Phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện thanh oai, thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

PHẠM MINH THU

PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN
ĐỊA BÀN HUYỆN THANH OAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ NGÀNH: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. NGUYỄN VĂN TUẤN

Hà Nội, 2023

i

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của tơi, các kết quả
nghiên cứu được trình bày trong trong Luận văn là trung thực, khách quan và
chưa từng được sử dụng trong bất cứ Luận văn, Luận án nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn đã
được cám ơn, các thơng tin trích dẫn trong Luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Hà Nội, ngày 26 tháng 11 năm 2023
NGƯỜI CAM ĐOAN

Phạm Minh Thu

ii

LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian thực hiện Luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ,
hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các Thầy, Cơ giáo Khoa Kinh tế và Quản trị
kinh doanh Trường Đại học Lâm nghiệp, các cơ quan, ban, ngành, các cán bộ,
đồng nghiệp và bạn bè, nhờ đó Luận văn của tơi được hồn thành.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới PGS.TS. Nguyễn Văn Tuấn,
người hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ và định hướng giúp tôi trưởng
thành trong công tác nghiên cứu và hoàn thiện Luận văn.
Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường, tôi nhận được sự
hướng dẫn và giúp đỡ tận tình của Tập thể các Thầy, Cơ giáo Trong Khoa
Khoa Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Lâm Nghiệp. Tôi xin
ghi nhận và biết ơn sự đóng góp q báu của các Thầy, Cơ.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Lãnh đạo BHXH Thành phố Hà Nội,
Bảo hiểm xã hội huyện Thanh Oai, UBND huyện Thanh Oai, Phòng Lao
động thương binh và xã hội huyện Thanh Oai, Bưu điện huyện Thanh Oai, bà
con nông dân, người lao động trên địa bàn các xã Kim An, Bích Hịa,… đã
nhiệt tình hợp tác và giúp đỡ tơi thực hiện Luận văn.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới đồng nghiệp, bạn bè, gia đình
đã ln kịp thời động viên, chia sẻ và tạo điều kiện tốt nhất giúp tơi hồn
thành Luận văn của mình.

Hà Nội, ngày 26 tháng 11 năm 2023
TÁC GIẢ

Phạm Minh Thu

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii
MỤC LỤC ....................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT................................................................vi
DANH MỤC CÁC BẢNG .............................................................................vii
DANH MỤC CÁC HÌNH ..............................................................................vii
MỞ ĐẦU ..........................................................................................................1
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN BẢO
HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN........................................................................5

1.1. Cơ sở lý luận về phát triển Bảo hiểm xã hội tự nguyện ......................... 5
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản................................................................... 5
1.1.2. Đặc điểm, vai trò và nguyên tắc của Bảo hiểm xã hội tự nguyện .... 8
1.1.3. Những quy định cơ bản của BHXH tự nguyện ............................... 10
1.1.4. Nội dung phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện ............................. 12
1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển Bảo hiểm xã hội tự nguyện ........16

1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện ..................... 21
1.2.1. Kinh nghiệm của một số địa phương của Việt Nam ....................... 21
1.2.2. Một số cơng trình nghiên cứu có liên quan.................................... 25
1.2.3. Bài học kinh nghiệm cho huyện Thanh Oai ................................... 27

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN HUYỆN THANH OAI THÀNH PHỐ

HÀ NỘI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..........................................27

2.1. Đặc điểm cơ bản của huyện Thanh Oai, Thành phố Hà Nội................ 28
2.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên ...................................................... 28
2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội của huyện Thanh Oai ............................ 32

2.2. Đặc điểm cơ bản của Bảo hiểm xã hội huyện Thanh Oai .................... 37
2.2.1 Giới thiệu chung về BHXH huyện Thanh Oai ................................. 37

iv

2.2.2 Chức năng, nhiệm vụ của BHXH huyện Thanh Oai........................ 38
2.2.3 Cơ cấu tổ chức và hoạt động của BHXH huyện Thanh Oai ........... 40
2.2.4. Kết quả hoạt động của BHXH huyện Thanh Oai ........................... 42
2.2.5. Những thuận lợi và khó khăn trong q trình thực hiện nhiệm vụ
của BHXH Thanh oai................................................................................ 43
2.3. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 44
2.3.1. Chọn điểm nghiên cứu khảo sát ..................................................... 44
2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu, tài liệu ........................................... 44
2.3.3. Phương pháp phân tích số liệu....................................................... 45
2.3.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu .................................................. 46
Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ..........................46
3.1. Tình hình tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Thanh Oai . 47
3.1.1. Tình hình tham gia BHXH tự nguyện của huyện Thanh Oai ......... 47
3.1.2. Đặc điểm của người tham gia BHXH tự nguyện huyện Thanh Oai50
3.2. Thực trạng công tác phát triển BHXH tự nguyên tại huyện Thanh Oai......53
3.2.1. Thực trạng công tác ban hành và tổ chức thực thi chính sách về
BHXH TN tại Thanh Oai .......................................................................... 53
3.2.2. Thực trạng công tác phát triển đối tượng tham gia BHXH tự
nguyện ....................................................................................................... 55

3.2.3. Thực trạng công tác tổ chức quản lý các dịch vụ về BHXH TN .... 58
3.2.4. Thực trạng công tác quản lý thu chi quỹ BHXH TN ...................... 59
3.2.5. Thực trạng công tác kiểm tra, giám sát đối với BHXH TN............ 62
3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn
huyện Thanh Oai, Thành phố Hà Nội.......................................................... 63
3.3.1. Sự phù hợp của hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH tự nguyện ..63
3.3.2. Trình độ phát triển kinh tế của địa phương ................................... 65
3.3.3. Nhận thức của xã hội và của người dân về BHXH tự nguyện ....... 66
3.3.4. Chất lượng các dịch vụ về BHXH TN............................................. 66

v

3.3.5. Năng lực của đội ngũ cán bộ BHXH .............................................. 67
3.3.6. Đặc điểm của các đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện 68
3.4. Đánh giá chung về phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện
Thanh Oai..................................................................................................... 69
3.4.1. Những thành công........................................................................... 69
3.4.2. Những tồn tại, hạn chế ................................................................... 70
3.4.3. Nguyên nhân của các tồn tại, hạn chế............................................ 71
3.5. Giải pháp phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Thanh Oai,
Thành phố Hà Nội........................................................................................ 73
3.5.1. Nâng cao nhận thức của người lao động về sự cần thiết tham gia
BHXHTN ................................................................................................... 73
3.5.2. Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác truyền thông, phổ biến
pháp luật, chính sách, chế độ về BHXH tự nguyện .................................. 75
3.5.3. Hồn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH tự nguyện... 76
3.5.4. Nâng cao chất lượng hệ thống dịch vụ và công tác thực hiện chế độ,
chính sách BHXH tự nguyện .................................................................... 77
3.5.5. Tăng cường quản lý nhà nước về BHXH tự nguyện....................... 78
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................78

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................81
PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ

ASXH An sinh xã hội

BHXH Bảo hiểm xã hội

BHXHTN Bảo hiểm xã hội tự nguyện

BHYT Bảo hiểm y tế

BHYT Bảo hiểm y tế học sinh sinh viên
HSSV

BHTN Bảo hiểm thất nghiệp

BCĐ Ban chỉ đạo

CNTT Công nghệ thông tin

CCHC Cải cách hành chính

HĐLĐ Hợp đồng lao động

KCB Khám chữa bệnh

KCB Khám chữa bệnh Bảo hiểm y tế
BHYT

LHPN Liên hiệp phụ nữ

LĐTD Lao động tự do

NLĐ Người lao động

TTHC Thủ tục hành chính

THPT Trung học phổ thông

UBND Uỷ ban nhân dân

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Hiện trạng sử dụng đất huyện Thanh Oai (năm 2022) ....................31
Bảng 2.2. Dân số và Lao động huyện Thanh Oai năm 2022 ...........................33
Bảng 2.3. Cơ cấu nhân lực của BHXH huyện Thanh Oai ...............................42
Bảng 2.4. Một số kết quả hoạt động của quỹ BHXH, BHYT Thanh Oai .......43
Bảng 3.1. Kết quả phát triển BHXH tự nguyên tại Thanh Oai........................47
Bảng 3.2. Kết quả phát triển BHXH tự nguyện theo đơn vị hành chính .........49
Bảng 3.3. Đặc điểm người tham gia BHXH tự nguyên tại Thanh Oai............51
Bảng 3.4. Kết quả công tác tuyên truyền, phổ biến về BHXH........................57
Bảng 3.5. Tình hình thu, chi quỹ BHXH tự nguyện của huyện Thanh Oai.....62
Bảng 3.6. Tổng hợp kết quả đánh giá về chính sách BHXH tự nguyện..........64

Bảng 3.7. Tổng hợp kết quả khảo sát về năng lực, phẩm chất của đội ngũ
CBCCVC ngành BHXH ..................................................................................68

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1. Bản đồ hành chính huyện Thanh Oai...............................................28
Sơ đồ 2.1. Tổ chức bộ máy BHXH huyện Thanh Oai .....................................40
Hình 3.1. Cơ cấu người tham gia BHXH tự nguyện theo độ tuổi ...................52
Hình 3.2. Cơ cấu người tham gia BHXH tự nguyện theo nghề nghiệp...........52
Hình 3.3. Cơ cấu người tham gia BHXH tự nguyện theo trình độ học vấn ....53

1

MỞ ĐẦU

1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu
Bảo hiểm xã hội tự nguyện (BHXH TN) là chính sách bảo hiểm ưu việt,

nhân văn của Đảng và Nhà nước, hoạt động khơng vì mục tiêu lợi nhuận.
Tham gia BHXH tự nguyện, người dân không chỉ được Nhà nước hỗ trợ mức
đóng mà cịn được hưởng nhiều quyền lợi thiết thực như: có cơ hội được
hưởng lương hưu hàng tháng và được cấp thẻ BHYT miễn phí để đảm bảo
cuộc sống và chăm sóc sức khỏe khi hết tuổi lao động; người thân được nhận
chế độ tử tuất khi chẳng may người tham gia qua đời.

Từ khi triển khai Nghị quyết 28, số người tham gia BHXH tự nguyện
không ngừng tăng, kể cả trong tình hình kinh tế - xã hội bị ảnh hưởng bởi đại
dịch Covid-19. Nếu như năm 2018 - năm đầu tiên thực hiện Nghị quyết 28,
toàn quốc có trên 277 nghìn người tham gia BHXH tự nguyện thì đến hết
tháng 3/2023, con số này là gần 1,5 triệu người (gấp 5,4 lần so với thời điểm
năm 2018). Cùng với đó, hệ thống tổ chức dịch vụ thu BHXH, BHYT và

mạng lưới cộng tác viên được mở rộng, phủ khắp đến từng xã, phường, thị
trấn với mạng lưới cộng tác viên được trải đều đến từng thôn, bản, tổ dân
phố,… tạo thuận lợi cho người dân tiếp cận chính sách và tham gia BHXH tự
nguyện. Với những kết quả đạt được cho thấy, chính sách BHXH tự nguyện
đang ngày càng khẳng định vị trí, vai trị trong việc đảm bảo an sinh xã hội
cho Nhân dân, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân của Đảng, Nhà nước.

Bảo hiểm xã hội tự nguyện ra đời và có hiệu lực từ năm 2008, trải qua
14 năm hình thành và phát triển, chính sách Bảo hiểm xã hội tự nguyện ngày
càng thể hiện được đây là chính sách quan trọng của Đảng và Nhà nước, là
chỗ dựa vững chắc cho người nông dân và lao động tự do, đem đến cơ hội
hưởng lương hưu cho hàng chục triệu người không thuộc diện người tham gia
BHXH bắt buộc, làm giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội.

2

Nước ta đang trong tiến trình đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước, việc phát triển người tham gia BHXH tự nguyện là điều kiện tất yếu
và hoàn toàn phù hợp với điều kiện thực tiễn.

Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Quê hương Thanh Oai, tôi thấu hiểu
được sự vất vả nhọc nhằn, sự khốn khó của những người nông dân, người lao
động tự do không có đồng lương hưu khi về già. Thanh Oai là một huyện
ngoại thành của Hà Nội, người dân sống chủ yếu bằng nghề nông, thu nhập
bấp bênh, đời sống của người dân vơ cùng khó khăn.

Việc triển khai phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Thanh
Oai đã được các cấp chính quyền quan tâm, chỉ đạo thực hiện bằng nhiều biện
pháp tuy nhiên vẫn còn bộc lộ nhiều hạn chế.

Vấn đề đặt ra là làm thế nào để người nông dân và người lao động nhận
thức được sự cần thiết tham gia BHXH tự nguyện, giải pháp nào giải quyết
việc tham gia BHXH tự nguyện cho người nông dân và người lao động khi
đời sống của họ còn bấp bênh. Với những nhận thức đó, tơi chọn đề tài:
“Phát triển Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện Thanh Oai,
Thành phố Hà Nội” làm Luận văn Thạc sỹ của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát

Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng phát triển BHXH tự nguyện và các
nhân tố ảnh hưởng tại địa phương, Luận văn đề xuất giải pháp phát triển
BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội.
2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển BHXH tự nguyện.
- Đánh giá thực trạng phát triển Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn
huyện Thanh Oai, Thành phố Hà Nội.
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển BHXH tự nguyện trên
địa bàn huyện Thanh Oai.

3

- Đề xuất các giải pháp phát triển Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa
bàn huyện Thanh Oai, Thành phố Hà Nội trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài

- Đối tượng nghiên cứu của đề tài là thực trạng phát triển và các nhân tố
ảnh hưởng tới phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Thanh Oai,
Thành phố Hà Nội.

- Đối tượng điều tra, khảo sát là các nhân tố có liên quan đến cơng tác
phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện Thanh Oai, Thành
phố Hà Nội.
3.2. Phạm vi nghiên cứu

* Phạm vi về nội dung:
Luận văn tập trung nghiên cứu phát triển BHXH tự nguyện trên các nội
dung chủ yếu sau đây:
- Ban hành và tổ chức thực thi chính sách về BHXH tự nguyện
- Công tác phát triển người tham gia BHXH tự nguyện
- Tổ chức quản lý các dịch vụ về BHXH tự nguyện
- Quản lý thu, chi quỹ BHXH tự nguyện
- Công tác kiểm tra, giám sát
* Phạm vi về không gian:
Đề tài được thực hiện trên địa bàn huyện Thanh Oai, Thành phố Hà Nội.
* Phạm vi về thời gian:
- Số liệu, thông tin thứ cấp được thu thập trong giai đoạn 2020-2022;
- Thông tin, số liệu sơ cấp được khảo sát từ tháng 02 đến tháng 05 năm
2023;
- Giải pháp được đề xuất cho giai đoạn năm 2024 - 2025 và những năm
tiếp theo.

4

4. Nội dung nghiên cứu
- Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển BHXH tự nguyện.
- Thực trạng phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Thanh Oai,

Thành phố Hà Nội.

- Các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Thanh Oai, Thành phố Hà Nội.
- Giải pháp phát triển BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Thanh Oai,

Thành phố Hà Nội.
5. Kết cấu luận văn

Luận văn ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển BHXH tự nguyện;
Chương 2. Đặc điểm địa bàn và phương pháp nghiên cứu;
Chương 3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận.

5

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN

BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN

1.1. Cơ sở lý luận về phát triển Bảo hiểm xã hội tự nguyện
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản

- Khái niệm về Bảo hiểm:
Ngày nay, ở hầu khắp các nơi trên thế giới, ngành bảo hiểm đã chiếm
chỗ đứng và vị thế lớn trong quá trình phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc và
khẳng định vai trò không thể thiếu được đối với nền kinh tế của đất nước. Bởi
vì, bảo hiểm có tác dụng rất lớn cả về kinh tế lẫn xã hội.
Mặc dù đã ra đời và hình thành từ khá sớm, nhưng hiện nay vẫn còn
nhiều quan điểm, khái niệm khác nhau về bảo hiểm. Ở từng góc độ tiếp cận

khác nhau thì khái niệm bảo hiểm được hiểu theo một nghĩa khác nhau.
Có thể ghi nhận khái niệm bảo hiểm dưới 3 góc độ tiếp cận như sau:
- Dưới góc độ tài chính có thể xem bảo hiểm là q trình lập quỹ dự
phòng bằng tiền nhằm phân phối lại những chi phí, mất mát khơng mong đợi.
- Dưới góc độ pháp lý thì Bảo hiểm là sự cam kết bồi thường hoặc chi
trả về mặt kinh tế, trong đó người tham gia bảo hiểm có trách nhiệm phải
đóng một khoản tiền gọi là phí bảo hiểm cho đối tượng được bảo hiểm theo
các điều kiện bảo hiểm đã quy định. Ngược lại, người bảo hiểm có trách
nhiệm bồi thường hoặc chi trả tiền bảo hiểm cho đối tượng bảo hiểm gặp rủi
ro, sự cố bảo hiểm.
Trên phương diện thống kê toán, người ta định nghĩa “Bảo hiểm là
hoạt động thể hiện người bảo hiểm cam kết bồi thường (theo quy luật thống
kê) cho người tham gia bảo hiểm trong trường hợp xảy ra rủi ro thuộc phạm
vi bảo hiểm với điều kiện người tham gia bảo hiểm nộp một khoản phí cho
chính anh ta hoặc người thứ ba. Đây được coi là định nghĩa mang

6

tính chung nhất của bảo hiểm, bởi khi người tham gia chuyển giao rủi ro cho
người bảo hiểm bằng cách nộp khoản phí để hình thành quỹ dự trữ. Khi người
tham gia gặp rủi ro dẫn đến tổn thất, người bảo hiểm lấy quỹ dự trữ trợ cấp
hoặc bồi thường thiệt hại thuộc phạm vi bảo hiểm cho người tham gia. Phạm
vi bảo hiểm là những rủi ro mà người tham gia đăng ký với người bảo hiểm.

- Khái niệm về Bảo hiểm xã hội
Theo Tổ chức Lao động Quốc tế ILO (1999): “BHXH là sự bảo vệ của
xã hội đối với các thành viên của mình thơng qua các biện pháp cơng cộng
nhằm chống lại các khó khăn về kinh tế, xã hội do bị ngừng hoặc giảm thu
nhập, gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, thương tật,
tuổi già, chết; đồng thời đảm bảo các chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia

đình đơng con”
Theo từ điển bách khoa Việt Nam, BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc
bù đắp một phần thu nhập cho NLĐ khi họ bị mất hoặc giảm thu nhập do ốm
đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi
già, tử tuất; dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham
gia BHXH, có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật, nhằm đảo bảo an tồn
đời sống cho NLĐ và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo an tồn xã hội.
Ở Việt Nam khái niệm Bảo hiểm xã hội được quy định thống nhất
trong Luật Bảo hiểm xã hội. Theo Khoản 1, Điều 3, Luật BHXH số
58/2014/QH13 ban hành ngày 20 tháng 11 năm 2014 thì Bảo hiểm xã hội là
sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi
họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh
nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm
xã hội.
- Khái niệm về Bảo hiểm xã hội tự nguyện
Theo Khoản 3, Điều 3, Luật BHXH số 58/2014/QH13 ban hành ngày
20/11/2014 quy định: Bảo hiểm xã hội tự nguyện là loại hình bảo hiểm xã hội

7

do Nhà nước tổ chức mà người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương
thức đóng phù hợp với thu nhập của mình và Nhà nước có chính sách hỗ trợ
tiền đóng bảo hiểm xã hội để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.

- Khái niệm về phát triển
Phát triển ban đầu được các nhà kinh tế học định nghĩa là tăng trưởng
kinh tế, nhưng nội hàm của nó từ lâu đã vượt khỏi phạm vi này, được nâng
cấp sâu sắc hơn và chính xác hơn.
Theo Từ điển Tiếng Việt, phát triển được hiểu là quá trình vận động,
tiến triển theo hướng tăng lên, ví dụ phát triển kinh tế, phát triển văn hoá, phát

triển xã hội…
Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam thì phát triển là phạm trù triết học
chỉ ra tính chất của những biến đổi đang diễn ra trong thế giới. Phát triển là
một thuộc tính của vật chất. Mọi sự vật và hiện tượng của hiện thực không tồn
tại trong trạng thái khác nhau từ khi xuất hiện đến lúc tiêu vong,… nguồn gốc
của phát triển là sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập.
Phát triển là sự tăng trưởng gắn liền với sự hoàn thiện về cơ cấu và
nâng cao về chất lượng. Phát triển là sự tăng lên về quy mô, khối lượng của
sự vật, hiện tượng, nhưng đồng thời làm thay đổi về chất của sự vật, hiện
tượng đó
- Khái niệm về phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện
Về cơ bản, phát triển BHXH tự nguyện là quá trình tổ chức, thực hiện
chính sách BHXH TN để chính sách này ngày càng được củng cố và hoàn
thiện hơn hướng đến các mục tiêu phát triển cả về mặt số lượng quy mơ và
hồn thiện về chất như sau:
- Gia tăng số người tham gia, tạo mọi điều kiện để người lao động có
thể tiếp cận và tham gia BHXH tự nguyện.
- Tạo sự tăng trưởng Quỹ BHXH, đảm bảo khả năng chi trả các chế độ
BHXH cho người tham gia.

8

- Mở rộng và nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ BHXH tự nguyện.
- Giải quyết kịp thời những bất cập trong việc tổ chức thực hiện chính
sách BHXH tự nguyện.
1.1.2. Đặc điểm, vai trò và nguyên tắc của Bảo hiểm xã hội tự nguyện
1.1.2.1. Đặc điểm của BHXH tự nguyện
BHXH tự nguyện được xây dựng dựa trên cơ sở tự nguyện khơng mang
tính bắt buộc, người lao động có quyền tự quyết định tham gia hay không
tham gia, được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với nhu cầu

và thu nhập của mình.
BHXH TN có những đặc điểm cơ bản như sau:
- BHXH TN cũng như BHXH, dựa trên nguyên tắc cùng chia sẻ rủi ro
giữa những người tham gia bảo hiểm;
- BHXH TN đòi hỏi tất cả mọi người tham gia và bao trùm bởi một hệ
thống được quy định mà các mức đóng góp tạo nên một quỹ chung;
- Các thành viên được hưởng chế độ BHXH TN khi họ gặp các sự cố,
các “rủi ro xã hội” được bảo hiểm và đủ điều kiện để hưởng;
- Chi phí cho các chế độ BHXH TN được chi trả bởi nguồn quỹ
BHXH TN;
- Nguồn quỹ được hình thành từ các mức đóng góp của người tham gia,
trong BHXH TN chủ yếu là người lao động, với một phần hỗ trợ của nhà nước;
- BHXH TN đòi hỏi tham gia TN nhưng dựa trên những mức phí xác
định; các mức đóng góp được đưa vào một quỹ BHXH TN và mọi chế độ được
chi trả từ đó. Phần nhàn rỗi tương đối của quỹ được đầu tư để tăng lợi nhuận.
- Các chế độ BHXH TN được bảo đảm trên cơ sở các hồ sơ đóng góp
khơng liên quan đến tài sản cũng như thu nhập của người hưởng BHXH TN;
- Các mức đóng góp và mức hưởng từ BHXH TN được quy định bằng
một tỷ lệ nhất định so với thu nhập.

9

1.1.2.2. Vai trò của BHXH tự nguyện
 Vai trò của BHXH TN đối với cá nhân người lao động và gia đình.
Thứ nhất, ổn định thu nhập cho người lao động và gia đình. Khi tham

gia BHXH TN người lao động trích nộp một khoản phí vào quỹ BHXH TN,
khi gặp rủi ro, bất hạnh như hết tuổi lao động, khơng cịn khả năng kiếm ra
thu nhập hoặc vì lý do bệnh tật, ốm yếu mà chết thì sẽ được quỹ BHXH TN
chi trả trợ cấp.

Thứ hai, tạo được tâm lý yên tâm, tin tưởng. Khi người lao động đã
tham gia BHXH TN, họ được đảm bảo quyền lợi khi không may rủi ro xảy
đến với họ. Chính vì vậy, tạo tâm lý yên tâm, tin tưởng để NLĐ tập trung vào
công việc sản xuất, kinh doanh của mình.

 Vai trò của BHXH TN đối với xã hội
Thứ nhất tăng cường mối quan hệ giữa nhà nước và nhân dân. Trong
quan hệ BHXH TN, Nhà nước có trách nhiệm tổ chức thực hiện chế độ, đảm
bảo quyền lợi hợp pháp của người tham gia. Người tham gia BHXH TN với
vai trị bảo vệ quyền lợi, lợi ích của chính mình, đồng thời cũng có thể hiện
trách nhiệm đối với cộng đồng và xã hội khi chia sẻ rủi ro. Mối quan hệ này
thể hiện tính nhân văn sâu sắc.
Thứ hai, tạo điều kiện cho những người bất hạnh có thêm những điều
kiện, động lực cần thiết để khắc phục những biến cố trong cuộc sống, hồ
nhập vào cộng đồng, kích thích tính tích cực của xã hội trong mỗi con người
giúp họ hướng tới những chuẩn mực của chân - thiện - mỹ, nhờ đó có thể
chống lại tư tưởng “Đèn nhà ai nhà ấy rạng”. BHXH là yếu tố tạo nên sự hồ
đồng mọi người, khơng phân biệt chính kiến, tơn giáo chủng tộc, vị thế xã
hội đồng thời giúp mọi người hướng tới một xã hội công bằng,văn minh.
1.1.2.3. Nguyên tắc của BHXH tự nguyện
BHXH tự nguyện có 6 nguyên tắc như sau:
Nguyên tắc 1: Mọi người lao động đều có quyền tham gia BHXH TN
khi chưa tham gia BHXH bắt buộc và quyền được hưởng BHXH khi phát
sinh các nhu cầu được BHXH;

10

Nguyên tắc 2: BHXH TN phải dựa trên sự đóng góp TN của người
tham gia bảo hiểm để hình thành quỹ BHXH TN;

Nguyên tắc 3: Nhà nước có trách nhiệm đối với quỹ BHXH TN của người
lao động, người lao động cũng phải có trách nhiệm tự bảo hiểm cho mình;

Nguyên tắc 4: BHXH TN thực hiện theo phương châm lấy số đông bù số ít;
Nguyên tắc 5: Kết hợp hài hịa các lợi ích, các khả năng và phương
thức đáp ứng nhu cầu BHXH TN;
Nguyên tắc 6: Phát triển, mở rộng BHXH TN phải phù hợp với điều
kiện kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn phát triển và phù hợp với khả năng
tham gia của số đông người lao động.
1.1.3. Những quy định cơ bản của BHXH tự nguyện
1.1.3.1. Đối tượng tham gia BHXH tự nguyện
Đối tượng tham gia BHXH TN được quy định tại Luật BHXH 2014 và
Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày 14/4/2017 của BHXH Việt Nam. Theo
các văn bản này đối tượng tham gia BHXH tự nguyện bao gồm tồn bộ NLĐ
từ 15 tuổi trở lên và khơng thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thì được
tham gia BHXH tự nguyện.
Các đối tượng cụ thể bao gồm:
- NLĐ làm việc theo HĐLĐ có thời hạn dưới 03 tháng trước ngày
01/01/2018 và dưới 01 tháng từ ngày 01/01/2018 trở đi;
+ Người hoạt động không chuyên trách ở thơn, ấp, bản, sóc, làng, tổ
dân phố, khu, khu phố;
+ Người lao động giúp việc gia đình;
+ Người tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ không
hưởng tiền lương;
+ Xã viên không hưởng tiền lương, tiền công làm việc trong hợp tác xã,
liên hiệp hợp tác xã;
+ Người nông dân, NLĐ tự tạo việc làm bao gồm những người tự tổ
chức hoạt động lao động để có thu nhập cho bản thân và gia đình;

11

+ NLĐ đã đủ điều kiện về tuổi đời nhưng chưa đủ điều kiện về thời
gian đóng để hưởng lương hưu theo quy định của pháp luật về BHXH;

+ Người tham gia khác.
+ Cơ quan, tổ chức và cá nhân có liên quan đến BHXH tự nguyện.
Hiện nay, theo quy định mới cịn có đối tượng là phạm nhân được tham
gia BHXH tự nguyện, hưởng chế độ, chính sách về BHXH theo quy định
pháp luật.
1.1.3.2. Các quy định về nghĩa vụ và quyền lợi của Bảo hiểm xã hội tự nguyện
Quy định về nghĩa vụ của người tham gia BHXH tự nguyện
+ Phương thức đóng BHXH tự nguyện được quy định cụ thể như sau:
Người tham gia BHXH tự nguyện được chọn một trong các phương
thức đóng sau đây để đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất: Đóng hằng tháng; Đóng
3 tháng một lần; Đóng 6 tháng một lần; Đóng 12 tháng một lần; Đóng một lần
cho nhiều năm về sau nhưng không quá 5 năm 1 lần; Đóng một lần cho những
năm cịn thiếu đối với người tham gia BHXH đã đủ điều kiện về tuổi để
hưởng lương hưu theo quy định nhưng thời gian đóng BHXH cịn thiếu khơng
q 10 năm (120 tháng) thì được đóng cho đủ 20 năm để hưởng lương hưu.
Người tham gia BHXH tự nguyện được thay đổi phương thức đóng
hoặc mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện sau khi thực
hiện xong phương thức đóng đã chọn trước đó.
+ Thời điểm đóng BHXH tự nguyện
Thời điểm đóng BHXH đối với phương thức đóng quy định như sau:
Trong tháng đối với phương thức đóng hằng tháng; Trong 03 tháng đối
với phương thức đóng 03 tháng một lần; Trong 04 tháng đầu đối với phương
thức đóng 06 tháng một lần; Trong 07 tháng đầu đối với phương thức đóng 12
tháng một lần.
Quá thời điểm đóng BHXH theo quy định mà người tham gia BHXH tự

nguyện khơng đóng BHXH thì được coi là tạm dừng đóng BHXH tự nguyện.

12

Người đang tạm dừng đóng BHXH tự nguyện, nếu tiếp tục đóng thì phải đăng
ký lại phương thức đóng và mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH với
cơ quan BHXH.

+ Mức đóng BHXH tự nguyện
Mức đóng hằng tháng bằng 22% mức thu nhập tháng do người tham
gia BHXH tự nguyện lựa chọn.
Mức thu nhập tháng do người tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn thấp
nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nơng thơn theo quy định của Thủ
tướng Chính phủ và cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở tại thời điểm đóng.
Người tham gia BHXH tự nguyện
Quy định về quyền lợi khi tham gia BHXH tự nguyện
- Được hưởng lương hưu hàng tháng khi về già nếu đủ điều kiện về tuổi
và thời gian đóng BHXH. Mức lương hưu được tính theo tỷ lệ phần trăm trên
mức bình qn thu nhập tháng đóng BHXH. Lương hưu cịn được điều chỉnh
theo chỉ số giá tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế.
- Được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí trong suốt thời gian hưởng
lương hưu.
- Được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí khi tham gia BHXH tự
nguyện. Mức hỗ trợ được tính theo tỷ lệ phần trăm trên mức đóng BHXH
hằng tháng theo mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn trong thời gian
tối đa 10 năm.
- Hưởng trợ cấp mai táng và trợ cấp tuất khi chết. Người lo mai táng sẽ
nhận được một khoản trợ cấp bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng mà
người tham gia chết.
- Thân nhân của người tham gia sẽ nhận được một khoản trợ cấp tuất

một lần, được tính theo số năm đã đóng BHXH, cứ mỗi năm tính bằng 1,5 - 2
tháng mức bình qn thu nhập tháng đóng BHXH.
1.1.4. Nội dung phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện
1.1.4.1. Xây dựng và tổ chức thực thi chính sách về BHXH tự nguyện