Quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với khối doanh nghiệp trên địa bàn huyện tân lạc, tỉnh hòa bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

XA TRUNG VIỆT

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC ĐỐI VỚI
KHỐI DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA HUYỆN TÂN LẠC,
TỈNH HỊA BÌNH

CHUN NGÀNH QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS TRẦN THỊ THU HÀ

Hà Nội, 2023


i
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan luận văn “Quản lý thu BHXH bắt buộc đối với khối
doanh nghiệp trên địa bàn huyện Tân Lạc, tỉnh Hịa Bình” là kết quả của
quá trình học tập, nghiên cứu khoa học độc lập, nghiêm túc của bản thân tôi.

Luận văn này chưa từng được công bố trên bất kể phương tiện truyền thơng
nào. Các số liệu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, đáng tin cậy và được xử
lý khách quan, trung thực. Trong q trình nghiên cứu tơi có tham khảo một
số tài liệu đã được liệt kê ở phần sau. Các giải pháp nêu trong luận văn được
rút ra từ những cơ sở lý luận và quá trình nghiên cứu thực tiễn. Tơi xin hồn
tồn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình.
Hà Nội, ngày

tháng

Người cam đoan

Xa Trung Việt

năm 2023


ii
LỜI CẢM ƠN
Sau thời gian học tập, nghiên cứu. Để hồn thành luận văn này tơi xin
bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc tới: Giảng viên hướng dẫn khoa
học: PGS.TS Trần Thị Thu Hà, Khoa Kinh tế và Quản trị kinh doanh Trường Đại học Lâm nghiệp
Tơi xin trân trọng cảm ơn sự góp ý q báu của các Thầy, Cô Trường
Đại học Lâm nghiệp đã chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ tận tình trong q trình
tơi thực hiện và hồn thành luận văn này.
Tơi xin trân trọng cảm ơn các BHXH huyện Tân Lạc giúp đỡ tơi trong
q trình thu thập số liệu, thơng tin trong q trình thực hiện luận văn này.
Tơi xin cảm ơn sự giúp đỡ của lãnh đạo, đồng nghiệp cơ quan và gia
đình, bạn bè đã ln quan tâm, động viên và tạo điều kiện cho tơi trong q
trình thực hiện.

Do thời gian nghiên cứu có hạn, luận văn của tơi khơng tránh khỏi
thiếu sót và sơ xuất. Tơi rất mong nhận được sự đóng góp của các quý thầy
cô, bạn bè và đồng nghiệp để luận văn của tơi được hồn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2023

Tác giả

Xa Trung Việt


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii
MỤC LỤC ....................................................................................................... iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................ vii
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ .............................................................. viii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU
BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC................................................................. 4
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc .......................... 5
1.1.1. Khái niệm, vai trò của thu bảo hiểm xã hội bắt buộc ................................. 5
1.1.2. Quản lý thu BHXH bắt buộc của cơ quan BHXH cấp huyện .................... 9

1.1.3. Nội dung quản lý thu BHXH bắt buộc.......................................................11
1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc...........19
1.1.5. Tổng quan về doanh nghiệp .......................................................................22
1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc..................... 25
1.2.1. Kinh nghiệm quản lý thu BHXH bắt buộc của một số địa phương .........25
1.2.2. Bài học rút ra cho Bảo hiểm xã hội huyện Tân Lạc, tỉnh Hịa Bình .......29
Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........31
2.1. Đặc điểm cơ bản của huyện Tân Lạc, tỉnh Hịa Bình ........................... 31
2.1.1. Điều kiện tự nhiên .......................................................................................31
2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội. ...........................................................................32
2.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội.............................36
2.1.4. Đặc điểm doanh nghiệp trên địa bàn huyện Tân Lạc, tỉnh Hoà Bình.....37
2.2. Giới thiệu về bảo hiểm xã hội Huyện Tân Lạc ..................................... 39
2.2.1. Quá trình hình thành và phát triển của bảo hiểm xã hội Huyện Tân Lạc.... 39


iv
2.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của bảo hiểm xã hội Huyện Tân Lạc ....................40
2.3. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 40
2.3.1 Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp........................................................40
2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp ........................................................41
2.3.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ....................................................41
2.3.4. Các chỉ tiêu đánh giá sử dụng trong luận văn ..........................................42
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................ 43
3.1. Tổ chức bộ máy và kết quả quản lý thu BHXH bắt buộc ..................... 43
3.1.1. Bộ máy thu BHXH bắt buộc trên địa bàn Huyện Tân Lạc.......................43
3.1.2. Quy trình quản lý thu BHXH bắt buộc ......................................................44
3.1.3. Thực trạng DN tham gia BHXH trên địa bàn huyện Tân Lạc trong giai
đoạn 2020 - 2022...................................................................................................46
3.2. Thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn huyện

Tân Lạc, tỉnh Hồ Bình................................................................................ 47
3.2.1. Quản lý đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc ............................47
3.2.2. Tổ chức thực hiện quy trình thu bảo hiểm xã hội bắt buộc ......................49
3.2.3. Quản lý nợ đọng BHXH .............................................................................52
3.2.4. Tổ chức quản lý tiền thu bảo hiểm xã hội bắt buộc ..................................54
3.2.5. Kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm trong quản lý thu BHXH bắt buộc.....55
3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên
địa bàn huyện Tân Lạc, tỉnh Hồ Bình ........................................................ 57
3.3.1. Yếu tố chủ quan ...........................................................................................57
3.3.2. Yếu tố khách quan .......................................................................................62
3.4. Đánh giá chung về công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn
huyện Tân Lạc, tỉnh Hồ Bình ..................................................................... 65
3.4.1. Kết quả đạt được .........................................................................................65
3.4.2. Hạn chế và nguyên nhân ............................................................................67


v
3.5. Giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn
huyện Tân Lạc, tỉnh Hoà Bình ..................................................................... 72
3.5.1. Mục tiêu và phương hướng hồn thiện quản lý thu BHXH bắt buộc ......72
3.5.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn huyện
Tân Lạc, tỉnh Hồ Bình.........................................................................................74
3.6. Một số khuyến nghị .............................................................................. 81
3.6.1. Khuyến nghị đối với cơ quan quản lý Nhà nước về BHXH .....................81
3.6.2. Khuyến nghị đối với Bảo hiểm xã hội tỉnh Hịa Bình ...............................82
3.6.3. Khuyến nghị đối với Ủy ban huyện, các ban ngành có liên quan ...........82
KẾT LUẬN .................................................................................................... 84
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 87
PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Tên viết tắt

Nghĩa viết tắt

BHTN:

Bảo hiểm thất nghiệp

BHXH:

Bảo hiểm xã hội

BHXHBB:

Bảo hiểm xã hội bắt buộc

BHXHTN:

Bảo hiểm xã hội tự nguyện

BHYT:

Bảo hiểm y tế

LĐTB&XH:

Lao Động Thương Binh Và Xã Hội

BTC:

Bộ tài chính

BYT:

Bộ Y Tế

CNH, HĐH:

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

DNNN:

Doanh nghiệp Nhà nước

DN:

Doanh nghiệp

ILO:

Tổ chức lao động Quốc tế

NLĐ:

Người lao động

NSDLĐ:

Người sử dụng lao động

TLĐLĐ:

Tổng Liên Đoàn Lao Động

TN&QLHS:

Tiếp nhận và quản lý hồ sơ

UBND:

Ủy ban nhân dân


vii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1: Mức lương cơ sở theo quy định của pháp luật Việt Nam. ............. 14
Bảng 1.2: Mức lương tối thiểu vùng tại huyện Tân Lạc theo quy định .......... 15
Bảng 2.1.Tình hình dân số, diện tích và mật độ dân số huyện Tân Lạc ......... 34
Bảng 2.2. Bảng phân bổ điều tra trên địa bàn huyện Tân Lạc ........................ 41
Bảng 3.1. Cơ cấu nhân sự BHXH huyện Tân Lạc. ......................................... 43
Bảng 3.2. Số lượng DN trên địa bàn huyện Tân Lạc (2020 - 2022) .............. 46
Bảng 3.3. Số đơn vị và số lao động tham gia BHXH (2020 - 2022) .............. 48
Bảng 3.4. Số lao động tham gia BHXH các khối trên địa bàn huyện Tân Lạc
(2020 - 2022) ................................................................................................... 49
Bảng 3.5. Số tiền đóng BHXH của NLĐ, NSDLĐ của DN (2020 - 2022) .... 50

Bảng 3.6. Thực hiện kế hoạch thu quỹ BHXH của DN (2020 - 2022)........... 51
Bảng 3.7. Số tiền thu BHXH ở BHXH huyện Tân Lạc (2020 - 2022) ........... 51
Bảng 3.8. Thực trạng nợ đọng tiền BHXH với tổng số thu BHXH bắt buộc
của DN (2020 - 2022) ..................................................................................... 53
Bảng 3.9. Kết quả công tác kiểm tra BHXH đối với các DN ......................... 56
Bảng 3.10. Đánh giá của đơn vị sử dụng lao động đối với cơ quan BHXH
huyện Tân Lạc ................................................................................................. 58
Bảng 3.11. Thống kê công tác thông tin, tuyên truyền về BHXH bắt buộc tại
BHXH huyên Tân Lạc .................................................................................... 60
Bảng 3.12. Ảnh hưởng mức đóng đến kết quả thu BHXH bắt buộc của người
sử dụng lao động ............................................................................................. 61
Bảng 3.13. Ảnh hưởng mức đóng đến kết quả thu BHXHBB của NLĐ ........ 61
Bảng 3.14. Ý kiến của người sử dụng lao động về thủ tục tham gia và thanh
toán bảo hiểm xã hội bắt buộc ........................................................................ 61
Bảng 3.15. Ảnh hưởng của mức xử phạt vi phạm với công tác quản lý thu
BHXH bắt buộc ............................................................................................... 63


viii
Bảng 3.16. Mức độ hiểu biết về quản lý thu BHXHBB của NSDLĐ ............ 63
Bảng 3.17. Đánh giá của cán bộ quản lý BHXH về thực hiện một số hoạt
động thu BHXH của các đơn vị tham gia BHXH ........................................... 64
Bảng 3.18. Mức độ hiểu biết về quản lý thu BHXH của người lao động....... 65
Bảng 3.19. Bảng so sánh số lượng DN thành lập và đăng kí kê khai thuế tại
Chi cục Thuế huyện Tân Lạc với số lượng DN tham gia BHXH tại BHXH
huyện Tân Lạc từ năm 2020 - 2022. ............................................................... 69

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ
Sơ đồ 3.2. Quy trình thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc ........................................ 45

1
MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu
Bảo hiểm xã hội có vai trị đặc biệt quan trọng trong thúc đẩy sự phát
triển kinh tế - xã hội bền vững, cơng bằng và an tồn trong mỗi quốc gia trên
thế giới. Nó có vai trị đặc biệt quan trọng trong đời sống xã hội của các tầng
lớp lao động và dân cư. Đồng thời, bảo hiểm xã hội là nhân tố đảm bảo ổn
định chính trị và phát triển kinh tế xã hội.
Thực tế hiện nay tình trạng đơn vị, doanh nghiệp không nộp bảo hiểm
hoặc nợ đọng tiền bảo hiểm diễn ra khá phổ biến. Đặc biệt, nhiều doanh
nghiệp không tham gia bảo hiểm hoặc tham gia nhưng với mức đóng BHXH
thấp dẫn tới các chế độ như ốm đau, thai sản cũng như mức lương hưu trong
tương lai sẽ thấp. Một số doanh nghiệp trích tiền lương của người lao động
nhưng lại chiếm dụng thay vì nộp bảo hiểm theo đúng quy định. Nguyên nhân
của thực trạng trên một phần do nhận thức của người lao động và người sử
dụng lao động vẫn còn hạn chế, mặt khác do công tác quản lý thu BHXH
chưa hiệu quả.
Trên địa bàn huyện Tân Lạc hiện có trên 500 doanh nghiệp gồm Công
ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH), Doanh nghiệp cổ phần, Doanh nghiệp Nhà
nước, Doanh nghiệp tư nhân, Doanh nghiệp hợp danh. Cùng với sự phát triển
kinh tế của địa phương, số lượng DN này ngày càng lớn tạo ra áp lực lớn
trong công tác quản lý thu BHXH.
Trong những năm gần đây BHXH huyện Tân Lạc đã có nhiều giải pháp
để cải thiện chất lượng cơng tác phát triển BHXH, không ngừng tăng trưởng
về đối tượng tham gia, đảm bảo kế hoạch thu, thu đúng, thu đủ đồng thời đảm
bảo quyền lợi cho người tham gia và thụ hưởng chính sách BHXH.
Bên cạnh những kết quả đạt được, q trình thực hiện cơng tác quản lý
thu ở BHXH hun Tân Lạc tỉnh Hịa Bình trong thời gian qua còn bộc lộ

2
những hạn chế, tồn tại và khó khăn cần được quan tâm và sớm có những giải
pháp khắc phục để hồn thiện cơng tác quản lý thu BHXH Bắt buộc đối với
doanh nghiệp ngồi quốc doanh. Những bất cập cịn tồn tại như: Công tác
phối hợp giữa ngành BHXH với các ngành Thuế, Lao động - Thương binh và
Xã hội, Tài chính, Giáo dục và Đào tạo... mặc dù đã được chú trọng nhưng
hiệu quả phối hợp chưa cao; Công tác thông tin, tuyên truyền về pháp luật
BHXH, về chế độ chính sách của người lao động khi tham gia BHXH bắt
buộc chưa thực sự lan tỏa đến người lao động, nhiều người lao động chưa
thực sự hiểu hết tầm quan trọng về chính sách BHXH bắt buộc; Cơng tác
thanh tra, kiểm tra, khởi kiện, xử lý vi phạm về pháp luật BHXH đối với chủ
doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn.
Những bất cập trên tại huyện Tân Lạc đã dẫn đến tình trạng nợ đọng,
trốn đóng BHXH bắt buộc đã và đang diễn ta hết sức phức tạp, ảnh hưởng
không nhỏ đến quyền lợi của người lao động trong việc chi trả các chế độ
BHXH cho người lao động.
Do đó, việc tăng cường cơng tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
đối với doanh nghiệp của BHXH huyện Tân Lạc trong thời gian tới là hết sức
cấp thiết. Bên cạnh đó cơ quan BHXH huyện Tân Lạc chưa thống kê được số
đơn vị đang hoạt động trên địa bàn và số lao động thuộc diện phải tham gia
BHXH, vẫn còn rất nhiều lao động tại các doanh nghiệp chưa đóng BHXH;
cơng tác thơng tin tun truyền chưa đi sâu vào thực tế, chưa có độ bao phủ
rộng; Việc xác định tiêu chí để khởi kiện ra tịa về nợ BHXH chưa thống nhất,
nhiều trường hợp phát hiện nhưng chưa xử lý kịp thời; đội ngũ cán bộ BHXH
đã tăng cả về số lượng và chất lượng nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu
khối lượng công việc lớn.
Xuất phát từ những lý do trên, đề tài: “Quản lý thu BHXH bắt buộc
đối với khối doanh nghiệp trên địa bàn huyện Tân Lạc, tỉnh Hịa Bình”
nhằm đề xuất một số giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý thu BHXH trên

địa bàn huyện Tân Lạc, tỉnh Hồ Bình trong thời gian tới.


3
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng nhằm đề xuất giải
pháp hồn thiện cơng tác quản lý thu BHXH bắt buộc đối với doanh nghiệp
tại BHXH huyện Tân Lạc, tỉnh Hồ Bình.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu
BHXH bắt buộc;
- Đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc với DN tại
huyện Tân Lạc, tỉnh Hịa Bình;
- Chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH bắt buộc
với DN tại huyện Tân Lạc, tỉnh Hịa Bình;
- Đề xuất các giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý thu BHXH bắt buộc
với DN tại BHXH huyện Tân Lạc, tỉnh Hịa Bình.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu: Công tác quản lý thu BHXH bắt buộc đối với
các DN tại BHXH huyện Tân Lạc, tỉnh Hồ Bình.
* Phạm vi nghiên cứu:
- Về khơng gian: Công tác thu BHXH bắt buộc đối với các DN có đăng
ký kinh doanh trên địa bàn huyện Tân Lạc.
- Về thời gian: các nghiên cứu thực tế giới hạn chủ yếu trong thời gian
từ năm 2020 – 2022.
4. Nội dung nghiên cứu
- Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu BHXH bắt buộc;
- Thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc với DN tại huyện
Tân Lạc, tỉnh Hịa Bình.

- Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH bắt buộc với
DN tại huyện Tân Lạc, tỉnh Hịa Bình.


4
- Các giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý thu BHXH bắt buộc với
DN tại BHXH huyện Tân Lạc, tỉnh Hịa Bình
5. Kết cấu của luận văn
Ngồi phần mở đầu, kết luận, Luận văn được chia làm 3 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu BHXH bắt buộc
với doanh nghiệp
Chương 2: Đặc điểm địa bàn nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Kết quả nghiên cứu


5
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM
XÃ HỘI BẮT BUỘC
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
1.1.1. Khái niệm, vai trò của thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
1.1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
a. Khái niệm bảo hiểm xã hội
Có nhiều khái niệm về bảo hiểm xã hội (BHXH) do có nhiều cách tiếp
cận khác nhau:
Bảo hiểm là biện pháp chia sẻ rủi ro của một người hay của số ít người
cho cả cộng đồng những người có khả năng gặp rủi ro cùng loại, bằng cách
mỗi người trong cộng đồng góp một số tiền nhất định vào một quỹ chung và
từ quỹ chung đó bù đắp thiệt hại cho thành viên trong cộng đồng khơng may
bị thiệt hại do rủi ro đó gây ra. Bảo hiểm là một hình thức chuyển giao rủi ro.

Tham gia bảo hiểm thực chất có được sự an tâm, là đổi lấy cái sự khơng chắc
chắn có khả năng xảy ra thiệt hại bằng sự chắc chắn thông qua việc bù đắp
bằng tài chính (Nguyễn Văn Định, 2012).
Theo nghĩa rộng, BHXH là một phạm trù kinh tế xã hội tổng hợp, đa
dạng và phức tạp. Trong ngôn ngữ tiếng Việt, khi đưa ra khái niệm BHXH
người ta xuất phát từ khái niệm chung về bảo hiểm. Có thể hiểu: bảo hiểm là
sự đảm bảo bằng quy định hoặc thoả thuận về việc trả một khoản tiền cho bên
tham gia khi có rủi ro xảy ra với đối tượng được bảo hiểm, trên cơ sở một
khoản đóng góp vào quỹ bảo hiểm. Thơng qua bảo hiểm, những người tham
gia có thể chia sẻ một số rủi ro của cá nhân mình cho cộng đồng và nhà tổ
chức có thể tính tốn để quản lý các rủi ro đó (Hồng Mạnh Cừ, 2011).
Theo nghĩa hẹp, BHXH chỉ bao gồm trường hợp bảo hiểm thu nhập
cho người lao động. Vì vậy, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp thường được
tách ra với tên gọi riêng mặc dù đó cũng là những hình thức bảo hiểm mang


6
tính xã hội và phi lợi nhuận. Ở nước ta, cũng như một số nước trên thế giới
khi đưa ra khái niệm về BHXH, người ta cũng xuất phát từ nghĩa hẹp này
(Hoàng Mạnh Cừ, 2011).
BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của
người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn
lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào
quỹ BHXH (Luật BHXH, 2014).
b. Khái niệm bảo hiểm xã hội bắt buộc
Căn cứ vào Khoản 2, Điều 3 Luật bảo hiểm xã hội năm 2014 quy định
về bảo hiểm xã hội bắt buộc như sau: Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình
bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người lao động và người sử dụng
lao động phải tham gia (Luật BHXH, 2014).
c. Khái niệm thu bảo hiểm xã hội

Thu BHXH bắt buộc là việc Nhà nước dùng quyền lực của mình để bắt
buộc các đối tượng phải đóng BHXH theo mức phí quy định. Trên cơ sở đó
hình thành một quỹ tiền tệ tập trung nhằm mục đích bảo đảm cho các hoạt
động BHXH (Luật BHXH, 2014).
d. Khái niệm về doanh nghiệp
Theo Luật Doanh nghiệp số 68/2014/QH 13 được Quốc hội khóa XIII,
kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 26 tháng 11 năm 2014 có quy định: “Doanh
nghiệp là một tổ chức kinh tế, có tài sản và tên riêng, có trụ sở giao dịch ổn
định, được cấp giấy đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật để thực
hiện các hoạt động kinh doanh trên trị trường”
Quá trình kinh doanh thực hiện một cách liên tục, một số hoặc tất cả
các cơng đoạn của q trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc
cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích để sinh lợi. Như vậy doanh
nghiệp là tổ chức kinh tế vị lợi, mặc dù thực tế một số tổ chức doanh nghiệp
có các hoạt động khơng hồn tồn nhằm mục tiêu lợi nhuận.


7
e. Khái niệm thu BHXH đối với doanh nghiệp
Thu BHXH đối với doanh nghiệp là việc nhà nước dùng quyền lực của
mình bắt buộc các doanh nghiệp phải đóng BHXH theo mức phí quy định. Trên
cơ sở đó hình thành một quỹ tiền tệ tập trung nhằm mục đích đảm bảo cho việc
chi trả các chế độ BHXH và hoạt động của tổ chức sự nghiệp BHXH.
1.1.1.2. Vai trò của thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
- Thu BHXH bắt buộc có vai trị bảo đảm tạo lập quỹ BHXH và thực
hiện chính sách BHXH.
Thu BHXH là hoạt động thường xuyên và đa dạng của ngành BHXH
nhằm đảm bảo nguồn quỹ tài chính BHXH đạt tập trung, thống nhất. Qua đó,
đảm bảo sự cơng bằng trong việc thực hiện và triển khai chính sách BHXH
nói chung và giữa những người tham gia BHXH nói riêng.

Thu BHXH ở hiện tại ảnh hưởng trực tiếp đến chi và q trình thực
hiện chính sách BHXH trong tương lai. BHXH cũng như các loại hình bảo
hiểm khác đều dựa trên cơ sở nguyên tắc có đóng có hưởng BHXH đã đặt ra
yêu cầu đối với thu nộp BHXH. Nếu khơng thu được BHXH thì quỹ BHXH
khơng có nguồn để chi trả các chế độ BHXH cho NLĐ. Do đó, thu BHXH
đóng một vai trị quyết định, then chốt trong quá trình đảm bảo ổn định cuộc
sống cho NLĐ. Để thực hiện chính sách BHXH thuận lợi thì thu BHXH có
vai trị như một điều kiện cần và đủ. Bởi thu BHXH là đầu vào, là nguồn hình
thành cơ bản nhất trong quá trình tạo lập quỹ BHXH.
- Thu BHXH bắt buộc có vai trị bảo đảm nghĩa vụ của người sử dụng
lao động và NLĐ được thực hiện
Theo Luật BHXH, NSDLĐ có nghĩa vụ đăng ký đầy đủ số lao động
thuộc diện tham gia BHXH, đóng đầy đủ số tiền BHXH của đơn vị và hàng
tháng trích từ tiền lương, tiền cơng của NLĐ để đóng cho cơ quan BHXH
cùng với phần đóng BHXH của NSDLĐ. NLĐ có nghĩa vụ đóng đầy đủ, kịp
thời BHXH theo quy định. Như vậy ngoài quyền của NLĐ và NSDLĐ khi


8
tham gia BHXH thì NSDLĐ và NLĐ có nghĩa vụ đóng BHXH đầy đủ, kịp
thời. Thu BHXH bảo đảm NSDLĐ và NLĐ thực hiện nghĩa vụ của mình khi
tham gia BHXH (Hồng Mạnh Cừ, 2011).
- Thu BHXH bắt buộc có vai trị trong việc đảm bảo sự cơng bằng
trong BHXH.
BHXH khơng nhằm mục đích kinh doanh, khơng vì lợi nhuận, nhưng
phân phối trong BHXH là sự chuyển dịch thu nhập mang tính xã hội, là sự
phân phối lại thu nhập. BHXH dựa trên nguyên tắc NLĐ bình đẳng trong
nghĩa vụ đóng góp và hưởng quyền lợi BHXH thơng qua hoạt động của mình.
BHXH tham gia vào phân phối và phân phối lại thu nhập xã hội giữa những
NLĐ thế hệ trước với thế hệ sau, giữa những ngành nghề sản xuất, giữa

những người thu nhập cao và người có thu nhập thấp, giữa những người khoẻ
mạnh, may mắn có việc làm ổn định và những người ốm, yếu, gặp phải những
biến cố rủi ro trong lao động sản xuất và trong cuộc sống. Vì vậy, BHXH góp
phần làm giảm bớt khoảng cách giữa người giàu và người nghèo đồng thời
góp phần thực hiện công bằng xã hội.
Thu BHXH là khâu có ý nghĩa đặc biệt quan trọng để BHXH thực hiện
được vai trò trên. Bởi lẽ, thu BHXH đảm bảo nguồn lực để chính sách BHXH
được thực thi. Bên cạnh đó, ngồi việc đảm bảo cho quỹ BHXH tập trung về
một mối, thu BHXH cịn đóng vai trị như một công cụ thanh tra, kiểm tra số
lượng người tham gia BHXH ở từng cơ quan, đơn vị, địa phương hoặc trên
phạm vi toàn quốc. Bởi thu BHXH cũng được tổ chức tập trung, thống nhất,
có sự ràng buộc chặt chẽ từ trên xuống dưới, đảm bảo an toàn tuyệt đối về tài
chính, đảm bảo độ chính xác trong ghi chép kết quả đóng BHXH của từng cơ
quan đơn vị cũng như của từng NLĐ. Hơn nữa, hoạt động thu BHXH là hoạt
động có tính kế thừa, số thu BHXH một phần dựa trên số lượng người và số
tiền lương, tiền công tham BHXH để tạo lập lên quỹ BHXH - nguồn lực để
thực hiện chính sách BHXH.


9
1.1.2. Quản lý thu BHXH bắt buộc của cơ quan BHXH cấp huyện
1.1.2.1. Khái niệm quản lý thu BHXH bắt buộc
Quản lý thu BHXH bắt buộc được phân cấp cho nhiều cấp thực hiện. Ở
Việt Nam, quản lý thu BHXH được thực hiện ở 3 cấp: cấp quốc gia; cấp
tỉnh/huyện và cấp quận/huyện. Ở cấp quốc gia, cơ quan BHXH Việt Nam
thực hiện quản lý thu BHXH của cả nước. Ở cấp tỉnh, cơ quan BHXH
tỉnh/huyện thực hiện chức năng quản lý thu BHXH ở phạm vi tỉnh/huyện.
Tương tự, cơ quan BHXH cấp quận/huyện thực hiện quản lý thu BHXH ở
phạm vi quận/huyện theo quy định phân cấp.
Quản lý thu BHXH bắt buộc được hiểu là sự tác động có tổ chức tới

các đối tượng đóng BHXH. Sự tác động đó được thực hiện bằng hệ thống
pháp luật của nhà nước và bằng các biện pháp hành chính, tổ chức, kinh tế...
của các cơ quan chức năng nhằm đạt được mục tiêu thu đúng đối tượng, thu
đủ số lượng và đảm bảo thời gian theo quy định (Hoàng Mạnh Cừ, 2011).
Quản lý thu BHXH bắt buộc ở cấp quận/huyện là việc các cơ quan
quản lý BHXH sử dụng các biện pháp, cơ chế quản lý tác động vào đối tượng
tham gia BHXH, nhằm thực hiện các mục tiêu của quản lý thu BHXH.
Ở đây, có một số điểm cần chú ý:
Một là, chủ thể quản lý thu BHXH là cơ quan BHXH ở cấp quận, huyện.
Hai là, đối tượng thu BHXH là các doanh nghiệp, các đơn vị sử dụng
lao động, người lao động và người tham gia BHXH trên địa bàn quận, huyện
theo quy định phân cấp quản lý thu BHXH.
Ba là, nội dung thu BHXH ở cấp quận, huyện gồm: Thu tiền đóng
BHXH của các đối tượng phải đóng BHXH, truy thu BHXH bắt buộc, BHYT,
BHTN, thu BHXH tự nguyện, thu tiền hỗ trợ mức đóng BHYT; giải quyết các
trường hợp tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất của đơn vị tham gia
BHXH tại BHXH TP; thu BHXH, BHYT của người tham gia BHXH tự
nguyện, người tự nguyện tham gia BHYT, người tham gia BHYT được Ngân


10
sách nhà nước hỗ trợ một phần mức đóng cư trú trên địa bàn TP thông qua đại
lý thu tại xã hoặc trực tiếp thu; thu tiền hỗ trợ mức đóng BHYT của Ngân
sách huyện theo phân cấp quản lý Ngân sách.
1.1.2.2. Nguyên tắc quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
Quản lý thu BHXH bắt buộc được thực hiện theo các nguyên tắc cơ bản sau:
- Nguyên tắc thống nhất, công bằng, công khai, dân chủ, minh bạch.
Đây là nguyên tắc cao nhất trong quản lý thu BHXH cũng như trong
hoạt động BHXH nói chung. Bởi lẽ, chỉ có như vậy mới thực hiện được vai
trị và mục đích của thu BHXH, tạo ra được một nguồn lực to lớn để thực hiện

các chế độ BHXH cho NLĐ và cung cấp nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để phát
triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Nguyên tắc này địi hỏi chính sách, chế độ BHXH, cơ chế tạo lập và sử
dụng quỹ được thực hiện thống nhất trong tồn quốc. Chế độ đóng góp và
hưởng thụ được thực hiện công bằng đối với mọi đối tượng, không phân biệt
đối xử theo giới tính, dân tộc, địa giới hành chính… Bên cạnh đó, quỹ BHXH
được cơng khai, được thanh tra, kiểm tra, giám sát của cơ quan quản lý Nhà
nước và các tổ chức xã hội.
Tất cả các chế độ chính sách đối với mọi đối tượng được áp dụng và
điều chỉnh một cách thống nhất trong toàn ngành, đảm bảo đầy đủ quyền lợi
của NLĐ, đảm bảo công bằng, công khai, dân chủ.
Trong quản lý thu BHXH bắt buộc, mục tiêu quan trọng và phải luôn
hướng tới là mục tiêu công bằng, công khai và dân chủ. Cơ chế dựa trên một
hệ thống tiêu chí phản ánh đầy đủ các nội dung cần quản lý được xây dựng.
Hệ thống đó được xây dựng một cách cơng khai, dân chủ, được mọi người,
mọi đơn vị tham gia thảo luận và thống nhất trước khi tổ chức thực hiện. Hệ
thống đó cũng được bổ sung, sửa đổi hồn chỉnh từng bước trong quá trình tổ
chức, thực hiện để phù hợp với thực tiễn hoạt động của từng đơn vị tổ chức,
cá nhân và điều kiện, hoàn cảnh của đất nước.


11
- Nguyên tắc hạch toán độc lập theo các quỹ thành phần.
Quỹ ốm đau và thai sản, quỹ TNLĐ-BNN, quỹ hưu trí và tử tuất (của
BHXH bắt buộc), quỹ BHXH tự nguyện, quỹ BHTN được hạch toán độc lập
theo các quỹ thành phần. Chỉ có như vậy mới đảm bảo sự an toàn và cân đối
lâu dài của quỹ BHXH. Mặt khác, nguyên tắc này cũng nhằm tạo cơ sở điều
chỉnh tỷ lệ đóng đối với từng quỹ, đảm bảo phù hợp với từng giai đoạn.
1.1.2.3. Mục tiêu quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
- Đảm bảo thu đúng đối tượng, nghĩa là các đối tượng trong diện tham

gia BHXH theo quy định của Luật BHXH đều phải tham gia BHXH.
- Đảm bảo thu đủ số lượng, số người trong diện tham gia và số tiền
phải đóng được thu đầy đủ để đảm bảo quyền lợi cho người tham gia khi họ
được hưởng các chế độ BHXH.
- Đảm bảo thời gian theo luật định, người lao động và người sử dụng lao
động phải trích nộp BHXH theo đúng thời gian quy định trong Luật BHXH.
1.1.3. Nội dung quản lý thu BHXH bắt buộc
1.1.3.1. Quản lý đối tượng thu BHXH bắt buộc
Quản lý các đơn vị SDLĐ thuộc diện tham gia BHXH theo địa bàn
hành chính. Đây là việc làm rất cần thiết, trên cơ sở nắm được các đơn vị
tham gia BHXH theo địa bàn hành chính, BHXH Việt Nam mới tiến hành các
nghiệp vụ tiếp theo của công tác thu BHXH.
Quản lý danh sách lao động trong từng đơn vị tham gia BHXH. Danh
sách này do đơn vị SDLĐ lập theo mẫu quy định của BHXH Việt Nam. Danh
sách người tham gia BHXH được lập hàng năm theo số liệu tăng giảm đối
tượng tham gia trong đơn vị. NLĐ tham gia BHXH tùy theo loại hình BHXH
do chính phủ quy định áp dụng trong từng thời kì.
Theo điều 2 Luật BHXH (2014) quy định:
Người lao động là công dân Việt Nam thuộc đối tượng tham gia bảo
hiểm xã hội bắt buộc, bao gồm: