Quản trị doang nghiệp - chương 5

Quản trò doanh nghiệp
CHƯƠNG VI
QUẢN TRỊ TỒN KHO
-Hàng tồn kho là một trong những tài sản có giá trò lớn trong tổng giá trò
tài sản của một doanh nghiệp. Thông thường giá trò hàng tồn kho chiếm
từ 36% đến 40% tổng giá trò tài sản của doanh nghiệp.
-Đầu tư vào hàng tồn kho là đầu tư lớn nhất của một doanh nghiệp.Mỗi
đồng đầu tư vào hàng tồn kho là mỗi đồng không được sử dụng để đầu
tư vào sản phẩm hoặc dòch vụ mới, hoàn thiện công nghệ hoặc tăng
năng lực sản xuất.Vì vậy nhiệm vụ của các doanh nghiệp là phải tìm
cách xác đònh được số lượng hàng tồn kho tối ưu với một chi phí tối thiểu
nhằm duy trì sản xuất đều đặn đồng thời đáp ứng kòp thời, đúng lúc nhu
cầu khách hàng.
-Để quản lý tốt hàng tồn kho nhà quản trò phải trả lời được hai câu hỏi
sau:
+Lượng đặt hàng bao nhiêu là tối ưu?
+Khi nào thì tiến hành đặt hàng?
Chương này sẽ cung cấp một số mô hình tồn kho nhằm giúp nhà quản trò
trả lời câu hỏi trên.
I.Những khái niệm liên quan đến quản trò tồn kho:
1.Khái niệm:
-Hàng tồn kho được xem là tất cả những nguồn lực dự trữ nhằm đáp ứng
những nhu cầu hiện tại hoặc tương lai.Hàng tồn kho tồn tại chủ yếu dưới
3 hình thức:………………………………………………………………………………………………………….
2.Chức năng của quản trò tồn kho:
-Chức năng chủ yếu nhất của quản trò tồn kho là liên kết giữa quá
trình……………………………………………………… Khi cung và cầu của một loại hàng hóa
nào đó không ổn đònh giữa các thời kỳ thì việc duy trì thường xuyên một
lượng hàng tồn kho nhằm đáp ứng cho thời kỳ cao điểm là hết sức cần
thiết. Thực hiện tốt chức năng này giúp cho sản xuất được tiến hành đều
đặn và liên tục.

-Chức năng…………………………………………………….: trong điều kiện nền kinh tế không
ổn đònh, giá cả thướng xuyên thay đổi hoặc lạm phát cao thì dự trữ
nguyên vật liệu hàng hóa trong kho giúp duy trì được sản xuất và tiết
kiệm chi phí.
-Chức năng…………………………………………………… : có rất nhiếu nhà cung ứng chấp
nhận khấu trừ cho những đơn hàng có số lượng lớn, điều này giúp giảm
được chi phí sản xuất. Tuy nhiên cần tránh tính trạng dự trữ hàng quá
nhiều dần đến ứ đọng vốn.
3.Các dạng tồn kho –Các biện pháp giảm sản lượng hàng tồn kho
a)Các dạng tồn kho
1
Quản trò doanh nghiệp
-Hàng tồn kho tồn tại trong cả ba khâu từ cung ứng, sản xuất đến tiêu
thụ.
+Quá trình cung ứng: hàng tồn kho là nguyên vật liệu trên đường vận
chuyển, bán thành phẩm, thành phẩm trên đường vận chuyển.
+Quá trình sản xuất: hàng tồn kho là nguyên liệu, phụ tùng dự trữ, sản
phẩm dở dang, thành phẩm trong kho.
+Quá trình tiêu thụ: hàng tồn kho là thành phẩm trong tay người bán
buôn, người bán lẻ.
b)Các biện pháp làm giảm sản lượng hàng tồn kho:
-p dụng mô hình tồn kho,giảm tối đa lượng vật tư dự trữ.
-p dụng kế hoạch sữa chữa dự phòng, xác đònh lượng phụ tùng dự trữ
hợp lý.
-p dụng hình thức sản xuất dây chuyền, giảm tối đa lượng sản phẩm dở
dang.
-p dụng chế độ hợp đồng chặt chẽ với khách hàng, xác đònh đúng số
lượng thành phẩm và thời điểm giao hàng.
-p dụng kỹ thuật phân tích biên tế, xác đònh khi nào cần tăng thêm hàng
tránh tồn kho.

4.Kỹ thuật phân tích ABC (kỹ thuật pareto)
-Phân tích ABC là một quá trình phân chi các hàng hóa thành 3 loại tùy
theo giá trò của chúng. Kỹ thuật này được Pareto, một nhà kinh tế người
Ý đề ra vào thế kỷ 19.
-Theo kỹ thuật này, hàng hóa thuộc nhóm A chiếm 20% về số lượng
nhưng chiếm từ 70% đến 80% giá trò của toàn bộ hàng hóa. Loại hàng
hóa thuộc nhóm B chiếm 30% về số lượng và từ 15% đến 25% giá trò của
toàn bộ hàng hóa. Loại C chiếm 50% về số lượng và 5% về giá trò toàn
bộ hàng hóa.
-Giá trò hàng hóa được tính bằng tích số giữa mức nhu cầu hàng hóa
hàng năm và đơn giá.
a)Tác dụng của kỹ thuật phân tích ABC
Nhóm A
Nhóm B
Nhóm C
2
Quản trò doanh nghiệp
-Giúp cho doanh nghiệp đầu tư có trọng tâm khi mua hàng ( ưu tiên nhóm
A, B)
-Xác đònh được chu kỳ kiểm toán khác nhau cho các nhóm hàng khác
nhau túy vào tình hình thực tế của doanh nghiệp, chằng hạn:
+Nhóm A: kiểm toán hàng tháng
+Nhóm B: kiểm toán hàng quý, 1/2 năm.
+Nhóm C: kiểm toán tháng, quý
-Nâng cao trình độ của nhân viên giữ kho.
-Các báo cáo tồn kho chính xác
-p dụng các phương pháp dự báo khác nhau cho các nhóm hàng khác
nhau(nhóm A và B dự báo chính xác, nhóm C có thể dự báo khái quát
hơn).
b)Các bước thực hiện kỹ thuật phân tích ABC

-Bước 1: Xác đònh mức sử dụng hàng năm của mặt hàng bằng giá trò
MSD

= P
i
×
D
i
MSD
i
: Mức sử dụng của mặt hàng I bằng giá trò
P
i
: Giá đơn vò mặt hàng i
D
i
: Nhu cầu hàng năm của mặt hàng i
-Bước 2: Lập danh sách theo giá trò giảm dần của MSD để nhận ra đặc
tính của từng mặt hàng tồn kho.
-Bước 3:Đánh số thứ tự (STT) từ trên xuống theo danh sách. Xác đònh tỷ
lệ phần trăm tích lũy mặt hàng.
%MH
i
=
n
STTi
×
100%
n: số mặt hàng tồn kho.
-Bước 4: Bắt đầu từ trên xuống tính tổng mức sử dụng tích lũy đến từng

mặt hàng (
∑
MSD
j
)
-Bước 5:Xác đònh tỷ lệ % mức sử dụng cho từng mặt hàng
%MSD
i
=
MSDi
MSDj
∑
∑
×
100%
Ví dụ:
Số thứ
tự
Tên sản
phẩm
Đơn giá Số lượng Tổng giá
trò(MSD)
1
2
3
4
5
6
7
8

9
10
TA002
PX001
PB003
PB001
PA008
PA007
PA002
PA005
PX004
PX005
85
82
55
45
15
30
25
18
30
22
1400
1200
840
600
850
420
450
500

250
300
119000
98400
46200
27000
12750
12600
11250
9000
7500
6600
3
Quản trò doanh nghiệp
11
12
13
14
15
16
PA001
SI014
TA006
SI007
SI012
SI009
20
20
15
24

16
20
300
250
320
200
250
180
6000
5000
4800
4800
4000
3600
Tên sản
phẩm
%MH
i
∑
MSD
j
%MSD
i
Nhóm
hàng TK
TA002
PX001
PB003
PB001
PA008

PA007
PA002
PA005
PX004
PX005
PA001
SI014
TA006
SI007
SI012
SI009
6.25
12.5
18.75
25
31.25
37.50
43.75
50
56.25
62.5
68.75
75
81.25
87.5
93.75
100
119000
217400
263600

290600
303350
315950
327200
336200
343700
350300
356300
361300
366100
370900
374900
378500
31.44
57.44
68.64
76.78
80.15
83.7
86.45
88.82
90.57
92.55
94.13
95.46
96.72
97.99
99.05
100
A

A
A
B
B
B
B
B
C
C
C
C
C
C
C
C
5.Các chi phí trong quản trò tồn kho:
a)Chi phí mua hàng (C
mh
): Chi phí mua hàng là chi phí được tính bằng
tích số của số lượng hàng hóa của đơn hàng và giá mua một đơn cò hàng
C
mh
= Khối lượng hàng
×
Đơn giá
b)Chi phí đặt hàng (C
đh
): bao gồm những chi phí chuẩn bò cho việc đặt
mua hàngnhư :chi phí hoa hồng cho người giới thiệu, chi phí hành chánh
để thực hiện 1 đơn hàng, chi phí chuẩn bò phương tiện để thực hiện 1 đơn

hàng, chi phí khác…
C
đh
=
Trong đó: C
đh
: chi phí đặt hàng trong năm
D: Nhu cầu vật tư trong năm
Q: Số lượng hàng của 1 đơn hàng
c)Chi phí tồn trữ (C
tt
): là chi phí có liên quan đến việc tồn trữ hay hoạt
động thực hiện tồn kho như: chi phí thuê kho; chi phí sử dụng trang thiết
4
Quản trò doanh nghiệp
bò máy móc trong kho; chi phí lao động, thuế, bảo hiểm; chi phí mất mát,
hư hỏng, hao hụt…
C
tt
=
Trong đó: C
tt
: chi phí tồn trữ trong năm
H: Chi phí tồn trữ 1 đơn vò hàng.
H = P
×
I. P: đơn giá; I: tỷ lệ phí tồn tính theo giá mua.
-Tổng chi phí của hàng tồn kho(TC)
TC = C
tt

+ C
đh
+ C
mh
-Tổng chi phí về hàng tồn kho (TC)
TC = C
tt
+ C
đh
II.Các mô hình tồn kho
-Mục đích của các mô hình tồn kho là lựa chọn kích cỡ lô hàng sao cho
giảm đến mức tối thiểu chi phí của hàng tồn kho
1.Mô hình sản lượng kinh tế cơ bàn (EOQ)
a)Các giả đònh của mô hình
-Nhu cầu vật tư biết trước và ổn đònh
-Thời gian vận chuyển không thay đổi.
-Số lượng của 1 đơn hàng được vận chuyển một chuyến (cùng một thời
điểm)
-Không có việc khấu trừ theo sản lượng (tức là dù mua nhiều hay ít cũng
không được giảm giá)
-Không có việc thiếu hàng trong kho
b)Cách xác đònh sản lượng tối ưu cho đơn hàng
-Với những giả đònh trên, ta có sơ đồ biễu diễn mức tồn kho theo chu kỳ
như sau:
Q Q Q
Q/2
C D
Với mô hình này lượng tồn kho sẽ giảm với tỷ lệ không đổi theo thời gian.
-Dựa vào mô hình EOQ có hai loại chi phí biến đổi được xác đònh là chi
phí tồn trữ và chi phí đặt hàng, còn chi phí mua hàng thì không đổi.

Ta có tổng chi phí về hàng tồn kho: (TC)
TC = C
tt
+ C
đh
Hay
5
Quản trò doanh nghiệp
TC =
H
Q
S
Q
D
2
+
Để chi phí hàng tồn kho là nhỏ nhất khi đạo hàm bậc nhất của hàm TC
theo biến số Q bằng 0.
(TC)’ = 0
 Q
*
=
Hoặc ta có thể dựa vào đồ thò của hàm chi phí tồn trữ và chi phí đặt hàng,
ta thấy tồng chi phí nhỏ nhất khi chi phí đặt hàng bằng chi phí tồn trữ
C
tt
= C
đh
Q
*

= với Q
*
sản lượng hàng tối ưu
Ví dụ: Một cửa hàng dự báo nhu cầu hàng năm số sản phẩm bán được là
1000 sản phẩm. Sau khi tính toán biết được chi phí đặt hàng cho một đơn
vò hàng với người cung ứng là 100.000đ, chi phí tồn trữ trong 1 năm là
20% giá trò 1 đơn vò sản phẩm, sản phẩm này có giá là 25.000đ.Tìm sản
lượng tối ưu của 1 đơn hàng để chi phí tồn kho là thấp nhất?
Giải
Ta có:
Chi phí tồn trữ 1 đơn vò hàng:

Sản lượng tối ưu cho 1 đơn hàng là:
-Trên thực tế ta thấy giữa thời gian đặt hàng và thời gian lúc hàng về tới
kho có một khoảng cách, có thể là trong ngày hoặc vài ngày. Như vậy ta
không thể đợi khi số lượng hàng trong kho giảm xuống 0 thì mới tiến
hành đặt hàng thì sẽ dẫn đến thiếu hàng trong thời gian hàng đang vận
chuyển.Do đó nhà quản trò cần phải xác đònh được khi nào đặt hàng lại
hay khi trong kho còn bao nhiêu hàng thì tiến hành đặt hàng. Ta có thể
xác đònh bằng công thức sau:
Thời điểm đặt hàng (ROP)
ROP = L
×
d
Trong đó: L là thời gian vận chuyển
d là lượng hàng cần dùng trong một ngày
Cộng thức này cho thấy thời điểm đặt hàng lại (ROP) tương đương với
nhu cầu trong suốt thời gian vận chuyển.
Ví dụ: Một công ty hóa chất có nhu cầu về một loại hóa chất là 10
tấn/ngày. Thời gian vận chuyển là 3 ngày.Vậy thời điểm đặt hàng lại là

lúc trong kho còn:
6
Quản trò doanh nghiệp
ROP = 3
×
10 = 30 tấn
2.Mô hình cung cấp theo nhu cầu sản xuất (POQ)
a)Các giả đònh của mô hình
-Theo mô hình POQ, số lượng hàng của một đơn hàng được vận chuyển
làm nhiều chuyến khác nhau thay vì được vận chuyển trong một chuyến
như ở mô hình EOQ. Các giả đònh còn lại đều giống như mô hình EOQ.
b)Cách xác đònh sản lượng tối ưu cho đơn hàng
-Với những giả đònh trên, ta có sơ đồ biễu diễn mức tồn kho theo chu kỳ
như sau:
Q
max
Q
max

Q
max
/2
t
T

Q
max
: Tổng lượng hàng cung ứng trong thời gian t trừ tổng lượng hàng sử
dụng trong thời gian t
t: thời gian cung ứng

T: chu kỳ cung ứng
W: lượng hàng cung ứng mỗi ngày( nhập kho)
d: lượng hàng sử dụng hàng ngày (xuất khỏi kho)
Ta có








Muốn có Q
*
để chi phí tồn kho là nhỏ nhất thì phải có điều kiện:
C
tt
= C
đh
Hoặc




Từ đó suy ra: Q* =
7
Quản trò doanh nghiệp
Và công thức tính chu kỳ chung ứng(T)
T =
×

D
Q
Thời gian trong năm
Ví dụ:Một nhà máy cơ khí mỗi ngày nhập máy bơm nước để sản xuất với
sản lượng 8 chiếc/ngày. Loại máy bơm này được sử dụng 10000
chiếc/năm. Mỗi ngày nhà máy sử dụng 6 chiếc/ngày. Chi phí tồn trữ 5000
đ/1 đơn vò trong một năm, chi phí đặt hàng mỗi lần là 100.000đ.Hãy xác
đònh số lượng đặt hàng kinh tế nhất.
-p dụng công thức ta có sản lượng tồn kho tối ưu:
)1(
2
*
W
d
H
SD
Q
−
=
= =400 chiếc
3.Mô hình khấu trừ theo sản lượng (QDM)
-Khấu trừ theo sản lượng là giá khuyến khích để mua số lượng lớn, khi
mua hàng với số lượng lớn thì giảm giá.
a)Các giả đònh:
-Theo mô hình này, khi mua hàng với số lượng lớn sẽ được giảm giá, các
giả đònh còn lại đều giống mô hình EOQ
b)Cách xác đònh sản lượng tối ưu cho một đơn hàng:
-Theo mô hình này nhà quản trò phải tính toán xem nên mua bao nhiêu
hàng để được giảm giá và mua bao nhiêu hàng để chi phí tồn kho là thấp
nhất. Để xác đònh được, ta lần lượt thực hiện 3 bước sau:

Bước 1:Xác đònh các mức sản lượng tối ưu theo các mức giá khác nhau
bằng công thức EOQ.
Bước 2: Sau khi tính bước 1, điều chỉnh các mức sản lượng tối ưu lên mức
sản lượng được hưởng giá khấu trừ (nếu sản lượng tối ưu chưa nằm trong
mức sản lượng được giảm giá
Bước 3: Tính tổng chi phí của hàng tồn kho cho các mức sản lượng đã
điều chỉnh theo công thức:
TC = C
tt
+ C
đh
+ C
mh
Ta so sánh các mức chi phí và chọn mức sản lượng đặt hàng tối ưu có
tổng chi phí của hàng tồn kho là thấp nhất.
Ví dụ:
Nhà cung ứng có chính sách chiết khấu về một loại hàng như sau:
Sản lượng Đơn giá
1-999
1000-1999
>2000
5 USD
4.8 USD
4.75 USD
8
Quản trò doanh nghiệp
Nhu cầu hàng năm về loại hàng được mua là 5000 đơn vò/năm, chi phí
đặt hàng là 49 USD/đơn hàng, chi phí tồn trữ hàng năm chiếm 20% giá
một đơn vò hàng. Hãy xác đònh cỡ lô hàng sao cho tổng chi phí tồn kho là
thấp nhất.

Giải
Bước 1: Xác đònh các mức sản lượng tối ưu theo các mức giá khác nhau.
Q
1
*
=
Q
2
*
=
Q
3
*
=
Bước 2:Điều chỉnh các mức sản lượng lên mức sản lượng được hưởng giá
khấu trừ.
Q
1
*
= 700 đơn vò (phù hợp với giá 5 USD)
Q
2
*
= 714 đơn vò, điều chỉnh lên ……………. đơn vò (phù hợp với giá 4.8 USD)
Q
3
*
= 718 đơn vò điều chỉnh lên …………… đơn vò (phù hợp với giá 4.75 USD)
Như vậy điều chỉnh ta có : Q
1

*
= 700 đơn vò, Q
2
*
= 1000 đơn vò, Q
3
*
= 2000
đơn vò.
Bước 3:Tính tổng chi phí của hàng tồn kho cho các mức sản lượng đã
điều chỉnh theo công thức:
TC =
PDPI
Q
S
Q
D

2
++
TC1 =
TC2 =
TC3 =
Ta có TC2 < TC3 < TC1 do đó chúng ta chọn
Q = đơn vò
4.Mô hình xác suất:
a)Phạm vi áp dụng: Mô hình này được áp dụng khi nhu cầu về hàng tồn
kho không biết trước, không ổn đònh, do đó xác suất thiếu hụt có thể xảy
ra. Trong trường hợp này nhà quản trò cần dự trữ an toàn đê giải quyết sự
thiếu hụt đó .

b) Cách xác đònh mức dự trữ an toàn tối ưu:
-Cách xác đònh mức dự trữ an toàn tối ưu được thể hiện qua ví dụ sau,
căn cứ vào các yếu tố sau:
+Xác suất tính cho các mức nhu cầu trong thời kỳ đặt hàng
9
Quản trò doanh nghiệp
Số đơn vò hàng Xác suất xảy ra
30
40
ROP – 50
60
70
0.2
0.2
0.3
0.2
0.1
+Thời điểm đặt hàng lại (ROP) là 50 đơn vò
+Chi phí tồn trữ đơn vò hàng: 5 USD /đơn vò/năm
+Chi phí thiệt hại do thiếu hàng: 40 USD/1đơn vò
+Số lần đặt hàng tối ưu trong năm: 6 lần
Mức dự trữ
an toàn
Chi phí tồn
trữ tăng
thêm
Phí tồn kho
do thiếu hụt
gây ra
Tổng chi

phí
20
10
0
Vậy mức dự trữ an toàn tối ưu là 20 đơn vò với tổng chi phí dự trữ an toàn
nhỏ nhất là 100 USD
***********
10
Quản trò doanh nghiệp
Bài tập chương V
Bài 1:Nhà máy in cần dùng loại giấy cuộn có trọng lượng là 681kg/cuộn
để in sách giáo khoa. Nhu cầu hàng năm là 1920 cuộn. Giá một cuộn là
1000 đồng. Chi phí tồn trữ hàng năm là 30% của giá mua. Chi phí đặt
hàng là 500 đồng/đơn hàng.
Yêu cầu: Hãy tính số lượng đặt hàng tối ưu cho 1 đơn hàng của nhà
máy?
Bài 2: Ông giám đốc công ty bạn yêu cầu bạn xem xét chính sách tồn
kho hiện tại của công ty về một loại hàng hóa chiến lược. Dười đây là
những htông tin về loại hàng đó:
-Nhu cầu trong tuần là 15 đơn vò, công ty làm việc 52 tuần trong năm
-Chi phí đặt hàng là 500.000 đồng/đơn hàng.
-Chi phí tồn trữ là 120.000 đồng/đơn vò/năm
-Chính sách hiện tại của công ty về số lượng đặt hàng của một đơn hàng
là 100 đơn vò.
Yêu cầu: Bạn có đề nghò gì với ông giám đốc về số lượng đặt hàng của
một đơn hàng? Vì sao?
Bài 3: Giám đốc một nhà máy hóa chất cần xác đònh cỡ lô hàng cho một
loại hóa chất đặc biệt. Nhu cầu ổn đònh về loại hóa chất này là 30
thùng/ngày, mức sản xuất là 190 thùng/ngày, nhu cầu hàng năm là
10500 thùng, chi phí đặt hàng là 200.000 đ/đơn hàng, chi phí tồn trữ hàng

năm là 2100đ/thùng. Số ngày làm việc là 350 ngày/năm.
1)Xác đònh kích cỡ lô hàng tối ưu
2)Tính tổng chi phí tồn kho hàng năm cho loại hóa chất trên
3)Xác đònh thời gian sản xuất cần thiết cho một lô hàng
4)Xác đònh thời gian giữa hai đợt sản xuất hàng.
Bài 4: Nhà cung cấp thiết bò máy vi tính đã đưa ra một biểu giá chiết
khấu cho khách hàng của mình để khuyến khích mua hàng với số lượng
lớn, với tỷ lệ khấu trừ cho theo bảng sau:
Số lượng máy Giá bán
1-11
12-143
>=144
$610
$600
$594
Biết rằng nhu cầu hàng năm về thiết bò này là 1200 đơn vò, chi phí đặt
hàng là 100 $/đơn hàng, chi phí tồn trữ hàng năm là 10% giá bán. Hãy
xác đònh mức sản lượng cần mua tối ưu để cho chi phí hàng năm của
hàng tồn kho là nhỏ nhất?
Bài 5: Nhà máy cơ khí có nhu cầu về một loại phụ tùng thay thế được đặt
hàng một lần trong năm. Chi phí tồn kho hàng năm cho một đơn vò sản
phẩm là 80.000 đồng. Xác suất nhu cầu trong suốt thời gian đặt hàng lại
như sau:
11
Quản trò doanh nghiệp
Nhu cầu trong thời
kỳ đặt hàng
Xác suất
40
60

120
160
220
0.15
0.2
0.3
0.2
0.15
Chi phí thiệt hại do thiếu hàng gây ra là 350.000 đồng/đơn vò/năm. Biết
ROP = 120 đơn vò. Tính mức dự trữ an toàn hợp lý?
Bài 6: Xí nghiệp sản xuất gốm sứ Bình Dương khai thác đất với công suất
là 300 tấn/ngày. Biết rằng nhu cầu về loại vật liệu này là 15000 tấn/năm.
Xí nghiệp làm việc 300 ngày/năm. Chi phí tồn trữ là 20.000
đồng/tấn/năm.
1)Xác đònh kích thước kinh tế của mô hình?Biết rằng chi phí đặt hàng là
300.000 đồng/đơn hàng.
2)Mỗi năm sản xuất bao nhiêu loạt?
3)Mức độ tồn kho tối đa là bao nhiêu?
12