. Thiết kế quy trình dạy học theo góc và sử dụng phương pháp dạy học
theo góc trong dạy học nội dung chủ đề các cuộc cách mạng công nghiệp trong
lịch sử thế giới - Lịch sử 10.
2.2.1. Nguyên tắc xây dựng quy trình
- Lựa chọn các nội dung học tập theo góc phù hợp, xác định chính xác các con
đường tiếp cận để đạt mục tiêu bài học, nhằm phát triển năng lực tự học.
- Đặt tên góc phù hợp nội dung bài học và thời gian thực hiện phù hợp với
trình độ chung của HS và nội dung kiến thức.
- Thiết kế PHT và phiếu hỗ trợ để HS tích cực hoạt động, tránh việc thiết kế
14

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Công ngh thông tin document, khoa luan, tieu luan, 123


20 of 98.

các hoạt động học tập theo hướng HS chỉ cần làm theo mẫu đã định sẵn.
- Kết hợp giữa phương pháp DHTG với các PPDH khác đồng thời sử dụng
các KTDH hiện đại trong tổ chức hoạt động dạy học.
- Thực hiện tốt khâu ĐG đồng đẳng và tự ĐG của HS.
2.2.2. Đề xuất quy trình dạy học theo góc
QTDH ln gồm hoạt động học của HS và hoạt động dạy của GV có quan

hệ mật thiết với nhau (Hình).

Giai đoạn 1: Giai đoạn chuẩn bị
Bước 1: Xác định mục tiêu, môi trường học tập
- Xác định mục tiêu bài học: Xác định mục tiêu kiến thức, năng lực, phẩm
chất cho tồn bài/từng phần/ chương /chủ đề/…
Thơng qua phân tích mục tiêu và nội dung kiến thức đó xác định được những
nội dung, bài học có thể thực hiện được bằng phương pháp DHTG.
- Có thể xác định môi trường học tập với “Cấu trúc cụ thể” (cách/mức độ áp
dụng PP học theo góc, số góc, kiểu phân loại góc…) dựa vào 4 yếu tố dưới đây:
+ Nội dung: Tùy theo đặc điểm của môn học, của dạng bài học (hình thành
kiến thức mới, thực hành, ơn tập…) nội dung học tập GV có thể xác định ‘cấu trúc
cụ thể” sao cho tổ chức học theo góc đạt hiệu quả cao hơn các PPDH khác.
+ Địa điểm: Không gian học là điều kiện không thể thiếu để tổ chức DHTG.
Với không gian đủ lớn và số HS vừa phải thì dễ dàng bố trí các góc học tập hơn.
+ Thời gian: Thời gian để HS thực hiện nhiệm vụ tại các góc, chuyển góc.
15

Tng hp các án, khóa lun, tiu lun, chuyên và lun vn tt nghip i hc v các chuyên ngành: Kinh t, Tài Chính & Ngân Hàng, Công ngh thông tin document, khoa luan, tieu luan, 123