Sử dụng thuốc điều trị tăng huyết áp an toàn và hợp lý (II) docx

Sử dụng thuốc điều trị tăng huyết áp an
toàn và hợp lý (II)

Liều lượng và theo dõi
Thuốc điều trị đối với hầu hết bệnh nhân (THA không biến chứng, giai đoạn 1 và 2) nên
khởi đầu liều thấp nhất để ngừa tác dụng phụ tụt HA quá nhiều hoặc quá đột ngột. Nếu
HA vẫn không kiểm soát được sau 1 - 2 tháng thì mới tăng liều. Để tránh tác dụng phụ
của thuốc có thể mất nhiều tháng để kiểm soát HA hiệu quả. Phần lớn thuốc chống THA
dùng 1 lần ngày và điều này giúp bệnh nhân tuân thủ điều trị tốt.
Điều trị thuốc khởi đầu
Khi quyết định bắt đầu điều trị THA bằng thuốc và nếu không có chống chỉ định thì nên
chọn thuốc lợi tiểu hoặc thuốc ức chế bêta bởi vì nhiều thử nghiệm lâm sàng đã chứng
minh 2 thuốc này giúp giảm bệnh suất và tử suất.
Nếu đáp ứng với liều khởi đầu không hiệu quả sau khi đã cho liều tối đa, có 2 hướng điều
trị tiếp.
- Nếu bệnh nhân dung nạp thuốc khởi đầu tốt, thêm thuốc thứ hai khác nhóm.
- Nếu có tác dụng phụ đáng kể hoặc không đáp ứng, thay thế một thuốc khác nhóm.
Nếu lợi tiểu không phải là thuốc khởi đầu, thường chọn thuốc này ở bước 2 vì thuốc làm
tăng hiệu quả của thuốc khác. Nếu thuốc thứ 2 thêm vào kiểm soát tốt HA, có thể cân
nhắc thử rút bớt thuốc điều trị khởi đầu. Trong mỗi bước điều trị, thầy thuốc nên xem xét
những lý do có thể gây ra kém đáp ứng điều trị ở bệnh nhân nguy cơ cao. Mặc dù một số
bệnh nhân có thể đáp ứng hiệu quả với một thuốc đơn độc nhưng thường cần thêm thuốc
thứ 2 hoặc thứ 3 sau một khoảng thời gian ngắn mà không kiểm soát được. Bệnh nhân có
HA tâm thu trung bình bằng hoặc lớn hơn 200mmHg và HA tâm trương trung bình hoặc
lớn hơn 120mmHg cần phải điều trị tức thì.

Điều trị giảm dần
Sau khi THA được kiểm soát hiệu quả ít nhất 1 năm cần xét tới giảm liều và số lượng
thuốc chống THA. Giảm liều được thực hiện thận trọng, chậm và từ từ. Giảm liều thường
thành công ở bệnh nhân có điều chỉnh lối sống tốt. Bệnh nhân ngưng thuốc phải được
theo dõi định kỳ vì HA có thể tăng trở lại trong nhiều tháng hoặc nhiều năm sau khi

ngừng thuốc, đặc biệt ở bệnh nhân không thực hiện chế độ điều chỉnh lối sống.
Hạ thấp HA tâm trương quá nhiều có thể làm tăng nguy cơ tai biến mạch vành do giảm
áp lực tưới máu tâm trương trong tuần hoàn mạch vành.
Tăng huyết áp kháng thuốc
THA kháng thuốc khi HA không giảm dưới 140/90mmHg ở bệnh nhân đã tuân thủ điều
trị chặt chẽ và sử dụng 3 thứ thuốc thích hợp bao gồm thuốc lợi tiểu với liều lượng 3
thuốc gần liều tối đa. Đối với người già THA tâm thu đơn độc, kháng thuốc là đã dùng 3
thuốc đầy đủ mà HA tâm thu không dưới 160mmHg. Tuy nhiên, nếu HA mục tiêu không
thể đạt được đồng thời cũng không có tác dụng phụ nghiêm trọng thì việc giảm HA dưới
tối ưu cũng góp phần giảm bệnh suất và tử suất.
Cơn tăng huyết áp
THA cấp là tình huống cần phải hạ HA tức thì để ngăn ngừa hoặc hạn chế tổn thương cơ
quan đích. Những tổn thương bao gồm bệnh não do THA, xuất huyết nội sọ, đau thắt
ngực không ổn định, nhồi máu cơ tim, suy tim trái cấp kèm phù phổi, phình bóc tách
động mạch chủ hoặc động kinh. THA cấp là tình huống cần hạ HA trong vài giờ.
Hầu hết THA cấp cứu được điều trị ngay bằng thuốc đường tĩnh mạch thích hợp. Thuốc
thích hợp gồm thuốc lợi tiểu quai, chẹn bêta, ức chế men chuyển, thuốc ức chế alpha-2 và
chẹn kênh calcium.
Mục tiêu khởi đầu của điều trị THA cấp cứu là hạ HA trung bình không quá 25% (trong 2
giờ đầu), sau đó đạt 160/100mmHg trong 2 - 6 giờ kế tiếp, tránh hạ quá nhiều có thể thúc
đẩy thiếu máu cục bộ thận, não và mạch vành.
Dự án Phòng, chống tăng huyết áp Quốc gia - Viện Tim mạch Việt Nam
TS.BS. Phạm Quốc Khánh