giải pháp nâng cao chất lượng chương trình tạp chí dân tộc và phát triển trên sóng vtv1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nước Việt Nam ta có 54 dân tộc anh em. Trong số hơn 86 triệu dân số
thì đồng bào các dân tộc thiểu số và miền núi chiếm tới 14, 2 triệu người.
Vùng có nhiều đồng bào các dân tộc thiểu số và miền núi sinh sống là Tây
Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ và miền Trung. Đây cũng là vùng có nhiều
khó khăn về địa hình, về điều kiện phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) và
vùng bị tranh chấp thông tin.
Những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính
sách lớn khẳng định tầm quan trọng có ý nghĩa chiến lược của vấn đề dân tộc
và miền núi trong sự nghiệp bảo vệ tổ quốc; công nghiệp hóa, hiện đại hóa và
đổi mới đất nước. Sự quan tâm đó được tiến hành trên tất cả các lĩnh vực
chính trị, KT-XH. Đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào dân tộc từng
bước được cải thiện, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững.
Tuy nhiên, các thế lực thù địch trong nước và quốc tế luôn tìm cách lợi
dụng những khó khăn, hạn chế của đồng bào và những yếu kém, sai sót của
các cấp, các ngành về công tác dân tộc và miền núi để tuyên truyền xuyên tạc,
kích động, chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Chúng triệt để lợi
dụng các phương tiện thông tin đại chúng, gây mất ổn định an ninh chính trị.
Nhiều đài phát thanh nước ngoài phát chương trình tiếng Việt như: Đài Châu
Á Tự do (RFA), Đài VOA, BBC v.v Đặc biệt Đài Manila (Philippin) phát
chương trình tiếng H’Mông nhằm xuyên tạc đường lối, chính sách dân tộc của
Đảng ta.
Trong tình hình bùng nổ thông tin hiện nay, nhiều sản sản phẩm văn hoá
không lành mạnh, với nhiều hình thức khác nhau đã đưa vào vùng đồng bào dân
tộc thiểu số. Trên mạng internet, nhiều trang web phản động của các thế lực thù
1
địch lập ra nhằm bôi xấu chế độ, hạ bệ lãnh tụ, kích động quần chúng, nhất là
đồng bào dân tộc thiểu số ly khai, chống lại Nhà nước. Điển hình là vụ xúi giục
hình thành nhà nước Đề Ga ở Tây Nguyên. Mặc dù chúng ta đã ngăn chặn,
nhưng chiến dịch "chuyển lửa về quê hương" với tần suất ngày càng dày gây tâm

lý hoang mang, không tin tưởng vào chế độ khiến không ít thanh thiếu niên,
người dân bi quan. Đặc biệt do phần lớn đồng bào dân tộc thiểu số học vấn thấp,
hiểu biết còn hạn hẹp nên họ là đối tượng dễ bị các thế lực thù địch xúi giục,
kích động. Trước tình hình phức tạp như vậy, với tư cách là một cơ quan báo chí
chính thống, có trách nhiệm tuyên truyền, phổ biến chủ trương, chính sách của
Đảng và Nhà nước cho đồng bào hiểu, không tin theo kẻ xấu phá hoại khối đại
đoàn kết dân tộc, trách nhiệm của Đài Truyền hình Việt Nam (THVN) nói
chung, Ban truyền hình tiếng dân tộc nói riêng càng khó khăn và nặng nề hơn
bao giờ hết. Chính vì vậy, việc nâng cao nhận thức chính trị của người làm báo
và sự cần thiết phải đổi mới thông tin là yêu cầu cấp bách đối với báo chí nói
chung, trong đó có Đài THVN.
Nhận thức rõ được tầm quan trọng của công tác dân tộc trong tình hình
mới, Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa
IX đã nêu mục tiêu cụ thể đến năm 2010:
Phấn đấu 90% đồng bào được xem truyền hình; 100% được
nghe đài phát thanh; các giá trị bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp
của dân tộc thiểu số sẽ được bảo tồn và phát triển.
Tiếp tục thực hiện có hiệu quả các chương trình phủ sóng
phát thanh truyền hình: tăng thời lượng và nâng cao chất lượng các
chương trình phát thanh truyền hình bằng các tiếng dân tộc thiểu
số [6].
Đổi mới thông tin nói chung, trong đó tập trung đổi mới, nâng cao chất
lượng thông tin phục vụ đồng bào dân tộc thiểu số là một trong những yêu
2
cầu cấp thiết hiện nay đối với Đài THVN. Trước hết cần đánh giá đúng thực
trạng, tìm ra những ưu điểm, nhược điểm; đồng thời, đề ra những giải pháp
khắc phục, nâng cao hơn nữa chất lượng và hiệu quả của thông tin tuyên
truyền phục vụ đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, góp phần thực hiện
thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Với những lý do trên, chúng tôi đã chọn đề tài: " Giải Pháp Nâng Cao

Chất Lượng Chương Trình Tạp Chí Dân Tộc Và Phát Triển Trên Sóng
Vtv1" cho luận văn Thạc sỹ Truyền thông đại chúng của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Những năm qua, vấn đề dân tộc và miền núi đã được nhiều tác giả,
nhiều công trình nghiên cứu đề cập với nhiều góc độ khác nhau.
Trên lĩnh vực báo chí truyền thông, đáng chú ý có các công trình sau:
- Luận văn Thạc sỹ của Nguyễn Xuân An Việt về "Thông tin về dân tộc
miền núi trên VTV1- Đài Truyền hình Việt Nam" năm 2001, tại Học viện Báo
chí và Tuyên truyền, đã khảo sát chương trình về đề tài dân tộc miền núi của
Đài THVN trong 3 năm 1999 - 2001. Qua khảo sát, tác giả đưa ra các giải
pháp cụ thể nâng cao chất lượng chương trình, nhằm tăng cường hiệu quả
thông tin về vấn đề dân tộc miền núi của Đài THVN.
- Năm 2005, tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Phạm Ngọc Bách đã bảo
vệ luận văn thạc sỹ với tiêu đề "Chương trình Dân tộc và Miền núi trên sóng
VTV1- Đài Truyền hình Việt Nam". Trong luận văn này, tác giả đã khảo sát
các chương trình dân tộc và miền núi từ tháng 01-2004 đến tháng 06-2005 đồng
thời đưa ra các giải pháp nâng cao chất lượng chương trình.
Trong cuốn “Các dân tộc thiểu số Việt Nam thế kỷ XX” Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội xuất bản năm 2001, gồm nhiều bài viết của một số tác giả về
sự phát triển các dân tộc thiểu số; chính sách dân tộc; xây dựng phát triển
kinh tế, đời sống văn hoá - xã hội, bảo vệ tổ quốc của đồng bào các dân tộc
3
thiểu số. Trong đó có bài "Sự nghiệp phát triển truyền hình ở vùng dân tộc
thiểu số" của ông Hồ Anh Dũng, Nguyên Tổng Giám đốc Đài THVN. Bài
viết cho thấy sự cần thiết và dự báo khả năng đóng góp, tăng cường đầu tư
cho công tác thông tin tuyên truyền của Đài THVN đối với vùng dân tộc thiểu
số trong tình hình mới.
Năm 2001, Hội thảo tổng kết "Tăng cường và đổi mới công tác thông
tin phục vụ đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi" do Bộ Văn hóa - Thông
tin tổ chức, đề cập nhiều về yêu cầu đổi mới công tác thông tin phục vụ đồng

bào dân tộc thiểu số và miền núi. Tuy nhiên, các tham luận còn nặng về việc
trình bày các báo cáo, tổng kết của đại diện các cơ quan báo chí, chưa đi sâu
kiếm tìm giải pháp tăng cường đổi mới nội dung, hình thức, chất lượng của
từng ngành, từng đơn vị mình.
Năm 2007, Ủy ban Dân tộc đã sơ kết đánh giá tiến độ thực hiện Quyết
định 975/QĐ - TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc cấp một số báo, tạp chí
cho đồng bào dân tộc thiểu số. Hội nghị mới dừng lại đánh giá mặt tốt, chưa
cụ thể từng nội dung và hình thức tuyên truyền, công tác phát hành đến đồng
bào các dân tộc thiểu số.
Từ năm 2006, khi “Chương trình Dân tộc và Miền núi” từ Ban chuyên
đề Đài THVN được chuyển về Ban truyền hình tiếng dân tộc, thì tên gọi, nội
dung và kết cấu của chương trình này đã có sự thay đổi.
Trong xu thế phát triển của đất nước, để đáp ứng nhu cầu bạn xem
truyền hình, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; chúng tôi
nhận thấy cần tiếp tục nghiên cứu sâu, từ đó có các giải pháp điều chỉnh
chương trình để đạt hiệu quả hơn trong thời đại bùng nổ và cạnh tranh
thông tin.
Kế thừa kết quả của các tác giả nghiên cứu đi trước, đề tài nghiên cứu
“Chương trình Dân tộc và miền núi trên sóng Đài truyền hình Việt Nam”
của chúng tôi sẽ đi sâu nghiên cứu những vấn đề cơ bản của thông tin phục vụ
4
đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trong năm vừa qua. Trên cơ sở đó, có cái
nhìn tổng quát về Chương trình Dân tộc và Miền núi của Đài THVN, làm rõ
những ưu điểm và nhược điểm, đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng
công tác thông tin về lĩnh vực này.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở lý luận báo chí và thực tiễn sản xuất, phát sóng các sản
phẩm của chương trình Dân tộc và Miền núi, luận văn để xuất giải pháp nhằm
góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả của việc tuyên truyền đối với đồng

bào dân tộc thiểu số và miền núi trên sóng Đài THVN.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến vấn đề
Dân tộc và Miền núi
- Khảo sát Chương trình Tạp chí Dân tộc và Phát triển trên sóng VTV1
và thực tế hoạt động sản xuất chương trình Dân tộc và Miền núi nói chung
trên sóng Đài THVN.
- Phân tích kinh nghiệm, phát hiện vấn đề và những yếu tố ảnh hưởng
đến chất lượng chương trình, đề xuất các giải pháp, nhằm tiếp tục nâng cao chất
lượng Chương trình Tạp chí Dân tộc và Phát triển trên sóng Đài THVN.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn: Chương trình Dân tộc và Miền núi
trên sóng Đài truyền hình Việt Nam.
Phạm vi nghiên cứu
Trong khuôn khổ luận văn này, chúng tôi giới hạn phạm vi khảo sát các
chương trình được phát sóng trong Chương trình Tạp chí Dân tộc và Phát
triển trên của Đài THVN do Ban truyền hình tiếng dân tộc đảm nhiệm.
Thời gian khảo sát từ tháng 05-2008 đến tháng 05-2009.
5
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Cơ sở lý luận
Phương pháp luận của luận văn dựa trên cơ sở quan điểm triết học Mác
- Lênin, mà nền tảng là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật
lịch sử. Các phân tích đánh giá trong đề tài dựa trên quan điểm báo chí vô
sản, tư tưởng Hồ Chí Minh về đường lối dân tộc; dựa vào đường lối, chủ
trương chính sách của Đảng, Nhà nước đối với vấn đề dân tộc và miền núi;
cũng như quan điểm của Đảng về vai trò của báo chí trong đời sống văn hóa
xã hội để làm căn cứ trong quá trình nghiên cứu.
Cơ sở lý luận: Luận văn dựa trên cơ sở của lý luận báo chí truyền

thông và lý luận của báo chí truyền hình để phân tích, đánh giá từng khía
cạnh cụ thể của thông tin về vấn đề dân tộc thiểu số và miền núi trên sóng
truyền hình Việt Nam.
Phương pháp nghiên cứu
Trong luận văn này, chúng tôi sử dụng một số phương pháp sau:
Phương pháp khảo sát thực tế, khảo sát Chương trình Tạp chí Dân tộc
và Phát triển trên sóng VTV1 - Đài Truyền hình Việt Nam.
Phương pháp điều tra xã hội học: phương pháp này chọn đối tượng khảo sát
là đồng bào dân tộc thiểu số ở 4 tỉnh là: Hà Giang, Điện Biên, Cần Thơ và Gia Lai.
Phương pháp thống kê, phân loại nhằm tổng hợp, phân tích vấn đề một
cách cụ thể, khách quan. Qua đó, tìm ra những điểm nổi bật về nội dung, hình
thức, thế mạnh của chương trình phát trên sóng Đài THVN phục vụ đồng bào
dân tộc thiểu số và miền núi.
Phương pháp phỏng vấn sâu những người am hiểu, quan tâm đến chương
trình, cùng ý kiến của các đồng nghiệp, của nội bộ lãnh đạo, phóng viên, biên tập
viên Ban truyền hình tiếng dân tộc cũng như lãnh đạo Đài THVN.
Phương pháp đối chiếu, so sánh: để rút ra những ưu nhược điểm của
chương trình so với yêu cầu và nhiệm vụ trong giai đoạn mới. Từ đó, xác định
rõ vai trò, đặc điểm của thông tin phục vụ đồng bào trong hệ thống báo chí.
6
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn
Luận văn hoàn thành sẽ góp phần tổng kết thực tiễn và lý luận về thông
tin phục vụ đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, nhất là việc nâng cao chất
lượng và hiệu quả thông tin phục vụ đồng bào. Đồng thời, luận văn cũng có
thể là tài liệu để cán bộ, phóng viên trực tiếp làm công tác thông tin về lĩnh
vực này tham khảo, vận dụng. Luận văn cũng có thể là tài liệu cho các cơ quan
chức năng, các cơ sở giáo dục - đào tạo và những ai quan tâm tham khảo đến
vấn đề dân tộc và miền núi nói chung, vấn đề tuyên truyền đề tài này trên sóng
truyền hình Việt Nam nói riêng.
7. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung của luận văn gồm 3 chương, 7 tiết, 83 trang.
7
Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ DÂN TỘC VÀ MIỀN NÚI Ở NƯỚC TA
1.1. DÂN TỘC VÀ MIỀN NÚI TRONG SỰ NGHIỆP PHÁT TRIỂN ĐẤTNƯỚC
1.1.1. Khái niệm về Dân tộc và Miền núi
Hiện nay, khái niệm “dân tộc” còn có nhiều ý kiến khác nhau. Điều
đó một phần là do vấn đề dân tộc được xem xét từ nhiều quan điểm, lập
trường và giác độ khác nhau; phần khác là do hiện thực phong phú, phức
tạp của các loại hình dân tộc đang tồn tại ở các quốc gia, khu vực trên thế
giới. Sự phong phú, phức tạp đó làm cho nhiều định nghĩa được nêu ra,
cho đến nay chưa diễn đạt được đầy đủ, trọn vẹn các thuộc tính của các
loại hình dân tộc đã xuất hiện trên thế giới. Tìm kiếm một định nghĩa
chuẩn xác về dân tộc đang là đòi hỏi của lý luận và thực tiễn, cần được
quan tâm.
Từ điển Bách khoa Việt Nam đưa ra định nghĩa như sau:
1. Dân tộc (nation) hay quốc gia dân tộc là một cộng đồng chính
trị - xã hội được chỉ đạo bởi một nhà nước, thiết lập trên một lãnh
thổ nhất định, ban đầu được hình thành do sự tập hợp của nhiều bộ
lạc và liên minh bộ lạc, sau này của nhiều cộng đồng mang tính
người (ethnie) của bộ phận tộc người. Tính chất của dân tộc phụ
thuộc vào những phương thức sản xuất khác nhau…
2. Dân tộc (ethnie) còn đồng nghĩa với cộng đồng mang tính tộc
người… Cộng đồng này có thể là bộ phận chủ thể hay thiểu số của
một dân tộc (nation) sinh sống ở nhiều quốc gia dân tộc khác nhau
được liên kết với nhau bằng những đặc điểm ngôn ngữ, văn hóa và
nhất là ý thức tự giác tộc [35, tr. 655].
Từ điển Tiếng Việt nêu định nghĩa dân tộc như sau:
8

1. Cộng đồng người hình thành trong lịch sử có chung một
lãnh thổ, các quan hệ kinh tế, một ngôn ngữ văn học và một số đặc
trưng văn hóa và tính cách…
2. Tên gọi chung những cộng đồng người cùng chung một
ngôn ngữ, lãnh thổ, đời sống kinh tế và văn hóa, hình thành trong
lịch sử từ sau bộ lạc…
3. Cộng đồng người ổn định làm thành nhân dân một nước, có
ý thức về sự thống nhất của mình, gắn bó với nhau bởi quyền lợi
chính trị, kinh tế, truyền thống văn hóa và truyền thống đấu tranh
chung [50, tr. 255].
Và định nghĩa dân tộc thiểu số như sau: "Dân tộc chiếm số ít so với dân
tộc chiếm số đông nhất trong một nước có nhiều dân tộc".
Giáo trình triết học Mác - Lênin, do Hội đồng Trung ương chỉ đạo biên
soạn giáo trình quốc gia các bộ sách khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh xuất bản, nói về khái niệm dân tộc như sau:
Khái niệm dân tộc thông thường được dùng để chỉ hầu như tất
cả các hình thức cộng đồng người (bộ lạc, bộ tộc, dân tộc). Cần
phân biệt "dân tộc" theo nghĩa rộng trên đây với "dân tộc" theo
nghĩa khoa học: đó là hình thức cộng đồng người cao hơn các hình
thức cộng đồng trước đó, kể cả bộ tộc.
Cũng như bộ tộc, dân tộc là hình thức cộng đồng người gắn
liền với xã hội có giai cấp, có nhà nước và các thể chế chính trị. Dân
tộc có thể từ một bộ tộc phát triển lên, song, đa số trường hợp được
hình thành trên cơ sở nhiều bộ tộc và tộc người hợp nhất lại. Từ
hình thức cộng đồng trước dân tộc phát triển lên dân tộc là một quá
trình vừa có tính liên tục vừa là bước nhảy vọt lớn [34, tr. 475-476].
Từ những nội dung trên có thể khái quát rằng: dân tộc là một khái niệm
đa nghĩa, nhưng có hai nghĩa chính: hoặc để chỉ cộng đồng dân cư của một
9
quốc gia, hoặc để chỉ cộng đồng dân cư của một tộc người. Sự liên kết cộng

đồng dân tộc được tạo nên từ yếu tố có chung ngôn ngữ, văn hóa, lãnh thổ và
biểu hiện thành ý thức tự giác tộc người. Xét cho cùng, nền tảng của sự liên
kết mà các yếu tố trên tạo nên là trình độ phát triển kinh tế. Bởi vì, tính chất
của dân tộc bao giờ cũng phụ thuộc vào phương thức sản xuất.
Ngoài ra nhiều ý kiến còn nhấn mạnh, dù hiểu theo nghĩa nào thì dân
tộc cũng vừa là một cộng đồng người, vừa là một cộng đồng chính trị- xã hội-
tộc người. Có thể định nghĩa khái quát: dân tộc là một cộng đồng chính trị-xã
hội- tộc người. Quan niệm này tạo nên một ranh giới rõ rệt để phân biệt khái
niệm dân tộc với sắc tộc, bởi vì khái niệm sắc tộc thường dùng để chỉ các tộc
người da màu [53, tr. 199]. Quan niệm này cũng cho phép phân biệt khái niệm
dân tộc với khái niệm chủng tộc, vì khái niệm chủng tộc thường dùng để chỉ sự
khác nhau về cấu tạo tự nhiên của con người [35, tr. 529].
Dân tộc và Miền núi - đây là cách gọi ngắn gọn khi chúng ta dùng để
chỉ toàn bộ các dân tộc thiểu số và các vấn đề liên quan đến miền núi, cao
nguyên, vùng cao. Gọi như thế này để dễ dàng trong giao tiếp và nhằm khu
biệt với những nội dung khác. Hiện nay, cụm từ này đang được dùng phổ biến
trong các đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước ta.
1.1.2. Đặc điểm về dân tộc thiểu số và miền núi ở Việt Nam
1.1.2.1. Những đặc điểm chung
Cộng đồng văn hóa Việt Nam rất đa dạng, bao gồm 54 dân tộc và bảy
hệ ngôn ngữ chính tìm thấy từ Tây Á tới khu vực Thái Bình Dương. Nhiều
nhóm dân tộc đã tồn tại rất lâu đời và thậm chí trước cả khi người Việt tới
định cư; một số khác thì mới nhập cư gần đây. Dân tộc thiểu số và miền núi
đông nhất là người Tày, với gần 1,5 triệu người. Trong khi dân tộc thiểu số
nhỏ nhất là người Ơ Đu với con số vừa vặn 300 người.
Các dân tộc thiểu số và miền núi có một vài đặc điểm chung: 75%
người dân tộc thiểu số ở Việt Nam sống ở hai vùng: miền núi phía Bắc giáp
10
với Trung Quốc và vùng Tây Nguyên giáp Lào và Cam-pu-chia. Hầu hết các
dân tộc thiểu số đều sống ở vùng nông thôn. Các vùng khác cũng có người

dân tộc thiểu số sinh sống, ví dụ như: người Khơ - me, người Hoa và người
Chăm thấy ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long.
Các tỉnh miền núi phía Bắc và Tây Nguyên nhìn chung là những tỉnh
nghèo, kinh tế chậm phát triển, đời sống vật chất, văn hóa, xã hội còn nhiều
khó khăn. Các tỉnh này cũng là nơi tập trung chủ yếu đồng bào dân tộc thiểu
số sinh sống. Theo thống kê, số hộ nghèo ở vùng núi và trung du phía Bắc là
48,5% và ở Tây Nguyên hơn 48,4%.
Mặt khác, sự đa dạng cũng tồn tại nhiều trong nội bộ các cộng đồng
dân tộc thiểu số: họ rất khác nhau về sự đồng hóa, khác cả cấp độ thành công
về kinh tế. Một số dân tộc như: Tày và Mường, có mức thu nhập hộ gia đình
và sự giáo dục tương đương với người Kinh, trong khi ở một nhóm dân tộc
khác thì thậm chí lại không có thành viên nào theo học được tới bậc trung học
phổ thông. Tính đa dạng về văn hóa và địa lý này khiến cho việc xây dựng
chương trình của Chính phủ và các chương trình khác đáp ứng được nhu cầu
về ngôn ngữ và văn hóa của từng cá thể trở nên vô cùng khó khăn. Điều này
cho thấy sự cần thiết phải có những nghiên cứu nhân học đầy đủ trong tương
lai về mối tương đồng và khác biệt dân tộc.
Mặc dù được sự quan tâm đầu tư thích đáng của Đảng và Nhà nước,
song đến nay vùng dân tộc thiểu số và miền núi nước ta vẫn là khu vực chậm
phát triển về mọi mặt. Khoảng cách chênh lệch phát triển giữa miền núi và
miền xuôi có xu hướng ngày càng tăng. Tính bền vững của quá trình phát
triển giữa các vùng miền chưa được bảo đảm bởi còn nhiều hạn chế, yếu kém.
Hiện nay, đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đang phải đối mặt với nhiều
cam go, thách thức, trước hết là đói nghèo. Ba vùng nghèo nhất là Tây
Nguyên, Bắc Trung Bộ và miền núi phía Bắc.
11
1.1.2.2. Những khác biệt
Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng đói nghèo, lạc hậu ở
hầu hết các vùng dân tộc thiểu số và miền núi nước ta là: sự khác biệt về năng
lực, và sự khác biệt về ngôn ngữ.

Sự khác biệt về năng lực
- Rào cản lớn nhất để đạt tới sự thành công chính là giáo dục. Các dân
tộc thiểu số và miền núi được tiếp cận ít hơn nền giáo dục có chất lượng. Do
vậy, kết quả học tập của họ cũng thấp hơn. Tỷ lệ học sinh bỏ học vẫn còn cao
trong cộng đồng các dân tộc thiểu số và miền núi. Họ có xu hướng đi học
muộn hơn ở bậc tiểu học và còn thiếu tiếp cận giáo dục bậc mầm non. Kết quả
là tỷ lệ mù chữ và không thông thạo tiếng Việt ở người dân tộc thiểu số cao,
từ đó cản trở khả năng tương tác của họ.
Nhiều người dân tộc thiểu số, đặc biệt là người già và phụ nữ, không
biết đọc biết viết, thậm chí không biết nói tiếng Việt. Điều này hạn chế khả
năng tiếp cận và chia sẻ thông tin; đồng thời là trở lớn trọng tới năng lực của
họ trong suốt cả cuộc đời.
- Rào cản khác ngăn cản khả năng mở rộng năng lực là việc thiếu tính
di chuyển và ít kinh nghiệm hòa nhập về một thế giới rộng lớn. Các dân tộc
thiểu số và miền núi ít di chuyển hơn so với người Kinh. Điều đó hạn chế tới
khả năng quan sát, học hỏi các ý tưởng và công nghệ mới của họ.
- Khả năng hành động cũng bị hạn chế bởi yếu tố văn hóa. Nhiều người
dân tộc thiểu số tự nhận ra những khác biệt về văn hóa giữa người Kinh và
người dân tộc thiểu số trong các hoạt động giao dịch mua bán ở chợ, ở trường
học hay ở các hoạt động xã hội khác.
Sự khác biệt về ngôn ngữ
Trong "các cuộc thảo luận nhóm tập trung trên khắp cả nước,
các nhóm dân tộc thiểu số thường bày tỏ rằng họ "không tự tin" và
12
"e ngại" khi lui tới các khu chợ, đòi giá cao hơn cho hàng hóa của
mình, đòi hỏi các dịch vụ của Chính phủ mà họ được quyền hưởng
lợi" [33, tr.13].
Sự e ngại này cùng với những hạn chế về tiếp cận giáo dục đã khiến
người dân tộc thiểu số cảm thấy bị hạn chế về khả năng ngôn ngữ. Cùng với
đó, việc thiếu tính di chuyển cũng khiến cho họ ít kinh nghiệm và ít sẵn sàng

tiếp cận với thế giới xung quanh.
Một trở ngại nữa hạn chế việc tăng tiếng nói và quyền tự quyết của các
dân tộc thiểu số là lối suy nghĩ rập khuôn phổ biến hiển thị về sự kém cỏi của
người dân tộc thiểu số trong con mắt của những người khác. Lối suy nghĩ rập
khuôn này có thể dẫn tới những hậu quả xấu, đặc biệt là ảnh hưởng nghiêm
trọng đến lòng tự trọng và sự tự tin của người dân tộc thiểu số trong việc sử
dụng tiếng nói và quyền lực riêng của họ.
Thay đổi nhận thức của số đông về người dân tộc thiểu số đòi hỏi phải
chú ý đến sự đại diện của các dân tộc thiểu số trong những công trình nhân
học, đặc biệt trong các phương tiện truyền thông đại chúng.
1.2. QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ NƯỚC TA VỀ CÔNG TÁC TUYÊN
TRUYỀN VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ MIỀN NÚI
1.2.1. Vị trí, vai trò, mục tiêu, nhiệm vụ của công tác dân tộc và miền núi
1.2.1.1. Vị trí
Ngay từ khi mới ra đời, vấn đề dân tộc và đại đoàn kết dân tộc được
nhà nước ta đặt ở vị trí đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp cách mạng. Trên
cơ sở vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào
thực tiễn cách mạng Việt Nam, Đảng ta đã đề ra chính sách dân tộc và công
tác dân tộc phù hợp với từng giai đoạn lịch sử và đã đạt được những kết quả
quan trọng.
Cùng với sự phát triển của cách mạng, báo chí nước ta ngày càng
khẳng định được vai trò là cầu nối tin cậy giữa Đảng với dân, dân với Đảng.
13
Nước ta có 54 dân tộc anh em, trong đó có 53 dân tộc thiểu số sống trải đều từ
Bắc vào Nam. Từ khi ra đời đến nay, Đảng ta luôn coi miền núi dân tộc thiểu
số có tầm quan trọng chiến lược trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc.
Trong mọi thời điểm phát triển, Đảng và Nhà nước vẫn tập trung mọi nguồn
lực để đầu tư phát triển miền núi và vùng đồng bào dân tộc.
Cách mạng xã hội, đó là sự nghiệp của quần chúng. Vì vậy, về cơ bản
mọi chính sách của Đảng và Nhà nước đến với các vùng và đồng bào các dân

tộc là nhằm hỗ trợ, giúp đỡ, tạo điều kiện để đồng bào các dân tộc phát huy
được nội lực, phấn đấu vượt qua đói nghèo, vươn lên từng bước hòa nhập vào
sự phát triển chung của cả nước.
Nghị quyết 22/NQ-TW của Bộ Chính trị ngày 27-11-1989 "Về chủ
trương chính sách lớn phát triển kinh tế- xã hội miền núi" đánh dấu bước
chuyển biến mạnh mẽ trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách dân tộc và
miền núi, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) đã có quyết định số 72/QĐ-
HĐBT, ngày 13-3-1990 "Về một số chủ trương, chính sách cụ thể phát triển
KT-XH miền núi" quy định rõ những nội dung đổi mới cơ cấu kinh tế và tổ
chức sản xuất ở miền núi theo hướng chuyển sang kinh tế hàng hóa phù hợp
với đặc điểm từng vùng, từng tiểu vùng, từng dân tộc, gắn phát triển kinh tế
với vấn đề dân tộc, thực hiện chính sách dân tộc của Đảng và củng cố an ninh,
quốc phòng.
Ngày 31 tháng 12 năm 2001, Thủ tướng chính phủ đã ký Quyết định số
1637/QĐ-TTg về việc cấp một số loại báo, tạp chí của 17 tòa soạn báo được
Chính phủ cấp kinh phí xuất bản để phát hành không thu tiền đối với đồng bào
dân tộc thiểu số và miền núi. Ngày 20 tháng 7 năm 2006, Thủ tướng Chính
phủ ban hành Quyết định số 975/QĐ-TTg thay thế Quyết định 1637 nhưng
nội dung không thay đổi. Đến nay, các báo, tạp chí phục vụ riêng đồng bào
dân tộc thiểu số và miền núi thuộc diện thụ hưởng của Quyết định 975 đang
phát huy hiệu quả tuyên truyền, được đồng bào ghi nhận.
14
Có thể nói, thông tin nói chung và thông tin phục vụ đồng bào dân tộc
thiểu số và miền núi nói riêng luôn được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước,
các cơ quan báo chí và sự hưởng ứng của đông đảo nhân dân.
Cả trong thời kỳ chiến tranh và trong thời kỳ đổi mới hiện nay, thông
tin về lĩnh vực này luôn được coi trọng góp phần rút ngắn khoảng cách giữa
miền ngược và miền xuôi. Thông tin giúp đồng bào nắm bắt được chủ trương,
đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; nhanh chóng xóa
đói, giảm nghèo, từng bước vươn lên làm giàu,…

1.2.1.2. Vai trò
Ngay từ khi thành lập, Đảng ta trên cơ sở nguyên lý của chủ nghĩa Mác
-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh đã coi trọng vấn đề dân tộc, coi đây là một
bộ phận quan trọng của sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc và xây dựng
đất nước.
Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn nhất quán quan
điểm coi công tác dân tộc thiểu số là một phần hữu cơ, có vai trò quan trọng
của cách mạng Việt Nam.
Nghị quyết hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa
IX (2003) đã đánh dấu một bước ngoặt lớn về đường lối, chủ trương của Đảng,
Nhà nước ta về dân tộc miền núi. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
IX của Đảng xác định: "Vấn đề dân tộc và đoàn kết dân tộc luôn có vị trí
chiến lược trong sự nghiệp cách mạng. Thực hiện tốt chính sách các dân tộc
bình đẳng, đoàn kết, tương trợ, giúp nhau cùng phát triển" [23, tr.127].
Văn kiện Đảng khóa X đã khẳng định lại quan điểm của Đảng ta về vấn
đề dân tộc, miền núi trong thời kỳ mới:
Vấn đề dân tộc và đoàn kết dân tộc có vị trí chiến lược lâu dài
trong sự nghiệp cách mạng nước ta. Các dân tộc trong đại gia đình
Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau cùng tiến
15
bộ; cùng nhau thực hiện thắng lợi công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Phát
triển kinh tế, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần, xóa đói giảm
nghèo, nâng cao trình độ dân trí, giữ gìn và phát huy bản sắc văn
hóa, tiếng nói, chữ viết và truyền thống tốt đẹp của các dân tộc.
Thực hiện tốt chiến lược phát triển KT-XH ở miền núi, vùng sâu,
vùng xa, vùng biên giới, vùng căn cứ cách mạng; làm tốt công tác
định canh định cư và xây dựng vùng kinh tế mới. Quy hoạch, phân
bố, sắp xếp lại dân cư, gắn phát triển kinh tế với đảm bảo an ninh,
quốc phòng. Củng cố và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị ở

cơ sở vùng đồng bào dân tộc thiểu số; động viên những người tiêu
biểu trong các dân tộc. Thực hiện chính sách ưu tiên trong đào tạo,
bồi dưỡng cán bộ, tri thức là người dân tộc thiểu số. Cán bộ công
tác ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi phải gần gũi, hiểu phong
tục tập quán, tiếng nói của đồng bào dân tộc, làm tốt công tác dân
vận. Chống các biểu hiện kỳ thị hẹp hòi chia rẽ dân tộc [54].
1.2.1.3. Mục tiêu
Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy, Ban Chấp hành Trung ương Đảng
khóa IX về công tác dân tộc đưa ra mục tiêu đến năm 2010:
Phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, nâng cao mức sống đồng
bào các dân tộc. Đến năm 2010, các vùng dân tộc và miền núi cơ bản
không còn hộ đói, giảm hộ nghèo xuống dưới 10%; giảm dần khoảng
cách mức sống giữa các dân tộc, các vùng; trên 90% hộ dân có đủ
điện, nước sinh hoạt; xóa tình trạng nhà tạm, nhà dột nát; 100% xã có
đường ôtô đến trung tâm xã; cơ bản không còn xã đặc biệt khó khăn.
Nâng cao trình độ dân trí, chăm sóc sức khỏe, nâng cao mức
hưởng thụ văn hóa của đồng bào: hoàn thành phổ cập giáo dục
16
trung học cơ sở; nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, đào tạo;
đẩy mạnh việc dạy và học tiếng dân tộc. Hầu hết đồng bào nghèo
vùng sâu, vùng xa được tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe; tiếp
tục khống chế, tiến tới loại bỏ dịch bệnh ở vùng dân tộc. Phấn đấu
90% đồng bào được xem truyền hình; 100% được nghe đàiphát
thanh; các giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân
tộc thiểu số được bảo tồn và phát triển [6].
Thực hiện mục tiêu trên, Nghị quyết nêu nhiệm vụ:
Tiếp tục thực hiện có hiệu quả các chương trình phủ sóng phát
thanh, truyền hình, tăng cường các hoát động văn hóa, thông tin
tuyên truyền hướng về cơ sở; tăng thời lượng và nâng cao chất
lượng các chương trình phát thanh, truyền hình bằng các tiếng dân

tộc thiểu số; làm tốt công tác nghiên cứu, sưu tầm, giữ gìn và phát
huy các giá trị, truyền thống tốt đẹp trong văn hóa các dân tộc [6].
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng ta đã nêu:
"Phát triển mạnh và nâng cao chất lượng các hoạt động thông tin, báo chí, phát
thanh, truyền hình, xuất bản và phát hành sách trên tất cả các vùng, chú ý nhiều
hơn đến vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số" [25, tr, 214].
Những năm gần đây, việc nâng cao mức hưởng thụ văn hóa tinh thần
cho nhân dân, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc được Đảng và Nhà
nước, các cấp, các ngành quan tâm hơn, thể hiện trong việc ban hành các chủ
trương, đường lối, chính sách, xây dựng và phát triển bộ máy ngành văn hóa-
thông tin, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và phát triển các loại hình văn hóa.
Chủ trương phủ sóng phát thanh, truyền hình được triển khai khắp các địa
phương miền núi, kể cả các vùng xa xôi hẻo lánh.
Hiện nay, tỷ lệ phủ sóng phát thanh đạt hơn 90% lãnh thổ, truyền hình
khoảng 85%. Các xã miền núi được trang bị các thiết bị thông tin hiện đại như
17
video, máy thu hình, thu thanh, điện thoại, intơnet… và có thêm nhiều loại
hình văn hóa truyền thống phù hợp với nhân dân các dân tộc; mở rộng
chương trình phát thanh, truyền hình bằng nhiều thứ tiếng phù hợp với
nguyện vọng đông đảo của đồng bào các dân tộc.
Bằng sự nỗ lực của các cơ quan báo chí dưới sự quan tâm và chỉ đạo sát
sao của Đảng và Nhà nước, công tác thông tin về đồng bào các dân tộc thiểu
số và miền núi đã góp phần thay đổi diện mạo nông thôn miền núi. Mục tiêu
của Đảng và Nhà nước đối với đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi rất rõ,
đó là ngày càng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào.
1.2.1.4. Nhiệm vụ
Chăm lo cuộc sống của đồng bào các dân tộc thiểu số là trách nhiệm và
nghĩa vụ của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta. Đây là yêu cầu tất yếu nhằm bồi
dưỡng lực lượng cách mạng ở những địa bàn chiến lược của đất nước, vừa xuất
phát từ truyền thống và đạo lý của các dân tộc, vừa thể hiện bản chất tốt đẹp của

chế độ xã hội chủ nghĩa của chúng ta.
Về công tác tư tưởng, lý luận và báo chí trước yêu cầu mới, Nghị
quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khóa X, nêu rõ:
Báo chí phải nắm vững và tuyên truyền sâu rộng, kịp thời, có
hiệu quả đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của
Nhà nước, bám sát nhiệm vụ công tác tư tưởng, tích cực tuyên
truyền, cổ vũ thành tựu của công cuộc đổi mới. Coi trọng đúng việc
phát hiện, biểu dương các nhân tố mới, điển hình tiên tiến; tích cực
đấu tranh góp phần ngăn chặn và từng bước đẩy lùi tham nhũng,
lãng phí, quan liêu, các tiêu cực và tệ nạn xã hội; phản bác có hiệu
quả những thông tin, quan điểm sai trái, phản động, thù địch, bảo vệ
vững chắc trận địa tư tưởng của Đảng… Đổi mới, tăng cường sự
lãnh đạo của Đảng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước
đối với hoạt động báo chí [7]
18
Sự nghiệp đại đoàn kết dân tộc luôn được Đảng và Bác Hồ quan tâm và
coi trọng. Trong thư gửi Đại hội các dân tộc thiểu số miền Nam năm 1946,
Bác viết:
Đồng báo Kinh hay Thổ, Mường hay Mán, Gia Lai hay Ê
Đê, Xê Đăng hay Ba Na và các dân tộc thiểu số khác, đều là con
cháu Việt Nam, đều là anh em ruột thịt. Chúng ta sống chết có
nhau, sướng khổ cùng nhau, no đói giúp nhau…Sông có thể cạn,
núi có thể mòn, nhưng lòng đoàn kết của chúng ta không bao giờ
giảm bớt [49].
Khẳng định vai trò và nhiệm vụ của báo chí trong sự nghiệp đổi mới,
Nghị quyết Đại hội lần thứ IX của Đảng đã nêu rõ:
Phát triển đi đôi với quản lý tốt hệ thống thông tin đại chúng.
Báo chí, xuất bản… làm tốt chức năng tuyên truyền, thực hiện
đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; phát hiện
những nhân tố mới, cái hay, cái đẹp trong xã hội; giới thiệu gương

người tốt, việc tốt, những điển hình tiên tiến, phê phán các hiện
tượng tiêu cực, uốn nắn những nhân tố lệch lạc, đấu tranh với
những quan điểm sai trái; coi trọng, nâng cao tính chân thật, tính
giáo dục và tính chiến đấu của thông tin [32].
1.2.2. Quan điểm của Đảng và Nhà nước ta
Từ khi ra đời đến nay, Đảng ta luôn coi dân tộc và miền núi có tầm
chiến lược quan trọng trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc, đặc biệt trong
thời kỳ đổi mới của đất nước.
Nghị quyết 22 của Bộ Chính trị (ngày 27-11-1989) "Về chủ trương
chính sách lớn phát triển KT-XH miền núi" đánh dấu bước chuyển biến mạnh
mẽ trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách dân tộc và miền núi của Đảng
và Nhà nước; đồng thời đưa ra các quan điểm, chủ trương, đường lối cho việc
phát triển KT-XH vùng dân tộc và miền núi.
19
Thể chế hóa Nghị quyết 22 của Bộ Chính trị và Quyết định 72 của Hội
đồng Bộ trưởng, Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ thị 525/CT - TTg "Về một số
chủ trương, biện pháp tiếp tục phát triển KT-XH miền núi" nhằm thúc đẩy
việc thực hiện Nghị quyết 22, Quyết định 72 và quán triệt tinh thần Nghị
quyết Trung ương lần thứ 5 (khóa VII) về "Đổi mới và phát triển KT-XH
nông thôn".
Khẳng định những nội dung cơ bản của chính sách dân tộc, miền núi
trong sự nghiệp đổi mới, Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII, IX
tiếp tục coi vấn đề dân tộc có vị trí chiến lược lớn. Thực hiện bình đẳng, đoàn
kết, tương trợ giữa các dân tộc trong sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa và
hiện đại hóa đất nước…bằng nhiều biện pháp tích cực và vững chắc. Thực
hiện cho được ba mục tiêu là xóa đói giảm nghèo, ổn định và cải thiện cuộc
sống, sức khỏe đồng bào các dân tộc, đồng bào vùng cao, vùng biên giới; xóa
được mù chữ, nâng cao dân trí, tôn trọng và phát huy được bản sắc văn hóa
tốt đẹp của các dân tộc, xây dựng cơ sở chính trị, đội ngũ cán bộ, đảng viên
của các dân tộc ở các vùng, các cấp trong sạch và vững mạnh.

Thực hiện các định hướng phát triển vùng của chiến lược 10 năm 2001
- 2010 và các Nghị quyết của Bộ Chính trị khóa IX về phát triển các vùng,
Nghị quyết Đại hội X nêu rõ:
Có chính sách trợ giúp nhiều hơn về nguồn lực để phát
triển các vùng khó khăn, nhất là các vùng sâu, vùng xa, biên
giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Bổ sung chính
sách khuyến khích các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần
kinh tế và doanh nghiệp nước ngoài đến đầu tư, kinh doanh ở
vùng khó khăn [25, tr.225].
Về chủ trương xóa đói giảm nghèo, tại Đại hội X, Đảng ta tiếp tục
khẳng định:
20
Nhà nước tập trung đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng KT-XH
và trợ giúp về điều kiện sản xuất, nâng cao kiến thức để người
nghèo, hộ nghèo vùng nghèo tự vươn lên thoát nghèo và cải thiện
mức sống một cách bền vững; kết hợp chính sách của Nhà nước với
sự giúp đỡ trực tiếp và có hiệu quả của toàn xã hội, của những
người khá giả cho người nghèo, hộ nghèo, nhất là đối với những
vùng đặc biệt khó khăn. Ngăn chặn tình trạng tái nghèo.
Đẩy mạnh việc thực hiện chính sách đặc biệt về trợ giúp đầu
tư phát triển sản xuất, nhất là đất sản xuất; trợ giúp đất ở, nhà ở,
nước sạch, đào tạo nghề và tạo việc làm cho đồng bào dân tộc thiểu
số nghèo [25, tr. 217].
Trên cơ sở đường lối của Đảng về miền núi và dân tộc, báo chí đã cố
gắng tuyên truyền nâng cao nhận thức cho đồng bào các dân tộc về phát triển
kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, phù hợp với đặc điểm, điều hiện từng
vùng, đảm bảo cho đồng bào khai thác ngày càng hiệu quả thế mạnh của địa
phương, làm giàu cho mình và đóng góp tích cực vào sự nghiệp của đất nước
trong thời kỳ đổi mới.
Báo chí đã thông tin đầy đủ về những chính sách ưu tiên cho miền núi,

đặc biệt trong lĩnh vực phát triển giáo dục và đào tạo, coi trọng đào tạo cán bộ
và đội ngũ trí thức người dân tộc thiểu số. Đồng thời, tuyên truyền rộng rãi
trong đồng bào, giúp họ thấy, họ hiểu và họ phát huy tốt hơn nữa những giá
trị văn hóa cộng đồng các dân tộc Việt Nam và của từng dân tộc, tiếp thu tinh
hoa văn hóa của nhân loại; góp phần vào việc xây dựng giữ gìn nền văn hóa
Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kỳ hội nhập.
Đối với lĩnh vực an ninh quốc phòng, Đảng, Nhà nước ta khẳng định
sức mạnh quốc phòng, an ninh phụ thuộc trước hết vào sự ổn định chính trị,
đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới; bảo vệ tổ quốc gắn liền với bảo vệ chế độ xã
21
hội, bảo vệ Đảng, bảo vệ nhân dân…Do đó, thực hiện đầy đủ chính sách dân
tộc của Đảng, Nhà nước về lĩnh vực an ninh quốc phòng chính là tăng cường
sức mạnh bảo vệ tổ quốc trên địa bàn đồng bào dân tộc.
1.2.3. Yêu cầu của thông tin đối với đồng bào dân tộc thiểu số và
miền núi
Từ mục tiêu, nhiệm vụ trên, thông tin phục vụ đồng bào dân tộc thiểu
số cần đáp ứng những yêu cầu sau:
- Đảm bảo đúng quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng.
- Đảm bảo tính chính xác kịp thời.
- Phát huy thế mạnh tổng hợp trên hai lĩnh vực: Thông tin nhanh nhạy,
chính xác, phương tiện thông tin phong phú: báo in, báo nói, báo hình.
- Đáp ứng nhu cầu của đồng bào: giản dị, ngắn gọn, dễ hiểu.
- Thông tin về chính sách của Đảng và Nhà nước, tình hình chung cho đối
tượng là đồng bào các dân tộc thiểu số và đồng bào ở vùng núi, vùng sâu, vùng
xa.
- Thông tin về dân tộc và miền núi cho khán giả trong và ngoài nước.
Báo chí cần có định hướng rõ ràng, xác định nội dung cần phản ánh,
đúng thời điểm, đúng thời lượng, nhằm đạt hiệu quả cao khi thông tin về dân
tộc thiểu số và miền núi. Trong thời điểm hiện nay nội dung thông tin phục vụ
đồng bào cần làm tốt một số yêu cầu cụ thể:

- Khẳng định đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước ta trước sau
như một, bình đẳng, đoàn kết các dân tộc, tôn trọng tự do tín ngưỡng, giữ gìn
truyền thống văn hóa tốt đẹp của các dân tộc, nhanh chóng rút ngắn khoảng
cách giữa các vùng miền trên phạm vi cả nước.
- Khẳng định những thành tựu mà Đảng và Nhà nước đã mang lại cho
miền núi và vùng đồng bào các dân tộc thiểu số. Thành tựu đó thể hiện trên
các mặt chính trị, KT-XH. Nhờ các chương trình dự án của Nhà nước mà diện
22
mạo nông thôn miền núi đã có sự khởi sắc nhất định. Đời sống văn hóa, tinh
thần của đồng bào từng bước được nâng cao.
- Phản ánh kết quả các chương trình phát triển kinh tế của miền núi,
vùng dân tộc, đặc biệt là chương trình xóa đói giảm nghèo, chương trình phát
triển y tế, giáo dục, văn hóa.
- Biểu dương đội ngũ cán bộ là người dân tộc thiểu số, hoặc người
Kinh lên công tác miền núi, vùng dân tộc thiểu số, biểu dương các điển hình
trong sản xuất và xây dựng cuộc sống mới của đồng bào dân tộc.
- Nêu cao vai trò của cơ sở đảng, các tổ chức đoàn thể quần chúng.
- Cùng với việc biểu dương, báo chí cần phê phán những mặt hạn chế,
tiêu cực ở miền núi và vùng dân tộc: nạn phá rừng, di dân tự do, các tệ nạn xã
hội, mê tín, tà đạo. Phê phán đúng mức các hiện tượng tiêu cực trong quá
trình thực hiện chính sách dân tộc và các dự án phát triển KT-XH ở miền núi,
vùng dân tộc thiểu số.
- Phê phán vạch trần những luận điệu, vu cáo, xuyên tạc, kích động gây
rối của các thế lực thù địch đối với chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước ta.
1.2.4. Đài Truyền hình Việt Nam với công tác thông tin, tuyên
truyền về dân tộc thiểu số và miền núi
1.2.4.1. Những tác động của báo chí đối với đồng bào các dân tộc
thiểu số ở nước ta
Nhiều năm qua, báo chí nước ta đã góp phần tích cực vào nhiệm vụ
nâng cao trình độ dân trí, nhận thức và phổ biến kiến thức cho đồng bào vùng

dân tộc miền núi. Hiện nay, đồng bào các dân tộc ở miền núi rất coi trọng
thông tin báo chí trên các tờ báo, tạp chí; các chương trình phát thanh, truyền
hình… Đối với họ báo chí chỉ nói những điều đúng, điều tốt đẹp, vừa là người
bạn vừa là người thầy rất gần gũi.
23
Báo chí đã định hướng, tăng cường thông tin tuyên truyền nâng cao nhận
thức, phổ biến kiến thức phổ thông góp phần thay đổi mặt bằng dân trí, xóa bỏ
sự cách biệt giữa miền núi và đồng bằng. Con em đồng bào được đến trường. Tỷ
lệ người đọc thông viết thạo tiếng phổ thông ngày càng cao. Tỷ lệ mù chữ của
đồng bào đã giảm hẳn. Sự thay đổi đã hiện rõ trong cuộc sống đời thường của bà
con như nằm ngủ phải mắc màn, biết cách phòng và chống các bệnh đơn giản,
có hiểu biết về sinh sản và dinh dưỡng; biết tiếp thu kiến thức chăn nuôi, trồng
trọt,… biết áp dụng vào thực tế.
Những thành công của công tác thông tin tuyên truyền báo chí đã góp
phần ổn định tình hình chính trị, an ninh quốc phòng ở vùng dân tộc miền núi.
Các vấn đề dân tộc, tôn giáo, xung đột sắc tộc… đã được giải quyết và tự giải
quyết. Đặc biệt, những âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch, chống phá
Nhà nước xã hội chủ nghĩa được ngăn chặn từ gốc.
Có thể nói thông tin nói chung và thông tin phục vụ đồng bào dân tộc
thiểu số và miền núi nói riêng luôn được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước,
các cơ quan báo chí và sự hưởng ứng của đông đảo nhân dân. Thông tin đã rút
ngắn khoảng cách các địa phương giữa miền ngược và miền xuôi. Thông tin
giúp đồng bào nắm bắt được chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của
Nhà nước; giúp đồng bào nhanh chóng xóa đói, giảm nghèo, phê phán những
hủ tục lạc hậu.
Cùng với việc tăng thời lượng, chương trình, mở rộng phạm vi phát
sóng, mở rộng phạm vi phát hành báo chí đưa thông tin kịp thời phục vụ đồng
bào các dân tộc thiểu số, các cơ quan báo chí đã quan tâm đến hình thức thể
hiện chương trình, nội dung và chất lượng thông tin. Các tin, bài, phóng sự đã
hướng tới nhóm độc giả đặc thù. Từ đó khẳng định sự đúng đắn và thành công

của quan điểm, chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước ta
đối với đồng bào các dân tộc thiểu số và miền núi.
24
Nhờ được tiếp cận thông tin qua các phương tiện truyền thông, trong đó
có vai trò đặc biệt của truyền hình, đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã
nắm bắt kịp thời các chủ trương, chính sách của Đảng - Nhà nước; thực hiện
đúng pháp luật và biết cách làm kinh tế, vượt đói nghèo, từng bước nâng cao
mức sống cho chính gia đình họ.
Với đồng bào các dân tộc thiểu số, truyền hình tiếng dân tộc như một
món ăn tinh thần không thể thiếu. Chương trình truyền hình đã phát bằng
tiếng của dân tộc họ. Ngoài vấn đề tiếng nói được tôn trọng, bình đẳng, điều
quan trọng hơn là nội dung các chương trình tiếng dân tộc đã truyền tải giúp
họ tiếp thu thuận lợi hơn. Họ nghe và hiểu dễ hơn so với tiếng phổ thông.
1.2.4.2. Sự hình thành và phát triển của Chương trình truyền hình
tiếng dân tộc trên sóng truyền hình Việt Nam
Tuyên truyền phục vụ miền núi và đồng bào dân tộc thiểu số được Đài
THVN xác định là một nội dung quan trọng trong nhiệm vụ thông tin. Ngay
từ những ngày đầu thành lập, phóng viên truyền hình Việt Nam đã hòa mình
cùng nhân dân cả nước trong đó có đồng bào tộc thiểu số để cổ vũ tinh thần
chiến đấu và sản xuất biểu dương khối đại đoàn kết dân tộc và những đóng
góp của đồng bào các dân tộc.
Từ tháng 02- 2002 Đài THVN đã đề nghị và được Chính phủ cho phép
phát sóng thử nghiệm truyền hình tiếng dân tộc tại Đài THVN qua vệ tinh
(chương trình VTV5) nhằm phục vụ đồng bào trên địa bàn cả nước, với thời
lượng 4h/ngày, gồm 10 thứ tiếng dân tộc thiểu số: H’Mông, Khơmer, Ê đê,
Chăm, J Rai, K’ho, Ba Na, Xê Đăng, S’Tiêng, Răc Lây.
Đầu năm 2003 Chương trình truyền hình tiếng dân tộc thuộc Đài THVN
chính thức trở thành một ban riêng lấy tên là Ban truyền hình tiếng dân tộc. Sau
khi thành lập, Ban đã từng bước xây dựng kiện toàn bộ máy tổ chức tập trung
vào công tác biên tập, cải tiến nội dung và nâng cao chất lượng chương trình.

25