Vật lý lớp 10 cơ bản - LỰC MA SÁT doc

LỰC MA SÁT

I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức:
- Biết được những đặc điểm của lực ma sát trượt, ma sát nghỉ, ma sát lăn.
- Viết được công thức của lực ma sát trượt.
- Nêu được một số cách làm giảm hoặc tăng ma sát.
2. Kỹ năng:
- Vận dụng được công thức của lực ma sát trượt để giải các bài tập tương
tự như bài học.
- Giải thích được vai trò của lực ma sát nghỉ đối với việc đi lại của người,
động vật, xe cộ.
- Bước đầu đề xuất giả thuyết hợp lý và đưa ra được phương án thí
nghiệm để kiểm tra giả thuyết.
3. Thái độ:
- Cẩn thận, kiên nhẫn khi làm thí nghiệm.



II. PHƯƠNG PHÁP:
- Kết hợp các phương pháp thực nghiệm, đàm thoại, đặt vấn đề.
III. CHUẨN BỊ:
1. Giáo viên:
- Chuẩn bị dụng cụ thí nghiệm: khối hình chữ nhật (bằng gỗ, nhựa, …)
có một mặt khoét các lỗ để đựng quả cân, một số quả cân, một lực kế và
một máng trượt.
2. Học sinh:
- Ôn lại kiến thức về lực ma sát đã học ở lớp 8.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY - HỌC:
1. Ổn định lớp: 1 phút
2. Kiểm tra bài cũ: 7 phút

- Nêu những đặc điểm về phương, chiều, điểm đặt của lực đàn hồi của: lò
xo, dây cao su hay dây thép, mặt phẳng tiếp xúc.
- Phát biểu định luật Húc.
3. Bài mới: 25 phút

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh Nội dung ghi bảng
Hoạt động 1: Ôn lại kiến
thức về lực ma sát:


I. Lực ma sát trượt:
Lực ma sát trượt sinh ra khi một
- Nêu câu hỏi để học sinh
ôn tập về lực ma sát đã
học ở lớp 8 và nhận xét
câu trả lời.
Hoạt động 2: Tìm hiểu
về lực ma sát trượt:
- Cho HS hoạt động
nhóm.

- Gợi ý: vật trượt đều
trên mặt phẳng nằm
ngang.

- Tiến hành thí nghiệm
kiểm tra giả thuyết về
các yếu tố ảnh hưởng đến

độ lớn lực ma sát trượt.
- Nêu biểu thức hệ số ma
sát trượt.
Hoạt động 3: Tìm hiểu

- Trả lời câu hỏi.



- Chỉ ra hướng của lực
ma sát trượt tác dụng lên
vật trượt trên mặt phẳng.
- Thảo luận tìm cách đo
độ lớn lực ma sát trượt
tác dụng lên vật.
- Ghi nhận kết quả thí
nghiệm. Thảo luận nhóm
và trả lời C1. Từ đó rút ra
kết luận.




- Viết biểu thức độ lớn
vật chuyển động trượt trên bề mặt
của vật khác và cản trở chuyển
động của vật trên mặt đó.
1. Đo độ lớn của lực ma sát trượt
như thế nào?
Móc lực kế vào một khúc gỗ đặt

trên bàn, rồi kéo cho khúc gỗ
chuyển động thẳng đều theo
phương ngang. Khi đó lực kế chỉ
độ lớn của lực ma sát trượt tác
dụng vào vật.
2. Độ lớn của lực ma sát phụ
thuộc những yếu tố nào?
- Không phụ thuộc vào diện tích
tiếp xúc và tốc độ của vật.
- Tỉ lệ với độ lớn của áp lực.
- Phụ thuộc vào vật liệu và tình
trạng của hai mặt tiếp xúc.
3. Hệ số ma sát trượt:
về lực ma sát lăn:
- Đặt câu hỏi cho HS lấy
ví dụ về tác dụng của lực
ma sát lăn trên vật.
- Nêu câu hỏi C2.
- Giới thiệu một số ứng
dụng làm giảm ma sát
bằng cách thay thế ma
sát trượt bằng ma sát lăn.




Hoạt động 4: Tìm hiểu
về lực ma sát nghỉ:
- Tiến hành thí nghiệm
nhận biết ma sát nghỉ.

- Lưu ý: Vật đứng yên
dưới tác dụng của lực
kéo và ma sát nghỉ.
của lực ma sát trựơt.


- Lấy ví dụ về tác dụng
của lực ma sát lăn trên
vật.
- Trả lời C2.
- So sánh độ lớn lực ma
sát lăn và ma sát trượt.



- Quan sát thí nghiệm
của GV.



- Rút ra đặc điểm của lực
ma sát nghỉ.


N
F
mst
t



Hệ số ma sát trượt phụ thuộc vào
vật liệu và tình trạng của hai mặt
tiếp xúc.
4. Công thức của lực ma sát
trượt:

NF
tmst



II. Lực ma sát lăn:
- Lực ma sát lăn xuất hiện ở chỗ
tiếp xúc của vật với bề mặt mà vật
lăn trên đó để cản trở chuyển động
lăn của vật.
- Lực ma sát lăn rất nhỏ hơn lực
ma sát trượt.
III. Lực ma sát nghỉ:
1. Thế nào là lực ma sát nghỉ?
Lực ma sát nghỉ xuất hiện ở bề
mặt tiếp xúc khi hai vật đứng yên
tương đối so với nhau và có xu

- Giới thiệu về vai trò
của lực ma sát nghỉ.
- Yêu cầu HS lấy các ví
dụ về cách làm tăng ma
sát có ích.

- So sánh độ lớn của lực
ma sát nghỉ cực đại và
ma sát trượt.





- Lấy các ví dụ về cách
làm tăng ma sát có ích.

hướng chuyển động trượt lên nhau
(dưới tác dụng của ngoại lực).
2. Những đặc điểm của lực ma
sát nghỉ:
- Phương: song song với mặt tiếp
xúc.
- Chiều: ngược chiều mà vật có xu
hướng chuyển động.
- Độ lớn: bằng độ lớn của ngoại
lực tác dụng, khi vật còn chưa
chuyển động

Lực ma sát nghỉ có độ lớn cực đại,
độ lớn cực đại lớn hơn lực ma sát
trượt.
3. Vai trò của lực ma sát nghỉ:
Đối với người, động vật, xe, lực
ma sát nghỉ đóng vai trò lực phát
động làm cho các vật này chuyển
động.

4. Củng cố: 10 phút
Hướng dẫn HS giải bài tập ví dụ trang 77 SGK. .
5. Hướng dẫn học tập về nhà: 2 phút
- Cần nắm được: những đặc điểm của lực ma sát trượt, ma sát nghỉ, ma
sát lăn; công thức của lực ma sát trượt; một số cách làm giảm hoặc tăng
ma sát.
- Giải thích vai trò của lực ma sát nghỉ đối với việc đi lại của người, động
vật, xe cộ.
- Làm các bài tập 4, 5, 6, 7, 8 trang 78, 79 SGK.
- Đọc phần “Em có biết?”.