Luận án tiến sĩ Triết học: Phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học cao đẳng Việt Nan hiện nay

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

NGUYEN QUANG TRUNG

PHAT HUY VAI TRO DOI NGU GIANG VIENTRONG DOI MOI GIANG DAY CAC MON

LÝ LUẬN CHÍNH TRI Ở CÁC TRUONG

ĐẠI HỌC, CAO DANG VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN ÁN TIEN SĨ TRIET HỌC

<small>Hà Nội — 2015</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂNNGUYÊN QUANG TRUNG

PHÁT HY VAI TRÒ ĐỘI NGŨ GIẢNG

VIÊN TRONG DOI MỚI GIANG DẠY CÁCMƠN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở CÁC

TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐĂNG VIỆT

NAM HIỆN NAY

<small>Chuyên ngành: CNDVBC & CNDVLSMã so: 62 22 80 05</small>

LUẬN AN TIEN SĨ TRIET HOC

NGUOI HUONG DAN KHOA

<small>PGS. TS PHAM NGOC ANH</small>

TS. NGUYEN THAI SON

Xác nhận NCS đã chỉnh sửa theo Quyết nghị của Hội đồng đánh giá

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

LỜI CAM ĐOAN

<small>Tác giả xin cam đoan kết quả nghiên cứu trong luận án là của riêng</small>

<small>tác giả dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Phạm Ngọc Anh và TS.Nguyễn Thái Sơn. Số liệu, tài liệu trích dẫn trong luận án đều trung</small>

<small>thực, khách quan, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.</small>

<small>Hà Nội, ngày 09 tháng 01 năm 2016Tác giả</small>

<small>Nguyễn Quang Trung</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

LOI CAM ON

<small>Tac gia xin chan thanh cam on:</small>

<small>- PGS.TS. Pham Ngoc Anh và TS. Nguyễn Thái Son — những người</small>

thầy hướng dẫn của nghiên cứu sinh;

- Đội ngũ giảng viên Khoa triết học, Phòng Đào tạo Sau đại học —

Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn — Đại học Quốc gia Hà Nội;

<small>- Đội ngũ giảng viên trẻ Khoa Lý luận Chính trị trường Đại học Kinh</small>

tế Quốc dân;

Các cơ quan và thư viện đã cung cấp tài liệu:

<small>- Phong Lưu trữ Bộ Giáo dục và Dao tạo, P102 Nhà D, ĐT - 04.</small>

<small>- Phịng Hành chính Ban Tun giáo Trung ương, ĐT — 0438453010;</small>

- Phòng đọc - Thư viện Quốc gia, ĐT - 04-38255397;

- Phịng đọc - Thư viện Cục thơng tin Khoa học Công nghệ Quốc gia

<small>— Bộ Khoa học và Công nghệ, 26 Lý Thường Kiệt, ĐT- 04 39349928;</small>

<small>- Phòng đọc - Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội ĐT: 37547823;</small>

<small>04-- Phong đọc 04-- Thu viện Ta Quang Bửu 04-- Truong Dai hoc Bách khoa</small>

<small>Email: trungktqd72@ gmail.com</small>

<small>Hà Nội, ngày 09 tháng 01 năm 2016</small>

<small>Tác giả</small>

Nguyễn Quang Trung

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

<small>MỤC LỤC</small>

9)090 9.89 .nn... 1LOT CAM ON o.oo ---... il

<small>\ ¡0 08 nã eMdddddddŸẦ.. 11</small>

i97... ... 1

CHUONG 1. TONG QUAN CAC CONG TRINH LIEN QUAN

DEN LUẬN AN0... ccssssssssssssecesssseeessnseeessnseeessnceesnneseesnneseenneeeenneseen 61.1. Những cơng trình nghiên cứu về phát huy nhân tố con người... 6

1.2. Những cơng trình nghiên cứu về giảng dạy và đối mới giảng

<small>dạy các môn lý luận chính trị ở Việt NĐam...-... ---‹- «+ 8</small>

1.3. Những cơng trình nghiên cứu về đội ngũ giảng viên và phát huy

<small>vai trò đội ngũ giảng viên trong giảng dạy các môn lý luận</small>

<small>010)/100151 000170787. ...4... 16</small>

<small>1.4. Những ket qua đã đạt được và những van dé luận án can</small>

<small>tiêp tục nghiên CỨU... - cee -G 1S ng rệt 22</small>

CHƯƠNG 2. MỘT SO VAN DE LÝ LUẬN VE PHÁT HUY

<small>VAI TRÒ ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG DOI MỚI</small>

<small>GIẢNG DẠY CÁC MƠN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở CÁC</small>

TRUONG DAI HỌC, CAO DANG VIET NAM... 262.1. Vai trò đội ngũ giảng viên trong déi mới giảng day các mơn

lý luận chính tri ở các trường đại học cao dang Việt Nam ... 262.1.1. Đổi mới giảng day các mơn lý luận chính trị trong các trường

đại học, cao MENG veesesseessessessessesssessessessessessessussssssessessessessessussseeseesecses 26

<small>2.1.2. Đội ngũ giảng viên các mơn lý luận chính trị...-..--- 342.1.3. Vai trò chủ yếu của đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng</small>

<small>day các mơn ly luận chính trị ở các trường đại học, cao đăng... 382.2. Quan niệm về phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đỗi</small>

<small>mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị ở các trường đại</small>

học, cao dang Việt Nam...-- 2-5252 tt 21211221 erkrrei 45

2.2.1. Khái niệm và nội dung bản chất phát huy vai trò đội ngũ

giảng viên trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị ở

các trường đại học, cao đẳng...--- 2: 5c ©5+©c2+c+£+£+£erxerxersee 45

2.2.2. Các chủ thể và phương thức phát huy vai trò đội ngũ giảng

viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chỉnh trị ở các

trường đại học, cao đăng ẮỘẢiiáađắắẳẢ... 52

2.2.3. Một số tiêu chí đánh giá phát huy vai trị đội ngũ giảng viên

trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường

_ đại học, cao đăng — 56

<small>KẾT LUẬN CHƯNG 2... 2 2222EEEEEEEEEEekekerererrrrrrrrei 60</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG PHÁT HUY VAI TRÒ ĐỘI NGŨGIANG VIÊN TRONG DOI MỚI GIẢNG DẠY CÁC

MƠN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI

HỌC CAO ĐĂNG VIỆT NAM THỜI GIAN QUA VÀ

NHỮNG VAN DE DAT RA...- 56-5 se ErEerkerkerkrree 62

3.1. Thực trạng phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong doi

<small>mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị ở các trường đại</small>

học cao dang Việt Nam...- (2-5252 E2 2 2E EEerkerrrer 62

<small>3.1.1. Chủ trương, chính sách phát huy vai trò đội ngũ giảng viên</small>

trong đổi mới giảng day các mơn lý luận chính tri ở các trưởng

đại học, cao dang ¬— 62

<small>3.1.2. Q trình thực hiện phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trongđổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị ở các trường đại</small>

<small>học, cao đăng của các CHU thể...---s- s5s5c++se+£s£E+Ezrksrksrxersee 73</small>

3.1.3. Nội dung phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới

<small>giảng dạy các mơn lý luận chính trị trong các trường đại học,</small>

CAO đĂN... 5:5: St EEEEEEEEEEE1221121111121121121111111111111 21111 ke 89

3.1.4. Nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế về phát huy vai

trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các mơn lý

luận chính trị ở các trường đại học, cao dang ¬— 97

3.2. Những vẫn đề đặt ra từ thực trạng phát huy vai trò đội ngũgiảng viên trong đỗi mới giảng dạy các môn lý luận chính

trị ở các trường đại học, cao dang Việt Nam...-- 1033.2.1. Chủ trương phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới

giảng dạy các môn lý luận chính trị bị cản trở bởi cơ chế quản

lý tập trung bao cấp về nội dung chương trình...---: 104

<small>3.2.2. Phương thức phát huy vai tro đội ngũ giảng viên bằng xâydựng và cung cấp giáo trình làm hạn chế nhu cẩu cập nhật tri</small>

<small>thứỨC MOT CUA ÏQ...cc G3013 vn key 106</small>

3.2.3. Chưa gắn việc đòi hỏi phải nâng cao phẩm chất, năng lực của

một bộ phận giảng viên còn kém với chế độ của Đảng và Nhà

<small>__ HHỚC dành Cho hỌ...ẳ cằcằSSSStstEteteeererererererrrrrrrree 108</small>

<small>KET LUẬN CHƯƠNG 3...--- G5 5S 232x222 2E Ekrkrkerererrres 109</small>

CHƯƠNG 4. MỘT SO GIẢI PHAP CHU YEU NHẰM PHÁT

HUY HON NỮA VAI TRÒ DOI NGŨ GIẢNG VIÊNTRONG DOI MỚI GIANG DAY CAC MƠN LÝ LUẬNCHÍNH TRI Ở CAC TRUONG ĐẠI HỌC, CAO DANG

<small>VIET NAM HIEN NAY oo... .ccccccssccssesssessesssessessecsssssessssesessseesesssess 112</small>

4.1. Nhóm giải pháp về chủ trương, chính sách phát huy vai trò

đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận

chính trị ở các trường đại học, cao ET 112

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

4.1.1. Nhận thức, ban hành và từng bước hoàn thiện các văn ban về

vai trò và phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới

<small>giảng day các mơn lý luận Chính fTÌ...---c<+<<<e+sseeeseeeees</small>

4.1.2. Đổi mới quan niệm về nội dung chương trình và giáo trình...

4.2. Nhóm giải pháp về tổ chức thực hiện phát huy vai trò đội

ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận

chính trị ở các trường đại học, cao dang của các chủ thé...

<small>4.2.1. Đảng và Nhà HƯỚC ... SG SE krkEErkkssresreeerrerrreree</small>

4.2.2. Các trường đại học, cao dang và các khoa, bộ môn lý luận

<small>4.2.3. Đội ngũ giảng viên các mơn lý luận chính frị... ...- --«- --««</small>

KET LUẬN CHƯNG 4... 2-22 SE SE EEEEEEEEEEEEE2EE21 1E crrre,

KET LUẬN VÀ KIÊN NGHỊ ...--2- 2 5522Ec2E2EeEErrxrrrerrxeeDANH MỤC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIÁ

LIEN QUAN DEN LUẬN ÁN...---25-cccccckccrrcerreerree

TÀI LIEU THAM KHẢO...-- 222 2SE+SE££Ec£E£EE2EEEExerxerxerree

<small>PHU LUC 02.4...-.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

MO DAU1. Tinh cấp thiết của dé tai

Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam tại Đại hội lần thứ XI(tháng 1 năm 2011) và Hội nghị Trung 8 khóa XI (tháng 11 năm 2013) về

Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo đã cung cấp luận cứ đưa

chúng ta đi đến nhận định rằng: Hiện nay, bên cạnh những thành tựu đạt

được rất to lớn trên nhiều mặt, cán cân của nền giáo dục Việt Nam nói

<small>chung và giảng dạy các mơn lý luận chính tri trong các trường đại học, cao</small>

đăng nói riêng đang lệch hắn về phía tồn đọng, yếu kém; nhiều vấn đề căncốt đang đặt ra. Chính sự tồn đọng và yếu kém những vấn đề căn bản đónên mới phải “đơi mới căn bản và tồn diện giáo dục và đào tạo”. Hội nghịTrung ương VIII khóa XI giải thích rằng: “Đổi mới căn bản, tồn điện giáo

dục và đào tạo là đổi mới những van đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm,tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách,

điều kiện bảo đảm thực hiện; đôi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý

của Nhà nước đến hoạt động quan tri của các cơ sở giáo dục - đào tạo”

<small>Vậy, câu hoi dat ra cho chúng ta là tai sao trong lĩnh vực giáo duc lý</small>

luận chính trị nói riêng và giáo dục đảo tạo nói chung, quá trình chỉ đạo đơi

mới đã diễn ra từ những năm 1996 bởi Nghị quyết Hội nghị Trung ương IIkhóa 8 mà cho đến nay vẫn phải đổi mới căn bản và tồn diện ? Phải chăng,

q trình đổi mới đang gặp phải nhiều van đề căn bản chưa được giải quyết ?

Đúng! Đổi mới thực sự chưa đi vào những vấn dé căn ban và chưamang lại hiệu quả như mong muốn.

Chúng tôi cho rằng, trong số nhiều nguyên nhân thì vai trị, vị tríngười thầy chưa được nhận thức đúng đắn là một trong những nguyên nhân

căn ban dẫn đến sự yếu kém trên đây của đổi mới giáo dục và dao tạo.

Riêng trong giảng dạy các môn lý luận chính trị, nhận thấy sự bất cập và

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<small>kém hiệu quả, Đảng và Nhà nước ta đã có những chủ trương khơi dậy, pháthuy vai trị đội ngũ giảng viên.</small>

Ngày 12/10/1983, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ra Chỉ thị số 25

-CT/TW Vẻ việc cải cách giáo dục lý luận chính trị trong các trường đạihọc và cao dang. Trong Chi thị này, Ban Bi thư có chủ trương “Đưa tat cả

<small>các khâu của q trình giáo dục lý luận - chính trị, đặc biệt là khâu đào tạo,</small>

bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, vào một quy trình chặt chẽ, chính quy hóa”.Ngày 06/04/1995, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số

1226/QD - BGD&ĐT Vẻ việc bồi dưỡng các quan điểm tư tưởng chính trị

cho đội ngũ giảng viên Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Quyết định đã

tạo điều kiện vật chất và tài chính giúp tăng cường và phát huy vai trò đội

<small>ngũ giảng viên lên một bước mới.</small>

Gần đây, ngày 24 tháng 06 năm 2002, Thủ tướng Chính phủ banhành quyết định số 494/QĐ-TTg Vẻ việc phê duyệt dé án một số Biện pháp

nâng cao chất lượng và hiệu quả giảng dạy, học tập các Bộ môn Khoa học

Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chi Minh trong các trường dai học, cao dang,

mơn chính trị trong các trường trung học chuyên nghiệp và dạy nghề.

Quyết định này đã tạo động lực thúc đây đội ngũ giảng viên các mơn lý

luận chính trị ở các trường đại học, cao dang phát huy vai trò trong đổi mới

giảng dạy. Nhiều đề tài, dự án đổi mới giảng dạy lý luận chính trị đã ra đờitrong giai đoạn này, góp phần đổi mới phương pháp và nội dung mơn học,

nâng cao nhận thức lý luận và phương pháp tư duy khoa học trước yêu cầucủa sự nghiệp đôi mới.

Tuy nhiên, những chủ trương chính sách trên đây vẫn chưa thực sự đi

đúng những vấn dé căn bản nhằm cởi trói và mở đường dé khơi dậy tiềm

<small>năng, phát huy vai trò độc lập tự chủ, sáng tạo của đội ngũ giảng viên trong</small>

đôi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị. Đại đa số trong đội ngũ giảng

<small>viên các mơn lý luận chính trị vẫn có tư tưởng thụ động, trông chờ, chưa</small>

chủ động trong hoạt động chuyên môn. Họ vẫn cảm thấy khiên cưỡng khi

<small>2</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

<small>giảng dạy những nội dung tri thức trong các giáo trình do Bộ Giáo dục vaĐào tạo ban hành. Một bộ phận khác trong đội ngũ vẫn không tin tưởngvào những nội dung mà mình dạy cho sinh viên.</small>

Vi vậy, dé bảo đảm chất lượng đổi mới giảng day các mơn lý luậnchính trị có hiệu qua, làm cho người học yêu mến chủ nghĩa Mác — Lénin,tư tưởng Hồ Chí Minh, yêu mến chế độ khi học các mơn lý luận chính trị;để làm cho tri thức lý luận chính trị thực sự trở thành thế giới quan, phương

<small>pháp luận cho sinh viên trong việc học tập các môn chuyên ngành và trong</small>

thực tiễn khi ra trường; để bảo đảm cho việc học tập các môn lý luận chính

<small>trị được sinh viên hứng thú và say mê, thì phát huy vai trò đội ngũ giảng</small>

viên là một đòi hỏi cấp bách. Xuất phát từ tình hình khách quan trên đây,

tác gia chọn đề tài: Phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đối mới giảngdạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học, cao dang Viét Nam

hiện nay làm luận an tiễn sĩ triết học.

<small>2. Mục đích, nhiệm vụ của luận án</small>

Mục đích của luận án: Làm sáng tỏ các khía cạnh lý luận và thực tiễn

của việc phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy cácmôn lý luận chính tri ở các trường đại học, cao đăng Việt Nam; trên cơ sởđó, đề xuất những giải pháp chủ yêu nhăm phát huy hơn nữa vai trò của độingũ giảng viên trong đôi mới giảng day các môn học này trong các trường

đại học, cao đăng Việt Nam hiện nay.

<small>Nhiệm vụ của luận an:</small>

- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về đội ngũ giảng viên giảng dạy

các mơn lý luận chính tri và vai trị của họ trong đổi mới giảng day cácmôn học này ở các trường đại học, cao đăng Việt Nam;

- Làm rõ thực trạng và những vấn đề đặt ra trong việc phát huy vaitrò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị ở

các trường đại học, cao đăng Việt Nam thời gian qua;

- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm phát huy hơn nữa vai trò

<small>3</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị ở các

trường đại học, cao đăng Việt Nam hiện nay.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: Vẫn đề phát huy vai trò đội ngũ giảng viêntrong đối mới giảng day các mơn lý luận chính trị trong các trường đại học,

cao đăng Việt Nam.

<small>Phạm vi nghiên cứu: Khơng phải phát huy vai trị đội ngũ giảng viêngiảng dạy các mơn lý luận chính trị nói chung mà tập trung đi sâu nghiêncứu việc phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong các trường đại học, cao</small>

đăng. Đối tượng khảo sát được lựa chọn ở một số trường đại học lớn, trọng

điểm quốc gia như: Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Kinh tế Quốc dân,Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn;

Cao đăng Sư phạm Trung ương, Cao dang Sư phạm Hà Nội.v.v...

<small>4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu</small>

Cơ sở lý luận: là quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lénin, tư tưởng Hồ

Chí Minh và đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về vai trò của conngười và giáo dục dao tạo con người; về giảng day nói chung và giảng dạy

các mơn lý luận chính tri nói riêng ở các trường dai học, cao đăng Việt

Phương pháp nghiên cứu: là các phương pháp lịch sử - lôgic, điều tra

- xã hội, phân tích và tổng hợp.

<small>5. Những đóng góp mới của luận án</small>

- Hệ thống hóa những nội dung lý luận đối với vấn đề phát huy vai

trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị ởcác trường đại học, cao đăng Việt Nam;

- Đề xuất một số giải pháp để phát huy hơn nữa vai trò đội ngũ giảng

viên trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị ở các trường đại

học, cao đăng Việt Nam hiện nay.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án

<small>4</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

Luận án có giá tri trong việc tu van các chủ trương, đường lối chínhsách của Đảng và Nhà nước đối với công tác giáo dục lý luận chính trị và

<small>phát huy vai trị đội ngũ giảng viên giảng dạy các mơn học này; ngồi ra,</small>

luận án cịn là một tài liệu tham khảo tốt cho những người nghiên cứu có

liên quan đến việc phát huy vai trị đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng

dạy các môn lý luận chính tri ở các trường đại học, cao đăng.

7. Kết cầu của luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục cơng trình khoa học của tác

gia, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án được chia thành 4 chương, 10 tiết.

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

<small>CHƯƠNG 1</small>

TỎNG QUAN CÁC CƠNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐÉN LUẬN ÁN

1.1. Những cơng trình nghiên cứu về phát huy nhân tố con ngườiThời gian qua, chủ đề phát huy nhân t6 con người được nghiên cứu

khá tồn diện, bao gồm các cơng trình, dé tài khoa học các cấp, các sách

chuyên khảo. Đáng chú ý là đã có một số luận án tiến sĩ triết học đề cậptrực tiếp vấn đề nhân tô con người và phát huy nhân té con người.

Thứ nhất, luận án tiễn sĩ triết học “Phát huy tiềm năng của trí thức

khoa học xã hội trong cơng cuộc đơi mới ở nước ta” của Nguyễn An Ninh(1999), Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Trên cơ sở nghiên cứulý luận và thực tiễn về tiềm năng của trí thức khoa học xã hội trong cơng

cuộc đơi mới, luận án đã chỉ ra thực trạng phát huy tiềm năng trí thức khoahọc xã hội ở nước ta; chỉ ra những thành tựu và hạn chế trong quá trìnhphát huy đó. Từ những kết quả khái quát đạt được trong nghiên cứu, cơng

trình đã cung cấp một phương pháp tư duy khi nghiên cứu thực trạng phát

huy vai trò của trí thức khoa học xã hội ở nước ta, rất hữu ích cho tác giả

<small>của luận án trong hướng nghiên cứu này.</small>

Thứ hai, luận án tiễn sĩ triết học của Bùi Thị Ngọc Lan (2000), “Pháthuy nguồn lực trí tuệ trong công cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay”, Họcviện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Trên cơ sở nghiên cứu nguồn lực trí

tuệ va vai trị của nguồn lực trí tuệ trong cơng cuộc đơi mới ở nước ta hiện

nay, luận án đã khảo sát thực trạng phát huy nguồn lực trí tuệ ở Việt Nam.

Tác giả cho rằng: “nâng cao năng lực trí tuệ là cái bảo đảm chắc chắn nhất,là con đường duy nhất dé tiến tới giảm thiểu mọi sự bất bình dang và thốt

<small>khỏi đói nghèo, gia tăng cơ hội vươn lên làm giàu cho bản thân, gia đình vatồn xã hội” [63, tr. 131]. Từ nhận thức đó, luận án đưa ra các giải pháp</small>

phát huy nguồn lực trí tuệ, cụ thể: “Nâng cao nhận thức của toàn xã hội về

sự cần thiết phải phát huy nguồn lực trí tuệ trong công cuộc đổi mới” [63,tr. 131]; “cải cách, đôi mới hệ thống giáo dục va dao tạo nhằm tạo nguồn

<small>6</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

cho quá trình phát huy nguồn lực trí tuệ” [63, tr. 135]; “Tạo động lực thúcday quá trình phát huy nguồn lực trí tuệ” [63, tr. 151]; “Xây dựng mơitrường văn hóa, xã hội lành mạnh thúc đầy sự phát triển cao và bền vững

của nguồn lực trí tuệ Việt Nam” [63, tr. 162]. Nhìn chung, phát huy nguồn

<small>lực trí tuệ là đóng góp của cơng trình, gợi mở cho chúng tôi hướng nghiên</small>

cứu về giải pháp phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng

dạy các mơn lý luận chính trị trong các trường đại học, cao đăng ở Việt

<small>Nam hiện nay.</small>

<small>Thứ ba, cơng trình của Nguyễn Văn Tài (2010), “Phát huy tính tích</small>

cực xã hội của đội ngũ cán bộ nước ta hiện nay”, Nxb Chính trị Quốc gia,

Hà Nội và luận án tiến sĩ triết học của Trần Thị Thủy (2000), “Nhân tổ conngười và những biện pháp nhằm phát huy nhân tố con người trong điềukiện mới ở Việt Nam hiện nay”, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.

Cả hai cơng trình đã nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn của nhân

tố con người, phát huy nhân tố con người; của việc phát huy tính tích cực

xã hội của đội ngũ cán bộ ở Việt Nam; đề xuất những giải pháp phát huy

nhân tố con người; phát huy tính tích cực xã hội của đội ngũ cán bộ ViệtNam. Riêng cơng trình của tác giả Nguyễn Văn Tài đã chỉ ra những nhân tốdé phát huy tính tích cực xã hội của đội ngũ can bộ ở nước ta là lợi ích, dân

chủ va trí tuệ. Trên cơ sở đó, tác giả cho rằng, giải pháp dé phát huy tính

<small>tích cực xã hội của đội ngũ cán bộ ở nước ta hiện nay là: Định hướng giá trị</small>

- lợi ích đối với người cán bộ; dân chủ hóa mọi hoạt động và trí tuệ hóa đội

ngũ cán bộ. Các giải pháp này đã gợi mở cho chúng tôi nghiên cứu vềnhững điều kiện cũng như cách thức để xây dựng các chủ trương, chính

sách phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các mơnlý luận chính trị trong các trường đại học, cao dang ở Việt Nam hiện nay.

Nhìn chung, nhóm các cơng trình này đã cung cấp những luận điểmquan trọng dé luận giải những vấn đề thực học, thực nghiệp; về tạo điềukiện thuận lợi để khai thác tiềm năng to lớn của con người cho sự nghiệp

<small>7</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

đổi mới. Các cơng trình này đã gợi mở cho chúng tôi nghiên cứu phươngpháp tiếp cận việc phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảngdạy các mơn lý luận chính tri ở các trường dai hoc, cao đăng Việt Nam hiện

1.2. Những cơng trình nghiên cứu về giảng day và đỗổi mới giảng

<small>dạy các mơn lý luận chính trị ở Việt Nam</small>

Năm 2001, Nguyễn Văn Thắng bảo vệ thành công luận án tiến sĩchuyên ngành xây dựng đảng “Nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính

<small>trị cho cán bộ ở đơn vi cơ sở trong quân đội hiện nay dưới ánh sáng tư</small>

tưởng Hồ Chí Minh”, Học viện Chính trị Quân sự. Trên cơ sở nghiên cứuvà đánh giá thực trạng chất lượng giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ ở

đơn vị cơ sở hiện nay dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh, cơng trình đãđề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị chocán bộ ở đơn vị cơ sở. Dựa vào kết quả nghiên cứu, cơng trình đã khăng

định cần “tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục lý

<small>luận chính tri cho cán bộ ở đơn vi cơ sở hiện nay” [85, tr. 120]. Tác giả</small>

công trình cho rằng, “Thực chất của đơi mới giáo dục lý luận chính trị là sự

kế thừa, điều chỉnh, bố sung, phát triển một cách tồn diện nội dung, hình

<small>thức, phương pháp giáo dục lý luận chính tri cán bộ ở đơn vi cơ sở phù hợp</small>

<small>với tình hình nhiệm vụ mới cua cách mạng, của quân đội hiện nay” [85, tr.</small>

121]. Đồng thời, cơng trình cũng khăng định rằng “Xây dựng và phát huyvai trò của đội ngũ cán bộ chính trị làm nịng cốt để nâng cao chất lượng

<small>giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ ở đơn vi cơ sở” [85, tr. 133]. Tuy</small>

nhiên, các giải pháp đó cần phải được kế thừa trong điều kiện mới thì mới

có được khả năng phát huy vai trị của đội ngũ giảng viên trong đổi mớigiảng dạy các mơn lý luận chính trị ở các trường đại học, cao đăng Việt

Nam. Vấn đề này sẽ được chúng tôi thực hiện trong luận án của mình.

Đề tài KX10, nhánh KX 10.09 “Đổi mới phương pháp giảng dạy cácmôn khoa học Mác - Lênin ở Việt Nam - Những vấn đề chung” của

<small>8</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

<small>Nguyễn Hữu Vui năm 2002 là một trong những cơng trình nghiên cứu khá</small>

tập trung về đổi mới phương pháp giảng dạy các môn khoa học Mác Lênin. Cơng trình trình bày tổng qt về đội ngũ giảng viên Mác - Lénin,về những phương pháp giảng dạy truyền thống thường gặp ở đội ngũ và

-khẳng định, muốn đổi mới hiệu quả phương pháp giảng dạy các môn khoahọc Mác - Lênin, vấn đề phải được bắt đầu từ chính đổi mới tư duy, nhậnthức của đội ngũ giảng viên về phương pháp giảng dạy, về sự cần thiết phảiđổi mới phương pháp. Muốn vậy, cần thường xuyên bồi dưỡng, nâng cao

<small>năng lực nhận thức, năng lực chun mơn cho họ. Đó cũng là một trong</small>

những phương thức nâng cao chất lượng đội ngũ. Từ đó, có tác động tíchcực trở lại với đổi mới phương pháp giảng day.

Luận án tiến sĩ triết học của Lê Hanh Thơng (2003), “Đổi mới giáo

dục lý luận chính trị cho cán bộ chủ chốt trong hệ thong chinh tri cap xacác tinh khu vực Nam Bộ” (qua khảo sat một số trường chính trị trong khu

vực), Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, đã xây dựng được một sé

<small>khái niệm công cụ như lý luận, lý luận chính tri, giáo dục ly luận chính tri,</small>

<small>hiệu quả giáo dục lý luận chính trị. Với bộ cơng cụ đó, trên cơ sở nghiên</small>

cứu thực trạng giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ chủ chốt trong hệthống chính trị cấp xã của các trường chính trị tỉnh ở các tỉnh khu vực NamBộ, luận án khẳng định, cần phải đổi mới nội dung, chương trình giảng dạy

cho phủ hợp với các đối tượng cán bộ chủ chốt cấp xã. Tuy nhiên, một số

khái niệm công cụ khác như đổi mới, đổi mới giáo dục lý luận chính trị là

<small>những khái niệm cơ bản của cơng trình này thì chưa được các tác giả</small>

nghiên cứu. Đó là những khoảng trống mà chúng tôi sẽ phải tiếp bước.

Năm 2003, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội thảo “Đổi mới

phương pháp dạy - học ở Đại học và Cao đăng”. Kỷ yếu của Hội thảo đã

đăng 42 công trình về khá nhiều phương diện của đổi mới phương pháp

giảng dạy đại học, cao dang. Trong số đó, đáng chú ý là cơng trình “Khơng

thé có sự đổi mới phương pháp trên nền tảng một nội dung lạc hậu” của

<small>9</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

Hồng Tụy. Cơng trình đã khăng định thực trạng đáng báo động của nềngiáo dục Việt Nam hiện nay, chỉ ra các lộ trình và các bước tuần tự cho đơimới giáo dục. Trong cơng trình này, Hoàng Tụy cho rằng, “chưa xác định

đúng dan những yêu cầu của nhân lực, nhân tài, dân trí như thé nào dé phụcvụ sự nghiệp phát triển của đất nước trong thời gian tới, thì cũng khó hìnhdung phương pháp giáo dục can thay đổi ra sao” [33, tr. 81]. Cơng trìnhcũng đã phê phán thói hư học đang là căn bệnh nan y của nền giáo dục ViệtNam hiện nay khi cho rằng “Chi tính riêng thi cử, sở di ở nước ta cứ trién

miên là nỗi nhức nhối của xã hội, điều đó có nguyên nhân một phần là dotrong xã hội thi cử theo kiểu trả bài thuộc lòng đã trở thành hội chứng taihại” [33, tr. 83]. Cơng trình chỉ ra hạn chế của các phong trào đôi mới giáo

dục ở Việt Nam những năm gần đây là chỉ thiên về việc áp dụng thành tựucủa khoa học - công nghệ vào giảng bài mà quên mất nội dung giáo dục làcái cần phải thay đổi đầu tiên. Cơng trình khang định mục đích của đổi mới

giáo dục là “sức sáng tạo của con người, ý chí và kha năng tư duy unchun, óc tìm tịi, ln hướng tới trước, trí tưởng tượng sinh động, nănglực đề xuất và tô chức thực hiện những ý chí mới” [33, tr. 84]. Trên cơ sởchỉ ra mục tiêu đổi mới như vậy, cơng trình cho rằng “muốn đổi mới việcdạy học cần khơng ngừng nâng cao trình độ của thay, tạo điều kiện cho

thầy thường xuyên đôi mới tri thức” [33, tr. 84]. Đồng thời, cơng trình cũng

chỉ ra “đổi mới dạy học ở đại học có nghĩa là phải tăng cường công tác

<small>nghiên cứu khoa hoc và phải dao tao cho sinh viên thông qua các hoạt độngđó” [33, tr. 85].</small>

Trong phan đánh giá chung về đổi mới giảng dạy, Hội thảo đã chỉ ra

là cần tăng cường tổ chức các hội nghị, hội thảo về đổi mới phương pháp

dạy học ở nhiều cấp khác nhau. Chúng tơi cho rằng, đánh giá đó của Hội

thảo chính là một bộ phận trong hệ thống các biện pháp dé phát huy vai tròđội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy nói chung và giảng dạy cácmơn lý luận chính trị nói riêng. Tuy nhiên, những vấn đề về tư duy lý luận

<small>10</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

cho một cuộc hội thảo thì cần phải được nghiên cứu kỹ hơn nữa. Vấn đề

này sẽ được chúng tôi kế thừa và phát triển trong luận án của mình.

Năm 2005, nhằm đáp ứng nhu cầu của việc đổi mới chương trình,giáo trình các mơn lý luận chính trị, Nguyễn Tiến Hồng (Vụ Lý luận chính

<small>trị, Ban Tuyên giáo Trung ương) đã thực hiện xong cơng trình nghiên cứu</small>

“Rà sốt và đề xuất hướng sửa đôi, bố sung nội dung các môn học đạo đức,giáo dục công dân, chủ nghĩa Mác — Lénin, tư tưởng Hồ Chí Minh trongnhà trường ở từng cấp học”. Trước hết, trên cơ sở tóm lược quá trình đưa

các mơn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào giảng dạy ở cáctrường đại học, cao đăng Việt Nam, cơng trình đánh giá những mặt tích cựcvà những mặt cịn bắt cập trong nội dung, chương trình các mơn khoa học

Mác - Lênin. Về mặt tích cực, cơng trình cho răng, nội dung chương trìnhcác môn khoa học Mác - Lênin, về cơ bản, đã quán triệt được hệ thống các

quan điểm, cương lĩnh chính trị của Dang; trung thành với nguyên lý, quyluật của chủ nghĩa Mác - Lénin, đồng thời khắc phục được những điều hiểusai hoặc giải thích sai so với nguyên tác kinh điển; tập trung khai thác, đi

sâu vào những vấn đề lý luận phục vụ cho đường lối, quan điểm của Đảng

ta trong giai đoạn mới; giảm bớt được những phần trùng lặp trong nội bộ

<small>các môn khoa học Mac - Lénin, đảm bảo tính khoa học chặt chẽ ở từng bộ</small>

mơn, bảo đảm tính thống nhất hệ thống trong chương trình đào tạo các mơn

<small>khoa học Mac - Lénin.</small>

Về mặt hạn chế, cơng trình cho rằng, về mục tiêu, nội dung chương

trình, các đề cương bài giảng cịn mang tính chính trị trực tiếp trước mắt,xi chiều, hàm lượng khoa học ít, chủ yếu là thừa nhận, chấp nhận tư

tưởng, quan điểm chính diện của các nhà kinh điền, it chú ý phân tích hồn

cảnh ra đời cụ thé của nó. Trong nội dung chương trình chưa dé cập, phê

phán, phân tích đúng sai một cách thỏa đáng, cần thiết, tính chiến đấu cịnmờ nhạt; lý luận và thực tiễn tách rời nhau, một số vấn đề lý luận chưa phảitrực tiếp phục vụ cải tạo thực tiễn, cũng như chưa được bé sung từ thực tiễn

<small>11</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

nên khô khan, buôn tẻ, gượng ép; lý luận gắn với ngành nghề lại càng xa

vời, nên lý luận còn thiếu sắc bén, chưa giúp nhiều cho việc học tập chun

mơn, cịn lẫn lộn giữa mục tiêu, bản chất, quy luật. Trong đời sống, thực

tiễn đối lập với lý luận. Cịn trong nội dung chương trình mơn học, có khánhiều vấn đề khó giảng, chưa thực sự có sức thuyết phục cả về lý luận và

thực tiễn (đây thường là những nội dung mà các lực lượng thù địch tập

trung xuyên tạc, phản bác, phủ định chủ nghĩa Mác - Lênin); tỷ lệ khốilượng kiến thức chung về quy luật lịch sử phát triển của xã hội loài người

với kiến thức phục vụ cuộc đấu tranh của giai cấp vơ sản cịn chưa được

chú ý đúng mức, nên thường bị định kiến cho đây là chương trình mang nội

<small>dung chính trị, khơng phải là mơn khoa học, mà là sự áp đặt chủ quan; cách</small>

trình bày lý giải nội dung chương trình cũng chưa tốt lên được quan điểm

duy vật biện chứng, khách quan, toàn diện, lịch sử cụ thể, còn ở mức dàntrải, chưa tạo cho được niềm tin vào sự nỗ lực của bản thân”. Trên cơ sở

đánh giá như vậy, cơng trình đã đưa ra 8 yêu cầu nhằm sửa đổi, b6 sung nội

dung các môn khoa học Mác - Lénin, tư tưởng Hồ Chi Minh trong cáctrường đại học, cao đăng Việt Nam.

Nhìn chung, cơng trình đã đánh giá tương đối chính xác những mặtưu điểm và hạn chế; đồng thời đề xuất được phương hướng sửa đổi nhữngnội dung căn bản chương trình các mơn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng HồChí Minh trong các trường đại học, cao đăng Việt Nam. Đó là thành cơngnổi trội, xun suốt trong tồn cơng trình. Tuy nhiên, cơng trình cũng chưa

nêu rõ được những nguyên nhân lịch sử dẫn đến hạn chế của nội dung,chương trình, chưa đề cập sâu đến vai trị đội ngũ giảng viên trong quá

trình đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị. Một số đề xuất cơngtrình nêu ra cịn gặp nhiều tranh luận. Việc cơng trình đề xuất thay môn

Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam bằng môn Lịch sử Việt Nam cận đại;thay môn tư tưởng Hồ Chí Minh bằng mơn tư tưởng Hồ Chi Minh và Đảng

Cộng sản Việt Nam còn nhiều tranh luận, trao đổi.

<small>12</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

Năm 2005, luận án tiến sĩ triết học “Kết hợp tính định hướng chính

<small>trị với tính khoa học trong giảng day lý luận chính tri ở các trường sĩ quanbậc đại học Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay” của Nguyễn Văn Thạođã phân tích, làm rõ các khái niệm cơng cụ như: định hướng chính trị, tính</small>

khoa học, kết hợp tính định hướng chính trị với tính khoa học trong giảng

<small>dạy lý luận chính tri ở các trường dao tạo sĩ quan bậc đại học. Từ đó, luận</small>

án đã chỉ ra tính tất yếu của sự kết hợp tính định hướng chính trị với tính

<small>khoa học trong giảng dạy lý luận chính trị ở các trường sĩ quan quân đội</small>

<small>nhân dân Việt Nam.</small>

Công trình đã khăng định răng: “giảng dạy lý luận chính trị hiệnđang phản ánh tính bảo thủ, cứng nhắc, mà nguyên nhân chủ yếu là bắtnguồn từ hạn chế trong nhận thức, vận dụng kết hợp định hướng chính trị

với tính khoa học. Do đó, tìm giải pháp khắc phục hạn chế trên là rất cầnthiết trong giảng dạy lý luận chính trị hiện nay” [83, tr. 178]. Trên cơ sở

phân tích thực trạng kết hợp tính định hướng chính trị với tính khoa học

trong giảng dạy các mơn lý luận chính trị, luận án đã đề ra một số giải pháp

như: Xây dựng đội ngũ giảng viên; tiếp tục đơi mới nội dung, chương trình,phương pháp, phương tiện giảng dạy lý luận chính trị... Chúng tơi cho rằng

<small>những giải pháp đó cũng chính là giải pháp phát huy vai trò đội ngũ giảng</small>

viên trong đổi mới giảng dạy lý luận chính trị. Đó là thành cơng nổi bật củaluận án. Tuy nhiên, luận án chưa chỉ ra được những nội dung cần đơi mớitrong sự kết hợp giữa tính định hướng chính trị với tính khoa học trong

giảng dạy lý luận chính trị; chưa phân tích sự kết hợp này như là vai trò nổi

<small>bật của đội ngũ giảng viên các mơn lý luận chính tri.</small>

Trong năm 2006, sau khi Quyết định số 494/QĐ-TTg ngày 24 tháng

06 năm 2002 của Thủ tướng Chính đã bước đầu được triển khai thì một loạtcác cơng trình nghiên cứu được cơng bồ như: “Đồi mới phương pháp giảngdạy, học tập các môn khoa học Mác - Lên, tư tưởng Hồ Chí Minh cáctrường đại học, cao đăng khối ngành Nông-Lâm-Ngư” của Trường Đại học

<small>13</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

Nông nghiệp I; “Đổi mới phương pháp giảng day, học tập các môn khoahọc Mác - Lénin, tư tưởng Hồ Chi Minh các trường đại học, cao đăng khốingành Sư phạm” của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội; Kỷ yếu Hội thảo

“Đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập các môn khoa học Mác - Lénin,tư tưởng Hồ Chí Minh các trường đại học, cao đắng khối ngành kỹ thuật”của Khoa Lý luận Chính trị - Trường Đại học Bách khoa Hà Nội; “Đôi mới

<small>phương pháp giảng dạy, học tập các môn khoa học Mác - Lénin, tư tưởng</small>

Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đăng khối ngành Khoa học Xã

<small>hội và Nhân văn” của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại</small>

học Quốc gia Hà Nội.

Đặc điểm chung của các cơng trình nghiên cứu nêu trên là dựa trên

nhận thức sinh viên ở mỗi khối ngành học đều có đặc thi riêng; do vậy,

giảng dạy các mơn khoa học Mác - Lénin, tư tưởng Hồ Chi Minh chonhững đối tượng này cần có nội dung, phương pháp thích hợp. Trên cơ sở

đó, các cơng trình tập trung đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao chất

lượng giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minhphù hợp với đặc thủ sinh viên của từng khối ngành. Một trong những giải

pháp được các cơng trình chú trọng là chú ý vấn đề nâng cao năng lựcchuyên môn cho đội ngũ này dựa trên việc nắm bắt những đặc điểm riêng

biệt cả về ưu điểm lẫn hạn chế của đội ngũ này trong từng khối ngành khác

<small>Năm 2008, Ban Tuyên giáo Trung ương cho ra đời cơng trình“Phương pháp giảng dạy lý luận chính trị”, Nxb Lao động Xã hội. Cơng</small>

trình này đã nghiên cứu một số vấn đề cơ bản của giáo dục lý luận chính trị

ở Việt Nam như: những van dé chung, một số van đề về tâm lý và giáo dục

<small>học trong giảng dạy lý luận chính trị, phương pháp dạy học lý luận chính</small>

trị, phẩm chất nghề nghiệp và hoạt động cơ bản của giảng viên lý luậnchính tri, nghệ thuật diễn giảng lý luận chính trị, kiểm tra đánh giá trong

dạy học lý luận chính trị. Các tác giả cho rằng, nội dung giáo dục lý luận

<small>14</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

<small>chính trị trong từng thời kỳ phải phù hợp với nhiệm vụ cách mạng của thời</small>

kỳ đó. Riêng thời kỳ đổi mới từ năm 1986 đến nay, nội dung của giáo dụclý luận chính trị là nhằm đổi mới tư duy. Các tác giả cũng nêu lên đặc điểm

đối tượng quan hệ trực tiếp của lao động giảng dạy lý luận chính trị là conngười, nên người giảng viên phải có những ngun tắc nhất định như: “sự

tơn trọng, lịng tin, tình thương, sự đối xử cơng bằng, thái độ ân cần, lịch

sự, tế nhị...” [10, tr. 40]. Cơng trình này đã cung cấp một số công cụ kháiniệm như: lý luận, lý luận chính trị, đặc điểm lao động của giảng viên lý

<small>luận chính trị cho hướng nghiên cứu này của luận án.</small>

Luận án tiến sĩ triết học của Trần Viết Quang (2009), “Giảng dạytriết học với việc bồi dưỡng, rèn luyện năng lực tư duy biện chứng cho sinhviên sư phạm ở nước ta”, Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ ChíMinh - đã phân tích vai trị của giảng dạy triết học trong bồi dưỡng, rèn

<small>luyện năng lực tư duy biện chứng cho sinh viên sư phạm, phân tích thực</small>

trang và những van đề đặt ra trong giảng day triết học ở các trường đại học,

cao đăng sư phạm hiện nay. Trên cơ sở đó, luận án đề xuất những giải pháp

chủ yếu nhăm phát huy vai trò giảng dạy triết học trong việc bồi dưỡng, rèn

<small>luyện năng lực tư duy biện chứng cho sinh viên sư phạm.</small>

Cơng trình đã chỉ ra được những hạn chế của chương trình triết họchiện tại là chưa có mối liên hệ mật thiết với nội dung của các mơn họcchun ngành nên vai trị phương pháp luận của triết học đối với các mônhọc chuyên ngành hầu như khơng có. Tác giả cơng trình rất có lý khi cho

Trong các trường đại học và cao đẳng hiện nay, triết học được giảng

dạy như một môn khoa học riêng biệt, không liên quan nhiều đếnkhoa học chuyên nganh. Biểu hiện ở chỗ, cả sinh viên sư phạm văn,sinh viên sư phạm toán, sinh viên sư phạm địa... đều học một nội

dung giống nhau, thậm chí cịn ghép nhiều khoa lại thành một lớp

lớn dé cùng học triết học [75, tr. 86].

<small>15</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

<small>Song, cơng trình cũng chưa nêu lên nguyên nhân của tình trạng nêu</small>

trên. Vấn đề này sẽ gợi mở cho chúng tôi đưa ra giải pháp phân cấp quản lý

<small>chương trình các mơn lý luận chính trị trong luận án của mình. Trên cơ sở</small>

đó, luận án đưa ra các giải pháp nhằm phát huy vai trò giảng dạy triết họcnhư đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy triết học; xâydựng đội ngũ giảng viên triết học đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ giảng dạy triếthọc. Tuy nhiên, việc luận án đưa ra biện pháp “kết hợp giữa giảng dạy triết

<small>học với giảng dạy các môn học khác va rén luyện nghiệp vụ sư phạm” [75,</small>

tr. 147] thì can phải xem xét thêm. Bởi theo nguyên tắc, không thể kết hop

được cách giảng dạy triết học với giảng dạy các môn học khác và rèn luyện

nghiệp vụ sư phạm. Mặt khác, luận án cũng khơng đề cập đến vai trị củađội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng day triết học nói riêng và các mơnlý luận chính trị nói chung. Những hạn chế này gợi mở cho chúng tôi trongviệc nghiên cứu vai trò và phát huy vai trò của giảng viên trong đổi mới

giảng dạy các môn lý luận chính trị nói chung và triết học nói riêng.

Nhìn chung, các cơng trình của nhóm này đã cung cấp những tài liệukhá phong phú về giáo dục Việt Nam nói chung cũng như đổi mới giảng

<small>dạy các môn lý luận chính tri nói riêng trong thời gian qua. Q trình hình</small>

thành các cơng trình này cũng là sự phan đấu nỗ lực của các tác giả do sự

thúc day của những nhân tố chủ quan và khách quan. Nó cung cấp cho

<small>chúng tôi những luận cứ quan trọng trong việc nghiên cứu vai trò đội ngũ</small>

giảng viên trong đổi mới giảng day các mơn lý luận chính trị.

1.3. Những cơng trình nghiên cứu về đội ngũ giảng viên và phát huy

<small>vai trò đội ngũ giảng viên trong giảng dạy các mơn lý luận chính trị</small>

Về đổi mới giảng dạy có Đề tài KX10, nhánh KX 10.09 của PhamTất Dong (1996), “Đổi mới quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộgiảng day và nghiên cứu khoa học Mác - Lénin - kiến nghị và giải pháp”.Cơng trình nêu ra những giải pháp nhăm đổi mới việc đào tạo, bồi dưỡngđội ngũ giảng viên các môn khoa học Mác - Lênin và làm rõ yêu cầu nâng

<small>16</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

cao chất lượng giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin, đánh giá thực

<small>trạng của đội ngũ giảng viên các môn khoa học Mác - Lênin trong các</small>

trường đại học, cao đăng cả nước, chỉ ra nguyên nhân hạn chế của đội ngũgiảng viên các mơn lý luận chính trị. Một trong những hạn chế căn bản của

<small>đội ngũ giảng viên các môn khoa học Mac - Lénin mà cơng trình chi ra là</small>

hầu như trong các trường đại học, cao đăng việc giảng dạy và nghiên cứucác môn khoa học Mác - Lênin tách rời nhau. Các giảng viên, nhất là giảngviên trẻ dường như không tham gia nghiên cứu khoa học và điều này ảnh

hưởng đáng ké đến chất lượng giảng day, làm cho bai giảng thiếu kiến thức

cập nhật, khô khan, thiếu sức thuyết phục. Công trình cũng liệt kê hàng loạt

nguyên nhân dẫn đến tình trạng này và tập trung phân tích những nguyênnhân chủ yếu như kinh phí nghiên cứu khoa học của các trường hạn hẹp,Ban Giám hiệu nhiều trường chưa thực sự quan tâm đến các môn khoa học

Mac - Lênin, tâm lý coi đó là mơn phụ khá phé biến. Cơng trình cũng đưa

ra kiến nghị đổi mới chương trình đối với các môn Mác — Lénin. Song,

nhiều nội dung của cơng trình tự mâu thuẫn khi đưa ra cùng một lúc phảiđáp ứng nhiều mục tiêu: “Mặc dù phải tuân thủ những yêu cầu chung của

sách giáo khoa chuẩn, song vẫn có sự thay đổi số lượng tiết học, thời gian

của chương trình” [50, tr. 40]. Đây là một điều không thê thực hiện trongđiều kiện hiện nay.

Năm 2010, công trình “Giáo dục xin cho tơi nói thắng” của Hồng

Tụy được Nxb Tri thức, Hà Nội ấn hành. Đây là tuyển tập 27 cơng trình

đăng rải rác trên các báo từ những năm 1996 đến năm 2010 của tác giảHoàng Tụy. Cơng trình đề cập tồn diện nền giáo dục hiện hành và đề ra

cách thức cải cách nền giáo dục Việt Nam theo phương thức hiện đại hóa

giáo dục. Trong nhiều vấn đề, tác giả đã nêu lên những vấn đề tuy đã lạchậu nhưng vẫn còn gây bức xúc như: thực trạng lạc hậu và lạc điệu của nền

giáo dục; chế độ đối với người thay; chương trình dao tao; cơ sở vat chất

<small>giáo dục; tư duy giáo dục. Trên cơ sở đó, tác giả Hồng Tụy nêu phương</small>

<small>17</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

thức hiện đại hóa giáo dục là phải đổi mới tồn diện. Có thể coi cuốn sáchnày là những lời kêu gọi cải cách giáo dục tràn đầy nhiệt huyết của tác giảvà có chất lượng cao, đi vào thực chất của những vấn đề căn bản nhất trong

giáo dục ở Việt Nam hiện nay. Liên quan đến luận án chúng tơi, cơng trìnhđã chỉ ra cần phải cải cách chế độ lương đối với người thầy - phát huy vai

<small>trị đội ngũ nhà giáo nói chung.</small>

Luận án tiến sĩ triết học của Nguyễn Văn Hoà, Học viện Chính trị

<small>Quân sự (2007), “Phát huy tính tích cực xã hội của đội ngũ giảng viêntrong các trường sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay”, đã nghiên</small>

cứu những van đề lý luận và thực tiễn của việc phát huy tính tích cực xã hội

<small>của đội ngũ giảng viên trong các trường sĩ quan quân đội nhân dân Việt</small>

Nam; đề xuất những giải pháp nhằm phát huy tính tích cực xã hội của đội

<small>ngũ giảng viên trong các trường sĩ quan quân đội nhân dân Việt Nam. Luận</small>

án đã xây dựng được bộ công cụ khái niệm về tính tích cực xã hội, phát huy

tính tích cực xã hội của đội ngũ giảng viên. Đây là nguồn tư liệu tham khảo

cho chúng tôi xây dựng bộ cơng cụ khái niệm về phát huy vai trị đội ngũ

giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị trong các

trường đại học cao đăng trong luận án của mình.

Đề tài khoa học thuộc Hội Đồng khoa học các Ban Đảng do NguyễnTiến Hoàng chủ biên năm 2007, “Nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác

<small>chỉ đạo, quản lý việc giảng dạy các bộ môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng</small>

Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đăng”, đã đánh giá thực trạng

<small>công tác chỉ đạo của các cơ quan Trung ương và các trường đại học, cao</small>

đăng đối với việc giảng dạy các mơn lý luận chính trị. Trên cơ sở phân tích

các bộ phận cầu thành của bộ máy chỉ đạo, phương thức chỉ đạo của các cơquan trong hai hệ thống Đảng, Nhà nước, cơng trình đã phân tích thực

<small>trạng công tác chỉ đạo và quản lý việc giảng dạy các môn khoa học Mác </small>

-Lénin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đăng Việt Nam.

Đối với công tác chỉ đạo và quản lý của Bộ Giáo dục và Đào tạo, cơng trình

<small>18</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

cho rằng, Bộ chỉ giao cho một nhóm vài người ở Vụ Đại học và Sau Đại

học phụ trách. Ở các trường, tùy theo tình hình số lượng sinh viên, Bộ chỉđạo cho thành lập khoa hoặc tổ trực thuộc Ban giám hiệu dé chỉ đạo, quản

lý việc giảng day các môn khoa học Mác - Lénin, tư tưởng Hồ Chi Minh.Về cơng cụ quản lý, cơng trình cho rằng, Bộ quản lý chủ yếu dựa vào việcxây dựng chương trình, tổ chức biên soạn giáo trình và kiểm tra, giám sátviệc thực hiện giảng dạy các chương trình, giáo trình đó bằng các văn bản.

<small>Với phương thức chỉ đạo, quản lý và công cụ quản lý như vậy, cơng trình</small>

cho rằng, trong nội bộ các trường đại học, cao đăng, việc chỉ đạo của nhà

<small>trường và lãnh đạo các đơn vị chuyên môn giảng dạy các môn khoa học</small>

Mac - Lénin, tư tưởng Hồ Chí Minh chi là hình thức. Cơng việc giảng day

và trách nhiệm đối với chương trình các mơn khoa học Mac - Lénin, tưtưởng Hồ Chí Minh chủ yếu phụ thuộc vào giảng viên. Trước tính hìnhthức của việc chỉ đạo và quan lý như vậy, cơng trình cho rang, nguy cơ các

mơn khoa học Mác - Lénin, tư tưởng Hồ Chí Minh bị loại bỏ khỏi các

trường đại học, cao dang là rat gan:

Xu hướng thiếu sự chỉ đạo - quản lý của các cấp lãnh đạo trong

trường đại học và cao đăng hiện nay đối với các công việc giảng dạy- học tập và các cơng việc có liên quan đến các mơn khoa học Mác -Lênin có thể nói đến mức nó tạo nên một cảm giác - dù đơi khi còn

mơ hỗ (mặc dù thực tế chưa han đã mơ hị) - rằng chỉ cần khơng có

sự chỉ đạo - quản lý của các cấp lãnh đạo cao hơn cấp trường bằng

<small>những chỉ thị, những quy định có tính pháp quy thì lập tức các hoạt</small>

động có liên quan đến các môn khoa học này ở các trường đại học và

cao đăng có nguy cơ khơng chỉ “teo” lại mà cịn có nguy cơ bị loạitrừ khỏi hệ thơng giáo duc - đào tạo trong trường [56, tr. 70].

<small>Trên cơ sở đánh giá thực trạng việc chỉ đạo, quản lý giảng dạy các bộ</small>

môn khoa học Mác - Lénin, tư tưởng Hồ Chí Minh nêu trên, cơng trìnhcũng chỉ ra nhiều vấn đề bức xúc như van dé nội dung giảng dạy, “Nội

<small>19</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

<small>dung giảng dạy quá nặng, tản mạn, rườm rà, đặc biệt với sinh viên khơng</small>

thuộc chun ngành Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, sinh viên caođăng chuyên ngành khoa học tự nhiên, kỹ thuật, nghệ thuật. Sinh viên

không đủ thời gian đọc hết giáo trình, đào sâu suy nghĩ ...vì cịn phải tập

<small>trung thời gian học các môn chuyên ngành và các môn khác” [56, tr. 84].</small>

Kết cục, sinh viên đa phần là chán học các môn này, họ không thấy được ýnghĩa thực sự của môn học đối với chuyên ngành đào tạo và đối với cuộc

sống của ban thân. Từ thực trạng trên, cơng trình nêu phương hướng, giải

pháp và các khuyến nghị nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của công

<small>tác chỉ đạo, quan lý việc giảng dạy các mơn khoa hoc Mác - Lénin, tu</small>

tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đăng Việt Nam.

<small>Nhìn chung, cơng trình đã chỉ ra được thực trạng cơng tác chỉ đạo</small>

của các cơ quan trung ương và của Bộ Giáo dục và Đào tạo đối với việc

<small>giảng dạy các mơn lý luận chính trị. Thực trạng cơng tác chỉ đạo đó cũng</small>

chính là thực trạng ban hành các chính sách cơng cụ về giáo dục lý luận

chính trị của Đảng và Nhà nước hiện nay đối với các trường đại học, cao

đăng. Tuy nhiên, phải nhìn nhận thực trạng đó dưới dạng các cơng cụ pháthuy động lực mới thấy được tính năng của nó trong việc phát huy vai tròđội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị. Vì

vậy, đơi với chúng tôi, van dé này cần được kế thừa và tiếp tục nghiên cứu

<small>sâu hơn ở phương diện công cụ chính sách phát huy động lực.</small>

Nghiên cứu về đội ngũ giảng viên tương đối tập trung có luận án tiến

sĩ triết học của Vũ Thanh Bình (2012) “Vấn đề chất lượng đội ngũ giảng

viên lý luận chính trị trong các trường đại học, cao đăng ở nước ta hiệnnay”, Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận án đã phân tích một số van đề lý luận

về chất lượng đội ngũ giảng viên các mơn lý luận chính trị và chỉ ra những

tiêu chí đánh giá chất lượng đội ngũ giảng viên các mơn lý luận chính trị.

Trên cơ sở đó, luận án phân tích thực trạng chất lượng đội ngũ giảng viên

lý luận chính tri ở nước ta hiện nay. về thực trạng chất lượng đội ngũ giảng

<small>20</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

<small>viên các mơn lý luận chính tri trong những năm qua, luận án xem xét trên</small>

bốn khía cạnh là kiến thức, phương pháp giảng day, trình độ được đảo tạovà nghiên cứu khoa học. Tác giả cho rằng, những năm qua, bên cạnh sốđông giảng viên các môn lý luận chính trị cố găng vươn lên và nhận thức

sâu sắc trách nhiệm của mình trong sự nghiệp giáo dục, tỏ rõ bản lĩnh chínhtrị, tâm huyết với nghề nghiệp, chủ động khắc phục khó khăn, cố gắng tựhọc và đã đạt được những kết quả đáng phấn khởi, thì một bộ phận giảng

viên các mơn lý luận chính trị vẫn cịn có những biéu hiện tiêu cực. Trên co

sở đó, luận án đưa ra một số phương hướng nhằm nâng cao chất lượng đội

ngũ giảng viên lý luận chính trị trong điều kiện hiện nay ở nước ta. Nhìnchung, cơng trình đã cung cấp một số khái niệm cơng cụ như: giảng viên,giảng viên lý luận chính trị, lý luận chính trị; đã chỉ ra thực trạng chấtlượng đội ngũ giảng viên các mơn lý luận chính trị; chỉ ra cơ cấu của đội

ngũ và những giải pháp nâng cao chất lượng đó. Nhìn theo một vài khía

cạnh khác thì một số giải pháp trong đó cũng là giải pháp phát huy vai tròđội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị, sẽ

được kế thừa trong luận án của chúng tôi.

Luận án tiến sĩ quản lý giáo dục “Quản lý Đảo tạo giảng viên lý luậnchính trị đáp ứng yêu cầu thời kỳ đổi mới hiện nay”, của tác giả NguyễnThị Thu Thủy, Trường Đại học Giáo dục — Đại học Quốc gia Hà Nội, ngoàiphần thực trạng quản lý đào tạo giảng viên lý luận chính trị và tám giảipháp dé quản lý đội ngũ giảng viên này, cơng trình đã cung cấp một số khái

<small>niệm công cụ như giảng viên lý luận chính trị, đặc trưng của khoa học lý</small>

luận chính trị, và yêu cầu về phẩm chất và năng lực đối với giảng viên lý

<small>luận chính tri.</small>

<small>Đánh giá chung các cơng trình thuộc hướng nghiên cứu này, chúng</small>

tơi nhận thấy, các cơng trình chủ yếu tập trung vào nghiên cứu năng lực,

phẩm chat đạo đức, chất lượng giảng dạy, quy hoạch đào tạo đội ngũ giảngviên cũng như cơ cấu đội ngũ theo một số tiêu chí khác nhau. Những

<small>21</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

nghiên cứu đó đã để lại cho chúng tôi những bộ công cụ khái niệm liên

quan đến đội ngũ giảng viên, hướng nghiên cứu phát huy vai trò nhân tố

<small>con người giảng viên cũng như phương thức chỉ đạo, quản lý, phát huy vai</small>

trò đội ngũ trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị.

1.4. Những kết quả đã dat được và những van đề luận án cầntiếp tục nghiên cứu

Qua tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến luận án,chúng tơi thấy những kết quả đã đạt được như sau:

Thứ nhất, nhân tơ con người nói chung và nhân tố con người thé hiệnqua phẩm chất năng lực đặc thù của các tầng lớp dân cư là tổng hợp củacác giá trị vật chất và tinh thần, khách quan và chủ quan, bên trong và bên

ngoài, được bộc lộ qua hoạt động thực tiễn trong môi trường lao động mà

con người tham gia. Việc phát huy nhân tố con người nói chung cũng nhưphát huy phẩm chất, năng lực, tiềm năng của một tầng lớp dân cư cụ thể

nói riêng (nguồn lực trí tuệ, trí thức khoa học xã hội, giảng viên trong

trường sĩ quan quân đội.v.v...) là một nhiệm vụ hết sức quan trọng, đóng

vai trị thúc đây sự nghiệp cơng hóa, hiện đại hóa đất nước.

Thứ hai, hình thức thê hiện của phát huy nhân t6 con người đội ngũgiảng viên giảng dạy các mơn lý luận chính trị là nâng cao năng lực, phẩm

chất của họ. Các công trình rất có lý khi cho rằng, trong những năm qua,giáo dục lý luận chính trị đã dành được những thành tựu nhất định trong

đổi mới. Thế nhưng, trong các trường đại học, cao đăng không đào tạo

chuyên ngành khoa học Mác - Lénin, tư tưởng Hồ Chi Minh, việc sử dụng

<small>chung cùng một chương trình giáo trình các mơn lý luận chính trị lại gâykhó khăn cho q trình phù hợp hóa nội dung chương trình đó với các</small>

chun ngành đào tạo của Nhà trường. Đổi mới phương pháp giảng bài, lên

lớp là đúng nhưng chưa đủ mà quan trọng hơn là phải đổi mới nội dung

<small>chương trình.</small>

Thứ ba, trong những năm qua, Dang và Nhà nước đã có sự đầu tư

<small>22</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

quan tâm chỉ đạo, quản lý đối với việc giảng dạy và học tập các mơn lýluận chính trị trong nhà trường, từng bước thay đổi về nhận thức, đôi mớivề nội dung, phương pháp giảng dạy các mơn lý luận chính trị. Tuy nhiên,

những thay đổi này vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi của xã hội vàngười học đối với những môn học này.

Thứ tu, trên cơ sở đánh giá thực trạng việc phát huy nhân tố conngười nói chung và phát huy nhân tổ tích cực của đội ngũ giảng viên cácmơn lý luận chính tri, các cơng trình trên đây khang định tính tất yếu phải

phát huy nhân tố con người; phải đổi mới giáo dục và giáo dục lý luậnchính trị. Hệ thống các giải pháp mà các cơng trình đã đạt được là: Phảinâng cao nhận thức của toàn xã hội về sự cần thiết phải phát huy tiềm năng,

nguồn lực con người nói chung cũng như nguồn lực trí tuệ nói riêng nhằm

đây mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; phải xây dựng chính

sách và định hướng các giá tri lợi ích vat chất và lợi ích tinh thần nhằm

thúc đây và khơi dậy tiềm năng to lớn của con người. Đối với giáo dục lý

luận chính trị, cần phải kết hợp tri thức triết học với tri thức chuyên ngành;

kết hợp tính định hướng chính trị với tính khoa học trong giảng dạy cácmơn lý luận chính trị; phải đổi mới nội dung chương trình các mơn họcnày; phải đổi mới tư duy; phải day mạnh cải cách giáo dục đào tạo; xây

dựng mơi trường văn hóa xã hội lành mạnh dé tạo điều kiện phát huy nhântố con người.

Tuy nhiên, qua khảo cứu cho thấy: cịn ít cơng trình nghiên cứu một

cách có hệ thống về phát huy vai trị của đội ngũ giảng viên trong đôi mới

<small>giảng dạy các môn lý luận chính tri; các cơng trình chưa phân tích một cách</small>

tồn diên thực trạng, giải pháp cơ bản, có tính quyết định nhằm phát huy

vai trị của đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các môn lý luận

chính trị nhăm nâng cao chất lượng dạy và học ở các trường đại học, cao

đăng Việt Nam hiện nay. Đa số cơng trình đề cập tới những vấn đề bản lĩnh

<small>chính trị, đạo đức cách mạng, đức tính nhà giáo, trình độ chun mơn,</small>

<small>23</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

nghiệp vụ sư phạm mà ít đề cập tới tính năng động, sáng tạo, thích ứng

<small>nhanh với các phương thức đào tạo của đội ngũ giảng viên các mơn lý luậnchính trị. Đặc biệt, phương thức và công cụ phát huy vai trị đội ngũ giảng</small>

viên trong đơi mới giảng day các mơn lý luận chính trị chưa được các cơng

trình đề cập.

Vì vậy, kế thừa những thành quả trong những cơng trình của các học

giả đi trước, luận án tiếp tục triển khai nghiên cứu, làm rõ những vấn đề

Thứ nhất, hệ thơng hóa một số van đề lý luận của phát huy vai tròđội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị. Theohướng này, luận án nghiên cứu những van dé và những khái niệm cơng cụ.

Đó là những vấn đề về quan niệm và nội dung đổi mới giảng dạy các môn

lý luận chính trị trong các trường đại học, cao đăng: quan niệm về vai trò

của đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị;khái niệm, nội dung, các chủ thé và phương thức dé phát huy vai trò độingũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị ở các

trường đại học, cao đăng Việt Nam hiện nay.

<small>Thứ hai, trên cơ sở lý luận, luận án khái quát thực trạng phát huy vai</small>

trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị

trong các trường đại học, cao đăng thời gian qua. Theo hướng nay, luận án

<small>nghiên cứu q trình xây dựng chủ trương, chính sách tạo môi trường, động</small>

lực của Đảng và Nhà nước nhăm khơi dậy các tiềm năng của đội ngũ giảngviên trong đổi mới giảng day và quá trình tổ chức thực hiện; chỉ ra những

thành tựu, hạn chế và các nguyên nhân; chỉ ra những mâu thuẫn trong quá

<small>trình phát huy vai trò của các nhà giáo trong giảng dạy lý luận ở các trường</small>

đại học, cao đăng của Đảng và Nhà nước ta.

<small>Thứ ba, nghiên cứu các giải pháp phát huy vai trò đội ngũ giảng viên</small>

trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị. Theo hướng này, luận ánnghiên cứu các yếu tố khơi dậy các tiềm năng của đội ngũ giảng viên nhằm

<small>24</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

mục tiêu dạy tốt học tốt các môn lý luận chính trị và các mơn chun

ngành; bảo đảm trong nhân cách sinh viên có được những giá trị cốt lõi của

<small>tư tưởng, văn hóa Việt Nam; bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng trong phát huyvai trò đội ngũ giảng viên. Trên cơ sở đó, luận án nghiên cứu và đưa ra</small>

những giải pháp chủ yếu để phát huy hơn nữa vai trò đội ngũ giảng viên

trong đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị, mà trung tâm là thực

hiện cơ chế dân chủ tập trung trong xây dựng, hoạch định, thiết kế chương

<small>trình, giáo trình và trong quản lý hoạt động giảng dạy các mơn lý luậnchính tri.</small>

<small>25</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

<small>CHƯƠNG 2</small>

MỘT SO VAN DE LÝ LUẬN VE PHÁT HUY VAI TRÒ DOI NGŨGIẢNG VIÊN TRONG ĐỎI MỚI GIẢNG DẠY CÁC MƠN LÝLUẬN CHÍNH TRỊ Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐĂNG VIỆT

2.1. Vai trò đội ngũ giảng viên trong đỗi mới giảng dạy các môn

lý luận chính trị ở các trường đại học cao đẳng Việt Nam

2.1.1. Đổi mới giảng dạy các môn lý luận chính trị trong các

trường đại học, cao đẳng

<small>2.1.1.1. Giảng dạy các mơn ly luận chính tri trong các trường dai</small>

học, cao đăng

<small>* Các mơn lý luận chính trị. Năm 1956, chủ nghĩa Mắc — Lénin và</small>

đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản được xây dựng thành các môn

<small>học va đưa vào giảng day trong các trường dai học Việt Nam. Giai đoạn1956 — 1991, các môn học này được gọi là các mơn chính tri. Giai đoạn sau</small>

năm 1991, bổ sung thêm mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh nên được gọi là các

môn khoa học Mác - Lénin, Tư tưởng Hồ Chi Minh.

Năm 2008, Bộ Giáo dục và Đào tạo cấu trúc lại các mơn đó thành ba

mơn hoc bắt buộc ở các trường đại học, cao dang là môn Những nguyên lýcơ bản của chủ nghĩa Mác — Lênin, Tư tưởng Hồ Chi Minh và Đường lối

<small>cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam. Ba mơn học đó được Bộ Giáodục và Đào tạo gọi chung là các mơn lý luận chính trị [41, tr.1]. Trong luận</small>

án này, các mơn lý luận chính trị là thuật ngữ dùng để gọi chung môn

Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác — Lênin, Đường lối cách mạng

của Đảng Cộng sản Việt Nam, tư tưởng Hồ Chí Minh và lịch sử biến đổi

<small>của chúng từ năm 1956 trở đi, được giảng dạy trong các trường đại học,</small>

cao đắng Việt Nam.

* Giảng dạy các mơn lý luận chính trị. Liên quan đến khái niệm

giảng dạy các mơn lý luận chính trị, đã có những quan niệm khác nhau về

<small>26</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

khái niệm giáo dục lý luận chính trị. Có quan niệm cho rằng:

Giáo dục lý luận chính trị là một quá trình truyền bá chủ nghĩa Mác —

<small>Lénin, nguyên ly cua chủ nghĩa cộng san, lịch sử Dang Cộng sản</small>

Việt Nam, tư tưởng Hồ Chi Minh và đường lỗi, chính sách của Dangvà Nhà nước xã hội chủ nghĩa vào quần chúng một cách có tơ chức,có kế hoạch với các hình thức đa dạng bằng các phương tiện thíchhợp căn cứ vào nhu cầu tinh thần của các giai cấp, các tầng lớp xãhội. Trên cơ sở đó, hình thành thế giới quan khoa học và nhân sinh

quan cộng sản chủ nghĩa cho mỗi công dân, cho cả cộng đồng [58, tr.

Quan niệm khác cho rằng:

“giao dục lý luận chính trị là q trình dao tạo, bồi dưỡng nhăm hình

thành cho người học thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cộngsản chủ nghĩa thông qua việc truyền thụ những nguyên lý lý luận của

<small>chủ nghĩa Mác — Lénin. Trên co sở đó, giúp cho người học có tư duykhoa học, đạo đức cách mạng, năng lực sáng tạo trong hoạt độngthực tiễn [86, tr. 14].</small>

Một quan niệm khác lại cho rằng:

Giáo dục lý luận chính tri là q trình phơ biến, truyền bá một cách

cơ bản, có hệ thống nền tảng tư tưởng, cương lĩnh, đường lối, quanđiểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho cán bộ,

đảng viên và nhân dân. Mục tiêu cao nhất của giáo dục lý luận chính

trị nhằm xây dựng thế giới quan, nhân sinh quan, phương pháp luậnkhoa học, tạo nên bản lĩnh chính trị, niềm tin có cơ sở khoa học vững

chắc vào mục tiêu, lý tưởng; nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn;

giáo dục đạo đức, lỗi sống, tỉnh thần tự giác và tích cực trong các

<small>hoạt động xã hội của cán bộ, đảng viên và nhân dân [83, tr. 9,10].</small>

Cách tiếp cận của các quan điểm trên thiên về việc phô biến, truyềnbá nội dung của các tư tưởng được coi là nền tảng tư tưởng, những định

<small>27</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

hướng cho con đường phát triển chính trị, q trình giáo dục chính trị nhằm

mục tiêu trang bị thế giới quan duy vật, trang bị tri thức và bản lĩnh chínhtrị dé thích ứng tích cực và tự giác trong hoạt động thực tiễn ở nước ta.

Kế thừa các quan điểm trên, chúng tôi cho răng - khác với giáo dụclý luận chính trị, giảng dạy lý luận chính trị đề cập sâu đến mặt hoạt độngdạy của thầy. Cịn giảng dạy các mơn lý luận chính trị chỉ đề cập đến giảngdạy mơn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mac — Lênin, Đường lốicách mang của Dang Cộng sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí Minh. Trongcác trường đại học, cao đăng Việt Nam, giảng dạy các môn lý luận chính trị

<small>có những đặc trưng sau:</small>

Thứ nhất, trong giảng dạy, trì thức các mơn lý luận chính trị là đối

tượng, là vấn đề trung tâm được tác động và được nhận thức bởi giảng viên

<small>và sinh viên, mang hàm nghĩa được vận động, được giải thích chứ khơng</small>

hăn là chỉ được “truyền đạt”, hay “truyền bá” - để “vận chuyên” từ thầy

đến trò. Ở trường đại học, cao dang, giảng dạy các mơn lý luận chính trị là

<small>hoạt động có tinh dân chủ; là sự tác động, tai tác động của giảng viên lên tri</small>

thức và sự nhận thức dé đi đến tiếp nhận hệ thống tri thức đó của sinh viên.Thứ hai, về đối tượng chịu ảnh hưởng giảng dạy là những sinh viên.Họ là những người có năng lực và trình độ văn hóa phổ thơng nhất định.Họ học tập ở nhiều ngành nghề khác nhau trong các cơ sở giáo dục đại học.Họ là nguồn nhân lực trí thức tương lai của đất nước... Thơng thường, saukhi học xong lý luận chính trị, nếu các đảng viên, cán bộ phải thực hành

<small>ngay những nội dung được học thì ngược lại sinh viên chưa phải thực hànhngay. Thậm chí, có sinh viên khơng bao giờ quay lại nội dung đã được học.Do đó, giảng dạy các mơn lý luận chính trị cho sinh viên có tính đặc thù</small>

riêng. Tức là đối với sinh viên, phải coi trọng tiếp thu tinh thần — phươngpháp luận của các học thuyết tư tưởng trên cơ sở những nội dung của nó.

Thứ ba, về nội dung giảng dạy, trong các trường đại học, cao đăng,

mọi tri thức trong học thuyết Mác — Lênin, Đường lối chính sách của Đảng

<small>28</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

Cộng sản Việt Nam, Tư tưởng Hồ Chí Minh được giảng dạy phải là nhữngtri thức có tính khái qt cao. Đồng thời, với từng đối tượng sinh viên ở các

<small>chuyên ngành đào tạo khác nhau, những tri thức đó cũng phải được phù</small>

hợp hóa. Nghĩa là phải làm cho những tri thức đó phù hợp với từng đối

<small>tượng sinh viên. Từ sự phân tích nêu trên, chúng tơi quan niệm:</small>

Trong các trường dai học, cao dang, giảng dạy các mơn lý luậnchính trị là q trình người giảng viên tác động và tái tác động có điềukiện lên hệ thong tri thức các môn học này trong môi trường giáo duc có sự

tham gia của sinh viên; nhằm mục tiêu giúp sinh viên nắm vững hệ thốngtri thức đó; làm cho họ rút ra tinh than - phương pháp luận, phục vụ nhậnthức tri thức chuyên ngành đào tạo và cuộc sống.

<small>Với quan niệm như vậy, nội hàm khái niệm giảng dạy các mơn lý</small>

<small>luận chính trị đã được chính xác hóa hơn. Nó mở đường cho sự sáng tạo</small>

<small>của giảng viên vả sinh viên trong giảng dạy và học tập.</small>

* Mục tiêu giảng dạy các môn lý luận chính trị. Nhằm mục tiêu trang

bị cho sinh viên các kiến thức cơ bản về các mơn lý luận chính trị, ngay từ

những năm đầu của quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội, Bộ Giáo dục vàBộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp đã ban hành nhiều văn bản như:

Thông tư số 052DH ngày 31 tháng 12 năm 1959, Chi thị số 61/CT ngày 12

tháng 09 năm 1966, Chỉ thị số 19/CT ngày 27/11/1972. Các văn bản trênđều xác định mục tiêu giảng dạy các môn lý luận chính trị như sau:

Một là, giúp cho sinh viên có “một thé giới quan khoa học và một

nhân sinh quan cách mạng” [17, tr. 1], “có những hiểu biết chính xác, cótrọng điểm và tương đối có hệ thống về những nguyên lý cơ bản của chủ

nghĩa Mác - Lénin, những quan điểm và đường lối cơ bản của Dang; nắm

<small>vững quy luật cơ bản của cách mạng Việt Nam; tình hình, nhiệm vụ và các</small>

<small>cơng tác trung tâm của toàn Đảng, toàn dân trong từng thời kỳ” [16, tr.12];</small>

bồi dưỡng tư tưởng, đạo đức, lối sống, phương pháp và phong cách làmviệc theo tư tưởng Hồ Chí Minh; bồi dưỡng các giá trị tinh thần truyền

<small>29</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

thống chiến đấu, cách mạng của dân tộc.

Hai là, xây dựng cho sinh viên thế giới quan duy vật biện chứng vàduy vật lịch sử; góp phần xây dựng lý tưởng - nhân sinh quan cộng sản chủ

nghĩa và đạo đức cách mạng: ý thức phục vụ lợi ích giai cấp cơng nhân,nhân dân lao động và lợi ích dân tộc; tác phong quần chúng, gần gũi và liênhệ chặt chẽ với quần chúng lao động.

<small>Ba là, giúp cho sinh viên:</small>

<small>“Từng bước van dụng những nhận thức, tư tưởng trên vào việc phân</small>

tích, giải thích đúng đắn các sự kiện đời sống xã hội, đấu tranh vớinhững biểu hiện trái với lập trường, tư tưởng và quan điểm của

Dang; từng bước biến những nhận thức, tư tưởng đó thành hành

động cách mạng, hồn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị của ngườihọc sinh hiện nay và chuẩn bị cho việc đảm nhiệm tốt các công tác

khoa học, kỹ thuật và nghiệp vụ sau khi ra trường. Ba yêu cầu trên

đây gắn bó chặt chẽ với nhau và phải được quán triệt trong nội dung

và yêu cầu cụ thể của từng mơn học, phải được cụ thể hóa cho phù

hợp với mục tiêu đào tạo, đối tượng đảo tạo và tình hình cụ thể của

mỗi trường” [16, tr. 1,2].

Sau khi đất nước được thống nhất năm 1975, cách mạng Việt Nam đãchuyên sang giai đoạn mới trên cả nước là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xãhội chủ nghĩa. Hiện nay, Việt Nam đang trong giai đoạn xây dựng nền kinhtế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa thì mục tiêu giảng day các mơn

lý luận chính trị phải được bổ sung, đổi mới cho phủ hop.

Thế nhưng, các văn bản chúng tơi tìm được cho đến ngày 18 tháng 9

năm 2008, khi quyết định số 52/2008/QD - BGDĐT ban hành Chương trìnhcác mơn lý luận chính trị trình độ đại học, cao dang dung cho sinh vién khéi

không chuyên ngành Mac - Lénin, tư tưởng H6 Chí Minh thì mục tiêu giảngdạy các mơn lý luận chính trị khơng được đề cập thêm ngồi thơng tư 52DH

<small>(1959), Chỉ thị 61/CT (1966) va Chỉ thị 19/CT(1972) nêu trên.</small>

<small>30</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

2.1.1.2. Nội dung đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chỉnh trị

Đơi mới là q trình biến đổi của sự vật, hiện tượng, con người haycộng đồng người theo chiều hướng tiến bộ, dưới tác động của nhân tô chủ

quan và khách quan. Đổi mới giảng dạy các mơn lý luận chính trị là sự biểuhiện cụ thé của đổi mới. Nội dung đổi mới đó gồm: 1. Đổi mới tư duygiảng dạy, năng lực và phẩm chất giảng viên; 2. Đổi mới mục đích, nộidung giảng day; 3. Đổi mới hình thức tơ chức giảng day và đánh giá học

* Đổi mới tư duy giảng dạy, phẩm chất năng lực giảng viên. Tư duytrong luận án này được hiểu là giai đoạn nhận thức lý tính và khái quát của

con người. Sản phẩm của quá trình tư duy được biểu hiện thành lý luận,

triết lý, hệ thong quan diém.v.v...

Tư duy giảng day là hình thức biểu hiện của tư duy lý luận. Sanphẩm và là biểu hiện của tư duy giảng dạy là thống lý luận, quan điểm khái

quát về tất cả những nguyên lý, những quy luật, những quá trình kháchquan trong giảng dạy mà theo đó, người dạy phải tuân theo để thực hiện

<small>việc giảng dạy của mình. Tư duy giảng dạy chỉ đạo việc lựa chọn phương</small>

pháp giảng dạy của người thầy. Đổi mới tu duy giảng dạy là phải xây dunghệ thống các nguyên lý, quy luật, nguyên tắc cơ bản chỉ đạo hoạt động

giảng day, bao gồm từ những van đề về nguyên tắc xác định mục tiêu, nội

dung, hình thức tô chức giảng dạy, đánh giá học tập và hiệu quả giảng dạy.

<small>Khi có tư duy giảng dạy mới, người giảng viên các mơn lý luận chính trị sẽ</small>

được định hướng mục tiêu, chọn nội dung, hình thức tơ chức giảng dạy,

đánh giá học tập, bảo đảm dạy tốt các mơn lý luận chính trị. Đổi mới phẩm

chất, năng lực giảng viên là q trình giảng viên khơng ngừng tự hồn thiệnmình về phẩm chất đạo đức, nghề nghiệp và năng lực chuyên môn đáp ứng

yêu cầu của giảng dạy.

* Đổi mới mục đích, nội dung giảng dạy. Theo Nghị quyết Hội nghị

<small>Trung ương 8 khóa XI vê đơi mới căn bản, toàn diện giáo dục va dao tạo</small>

<small>31</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

thì đổi mới mục đích giảng dạy là “Chuyên mạnh quá trình giáo dục từ chủ

yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chấtngười học”. Do đó, nội dung của đổi mới mục đích giảng day các mơn lý

luận chính tri là chuyền từ việc lấy nhận thức nam vững nội dung là chính

sang mục đích lay nam vững nội dung để hiểu được tinh thần — phương

<small>pháp luận rút ra từ nội dung đó là chính.</small>

* Doi mới nội dung giảng dạy là hiện thực hóa đổi mới tư duy giảngdạy. Một mặt, là đơi mới góc độ tiếp cận trong xây dựng nội dung chươngtrình và giảng dạy các mơn lý luận chính trị, nhằm bảo đảm sự thống nhất

<small>giữa tính định hướng chính trị và tính khoa học. Khoa học phục vụ chính</small>

trị, chính trị lãnh đạo khoa học. Biểu hiện của góc tiếp cận đó trong giảng

day “là q trình sư phạm, trong đó chủ thé giảng dạy chủ động gắn kết

chặt chẽ giữa tính chất chính trị với tính chất hợp quy luật của nhận thức và

hoạt động sư phạm nhằm xây dựng, phát triển những phẩm chất, năng lực

cần thiết cho người học” [83, tr. 42]. Nghĩa là với một nội dung giảng dạynhất định, nếu nhìn nhận dưới khía cạnh lợi ích (chính trị), nó phải phục vụlợi ích dân tộc, nhân dân, đội ngũ lãnh đạo đất nước. Cịn nếu nhìn nhận từ

<small>việc khái qt hiện thực (khoa học), thì nó phải phản ánh các quy luậtkhách quan của xã hội. Mat khác, là phải loại bỏ những nội dung khơng</small>

cịn phù hợp, bồ sung nội dung mới xuất hiện nhưng đã được tổng kết. Honnữa, cần đưa lý luận soi vào thực tiễn kinh tế - xã hội Việt Nam hiện nay và

dự báo xu hướng vận động trong tương lai (gần, xa) làm xuất phát điểmcho việc chọn lựa tri thức lý luận chính trị khi bố sung nội dung mới.

* Đổi mới hình thức tổ chức giảng dạy, đánh giá học tập. Hình thứctổ chức giảng dạy là phương thức liên kết các yêu tố trong hoạt động giảngdạy mà theo đó với một kiểu được tác động, tái tác động từ giảng viên thì

nội dung tri thức có một kiểu tác động, tái tác động tương ứng tới sinh viên,

bảo đảm cho sinh viên học tập tốt và nam được kiến thức cơ bản trong môi

trường giáo dục nhất định, vào một hoàn cảnh xã hội nhất định.

<small>32</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

Về mặt triết học, tương tác giữa nội dung giảng dạy và hình thức tơchức giảng dạy là tương tác biện chứng. Bất kỳ nội dung giảng dạy nàocũng đều có một hình thức tơ chức giảng dạy tương ứng. Nếu hình thức đó

phù hợp thì giảng dạy đạt hiệu quả cao, nếu ngược lại, hiệu quả sẽ thấp.

Còn hình thức t6 chức giảng day bao giờ cũng là hình thức tổ chức giảngdạy của một nội dung giảng dạy nhất định và không thể tách rời khỏi nộidung đó. Khi nội dung giảng day thay đổi nhiều về tính chất và trình độ,mang tính bước ngoặt và có sự khác biệt về chất thì hình thức tổ chức giảng

day cũng phải thay đôi cho phủ hợp. Như thế, nội dung giảng dạy cùng với

các yêu tố giáo dục khác và hình thức tơ chức giảng day là hai mặt luôn

tương tác trong một chỉnh thé thống nhất biện chứng như hình với bóng củahoạt động giảng dạy. Hai mặt này trong mọi trường hợp không thê chiatách. Trong hình thức tổ chức giảng dạy thì phương pháp giảng dạy của

giảng viên là cốt loi.

Đổi mới hình thức tổ chức giảng dạy về thực chat là đổi mới phương

thức liên kết các yếu tố cau thành của giáo dục và nội dung giảng dạy. Nóbao gồm những phương thức liên kết chủ yếu như: giảng viên — nội dung

<small>giảng dạy; giảng viên — sinh viên; giảng viên — môi trường giáo dục; giảng</small>

viên - nghiên cứu khoa học. Trong sự đổi mới các phương thức liên kết đóthì đơi mới phương thức liên kết bốn yếu tố giữa giảng viên — nội dung

<small>giảng dạy — sinh viên — môi trường giáo duc giữ vai trò quan trọng hàng</small>

Đổi mới đánh giá học tập. Đánh giá học tập gồm quan điểm đánh

giá, bộ công cụ đánh giá và tô chức đánh giá. Đổi mới đánh giá học tập,trước hết, doi mới quan điểm đánh giá, chuyên từ việc đánh giá gián đoạn,(không gắn chặt với nội dung từng phần đã được học) trong các trường nhưhiện nay thành đánh giá theo quá trình học tập của sinh viên, gan với từng

nội dung được học. Thir hai, đôi mới bộ công cụ đánh giá, làm cho bộ côngcụ đánh giá đa dạng hơn. Ngồi hệ thống cơng cụ câu hỏi, bài tập, kiểm tra,

<small>33</small>

</div>