Tăng cường vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân potx

Tăng cường vai trò giám sát c
ủa Hội đồng nhân
dân trong công tác kế hoạch và ngân sách
Chương III của Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy
ban nhân dân (UBND) ngày 26/11/2005 qui định chức năng và
quyền hạn giám sát của HĐND, Thư
ờng trực HĐND, các Ban của
HĐND và đại biểu HĐND. Theo đó, HĐND giám sát thông qua
các hoạt động xem xét báo cáo công tác, việc trả lời chất vấn,
văn bản qui phạm pháp luật, thành lập đoàn giám sát, bỏ phiếu
tín nhiệm. Thường trạc HĐND có quyền giám sát hoạt động của
UBND, các cơ quan chuyên môn thuộc UBND, Tòa án nhân dân
(TAND), Viện kiểm sát nhân dân cung cấp; giám sát việc thi hành
pháp luật của các cơ quan, tổ chức và công dân ở địa phương.
Hàng năm, HĐND đều ra các nghị quyết phê duyệt kế hoạch và
ngân sách (KH&NS) của địa phương nên việc tăng cường giám
sát thực hiện KH&NS của UBND địa phương có vai trò hết sức
quan trọng trong việc đảm bảo nguồn lực đư
ợc sử dụng một cách
hiệu quả.
Đánh giá chung việc thực hiện chức năng giám sát của
HĐND trong công tác KH&NS.
Các phương thức giám sát được HĐND các cấp sử dụng bao
gồm:
 Nghe báo cáo về tình hình phát triển nền kinh tế xã hội
(KTXH) tại địa phương, dự toán, phương án phân bổ, quyết
toán ngân sách nhà nước (NSNN) và chất vấn tại kỳ họp
HĐND.
 Tổ chức các Đoàn giám sát chung và giám sát chuyên đề
theo chương trình, kế hoạch giám sát đã được phê duyệt.
 Cử thành viên của Đoàn giám sát đến cơ quan, tổ chức hữu

quan để xem xét và xác minh các vấn đề về phát triển
KTXH, tài chính – ngân sách.
 Tổ chức nghiên cứu, lập báo cáo giám sát và xem xét, xử lý
các kiến nghị, tố cáo của công dân đối với công tác điều
hành, quản lý KTXH và tài chính ngân sách.
Trong những năm qua, nhất là từnăm 2004 thực hiện Luật NSNN
2002 đến nay, vai trò giám sát của HĐND đã được âng cao từng
bước khẳng định vị thế là người đại biểu của nhân dân giám sát
các cơ quan hành pháp tổ chức thực hiện KH&NS. Cụ thể:
+ Các Ban chuyên môn của HĐND và UBND có s
ự phối hợp chặt
chẽ ngay từ khâu đầu của quá trình xây dựng KH&NS. Nhìn
chung, việc quyết định KH&NS được tuân thủ theo đúng các quy
định hiện hành. Hàng năm, HĐND thường tổ chức họp hai kỳ
(Thông thường vào tháng 7 và tháng 12). Một trong những nội
dung quan trọng của kỳ họp cuối năm là phê duyệt KH&NS năm
sau. Trước kỳ họp, Ban Kinh tế ngân sách (KTNS) của HĐND
tỉnh, Ban KTXH của HĐND huyện; Chủ tịch, Phó Chủ tịch HĐND
xã đã thực hiện thẩm tra các báo cáo của ubnd các cấp trước khi
trình UBND quyết định. Ban KTNS của HĐND tỉnh gồm những
người am hiểu về kế hoạch, ngân sách đồng thời có sự chỉ đạo,
phối hợp với chính quyền ngay từ khi xây dựng các phương án
phân bổ nguồn lực. Đối với cấp huyện, xã, những nhân vật chủ
chốt của HĐND thường đóng nhiều vai: hoặc bên Đảng hoặc bên
chính quyền, vì thế họ cũng được tham gia ý kiến ngay từ khâu
đầu của quy trình KH&NS. Đây cũng là một trong những lý do
dẫn tới quyết định ngân sách tại các cuộc họp HĐND diẽn ra khá
suôn sẻ, và hiếm khi các chỉ tiêu của ubnd các cấp đưa ra lại
không được thông qua.
+ Các Ban chuyên môn của HĐND đã tích cực, chủ động hơn

trong công việc giám sát KH&NS với nhiều hình thức đa dạng và
qui trình giám sát ngày càng được chuẩn hóa. Trước đây, hoạt
động các Ban thường phụ thuộc vào ý kiến chỉ đạo của thường
trực HĐND. Gần đây, Ban KTNS và các ban khác đã chủ động
hơn trong việc lập và thực hiện kế hoạch giám sát tại cơ sở.
Trước khi lên kế hoạch giám sát, các chuyên viên đã tổ chức đi
thực địa, xuống cơ sở nắm bắt tình hình. Sau quá trình giám sát,
các đoàn giám sát đều có báo cáo kết luận về vấn đề giám sát và
gửi tới ubns các cấp yêu cầu xử lý.

Tuy nhiên, n
ếu so sánh với chức năng nhiệm vụ của HĐND
trong giám sát KH&NS thì vẫn còn một số vấn đề bất cập:
+ Vai trò của HĐND trong việc quyết định kế hoạch phát triển
(KHPT) KTXH và phân bổ ngân sách, quyết toán ngân sách còn
chưa mạnh. Theo Luật NSNN, một trong những vại trò rất quan
trọng của HĐND các cấp là quyết định các KHPT KTXH và phân
bổ ngân sách. Trên thực tế, HĐND các cấp mới giành sự quan
tâm nhiều đến chỉ tiêu phấn đấu bao nhiêu, phân bổ ngân sách
(cách chia cái bánh) hơn là quyết toán ngân sách (cái bánh đó
được sử dụng như thế nào) và giải pháp gì để đảm bảo các chỉ
tiêu trong KHPT KTXH đư
ợc thực hiện. Trong các cụoc họp chính
thức bàn về ngân sách, rất ít ý kiến trái chiều và đại bộ phận các
đại biểu đồng ý với phương án phân bổ do UBND đưa ra. Chất
lượng chất vấn chưa cao, nhiều đại biểu HĐND đặt ra những câu
hỏi do chưa nắm được sự thay đổi trong các cơ chế chính sách
tài chính hoặc chỉ trực tiếp liên quan đến lợi ích nhỏ lẻ của cử tri
đơn vị mà mình đại diện. Những chất vấn của HĐND có tính chất
định hướng chiến lược về cơ chế, chính sách để phát triển KTXH

trên địa bàn chưa nhiều.
+ Cơ chế phói hợp giữa các đại biểu HĐND còn chưa thực sự
chặt chẽ, các vấn đề đưa ra có tính chất chất vấn trong các kỳ
họp chủ yếu dựa vào ý kiến của các Ban chuyên trách hoặc của
thường trực HĐND hơn là sự chủ động của từng thành viên
HĐND. Mối quan hẹ giữa thường trực HĐND, các ban chuyên
trách và các đại biểu không chuyên trách còn khá lỏng lẻo. Có
nhiều đoàn giám sát không tổ chức được do các thành viên vì lý
do công vụ nên chưa tham gia đầy đủ. Sự trao đổi học hỏi kinh
nghiệm giám sát giữa cấp huyện và tỉnh rất ít, chủ yếu do cá
nhân các đại biểu tự tìm hiểu cơ chế, chính sách, cách thức giám
sát qua các phương tiện thông tin đại chúng như: báo chí, truyền
thanh, truyền hình. Sự am hiểu của các đại biểu không chuyên
trách về KH&NS còn khá mờ nhạt, nhiều đại biểu cả nhiệm kỳ
không nêu ý kiến nào, chỉ quyết định theo số đông.
+ Tính chất độc lập của thông tin còn hạn chế, giám sát dựa trên
thông tin từ cơ quan công quyền là chủ yếu. Nguồn chủ yếu là
HĐND s
ử dụng khi ra quyết định phân bổ hay giám sát ngân sách
ở cả ba cấp: tỉnh, huyện, và xã dựa chủ yếu vào thông tin từ cơ
quan công quyền, đó là: các báo cáo đánh giá hàng quý, hàng
tháng, hàng năm. Hình thức giám sát chính vẫn là giám sát qua
văn bản, họp với cơ quan công quyền. Giám sát thực địa đã có
nhiều bước chuyển tích cực trong những năm gần đây nhưng
còn khá ít ỏi. sự chủ động, tích cực của các đại biểu trong giám
sát còn thiếu vắng, thậm chí vì nhiều lý do có những đại biểu có
trong thành phần đoàn giám sát nhưng cũng rất ít khi tham gia.
Giám sát theo định kỳ là chủ yếu, rất ít tổ chức theo chuyên đề
hoặc đột xuất.
Quá trình giám sát của HĐND thường có các đại diện của

các ngành đi cùng, điều đó làm hạn chế tính khách quan của các
luồng thông tin. Đại biểu HĐND một huyện tại Hòa Bình đã thừa
nhận: “khi mời các phòng ban huyện tham gia giám sát thì thực
chất là vừa đá bóng vừa thổi còi, nhưng nếu không có phòn
g ban
huyện tham gia thì không có đủ chuyên môn để giám sát”.
Mặc dù trên văn bản pháp lý, vai trò của HĐND rất lớn
trong quyết định cũng như giám sát KH&NS. Song trên thực tế
không phải mọi kiến nghi của cử tri đều được chính quyền giải
quyết hoặc giải trình thỏa đáng. Kết quả giám sát vẫn còn mang
nhiều màu sắc khuyến cáo, kiến nghị của cử tri nhiều hơn là bắt
buộc các cơ quan hành pháp phải thực hiện. Nhiều khi, đại biểu
HĐND chỉ đóng vai trò là người giải thích chế độ, chính sách cho
cử tri.