Luận Văn: “Đánh giá về hoạt động quản lý ngoại hối của NHNN Việt nam thời gian qua và những kiến nghị” pot

1








Luận Văn
“Đánh giá về hoạt động quản lý ngoại hối của NHNN
Việt nam thời gian qua và những kiến nghị”













2
LỜI NÓI ĐẦU

Xu hướng mở cửa , hội nhập với nền kinh tế thế giới đã thúc đẩy mạnh
mẽ hoạt động thương mại quốc tế , cùng với nó hoạt động giao dịch của thị

trường ngoại hối quốc tế ngày càng trở nên sôi động , phát triển và trở thành một
bụộ phận không thể thiếu được của hoạt động kinh tế .Vì thế vấn đề ngoại hối là
một nhiệm vụ quan trọng của ngân hàng nhà nước trong việc hoạch định và thực
hiện chính sách tiền tệ . Chính sách quản lý ngoại hối hiệu quả sẽ góp phần đáng
kể trong việc cân bằng cán cân thanh toán , kiểm soát sức mua đồng tiền , kiềm
chế lạm phát , tận dụng nguồn vốn trong nước , thu hút vốn đầu tư nước ngoài
… tạo điều kiện ổn định và phát triển kinh tế trong nước.
Trong những năm vừa qua, Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng
kể đối với vấn đề quản lý ngoại hối và các hoạt động liên quan đến ngoại hối
.Tuy nhiên , bên cạnh những thành tựu đó , quá trình quản lý ngoại hối ở nước ta
vẫn còn gặp nhiều khó khăn và vướng mắc , cần có hướng giải quyết . Vì vậy ,
thông qua vốn kiến thức đã được học ở môn NHTW và tầm hiểu biết của mình
em đã lựa chọn đề tài : “Đánh giá về hoạt động quản lý ngoại hối của NHNN
Việt nam thời gian qua và những kiến nghị” .






3
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU . 1
CHƯƠNG I . CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NGOẠI HỐI . 2

I . Mục đích để quản lý ngoại hối . 4
1 . Khái niệm và các vấn đề liên quan . 6
2 . Mục đích để quản lý ngoại hối . 8
II . Hoạt động quản lý ngoại hối của NHNN 9

CHƯƠNG II . THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGOẠI HỐI CỦA NHNN VN
10

1. Vấn đề về tỷ giá trong QLNH . 11
2. Quản lý quỹ DTNH quốc gia . 13
3. Quản lý quỹ DTNH đối với các DN có vốn đầu tư nước ngoài . 14
4. Quản lý trạng thái ngoại hối đối với các NHTM 15
5. Quản lý vay trả nợ nước ngoài 17

CHƯƠNG III . MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN
NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ NGOẠI HỐI Ở VIỆT NAM 18

1. Cơ chế điều hành tỷ giá . 23
2. Quản lý trạng thái thái ngoại hối ở các NHTM . 24
3. Về thị trường tiền tệ liên ngân hàng . 25
4. Nâng cao giá trị VND .26
5. Đối với các hoạt động quản lý ngoại hối khác .27
6. Mở rộng nguồn ngoại hối quốc gia .28
7. Một số giải pháp khác 36

4

KẾT LUẬN 41

5

CHƯƠNG 1 . CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NGOẠI HỐI
I. MỤC ĐÍCH ĐỂ QUẢN LÝ NGOẠI HỐI
Để hiểu biết rõ về quản lý ngoại hối của ngân hàng Nhà nước Việt Nam,
trước hết chúng ta cần làm rõ về phương diện lý luận đối với những vấn đề cơ
bản có liên quan đến vấn đề quản lý ngoại hối.
Chính sách quản lý ngoại hối là một chính sách quan trọng đối với bất kì một
quốc gia nào , nó có tác động đến sự thành công hay thất bại của chính sách kinh
tế vĩ mô khác
1. Khái niệm về ngoại hối và các vấn đề liên quan
1 .1 . Khái niệm
Nhu cầu của sự phát triển và xu huớng thế giới đã dần làm cho các giao dịch
này vượt qua biên giới của một quốc gia . Một quốc gia muốn tồn tại và phát
triển được bắt buộc phải có hệ thống trao đổi với thị trường thế giới . Chính từ
những giao dịch này mà các phương thức thanh toán không ngừng phát triển ,
người ta không dùng vàng như trong phương thức thanh toán cổ điển mà còn sử
dụng các công cụ thanh toán khác gọi là ngoại hối . Tuỳ theo những giác độ
khác nhau mà người ta quan niệm ngoại hối theo những cách khác nhau :

6
Trên giác độ kinh doanh ngoại hối , những nhà kinh doanh ngoại hối hiểu

ngoại hối là phương tiện thanh toán thể hiện dưới dạng ngoại tệ , nó bao gồm
hối phiếu , séc bằng ngoại tệ ( phải dư có trên tài khoản nước ngoài )
Trên góc độ quản lý và hoạch định chính sách , ngoại hối được hiểu là các
loại tiền nước ngoài , các chứng từ , chứng khoán có giá trị bằng tiền nước ngoài
, các kim loại , đá quí .
1. 2 . Vai trò của ngoại hối
Ngoại hối có vai trò rất đặc biệt , nó là phương tiện dự trữ của cải , phương
tiện để mua , phương tiện để thanh toán và hạch toán quốc tế .
Khi nền kinh tế ngày càng phát triển , quan hệ quốc tế ngày càng được mở
rộng thì không có một quốc gia nào phát triển đơn độc , khép kín mà đòi hỏi
phải mở rộng quan hệ kinh tế với nước ngoài . Vì vậy , dự trữ ngoại hối là một
trong những mục tiêu kinh tế có ý nghĩa quan trọng . Có lượng dự trữ ngoại hối
cần thiết có nghĩa là nhà nước nắm trong tay một công cụ quan trọng để phục vụ
cho các mục tiêu kinh tế vĩ mô .
Dự trữ ngoại hối để đảm bảo cho sự cân bằng khả năng thah toán quốc tế ,
đảm bảo nhu cầu nhập khẩu phục vụ phát triển kinh tế và đời sống xã hội trong
nước , mở rộng đầu tư hợp tác quốc tế với nước ngoài phục vụ mục tiêu chính
sách kinh tế mở .Dự trữ ngoại hối là cơ sở cho việc phát hành tiền bảo đảm cho
mối tương quan giữa tiền hàng trong nước . Nhà nước có thể chủ động sử dụng

7
ngoại hối như một lực lượng để can thiệp , điều tiết thị trường tiền tệ theo những
mục tiêu và kế hoạch đã đề ra .
Đối với những đồng tiền không được tự do chuyển đổi , dự trữ ngoại hối là
lực lượng can thiệp thị trường nhằm duy trì sự ổn định của tỉ giá hối đoái của
đồng bản tệ . Đối với những đồng tiền tự do chuyển đổi , dự trữ ngoại hối là
công cụ để can thiệp , điều chỉnh nhằm thiết lập sự cân bằng giữa đồng tiền
trong trật tự tiền tệ quốc tế .
1. 3 . Quĩ dự trữ ngoại hối quốc gia
Quĩ dự trữ ngoại hối quốc gia bao gồm :

- Ngoại tệ tiền mặt
- Số dư ngoại tệ trên tài khoản nước ngoài
- Hối phiếu và các chứng nhận nợ của chính phủ ngân hàng nước ngoài ,
của các tổ chức tài chính tiền tệ hoặc ngân hàng quốc tế phát hành và bảo lãnh
- Vàng tiêu chuẩn quốc tế , các loại ngoại hối của nhà nước .
1.4 . Chính sách quản lý ngoại hối
Quản lý ngoại hối là một bộ phận của chính sách tiền tệ quốc gia , là công cụ
vĩ mô của nhà nước đối với nền kinh tế đặc biệt là kinh tế đối ngoại .

8
Chính sách quản lý ngoại hối là những qui định pháp lý , những thể lệ của
chính phủ trong vấn đề quản lý ngoại tệ , quản lý vàng bạc , đá quí , các giấy tờ
có giá trị ngoại tệ cũng như các quan hệ thanh toán tín dụng với nước ngoài .
Nội dung của chính sách quản lý ngoại hối là quản lý và kiểm soát các luồng
vận động về ngoại hối từ nước ngoài vào và từ trong nước ra có liên quan đến
quan hệ ngoại thương , tạo sự cân bằng cho cán cân thanh toán quốc tế , ổn định
giá trị đồng tiền , xây dựng được quỹ dự trữ ngoại hối hợp lý .
Đối tượng của quản lý ngoại hối bao gồm “ người cư trú” và “
người không cư trú” . “ Người cư trú” được hiểu là toàn bộ các tổ chức , doanh
nghiệp được thành lập theo luật hiện hành của mỗi nước , hoạt động trên lãnh
thổ nước đó , đặt đại diện ở nước ngoài . Ngoài ra , người cư trú còn bao gồm cả
doanh nghiệp nước ngoài thành lập theo luật doanh nghiệp nước ngoài nhưng
được phép hoạt động tại nước đó . “ Người không cư trú” được hiểu là các tổ
chức , doanh nghiệp được thành lập theo luật hiện hành của một nước , không
kinh doanh ở nước đó hoặc các tổ chức kinh doanh thành lập theo luật nước
ngoài không kinh doanh trên lãnh thổ nước đó hay là các cơ quan đại diện của
các tổ chức quốc tế , của các chính phủ đặt tại nước đó . Dân cư là những người
mang quốc tịch nước ngoài đến nước đó không nhằm mục đích định cư .
Chính sách quản lý ngoại hối quản lý được nguồn vốn ra và vào của một
quốc gia luôn là vấn đề quan trọng còn các vấn đề như sử dụng , buôn bán hay

9
kinh doanh ngoại hối thì được qui định tuỳ vào từng thời kì cụ thể . Vì vậy ,
chính sách ngoại hối của mỗi nước là không giống nhau . Tuy nhiên , một chính
sách quản lý ngoại hối thường nằm trong bốn giai đoạn sau :
- Chính sách thắt chặt ngoại thương ngoại hối : Với chính sách này, nhà
nước không nắm độc quyền ngoại thương ngoại hối nhưng toàn bộ việc xuất
nhập khẩu hàng hoá và tư bản vẫn bị kiểm soát chặt chẽ . Tất cả các tổ chức , cá
nhân có ngoại tệ đều phải bán lại cho nhà nước thông qua hệ thống ngân hàng .
Khi họ muốn sử dụng thì phải được phép của cơ quan có thẩm quyền .
- Chính sách nới lỏng ngoại thương ngoại hối ; Chính sách này không
quản lý chặt chẽ xuất nhập khẩu hàng hoá cũng như các luồng vận động ngoại
hối . Nhà nước tác động vào tỷ giá hối đoái như là một thành viên của thị trường
. Các tổ chức cá nhân có nguồn thu ngoại tệ dưới mọi hình thức đều được tự do
mở tài khoản tại ngân hàng . nhà nước sẽ mua lại khi cần thiết thông qua công
cụ tỷ giá và lãi suất .
- Chính sách tự do ngoại thương ngoại hối : Thực hiện tự do hoá ngoại
thương ngoại hối , Nhà nước không quản lý hay hạn chế giao dịch ngoại hối ,
các hàng rào thương mại bị bãi bỏ , sự chuyển dịch các luồng hàng hóa , dịch vụ
hoàn toàn do cung cầu ngoại tệ trên thị trường quyết định.
Tuỳ theo tình hình kinh tế , mỗi quốc gia sẽ lựa chọn một mô hình quản lý
ngoại hối thích hợp .

10
2 . Mục đích của quản lý ngoại hối
2.1. Điều tiết chính sách tiền tệ quốc gia
Ngân hàng TƯ thực hiện các biện pháp nhằm thúc đẩy tập trung các nguồn
ngoại hối ( đặc biệt là ngoại tệ ) vào tay mình để thông qua đó nhà nước sử dụng
một cách hợp lý , có hiệu quả cho các nhu cầu phát triển kinh tế và hoạt động
đối ngoại . Đồng thời sử dụng chính sách ngoại hối như một công cụ hiệu lực để

thực hiện chính sách tiền tệ thông qua mua bán ngoại hối trên thị trường để can
thiệp vào tỷ giá khi cần thiết nhằm ổn định giá trị đối ngoại của đồng tiền , tác
động vào lượng tiền cung ứng.
2.2 . Bảo tồn quĩ dự trữ ngoại hối nhà nước
Là cơ quan quản lý tài sản quốc gia , ngân hàng trung ương phải quản lý quĩ
dự trữ ngoại hối nhà nước , nhưng không chỉ bảo quản và cất trữ mà còn biết sử
dụng để phục vụ cho nhu cầu đầu tư và phát triển kinh tế , luôn bảo đảm an toàn
không bị ảnh hưởng rủi ro về tỷ giá ngoại tệ trên thị trường quốc tế . Vì vậy ,
ngân hàng trung ương cần phải mua , bán , chuyển đổi để phát triển , chống thất
thoát sói mòn quĩ dự trữ ngoại hối của nhà nước , bảo vệ độc lập chủ quyền về
tiền tệ .
2.3 . Cải thiên cán cân thanh toán quốc tế

11
Cán cân thanh toán quốc tế thể hiện quan hệ thu chi quốc tế của một nước
với nước ngoài . Cán cân thanh toán phản ánh đầy đủ những xu huớng cung và
cầu ngoại tệ trong các giao dịch quốc tế nên nó tác động lớn đến tỷ giá hối đoái
của đồng tiền . Khi cán cân thanh toán quốc tế bội thu , lượng ngoại tệ chảy vào
trong nước dẫn đến nhu cầu về ngoại tệ cao hơn khả năng cung ứng , trường hợp
này tỷ giá vận động theo xu hướng tăng lên và ngược lại . Trong cả hai trường
hợp nếu không có sự can thiệp của ngân hàng trung ương thì tỷ giá sẽ tăng hoặc
giảm theo cung cầu thị trường .
II . HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ NGOẠI HỐI CỦA NHTW
1. Hoạt động mua bán ngoại hối
Ngân hàng trung ương tham gia vào hoạt động mua bán ngoại hối với tư cách
người can thiệp , giám sát , điều tiết nhưng cũng là người mua bán cuối cùng .
Thông qua việc mua bán ngân hàng trung ương thực hiện giám sát và điều tiết
thị trường theo mục tiêu của chính sách tiền tệ đã đề ra đồng thời theo dõi diễn
biến tỷ giá đồng bản tệ để chủ động quyết định hoặc phối hợp với ngân hàng
trung ương các nước khác củng cố sức mua đồng tiền này hay đồng tiền khác để

đảm bảo trật tự trong quan hệ quốc tế có lợi cho nước mình .
. Mua bán trên thị trường trong nước
Trên thị trường hối đoái trong nước , ngân hàng trung ương là người mua bán
cuối cùng và chỉ tiến hành mua bán với ngân hàng tại hội sở trung ương của các

12
ngân hàng thương mại mà không trực mua bán với các công ty kinh doanh xuất
nhập khẩu . Tỷ giá hối đoái do ngân hàng trung ương công bố . Trên thị trường
này NHTW thực hiện cung ứng tiền tệ hoặc rút bớt tiền ra khỏi lưu thông , trên
cơ sở đó ổn định tỷ giá hối đoái của đồng bản tệ .
Đối với những nước phát triển , thị trường hối đoái đã được quốc tế hoá thì tỷ
giá được thả nổi . NHTW chỉ can thiệp khi thị trường có biến động lớn và trong
những trường hợp đặc biệt thật cần thiết vì khi có tác động của ngân hàng trung
ương vào một đồng tiền nào đó thì sẽ ảnh hưởng đến tỷ giá của đồng tiền đó trên
phương diện quốc tế . NHTW còn ấn định tỷ giá mua vào , bán ra hoặc áp dụng
riêng cho mỗi đồng tiền . Trong trường hợp đặc biệt , NHTW cũng có thể mua ,
bán trực tiếp với khách hàng không phải là tổ chức tín dụng như : các doanh
nghiệp , các cơ quan tổ chức khác …
. Mua bán trên thị trường quốc tế
Với nhiệm vụ quản lý , dự trữ ngoại hối , NHTW thực hiện mua bán trên thị
trường quốc tế nhằm bảo tồn và phát triển quĩ dự trữ ngoại hối . NHTW phải
tính toán gửi ngoại hối ở nước nào có lợi mà vẫn bảo đảm an toàn , nghiên cứu
lãi suất thực tế và xu hướng tăng lên của lãi suất ngoại tệ để kinh doanh có lãi.
NHTW thực hiện việc mua bán ngoại hối sẽ tác động trực tiếp vào tiền trung
ương , cụ thể là : Khi NHTW mua ngoại hối trên thị trường kết quả làm tăng

13
lượng tiền trung ương , ngược lại khi NHTW bán goại hối làm ảnh hưởng thì
lượng tiền trung ương sẽ giảm .
2 . Hoạt động quản lý ngoại hối của NHTW

NHTW thực hiện các hoạt động về ngoại hối như ;
- Quản lý , điều hành thị trường ngoại hối , thị trường ngoại tệ liên
ngân hàng bằng cách đưa ra qui chế nhập thành viên , qui chế hoạt động , qui
định giới hạn tỷ giá mua bán ngoại tệ trên thị trường …
- Tham gia xây dựng các dự luật và ban hành các văn bản hướng dẫn thi
hành về quản lý ngoại hối .
- Cấp giấy phép , thu hồi giấy phép hoạt động ngoại hối . Dựa vào luật pháp
và điều kiện cụ thể trong từng thời gian mà NHTW đưa ra các qui định cần thiết
đẻ cấp giấy phép cho các đơn vị , tổ chức , cá nhân có hoạt động ngoại hối
- Kiểm tra , giám sát việc xuất nhập khẩu ngoại hối , kiểm soát các hoạt
động ngoại hối của các tổ cức tín dụng
- Biên lập cán cân thanh toán quốc tế đế thường xuyên nắm được dự trữ
ngoại hối để xử lý trong các điều kiện cần thiết
- Thực hiện cácnhiệm vụ và quyền hạn khác về quản lý ngoại hối


14
CHƯƠNG II. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGOẠI HỐI CỦA NHNN VIỆT
NAM THỜI GIAN QUA
Một trong những thành công quan trọng trong thực thi chính sách tiền tệ và
thực hiện chức năng của NHNN trong những năm qua là NHNN Việt Nam đã
đổi mới công tác quản lý ngoại hối và ổn định thị trường ngoại tệ . Kết quả của
IMF- công ty tài chính quốc tế thuộc ngân hàng thế giới công bố ngày 8/12/2002
về môi trường kinh doanh của Việt Nam cũng đánh giá hai trong những thành
công của Việt Nam là kiểm soát lạm phát và quản lý tỷ giá.
Cùng với sự biến động của nền kinh tế , chính sách quản lý ngoại hối đã
được đổi mới triệt để về tư duy lẫn cách điều hành . Chính sách nới lỏng quản lý
ngoại hối đã dần thay đổi chính sách độc quyền kiểm soát và kinh doanh ngoại
hối của nhà nước . Cơ chế điều hành tỷ giá cũng được thay đổi căn bản từ chế độ
tỷ giá cố định sang chế độ tỷ giá thả nổi có kiểm soát . Các công cụ quản lý

ngoại hối được sử dụng tương đối có hiệu quả . Thị trường ngoại tệ liên ngân
hàng bước đầu được hình thành và phát triển Trong quá trình vận hành chính
sách quản lý ngoại hối đã có sự phối hợp với các chính sách tiền tệ khác . Hệ
thống văn bản pháp qui về quản lý ngoại hối đã từng bước được hình thành và
bước đầu phát huy được tác dụng … Những chuyển biến trong quản lý ngoại hối
đã góp phần đáng kể trong việc thu hút nguồn vốn nước ngoài , tạo điều kiện
phát triển ngoại thương , nâng cao cạnh tranh của hàng hoá xuất khẩu , mở rộng
hợp tác quốc tế của Việt Nam với các nước trong khu vực và trên thế giới .

15
1 . Vấn đề về tỷ giá trong quản lý ngoại hối của NHNN
Thực trạng
Tại nước ta , giai đoạn cuối năm 1998 trở về trước trong chính sách quản lý
ngoại hối NHNN quy định trạng thái hối đoái đối với các NHTM , quy định về
kết hối đối với các doanh nghiệp đó là giới hạn ssố dư tối đatiền gửi ngoại tệ
trên tài khoản tại ngân hàng thương mại của khách hàng , tỷ lệ phải bán cho
NHTM , quy định mức chuyển , mang ngoại tệ của cá nhân khi xuất cảnh , nhập
cảnh …đồng thời cơ chế điều hành tỷ giá là : hàng ngày NHNN công bố tỷ giá
chính thức , các ngân hàng thương mại được chủ động quy định tỷ giá mua và
bán , thu đổi cụ thể của mình trong biên độ giao động ;+/-5% , +/-7% hay +/-
10% ở từng giai đoạn khác nhau so với tỷ giá chính thức của NHNN đã công bố
.
Xu hướng cạnh tranh sử dụng công cụ tỷ giá trong giai đoạn này là NHTM
tìm cách thực hiện mua bán , thu đổi ngoại tệ “ kịch trần , sát sàn” theo biên độ ,
thậm chí là vượt ra cả ngoài biên độ mà NHNN cho phép tuỳ thuộc vào lợi thế
cạnh tranh của tổ chức tín dụng đó . Khi tỷ giá thị trường tự do lên cao , ngoại tệ
lhan hiếm , nhu cầu của các doanh nghiệp tăng thì các NHTM có xu hướng bán
ngoại tệ với tỷ giá sát biên độ tối da hoặc sử dụng danh nghĩa thu phí ngoài tỷ
giá . Ngược lại , khi nguồn ngoại tệ trong các ngân hàng dồi dào , họ luôn có xu

16
hướng muốn bán cho NHNN và thực hiện tỷ giá mua bán thấp hơn biên độ quy
định .
Từ ngày 26/12/1999 đến đầu tháng 9/2000 với quyết định số 65/1999/QD-
NHNN7 , NHNNbỏ chế độ điều hành tỷ giá theo bao cấp như trước đây tức là
chỉ công bố tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng
thay vì công bố tỷ giá mua bán trong phạm vi biên độ của từng kì hạn giao dịch
trên cơ sở tỷ giá do NHNN công bố
Từ ngày 5/9/2000 , cơ chế tỷ giá trong kinh doanh ngoại tệ của NHTM
được thực hiện theo quyết định số 289/2000/QD-NHNN7 ngày 30/08/2000 của
thống đốc NHNN quy định mới về nguyên tắc xác định tỷ giá của các giao dịch
hối đoái kì hạn , hoán đổi Swap của các tổ chức tín dụng được phép kinh doanh
ngoại hối . Còn nguyên tắc xác định tỷ giá giao ngay vẫn được thực hiện theo
quyết định 65/1999/QĐ-NHNN7 . Trong quyết số 289 , Thống đốc NHNNquy
định đối với giao dịch giữa đồng Việt Nam và USD mức tỷ giá áp dụng cho
từng kì hạn cụ thể tối đa không vượt quá trần của tỷ giá giao ngay áp dụng tại
thời điểm kí kết hợp đồng kì hạn , hoán đổi ( tỷ giá giao dịch do NHNN công bố
cộng 0,1%) cộng với mức gia tăng cho phép ( tỷ lệ phần trăm của mức tỷ giá
giao ngay ) quy định đối với từng kì hạn cụ thể như sau : 0,2% của trần tỷ giá
giao ngay đối với kì hạn 30 ngày ; 0,25% đối với kì hạn 31 đến 44 ngày ; 0,4%
đối với kì hạn 45 đến 59 ngày … 1,48% đối với kì hạn 165 đến 179 ngày và 1,5

17
đối với kì hạn 180 ngày . Các hợp đồng lì hạn , hoán đổi đã kí kết trước ngày
5/9/2000 vẫn được thực hiện theo quy định trước đây .
So sánh với biên độ gia tăng tỷ giá mà NHNN cho phép các NHTM được
chủ động linh hoạt trong kinh doanh ngoại tệ thực hiện từ ngày 26/2/1999 đến
trước ngày 5/9/2000 theo quyết định số 65/1999/QĐ-NHNN7 , tương ứng với
các kì hạn trên là :0,58% ; 0,87% ; 1,16% … 3,28% và 3,5% thì mức quy định
mới giảm đáng kể so với trước đây đem lại lợi ích cho các doanh nghiệp trong

quan hệ mua bán ngoại tệ với các ngân hàng thương mại , khuôn khổ cạnh tranh
sử dụng công cụ tỷ giá được khống chế hẹp hơn .
Trong 5 năm qua , kể từ năm 1997 cho đến năm 2001 tỷ giá VND/USD liên
tục tăng cao hơn tốc độ chỉ số giá nói chung và tăng cao hơn giá vàng thì năm
2002 lại tăng thấp hơn . Tỷ giá đầu năm 2002 tăng thấp nhất bằng năm 2001 tức
là 15.550 VND/USD nhưng đến tháng 12/2002 chỉ xoay quanh mức 15.100 –
15.400 VND/USD . Hiên nay NHNNđang áơ dụng cơ chế tỷ giá thả nổi có kiểm
soát để điều chỉnh hành chính chính sách tiền tệ . Theo đó , tỷ giá chính thức
được thiết lập trên cơ sở tỷ giá bình quân của thị trường tiền tệ liên ngân hàng và
tỷ giá kinh dianh dao động trong biên độ +-0,25% so với tỷ giá chính thức ( theo
quyết định số 697 cso hiệu lực từ ngày 1/7/2002 ) . Từ đó NHNN có thể kiểm
soát được ssự biến động thất thường của tỷ giá , điều hành tỷ giá theo hướng
phản ánh thực hơn cung cầungoại tệ trên thị trường . Tỷ giá luôn ở mức tăng ổn
định , khoảng cách giữa tỷ giá thị trường tiền tệ liên ngân hàng và thị trường tự

18
do chênh lệch không cao từ đó điều chỉnh cung cầu ngoại tệ giúp chongân hàng
và cá nhân đầu tư sử dụng các giao dịch ngoại hối , hạn chế rủi ro do biến động
tỷ giá . Trên thực tế tỷ giá bình quân trên thị trường tiền tệ liên ngân hàng đã là
tỷ giá thị trường để NHNN đưa ra quyết định mức can thiệp và đối tượng can
thiệp . Với cơ chế điều hành tỷ giá như vậy , tỷ giá của đồng Việt Nam được
hình thành trên cơ sở giao dịch thị trường và phản ánh tương đối khách quan sức
mua của đồng tiền Việt Nam so với các ngoại tệ khác , tạo điều kiện cho các
doanh nghiệp chủ động hơn trong kinh doanh đồng thời vẫn bảo đảm được vai
trò kiểm soát của nhà nước .
1.2 . Nguyên nhân
Về khách quan , năm 2002 các luồng ngoại tệ tiền mặt chuyển vào Việt
Nam tăng cao . Với trên 2,5 triệu Việt kiều , 310000 người Việt đi xuất khẩu lao
động chuyển về nước trong cả năm ước tính khoảng 2,2 tỷ USD ; gần 2,6 triệu
lượt khách quốc tế đến Việt Nam trong năm 2002 chi tiêu tại nước ta một luồng

ngoại tệ lớn . Ngoài ra còn các luồng ngoại tệ tiền mặt do người Việt Nam đi
công tác nước ngoài theo các dự án mang về , người Việt Nam đi làm cho các
dự án nước ngoài và người nước ngoài tại Việt Nam … Do đó , dù năm 2002
nhập siêu lớn nhưng nguồn ngoại tệ tiền mặt tăng cao cộng với những diễn biến
trái chiều về lãi suất làm hạn chế tình trạng đầu cơ về ngoại tệ và dịch chuyển
ngoại tệ theo chiều hướng ngược lại trước đây từ USD sang VND .

19
Về chủ quan ngân hàng tiếp tục đổi mới mạnh mẽ công cụ điều hành tỷ giá
và quản lý ngoại hối.
2 . Quản lý quĩ dự trữ ngoại hối quốc gia
Việc NHNN phải duy trì và quản lý quỹ dự trữ ngoại hối quốc gia một cách
tích cực , cũng như tăng cường đa dạng hoá dự trữ ngoại hối luôn là một vấn đề
quan trọng . Đối với những quốc gia thực hiện chính sách tỷ giá hối đoái linh
hoạt theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của nhà nước thì việc duy trì ngoại hối
là hiển nhiên có tầm quan trọng đặc biệt , ngay cả những nước xuất khẩu dầu mỏ
cũng nhận thấy cần thiết phải duy trì và quản lý tốt hơn nữa dự trữ ngoại hối của
mình Dự trữ ngoại hối là toàn bộ tài sản ngoại tệ hay các tài khoản có tính thanh
khoản cao của một quốc gia nhằm mục đích ngăn ngừa những biến động ngắn
hạn quá lớn về tỷ giá do hậu quả của một số nhân tố như : biến động trong xuất
khẩu , thanh toán nhập khẩu cũng như chu chuyển quá lớn của luồng vốn quốc
tế đối với một quốc gia . Vì thế , mục đích của việc quản lý dự trữ ngoại hối là
để bảo đảm an toàn cho một quốc gia luôn trong trạng thái có thể thanh toán
được các khoản nợ đúng hạn và có thể giải quyết đuợc những giao động về tỷ
giá ngoại hối trong ngắn hạn.
Trong những năm vừa qua dự trữ ngoại hối của Việt Nam liên tục tăng đến
nay đã đạt khoảng 10 tuần nhập khẩu ( theo nguồn của IMF và ngân hàng thế
giới ) . Cùng với việc quản lý tỷ giá hối đoái một cách chặt chẽ nhưng không

20

cứng nhắc đi đôi với việc NHNN bắt đầu điều hành quỹ dự trữ ngoại hối một
cách linh hoạt đã đem lại cho Việt Nam sự thành công về ổn định tiền tệ ở mức
độ nhất định , đã hạn chế được đáng kể đượcảnh hưởng của cuộc khủng hoảng
tài chính tiền tệ đang hoành hành ở các nước trong khu vực . Bên cạnh đó nguồn
ngoại tệ phong phú sẵn sàng thoả mãn nhu cầu ngoại tệ hợp lý sẽ củng cố lòng
tin của công chúng vào bản tệ , là tác nhân quan trọng thúc đẩy tiến độ tự do hoá
chuyển đổi đồng tiền .
TÌNH HÌNH DỰ TRỮ NGOẠI HỐI CỦA VIỆT NAM TRONG NHỮNG
NĂM QUA VÀ DỰ KIẾN TRONG NHỮNG NĂM TỚI
Đơn vị : triệu USD
2000

2001 2002 2003 2004 2005 2006

Tổng dự trữ ngoại
hối
3030

3601 3971 4557 5101 5692 6341

Tương đương tuần
nhập khẩu
8,6 9,4 9,1 9,5 9,6 9,8 10
( Nguồn : NHNN Việt Nam và tính toán của IMF )
Trong hai năm qua tổng dự trữ ngoại hối quốc gia tăng nhanh , quỹ dự trũ
ngoại hối năm 2001 là 3601 triệu USD ,tăng 18,84% so với năm 2000 , đây là
kết quả của chính sách nới lỏng tiền tệ một cách thận trọng của NHNN . Tuy

21
nhiên theo ước tính của IMF , để cân bằng cán cân thanh toán đến năm 2006 ,

Việt nam cần 6341 triệu USD , gần gấp đôi so với tồn quỹ ngoại hối năm 2001.
3 . Quản lý quĩ dự trữ ngoại hối đối với các doanh nghiêp có vốn đầu tư
nước ngoài .
Vấn đề ngoại hối đã có từ lâu nhưng quản lý ngoại hối trong doan h nghiệp
có vốn đầu tư nước ngoài thì chỉ thực sự tồn tại trong những năm gần đây . Số
liệu của NHNN và uỷ ban nhà nước về hợp tác đầu tư vào Việt Namvới hơn 700
công ty và tổng số vốn lên đến 14 tỷ USD Nhịp độ tăng trưởng vốn đầu tư khá
nhanh , vốn đầu tư năm sau tăng nhiều so với năm trước . Quy mô một dự án
đầu tư ngày càng tăng , vốn trong năm 88-90 quy mô một dự án đầu tư khoảng
3,5 triệu USD thì nay đã cao nhiều , 5 tháng đầu năm 1995 quy mô một dự án
đầu tư khoảng 18,4 triệu USD . Như vậy , từ khi luật đầu tư nước ngoài có hiệu
lực cho đến tháng 12 năm 1999 nhà nước cấp phép cho 37055,66 triệu USD .
Nhìn lại sau 11 năm thực hiện luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam với 6 tỷ USD
vốn thực hiện, đây là nguồn vốn chuyển vào , nguồn vốn này có vai trò quan
trọng vì nó phần nào làm cải thiện cán cân thanh toán quốc tế của Việt Nam .
Nhưng nếu vấn đề này không được kiểm soát một cách chặt chẽ thì nó có thể
gây ra hậu quả nghiêm trọng về sau đòi hỏi ngân hàng phải quản lý được . Năm
1998 là năm đầu tiên có dự án nước ngoài đầu tư tại Việt Nam, đến thời điểm
1998 tỷ giá trên thị trường tự do đã tăng 2,2 lần và tỷ giá do nhà nước công bố
tăng lên 4 lần . Chỉ trong vòng 10 năm mà tỷ giá biến động như vậy thì việc dự

22
kiến quả là khó khăn . Tuy nhiên trên thực tế các doanh nghọêp có vốn đầu tư
nước ngoài đổ vỡ do sự sự biến động này không nhiều và chủ yếu tập trung vào
những năm đầu vì đây là giai đoạn hết sức khó khăn và đầy biến động trên thị
trường Việt Nam . Thời gain từ năm 1991 đến nay có thể nói NHNN đã kiểm
soát được tình hình . Nếu như với các nước khác vấn đề ngoại tệ là thứ yếu thì ở
Việt Nam việc đảm bảo ngoại tệ cho các doanh nghiệp lại trở nên hết sức cần
thiết , vấn đề này có ảnh hưởng rất lớn đến các nhà đầu tư . Hàng ngày NHNN
luôn phải tiếp và giải thích cho các nhà đầu tư về vấn đề này . Vấn đề này thực

sự phát sinh từ khi nghị định 396/TG và đặc biệt sau công văn 67/CV-NH của
NHNN gửi tới toàn bộ các NHTM yêu cầu các NHTM chỉ được bán ngoại tệ
cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài khi có phép của NHNN . Sau
công văn này các NHTM không bán ngoại tệ cho các doanh nghiệp nếu doanh
nghiệp chưa có giấy phép của NHNN và kết quả là các doanh nghiệp bị khủng
hoảng về nguồn ngoại tệ , nhu cầu ngoại tệ của họ quá lớn trong khi nguồn thu ít
không đủ đáp ứng , đặc biệt là đối với các doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu
nhập ngoại . Trong khi lượng ngoại tệ bán ra cho các doanh nghiệp chỉ khoảng
130 triệu USD/năm . Trước khó khăn đó buộc NHNN phải có biện pháp khắc
phục .
Trong năm 2000 , chính sách nới lỏng ngoại hối tiếp tục được đổi mới theo
hướng nới lỏng các giao dịch ngoại lai , khuyến khích thu hồi nguồn vốn ngoại
tệ vào Việt Nam thông qua việc cho phép chuyển từ nước ngoài về bằng ngoại tệ

23
hoặc VND , không phải đóng thuế , cho phép người cư trú là cá nhân được gửi
tiết kiệm bằng ngoại tệ không kể nguồn gốc từ các tổ chức tín dụng , được phép
hưởng lãi suất bằng ngoại tệ , được rút cả gốc và lãi bằng ngoại tệ , bán ngoại tệ
cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tham gai hợp đồng hợp tác kinh
doanh …Trong năm 2000 , NHNN đã phối hợp với Bộ tài chính thực hiện mua
bán ngoại tệ từ ngân sách nhà nước nhằm bổ sung nguồn ngoại tệ để điều tiết thị
trường đáp ứng nhu cầu nhập khẩu .
Bên cạnh việc thực hiện biện pháp kết hối , NHNN đã thực hiện linh hoạt
nhiều biện pháp thông qua công tác điều hành tỷ giá , mua bán ngoại tệ trên thị
trường ngoại tệ liên ngân hàng tăng nhanh vòng quay ngoại tệ hiện có nhằm đáp
ứng nhu cầu nhập khẩu . Việc NHNN tiếp tục đổi mới mạnh mẽ cơ chế quản lý
ngoại hối đã góp phần làm giảm sự mất cân đối cung cầu về ngoại tệ , đẩy mạnh
hoạt động xuất nhập khẩu , tăng nguồn thu ngoại tệ .
Ngày 13/9/2002 , Thống đốc NHNN đã ban hành quyết định số
958/2002/QĐ-NHNN về quản lý trạng thái ngoại hối đối với việc mua bán

chứng khoán của tổ chức cá nhân nước ngoài tại các trung tâm giao dịch chứng
khoán . Phạm vi điều chỉnh bao gồm việc chuyển vốn vào Việt Nam để mua
chứng khoán bằng việc chuyển đổi ngoại tệ sang VND , mở và sử dụng tài
khoản bằng VND để mua bán chứng khoán , đổi VND sang ngoại tệ .
4 . Quản lý trạng thái ngoại hối của các NHTM

24
Từ ngày 1/7/2002 , NHNN quyết định nới rộng biên độ giao dịch trong
kinh doanh ngoại tệ của các tổ chức tín dụng đối với khách hàng Từ tháng
9/2002 , mở rộng đối tượng đựoc làm dịch vụ chi trả kiều hối Từ tháng 4/2002 ,
điều chỉnh giảm tỷ lệ tiền gửi dự trữ bắt buộc bằng ngoại tệ từ 12% xuống còn
8% và từ tháng 12/2002 tiếp tục giảm xuống còn 5% . Từ tháng 10/2002 , trạng
thái ngoại hối của các NHTM được quyết định mở rộng tăng gấp đôi từ 15% lên
30% . Ngày 4/12/2002 ,Thống đốc NHNN quyết định tăng lãi xuất tiền gửi
ngoại tệ của các tổ chức tín dụng và kho bạc nhà nước từ 1,2%/năm lên
1,3%/năm cao hơn mức lãi xuất của cục dự trữ liên bang Mỹ , có tác động tích
cực về việc tăng lãi xuất huy động vốn bằng USD , thu ngoại tệ từ xã hội vào hệ
thống ngân hàng .
Nghiệp vụ hoán đổi ngoại tệ ( swap ) cho các NHTM được sử dụng linh
hoạt để đáp ứng nhu cầu VND cho nền kinh tế . Chỉ riêng đầu năm 2002 NHNN
đã hoán đổi 160 triệu USD cho NHTM đáp ứng nhu cầu chi trả cho dân cư và
doanh nghiệp .
Do các nguyên nhân trên đã làm cho các luồng ngoại tệ chu cuyển qua hệ
thaống ngân hàng tăng cao và ổn định .
Trong năm 2002 , chỉ riêng trên địa bàn thành phố HCM , chi nhánh NHNN
đã cấp phép cho 191 bàn uỷ nhiệm thu đổi ngoại tệ , xác nhận 70 bàn thu đổi
trực tiếp nâng tổng số bàn đang hoạt động thu đổi ở đây lên 382 bàn với doanh

25
số thu đổi 902 triệu USD Số lượng kiều hối chuyển về thành phố theo con

đường chính thức thống kê được bình quân mỗi tháng 80 triệu USD , ước tính cả
năm đạt 1 tỷ USD . Chi nhánh NHNN cũng cấp 1956 giấy phép chuyển ngoại tệ
cá nhân đi nước ngoài với số tiền là 17,6 triệu USD cho nhu cầu đi học chữa
bệnh , định cư …
Tại Hà Nội hiện có 250 bàn thu đổi ngoại tệ được phép hoạt động với
doanh số thu đổi trong năm 2002 đạt 210 triệu USD tăng 17,5% so với năm
2001 , trong đó 110 bàn đại lý thu đổi trên 40 triệu USD tăng 30,7% so với năm
trước . Đồng thời chi nhánh Hà Nội cũng cấp giấy phép chuyển ngoại tệ ra nước
ngoài cho người cư trú là công dân Việt Nam với doanh số là 15 triệu USD .
Thực tế , ở Hà Nội và thành phố HCM cho thấy người dân và khách du lịch
tìm đến đổi ngoại tệ ở các bàn đổi ngoại tệ hợp pháp ngày càng tăng , nhà nước
ngày càng kiểm soát được tối đa lượng ngoại tệ đưa ra, đưa vào và thu đổi , chủ
động trong điều tiết cung cầu và điều hành chính sách tiền tệ ổn định tiền tệ
quốc gia . Nguồn cung cấp ngoại tệ dồi dào , lãi suất USD ở mức thấp nên ngày
càng có số đông người lựa chọn VND để gửi vào NHTM . Nếu như trong khi
Cục dự trữ liên bang Mỹ ( FED ) và ngân hàng TƯ Châu Âu ( ECB )cắt giảm lãi
suất ở mức rất lớn thì NHNN Việt Nam lại có hành động ngược lại , thực hiệ các
biện pháp nhằm tăng lãi suất ngoại tệ , trực tiếp là tăng lãi suất đồng USD . Từ
tháng 12/2002 , tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với tiền gửi USD từ các tổ cức tín dụng
giảm từ 8% xuống 5% , tương tự như việc tăng lãi suất huy động vốn bằng USD