Tiểu luận mác lê nin

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI
KHOA ĐÀO TẠO CƠ BẢN
Bộ mơn : Chính trị & Pháp luận

BÀI TIỂU LUẬN
MƠN : TRIẾT HỌC MÁC – LÊNIN
Chủ đề 08 : Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về sự phát
triển Nội dung nguyên lý về sự phát triển trong phép biện chứng.
Ý nghĩa của phương pháp luận.

Họ và tên : TRẦN MINH ĐỨC
Mã sinh viên : 23A4601D0055
Lớp 2346A02
Giảng viên : TS. Bùi Thị Thuỷ

Hà Nội, 2023


MỤC LỤC

A. Lời mở đầu …………………………………………3
B. Nội dung
1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác- Lênin về sự phát triển
1.1 Khái niệm ………………………………………….4
1.2 Quan điểm về sự phát triển ……………………….5
2.

Nguyên lý về sự phát triển trong phép biện chứng

2.1 Nguyên lý ………………………………………….6
2.2 Tính chất …………………………………………..8

3. Ý nghĩa của phương pháp luận ……………………...10
C. Kết luận ……………………………………………..12
Tài liệu tham khảo …………………………………….13


A.LỜI MỞ ĐẦU
Phép biện chứng duy vật là sự kế thừa những giá trị thức tỉnh của nhân loại xa
xưa, dựa trên truyền thống tư tưởng biện chứng của nhiều thế kỷ thì phép biện
chứng của Mác đã vạch ra những đặc trưng chung nhất của biện chứng khách
quan. Nó cho phép ta nắm vững nội dung, nguyên lý, những cặp phạm trù phản
ánh quá trình con người nhận thức thế giới, phản ánh nguồn gốc của sự vận
động cách thức khuynh huớng phát triển của mọi sự vật , hiện tượng, con người .
Để làm rõ hơn về điều này em chọn chủ đề : “ Quan điểm của Mác – Lênin về
sự phát triển . Nội dung nguyên lý của sự phát triển và ý nghĩa của phương pháp
luận. ”

3


B.

NỘI DUNG

1.

Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về sự phát triển

1.1

Khái niệm

-

Theo quan niệm biện chứng sự phát triển là một quá trình tiến lên từ thấp

đến cao. Q trình đó diễn ra dần dần, nhảy vọt đưa tới sự ra đời của cái mới
thay thế cái cũ, không phải lúc nào sự phát triển cũng diễn ra theo đường thẳng,
mà rất quanh co, phức tạp, thậm chí có những bước lùi tạm thời. Theo quan
điểm biện chứng, sự phát triển là kết quả của quá trình thay đổi dần dần về
lượng dẫn đến sự thay đổi về chất, là q trình diễn ra theo đường xốy ốc và
hết mỗi chu kì sự vật lặp lại dường như sự vật ban đầu nhưng ở cấp độ cao hơn.
Quan điểm biện chứng cũng khẳng định nguồn gốc của sự phát triển nằm trong
bản thân sự vật.
-

Theo quan điểm siêu hình phát triển chỉ là sự tăng lên, giảm thuần túy về

lượng, khơng có sự thay đổi gì về mặt chất của sự vật; hoặc nếu có sự thay đổi
nhất định về chất thì sự thay đổi ấy cũng chỉ diễn ra theo một vịng khép kín,
chứ khơng có sự sinh thành ra cái mới với những chất mới. Những người theo
quan điểm siêu hình xem sự phát triển như là một q trình tiến lên liên tục,
khơng có bước quanh có, phức tạp.



Phát triển là phạm trù để chỉ quá trình vận động của sự vật, hiện tượng

theo khuynh hướng đi lên từ trình độ thấp đến trình độ cao, từ đơn giản đến
phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn, là sự ra đời cái mới về chất.
Ví dụ :

-

Q trình phát triển của cơng nghệ thơng tin, ngày càng có nhiều loại

cơng nghệ hiện đại ra đời thay thế cho những công nghệ đã dần lạc hậu: chẳng
4


hạn như điện thoại thông minh nhiều đời ra đời thay thế cho loại điện thoại có
bàn phím ngày trước hay còn biết đến với tên gọi là "cục gạch"
-

Quá trình phát triển của một con người, từ khi sinh ra cho đến lúc trưởng

thành, con người ngày càng hoàn thiện về mặt thể chất và phát triển mạnh mẽ về
mặt tư duy nhận thức của mình: ngày nay trẻ em phát triển nhanh cả về thể chất
lẫn trí tuệ so với trẻ em ở các thế hệ trước do được thừa hưởng những thành quả,
những điều kiện thuận lợi mà xã hội mang lại.
1.2

Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về sự phát triển

Quá trình phát triển diễn ra vừa có bước tuần tự, vừa có bước nhảy vọt, không
phải lúc nào cũng theo con đường thẳng tắp, mà quanh co, phức tạp, thậm chí có
những bước thụt lùi tạm thời. Theo quan điểm biện chứng, sự phát triển diễn ra
theo đường “xốy ốc”. Điều đó có nghĩa là trong q trình phát triển, sự vật vận
động có tính chu kỳ, có thời điểm dường như quay trở về giống điểm khởi đầu,
song trên cơ sở cao hơn.
Mọi sự vật- hiện tượng luôn nằm trong xu hướng vận động phát triển nên khi
xem xét các sự vật- hiện tượng phải đặt nó trong sự vận động, phát triển và phải

phát hiện ra các xu hướng biến đổi, chuyển hóa chúng. Sự vận động, biến đổi
của sự vật- hiện tượng diễn ra đa dạng, phong phú và theo những khuynh hướng
khác nhau, thậm chí trái ngược nhau, trong đó phát triển vẫn là xu hướng chính,
có vai trị chi phối các xu hướng khác. Quá trình nhận thức của con người phải
phát hiện ra xu hướng chính để thúc đẩy sự vật phát triển.
Sự vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng trong thế giới khách quan là một
quá trình chứa đựng nhiều mâu thuẫn. Trong quá trình đó, sự vật, hiện tượng
khơng chỉ có những biến đổi theo chiều hướng đi lên, mà còn bao hàm cả những
biến đổi thụt lùi. Do vậy, quá trình nhận thức phải thấy rõ được tính chất quanh
co, phức tạp của quá trình phát triển như là một hiện tượng phổ biến.


Các yêu cầu của quan điểm phát triển.

-

Xem xét sự vật trong xu hướng biến đổi không ngừng.

5


-

Phải phát hiện ra cái mới và tạo điều kiện cho cái mới ra đời thay thế cho

cái cũ.
-

Phân chia quá trình phát triển thành các giai đoạn khác nhau.



Trong nhận thức và trong hoạt động chúng ta cần phải có quan điểm phát

triển.
2.

Nguyên lý về sự phát triển trong phép biện chứng.

2.1

Nguyên lý

Nguyên lý về sự phát triển là cơ sở lý luận khoa học để định hướng việc nhận
thức thế giới và cải tạo thế giới. Theo nguyên lý này, trong mọi nhận thức và
thực tiễn cần phải có quan điểm phát triển. Theo V.I.Lênin, “… Lơgích biện
chứng đòi hỏi phải xét sự vật trong sự phát triển, trong “sự tự vận động”…,
trong sự biển đổi của nó”. Quan điểm phát triển đòi hỏi phải khắc phục tư tưởng
bảo thủ, trì trệ, định kiến, đối lập với sự phát triển.Vậy nên, nguyên lý của sự
phát triển có những ý nghĩa sau đây :
-

Nguyên lý về sự phát triển chính là cơ sở lý luận khoa học để có thể định

hướng được việc nhận thức thế giới và cải tạo thế giới.
•

Theo như ngun lý này thì trong mọi nhận thức và trong thực tiễn cần

phải có quan điểm về sự phát triển. Để có thể phát triển được thì cần phải khắc

phục được những tư tưởng bảo thủ, trì trệ, lạc hậu, định kiến, đối lập với sự phát
triển.
-

Nguyên lý về sự phát triển cho thấy trong hoạt động nhận thức và trong

hoạt động thực tiễn của con người cần phải tôn trong quan điểm phát triển phát
triển. Quan điểm này đòi hỏi khi nhận thức cũng như khi giải quyết một vấn đề
nào đó thì con người cần phải đặt chúng ở trạng thái động và nằm trong khuynh
hướng chung của sự phát triển.
-

Để nhận thức và giải quyết được bất cứ những vấn đề gì trong thực tiễn

thì một mặt cần phải đặt sự vật theo khuynh hướng đi lên của nó. Phải nhận thức
được tính quanh co, phức tạp trong quá trình phát triển (tức là phải có quan điểm

6


lịch sự cụ thể trong nhận thức và giải quyết các vấn đề của thực tiễn, phù hợp
với tính chất phong phú, đa dạng phức tạp của nó).
-

Với tư cách là những nguyên tắc phương pháp luận, là quan điểm tồn

diện, quan điểm phát triển góp phần định hướng, chỉ đạo hoạt động nhận thức
cũng như hoạt động thực tiễn cải tạo chính bản thân của con người.
-

Xem xét sự vật theo quan điểm phát triển còn phải biết phân chia thành

các quá trình phát triển của sự vật thành những giai đoạn. Trên cơ sở này tìm ra
phương pháp nhận thức và những cách tác động phù hợp nhằm thúc đẩy sự vật
tiến triển nhanh hơn hoặc là kìm hãm sự phát triển của nó tùy thuộc vào sự phát
triển đó có lợi hay là có hại đối với đời sống của con người.
-

Vận dụng quan điểm về sự phát triển vào hoạt động thực tiễn nhằm mục

đích thúc đẩy các sự vật phát triển theo đúng như quy luật vốn có của nó địi hỏi
chúng ta cần phải tìm ra được những mâu thuẫn của sự vật qua hoạt động thực
tiễn từ đó giải quyết được mâu thuẫn và tìm ra được sự phát triển. Phải khắc
phục từ tư tưởng bảo thủ, định kiến, trì trệ,.. Phải đặt sự vật, hiện tượng theo
khuynh hướng đi lên
2.2 Tính chất
Các q trình phát triển đều có tính khách quan, tính phổ biến, tính đa dạng,
phong phú
-

Tính khách quan của sự phát triển biểu hiện trong nguồn gốc của sự vận

động và phát triển. Đó là q trình bắt nguồn từ bản thân sự vật, hiện tượng; là
quá trình giải quyết mâu thuẫn của sự vật, hiện tượng đó. Vì vậy, phát triển là
thuộc tính tất yếu khách quan, khơng phụ thuộc vào ý thức , trách nhiệm của con
người.
+ Nguồn gốc của sự phát triển nằm ngày trong chính bản thân của sự vật, hiện
tượng. Đó là sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập thuộc mỗi sự vật,
hiện tượng.
Ví dụ: Hạt lúa, hạt đầu khi có nước, đất, chất dinh dưỡng, ánh sáng dù khơng có

con người nhưng nó vẫn phát triểnnhiệm của con người.
7


-

Tính phổ biến được thể hiện ở các q trình phát triển diễn ra trong mọi

lĩnh vực tự nhiên, xã hội và tư duy: trong tất cả mọi sự vật, hiện tượng và trong
mọi quá trình, mọi giai đoạn của sự vật hiện tượng. Trong mỗi quá trình biến đổi
đã có thể bao hàm khả năng dẫn đến sự ra đời của cái mới, phù hợp với quy luật
khách quan.
+ Trong tự nhiên tăng cường khả năng thích nghi cơ thể trước sự biến đổi của
mơi trường.
Ví dụ : Người ở miền Nam ra công tác lâu ở miền Bắc thời gian sẽ khó chịu với
thay đổi khí hậu nhưng dần họ sẽ quen và thích nghi.
+ Trong xã hội : Nâng cao năng lực chinh phục tự nhiên, cải tạo xã hội, tiến tới
mức độ ngày càng cao trong sự nghiệp giải phóng con người.
Ví dụ : Mức sống của dân cư xã hội sau lúc nào cũng cao ơn mức sống của dân
cư xã hội trước.
+ Trong tư duy: khả năng nhận thức ngày càng sâu sắc, đầy đủ, đúng đắn hơn so
với tự nhiên và xã hội.
Ví dụ : Trình độ hiểu biết của con người ngày càng cao hơn so với trước đây.
-

Tính đa dạng, phong phú được thể hiện ở chỗ : phát triển là khuynh

hướng chung của mọi sự vật, hiện tượng ; song mỗi sự vật, hiện tượng, mỗi lĩnh
vực hiện thực lại có q trình phát triển khơng hồn tồn giống nhau. Tồn tại ở
những không gian và thời gian khác nhau. Đồng thời, trong quá trình phát triển

của mình, sự vật, hiện tượng còn chịu nhiều tác động của các sự vật, hiện tượng
hay quá trình khác của rất nhiều yếu tố và điều kiện lịch sử, cụ thể. Sự tác động
đó có thể làm thay đổi chiều hướng phát triển của sự vật, hiện tượng, thậm chí
có thể làm cho sự vật, hiện tượng thụt lùi tạm thời có thể dẫn tới sự phát triển về
mặt này và thoải mái ở mặt khác … Đó đều là biểu hiện của tính đa dạng, phong
phú của các q trình phát triển.
Ví dụ :
Chẳng hạn, nói chung, ngày nay trẻ em phát triển nhanh hơn cả về thể chất lẫn
trí tuệ so với trẻ em ở các thế hệ trước do chúng được thừa hưởng những thành

8


quả, những điều kiện thuận lợi mà xã hội mang lại. Trong thời đại hiện nay, thời
gian cơng nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước của các quốc gia chậm phát triển
và kém phát triển sẽ ngắn hơn nhiều so với các quốc gia đã thực hiện chúng do
đã thừa hưởng kinh nghiệm và sự hỗ trợ của các quốc gia đi trước. Song vấn đề
còn ở chỗ, sự vận dụng kinh nghiệm và tận dụng sự hỗ trợ đó như thế nào lại
phụ thuộc rất lớn vào những nhà lãnh đạo và nhân dân của các nước chậm phát
triển và kém phát triển.
3.

Ý nghĩa của phương pháp luận.

Từ việc nghiên cứu nguyên lý về sự phát triển của các sự vật, hiện tượng, chúng
ta rút ra quan điểm phát triển trong nhận thức và hoạt động thực tiễn. Quan điểm
này đòi hỏi:
-

Khi xem xét các sự vật, hiện tượng, ta phải đặt nó trong sự vận động và

phát triển.
+ Ta cần phải nắm được sự vật không chỉ như là cái nó đang có, đang hiện hữu
trước mắt, mà còn phải nắm được khuynh hướng phát triển tương lai, khả năng
chuyển hóa của nó. Bằng tư duy khoa học, ta phải làm sáng tỏ được xu hướng
chủ đạo của tất cả những biến đổi khác nhau đó.
+ Quan điểm phát triển hoàn toàn đối lập với quan điểm bảo thủ, trì trệ, định
kiến. Tuyệt đối hóa một nhận thức nào đó về sự vật có được trong một hồn
cảnh lịch sử nhất định, xem đó là nhận thức duy nhất đúng về tồn bộ sự vật
trong q trình phát triển tiếp theo của nó sẽ đưa chúng ta đến sai lầm nghiêm
trọng.
-

Không dao động trước những quanh co, phức tạp của sự phát triển trong

thực tiễn.
Ta cần phải xác quyết rằng các sự vật, hiện tượng phát triển theo một q trình
biện chứng đầy mâu thuẫn. Do đó ta phải cơng nhận tính quanh co, phức tạp của
q trình phát triển như một hiện tượng phổ biến, đương nhiên.

9


Quan điểm phát triển địi hỏi phải có sự nhìn nhận, đánh giá khách quan đối với
mỗi bước thụt lùi tương đối của sự vật, hiện tượng. Bi quan về sự thụt lùi tương
đối sẽ khiến chúng ta gặp phải những sai lầm tai hại.
-

Phải chủ động tìm ra phương pháp thúc đẩy sự phát triển của sự vật, hiện

tượng.
+ Ta phải tích cực, chủ động nghiên cứu, tìm ra những mâu thuẫn trong mỗi sự
vật, hiện tượng. Từ đó, xác định biện pháp phù hợp giải quyết mâu thuẫn để thúc
đẩy sự vật, hiện tượng phát triển. Việc xác định những biện pháp cũng cần căn
cứ vào từng giai đoạn, hoàn cảnh cụ thể của sự vật, hiện tượng. Vì sự phát triển
diễn ra theo nhiều giai đoạn, từ thấp đến cao, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện
hơn.
+ Vì trong sự phát triển có sự kế thừa, ta phải chủ động phát hiện, cổ vũ cái mới
phù hợp, tìm cách thúc đẩy để cái mới đó chiếm vai trị chủ đạo.
Ta cũng phải tìm cách kế thừa những bộ phận, thuộc tính… cịn hợp lý của cái
cũ, đồng thời kiên quyết loại bỏ những gì thuộc cái cũ mà lạc hậu, cản trở sự
phát triển. Phải tích cực học hỏi, tích lũy kiến thức khoa học và kiến thức thực
tiễn. Tuyệt đối tránh bảo thủ, trì trệ trong tư duy và hành động.
+ Sự phát triển được thực hiện bằng con đường tích lũy về lượng để tạo ra sự
thay đổi về chất. Do đó, chúng ta phải luôn nỗ lực, chăm chỉ lao động để làm
cho sự vật, hiện tượng tích lũy đủ về lượng rồi dẫn đến sự thay đổi về chất.

10


C.

KẾT LUẬN

Nguyên lý về sự phát triển cho biết phát triển khơng chỉ là sự đi lên đơn thuần
mà cịn có những bước quanh co phức tạp hay thụt lùi tạm thời. Muốn nắm được
nguyên lý về sự phát triển thì ta cần hiểu biết về các tính chất khách quan, phổ
biến, kế thừa, tính đa dạng phong phú và quan điểm phát triển. Mỗi chúng ta cần
nên áp dụng những quan điểm phát triển vào quá trình rèn luyện, học tập của
mình để hiểu rõ hơn về ưu nhược điểm và việc bản thân phải làm để có thể trau

dồi nghiên cứu, hiểu rõ được ưu nhược điểm và việc bản thân phải làm gì để xây
dựng phát triển đất nước.

11


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Giáo trình Triết học Mác – Lênin

2.

Phát triển là gì ? Nguyên lý về sự phát triển ( />
trien-la-gi-nguyen-ly-ve-su-phat-trien-theo-triet-hoc-mac-lenin-duoc-hieu-nhuthe-nao/ )
3.

Nguyên lý về sự phát triển

( )
4.

Nguyên lý về sự phát triển và ý nghĩa của phương pháp luận (

/>
12

)