đề tài thông qua dạy học chính khoá, tổ chức xây dựng một số hoạt động ngoại khoá trong môn địa lý ở trường trung học cơ sở hiện nay

uỷ ban nhân dân huyện quảng trạch
phòng giáo dục
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2005 - 2006
đề tài
Thông qua dạy học chính khoá, tổ chức xây
dựng một số hoạt động ngoại khoá trong
môn địa lý ở trờng trung học cơ sở hiện nay
Tác giả: nguyễn xuân hoàng
đơn vị : trờng THCS quảng hợp- quảng trạch
Quảng Trạch Tháng 2 năm 2006
Mục lục
1
Mục lục
Chơng I: Lí do chọn đề tài cơ hội và tầm quan trọng của HĐNK
Địa Lý ở trờng THCS hiện nay
Chơng II: Phạm vi tiếp cận và các nguyên tắc HĐNK Địa Lý ở tr-
ờng THCS
ChơngIII: Hình thức xây dựng các HĐNK và một số phơng tiện
cần thiết trong việc tổ chức HĐNK Địa Lý
Chơng IV: Xây dựng một số mẫu HĐNK Địa Lý ở trờng THCS
hiện nay
I Câu lạc bộ Địa Lý
II Thi Địa Lý
III Trò chơi Địa Lý
Chơng V: Kết luận chung
Tài liệu tham khảo
Đánh giá của hội đồng khoa học nhà trờng
2
Thông qua dạy học chính khoá, tổ chức xây
dựng một số hoạt động ngoại khoá trong
môn địa lý ở trờng trung học cơ sở hiện nay

Ch ơng I
Lý do chọn đề tài - cơ hội và tầm quan trọng
của hoạt động ngoại khoá địa lý ở trờng
trung học cơ sở hiện nay
Khi mà mục tiêu giáo dục và Chơng trình - Sách giáo khoa đã đổi
mới, điều chỉnh theo hớng hiện đại phù hợp xu thế chung của
thời đại. Thì đa dạng hoá các phơng pháp và hình thức tổ chức dạy
học là khâu đột phá trong quá trình dạy học hiện nay. Bên cạnh dạy
học chính khoá thì ở bộ môn Địa lý phổ thông, hoạt động ngoại
khoá(HĐNK) là một trong những hình thức dạy học có tầm quan
trọng đặc biệt, góp phần tích cực vào việc nâng cao, đào sâu, mở
rộng vốn tri thức Địa lý của học sinh và bồi dỡng phơng pháp tự
học - đem lại hứng thú, ham muốn học tập nội khoá cho học sinh.
Ngoại khoá là hình thức tổ chức dạy học ngoài lớp, không quy
định bắt buộc trong chơng trình, hoạt động dựa trên sự tự nguyện
tham gia, hứng thú yêu thích và sự ham muốn tìm tòi sáng tạo của
học sinh thông qua các nội dung học chính khoá. Không những
tăng cờng hứng thú học tập mà còn góp phần rèn luyện các kĩ năng
Địa lý, giáo dục lòng yêu thiên nhiên, đất nớc. Đó là một trong
những con đờng gần gũi để thực hiện đổi mới PPDH Địa lý theo
định hớng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của
học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi d-
ỡng phơng pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào
thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học
tập cho học sinh.(Điều 24.2 - Luật giáo dục).
HĐNK Địa lý ở trờng THCS có một vị trí rất quan trọng, bởi vì:
khối lợng tri thức nhân loại ngày càng tăng nhanh chóng(khoảng 4
năm lợng tri thức lại tăng lên gấp đôi). Ngoài các bài học trên lớp,
yêu cầu đòi hỏi học sinh phải biết thêm, học thêm các tri thức
ngoài thực tế và trong cuộc sống hằng ngày, có khi không có trong

bài học trên lớp. Ngoại khoá tạo ra khả năng tài năng đa dạng cho
học sinh, vì bản thân mỗi học sinh mang trong mình những tiềm
năng riêng to lớn.
Với quan điểm học tập suốt đời và xã hội hoá học tập, bài học trên
lớp không còn giữ vai trò độc quyền nữa, ngày càng xuất hiện
nhiều phơng tiện và cách thức học tập mới. Nhiều cơ hội học tập
xuất hiện ngay trong chính đời sống văn hoá - xã hội. Ngoại khoá
3
Địa lý cũng chính là một trong những cơ hội đó, tạo điều kiện rộng
rãi góp phần vào việc tiến hành một xã hội học tập. HĐNK có tác
dụng rất lớn trong việc nâng cao hiệu quả dạy học Địa lý ở nhà tr-
ờng. Trớc hết, ngoại khoá Địa lý giúp các em tìm tòi, khám phá, su
tầm làm giàu vốn tri thức, vốn sống cho mình. Trên nhiều hình thức
HĐNK khác nhau, sẽ rèn cho các em đức tính thích nghi, chủ
động, năng động, tập dợt hoạt động và rèn kĩ năng nghiên cứu, giáo
dục thế giới quan khoa học, hứng thú học tập từ đó đợc phát huy.
Ngoại khoá giúp các em sử dụng thời gian rãnh rỗi một cách có
ích, hợp lý vào quá trình học tập của mình, góp một phần tích cực
vào phục vụ xã hội và xây dựng nhà trờng. Qua ngoại khoá, tính
độc lập và sự sáng tạo của học sinh đợc coi trọng, đó là cơ sở
tiền đề để đổi mới phơng pháp học tập cho các em.
Tuy nhiên, trong thực tế ở trờng THCS hiện nay, do nhiều lý do
khác nhau mà HĐNK cha đợc phát huy các vai trò, tác dụng vốn có
của nó, đặc biệt là trong giai đoạn chuyển giao hai thế hệ giữa CT -
SGK cũ và CT - SGK mới.
Đứng trớc nhiều vận hội mới của quá trình dạy học hiện nay, qua
thực trạng dạy học và HĐNK Địa lý còn hạn chế, cũng nh thấy đợc
vai trò to lớn của hoạt động này trong quá trình đổi mới PPDH. Là
ngời giáo viên đang trực tiếp giảng dạy Địa lý các khối lớp THCS,
tôi đã trăn trở, suy nghĩ, tìm hiểu, cân nhắc tác dụng của HĐNK

qua kinh nghiệm dạy học và đã xây dựng sáng kiến kinh nghiệm
này. Những vấn đề mà tôi trình bày trong sáng kiến này có thể cha
phải là tối u nhng cũng hy vọng góp một phần kinh nghiệm nhỏ
của mình vào kho tàng các hình thức dạy học trong quá trình đổi
mới PPDH hiện nay.
Ch ơng II
Phạm vi tiếp cận và các nguyên tắc hoạt
động ngoại khoá địa lý ở trờng trung học
cơ sở
I - Phạm vi tiếp cận của hoạt động ngoại khoá Địa lý ở trờng
THCS hiện nay:
Đây là đề tài đợc bản thân tôi đúc rút qua nhiều năm giảng dạy
CT - SGK mới cấp THCS , trên cơ sở thông qua các PPDH Địa lý
hiện có để xây dựng các mẫu HĐNK. Vì vậy, HĐNK là một phần
của quá trình dạy học Địa lý thông qua nội dung chính khoá.
HĐNK đợc thực hiện trên cơ sở nh là một hình thức học mà chơi -
chơi mà học, tuỳ theo hoàn cảnh từng trờng mà tổ chức cho phù
hợp. Nh vậy HĐNK đợc xây dựng thông qua nội dung kiến thức
bài học trên lớp và đợc tổ chức trong từng năm học dới sự điều
khiển, hớng dẫn của giáo viên bộ môn kết hợp giáo viên chủ nhiệm
và nhà trờng.
4
II - Các nguyên tắc hoạt động ngoại khoá Địa lý:
Quá trình khai thác các hoạt động giáo dục ngoại khoá, chúng ta
phải đảm bảo đợc 6 nguyên tắc cơ bản sau đây:
1. Tổ chức HĐNK phải phù hợp với đặc điểm tâm lý, trình độ nhận
thức và hoàn cảnh học tập của học sinh, phù hợp với điều kiện
vật chất và thời gian để học sinh có thể thu xếp đợc, phù hợp với
đặc điểm của nhà trờng và đặc điểm Địa lý địa phơng.
2. Nội dung HĐNK phải kết hợp chặt chẽ với nội dung chính khoá,

vừa nhằm bổ sung, mở rộng kiến thức nội khoá, vừa cũng cố -
vận dụng kiến thức nội khoá trong thực tiễn, vừa có tác dụng
gây hứng thú học tập ở học sinh, phát huy các năng lực vốn có ở
học sinh.
3. Tạo cơ hội, điều kiện để lôi cuốn tất cả mọi học sinh trong lớp
có trình độ học lực khác nhau vào các HĐNK phù hợp với năng
lực, hoàn cảnh của các em. Kích thích các em ham thích học tập
Bộ môn Địa lý.
4. HĐNK tuy là hình thức vừa học - vừa chơi nhng cần phải đề cao
tinh thần kỉ luật, ý thức tập thể, thói quen nề nếp học tập bộ
môn.
5. Đề cao vai trò chủ động, tính tích cực, sáng tạo và tính tự quản,
sáng kiến cá nhân ở học sinh.
6. Tranh thủ sự giúp đỡ, ủng hộ của phụ huynh học sinh, tổ chức
Đoàn - Đội và các tổ chức xã hội khác của địa phơng ngoài nhà
trờng tạo ra sức mạnh tập thể cho HĐNK.

Ch ơng III
Hình thức xây dựng các hoạt động ngoại
khoá và một số phơng tiện cần
thiết trong việc tổ chức Hoạt Động Ngoại
Khoá địa lý
I - Hình thức xây dựng các hoạt động ngoại khoá:
Có thể nói, HĐNK ở trờng THCS rất đa dạng, có nhiều hình thức
xây dựng khác nhau tuỳ thuộc vào cơ sở phân loại. Chẳng hạn, nếu
dựa vào quy mô số học sinh tham gia hoạt động thì có thể sắp xếp
các HĐNK vào 3 loại: HĐ cá nhân, HĐ nhóm, HĐ tập thể(toàn
lớp hay toàn khối). Nếu dựa vào loại hình hoạt động thì có thể chia
HĐNK thành: Tổ Địa lý, CLB Địa lý, đố vui Địa lý, trò chơi Địa
lý

Mỗi loại HĐNK Địa lý có nội dung riêng, đợc đặc trng bởi phơng
pháp tiến hành và cách thức tổ chức thích hợp. Tuy nhiên chúng có
liên quan chặt chẽ với nhau. Trong nhiều trờng hợp, mỗi loại hình
này có thể đợc thực hiện lồng vào hình thức tổ chức khác. Ví dụ:
Đố vui Địa lý tuy là HĐNK độc lập với Câu lạc bộ Địa lý nhng có
thể tiến hành trong các buổi sinh hoạt câu lạc bộ Địa lý, xem nh là
5
một phần của chơng trình CLB. Xây dựng theo hớng phù hợp với
hoàn cảnh nhà trờng và đặc điểm học sinh, tôi đã khai thác các
HĐNK Địa lý ở dạng dựa vào loại hình hoạt động.
II - Một số phơng tiện cần thiết để tổ chức HĐNK Địa lý:
1 . Các mảnh bản đồ cắt rời (hoặc bản đồ trống)
2 . Phiếu học tập có ghi sẵn các câu hỏi hoặc hình vẽ mang nội
dung kiến thức về bản đồ
3 . Các tờ rời hoặc miếng ghép có ghi sẵn nội dung Địa lý cụ thể.
4 . Các loại bản đồ Địa lý hoặc Atlat Địa lý Việt Nam, các châu
lục
5 . Su tầm các loại tranh ảnh có đề tài phù hợp.
6 . Phòng học hoặc vờn Địa lý, phòng chức năng Địa lý, sân tr-
ờng
7. Hai bánh xe tròn chung một trục (làm bằng tồn)
ch ơng IV
Xây dựng một số mẫu hoạt động ngoại khoá
địa lý ở trờng thcs hiện nay
I - Câu lạc bộ Địa lý:
1. Mục đích tổ chức:
Hoạt động này dựa trên sự tham gia tự nguyện của học sinh
nhằm khuyến khích các em học tập, tìm hiểu, mở rộng kiến thức
Địa lý và thực hiện các hoạt động giúp làm giàu tri thức Địa lý vào
cuộc sống để giải thích các hoạt động thực tiễn.

2. Hình thức tổ chức:
Có thể tổ chức cho toàn trờng hay từng khối lớp riêng, hoạt động
theo từng chủ đề nhất định và đặt tên cho các chủ đề nh: CLB các
nhà thuỷ văn trẻ, CLB du lịch, Số lợng mỗi câu lạc bộ
khoảng 30 - 40 học sinh dới sự cố vấn của giáo viên Địa lý.
3. Cách thức tiến hành:
a) GV nêu rõ nhiệm vụ, mục đích, quyền lợi và kêu gọi học sinh
tham gia đăng kí CLB. GV tổ chức qua vòng sơ tuyển để u tiên
những em có hứng thú học tập Địa lý vào CLB. Các CLB hoạt
động theo thời hạn 6 tháng hoặc một năm. Mỗi CLB cần có một
chủ tịch CLB, một th kí và một thủ kho lu trữ tài liệu. CLB sinh
hoạt định kì hàng tháng. Nội dung chủ yếu dành cho việc thảo luận
các đề tài chung liên quan đến chơng trình học tập chính khoá và
thực hiện các hoạt động nhằm mở rộng, bổ sung kiến thức, đem lại
niềm vui, niềm say mê học tập cho các em. Hoạt động CLB có thể
ở phòng học, sân trờng hay vờn Địa lý.
b) Có nhiều hình thức khác nhau của hoạt động câu lạc bộ:
- Đọc và kể chuyện Địa lý, nh chuyện lạ đó đây chẳng hạn
6
- Báo cáo chuyên đề, có thể GV nói chuyện cho HS với các nội
dung nh: Dầu mỏ Việt Nam, Các di sản văn hoá, Cà phê Việt
Nam.v.v
- Thi hùng biện: về các vấn đề thời sự nh bảo vệ rừng, sự gia tăng
dân số ở Việt Nam
- Liên hoan văn nghệ về Địa lý nh: hát, ngâm thơ, đóng kịch, đóng
vai
- Thi sáng tác về một đề tài Địa lý nh: Địa danh du lịch Việt Nam
(có thể dành cho HS lớp 9 là thích hợp nhất).
- Đố vui Địa lý: Dùng kiến thức Địa lý để giải đáp các câu hỏi xuất
phát từ thực tế môi trờng sống.

- Trò chơi Địa lý: Tổ chức các trò chơi Địa lý giúp HS mở rộng,
đào sâu các kiến thức chính khoá
- Hái hoa dân chủ:
Việc tổ chức các CLB Địa lý yêu cầu ngời GV phải luôn nghĩ ra
các đề tài và cùng HS trao đổi, bàn bạc, đánh giá.
4. Một số mẫu hoạt động cụ thể:
a) Trò chơi nghe đặc điểm địa danh, tìm đất nớc qua Quốc kì (tổ
chức ở trong lớp học cho một khối lớp - lớp 8):
Bớc 1: - GV treo Quốc kì các nớc Đông Nam á, phía dới Quốc kì
có ghi tên nớc nhng che kín bằng băng giấy.
Bớc 2: - Lần lợt các học sinh nêu đặc điểm của một kì quan hay
địa danh của một nớc có Quốc kì trên bảng. Ví dụ: Trong lễ hội
múa liên hoan mừng đợc mùa, những cô thiếu nữ áo quần, mũ
mãng thêu hoa dát ngọc lộng lẫy biểu hiện những điệu múa dân
tộc, mềm mại, ngã nghiêng, thần kì. Thân hình uyển chuyển uốn
thành trăm điệu khác nhau. Âm nhạc nổi lên, tiếng sáo véo von,
tiếng kèn lanh lãnh, tiếng chuông thôi thúc dồn dập, ai cũng say
mê. Cả Bali là một bản tình ca tuyệt vời.
Bớc 3: - Dới lớp, HS nào nhận định đúng, tự nguyện lên chỉ vào
Quốc kì của nớc đợc bạn giới thiệu đó. Ngời quản trò lật băng
giấy, nếu đúng thì ngời chơi thắng cuộc (đoạn văn trên nói về đất
nớc Inđônêxia).
b) Đóng vai: HS đóng thành các vai để diễn xuất (mang tính kịch -
áp dụng cho khối lớp 7,8,9)
* Chủ đề 1: Sinh con trai hay con gái
b.1- Bối cảnh:
- Ông bà nội khuyên nhủ(có cả áp chế) hai vợ chồng trẻ(đã có hai
con gái) sinh thêm một con nữa
- Căp vợ chồng trẻ dùng lí lẻ và hiểu biết giải thích là không nên
sinh thêm con nữa, con trai hay con gái đều nh nhau cả.

- Láng giềng có hai luồng ý kiến trái ngợc nhau, nhóm đồng ý với
ý kiến ông bà - nhóm ủng hộ đôi vợ chồng trẻ.
7
b.2- Các vai diễn xuất: Ông bà, đôi vợ chồng trẻ, láng giềng(thành
2 phe).
* Chủ đề 2: Phát triển bền vững(vai trò của việc bảo vệ rừng ngập
mặn).
+ Mục đích: HS sẽ nhận thức đợc việc bảo vệ rừng ngập mặn hiện
nay không chỉ vì cuộc sống hiện tại mà vì lợi ích của nhiều thế hệ
mai sau.
+ Hoạt động: b.1- Bối cảnh:
- Rừng ngập mặn với cây họ Đớc là chủ yếu phân bố vùng cửa
sông, dọc 3260 km ven biển nớc ta, điển hình ở Đồng bằng Sông
Cửu Long.
- Vấn đề phát triển kinh tế đã đặt rừng trớc thách thức: tồn tai
hay diệt vong?. Hàng ngàn ha Tôm đã đợc thế chỗ rừng ngập
mặn. Mất rừng có thể đe doạ đến hệ sinh thái trong tơng lai. Vấn
đề này giải quyết thế nào.
b.2- Nhập vai: Ông, cha, con, con út. Một số đóng chính phủ, số
còn lại đóng vai cộng đồng.
b.3- Diễn xuất: Không khí trong gia đình sau bữa cơm chiều.
Lôgic mạch tranh luận nh sau(số thứ tự chỉ sự nối tiếp ý kiến):

Ngời ông Ngời cha Ngời con Ngời con út
1. Hồi ức lại
tuổi thơ sống
trong một
thiên nhiên
hoang dã,
nhiều rừng.

Than phiền:
hiện nay
chim cá
ngày càng
hiếm, rừng
mất dần,
nhiều động
vật bị diệt
vong.
6. Đề xuất:
cần phải
khai thác nh-
ng có mức
độ để cho
các loài có
điều kiện
sinh sôi nảy
2. Lý giải: vì
ngời đông, của
khó phải thi
nhau vào rừng
lấy gỗ, củi, săn
bắt động vật
4. Phân trần:
không làm vậy
thì lấy tiền đâu
nuôi sống cả
nhà và nuôi
con ăn học?
3. Nói về lợi ích

của rừng ngập
mặn và khi phá
đi thì gặp nhiều
nguy hại đến đa
dạng sinh học,
kinh tế, môi tr-
ờng
7. Tán thành với
ông, thêm: cần
phải để dành
rừng cây, chim
cá muông thú
cho con cháu sau
này.
5. Mơ ớc và hỏi
ông ngoại: Bao
giờ mới có lại
đợc nhiều chim
cá, muông thú,
giàu rừng nh
ông ngày xa?
8. Tại sao đã
nói khai thác
mà còn phải
bảo vệ, phải có
mức độ, phải
để dành ???
8
nở.
9. Chính phủ, cộng đồng cùng với các thành viên trong gia đình

trao đổi, bàn bạc về các giải pháp vừa khai thác đợc rừng ngập
mặn phục vụ cuộc sống, vừa bảo vệ phát triển rừng (có thể trình
diễn kết hợp một số tranh ảnh, mô hình ).
Học sinh đóng các vai : Dân bản xứ, dân kinh tế mới, kiểm lâm,
chuyên gia môi trờng, cán bộ huyện, khách du lịch, thợ ca, ngời
nuôi gia súc và tranh luận theo chủ đề: cần phải làm những gì
để cho con ngời cùng sống dựa vào rừng hài hoà về lợi ích.(Giáo
viên cần mở rộng với rừng miền núi).
II-Thi Địa lý:
1-Mục đích tổ chức:
- Hình thức thi Địa lý phổ biến trong hoạt động ngoại khoá đợc cụ
thể hoá bằng hình thức Đờng lên đỉnh Phan-xi-păng.Các bớc của
hoạt động này là: Khởi động - Tiến lên -Vợt chớng ngại vật -Tăng
tốc -Về đích .Vợt qua các bớc bằng điểm số, đội có điểm số cao
nhất là đội về trớc nhất .
- Đây là hoạt động đòi hỏi học sinh dự thi phải trả lời các câu hỏi
và giải các bài tập liên quan đến chơng trình chính khoá. Đòi hỏi
học sinh phải nắm chắc kiến thức Địa lý, có kỹ năng Địa lý vừa
phải có óc suy luận, sáng tạo.
2-Cách thức tiến hành:
- Có thể tổ chức hàng tháng, giáo viên ra đề và tổ chức hội thi, thời
gian có thể 90 phút, có thể lồng ghép vào sinh hoạt của Câu lạc bộ
Địa lý.
- Trong các buổi thi, nếu có đội thi không trả lời đợc thì dành cho
khán giả.
- Thi Địa lý nên thi theo hình thức lớp. Đề thi phù hợp với khối lớp
đó.
- Đề thi ra dới nhiều hình thức khác nhau: hỏi - đáp, trắc nghiệm,
câu hỏi kết hợp kênh hình
3- Mẫu hoạt động cụ thể: Sau đây là ví dụ về một buổi hoạt động

ngoại khoá Địa lý thông qua thi Địa lý (dùng cho khối lớp 8) chia
thành 2-3 đội .
a- Khởi động:
- Giáo viên đa ra một số câu hỏi đơn giản cho các đội, bằng hình
thức giơ tay(điểm số đúng là 10, sai bị trừ một điểm.):
+ Cho biết đỉnh núi cao nhất châu á tên là gì? Nằm ở đâu?
(Chômôlungma-Evơret, ở trên dãy Hymalaya)
+Cho biết quốc gia có diện tích lớn nhất châu á nằm ở khu vực
nào? bao nhiêu km vuông?(Trung Quốc có diện tích 9,6 triệu km
2
,
ở Đông á)
+Kể tên các nớc thuộc khu vực Đông Nam á? Tổ chức Asean gồm
bao nhiêu nớc?(11 nớc Đông Nam á - 10 nớc Asean)
9
b-Tiến lên:
+ Hãy phân tích vì sao Đông Nam á đông dân?
(các đội viết ý kiến ra giấy hoặc ra bảng phụ )
- Do khí hậu nhiệt đới, đồng bằng rộng màu mỡ trồng lúa nớc,
nhân lực để sản xuất nông nghiệp
+ Hãy tìm hiểu tại sao Nhật Bản lại trở thành quốc gia phát triển
lớn nhất Châu á ?
- Nhờ sớm tổ chức lại nền kinh tế, phát triển một số ngành CN
phục vụ xuất khẩu, sự giúp đỡ của Hoa Kỳ
c-V ợt ch ớng ngại vật : Có thể là giải một ô chữ Địa lý, tuỳ theo
điều kiện mà ra ô chữ cho phù hợp .
Ví dụ : Cho ô chữ sau :
1 C
Cô Oét
2

H
NHậT
BảN
3 Â
BRU NÂY
4 U
BU TAN
5
á
THáI LAN
Giáo viên đa ra các gợi ý về tên của các nớc cần điền vào ô chữ
cho các đội. Mỗi ô chữ (theo thứ tự ) dành cho một đội đợc giải,
nếu đội A không giải đợc thì giành quyền cho đội B .
d- Tăng tốc : Phần thi này GV có thể sử dụng một số ảnh Địa lí về
cảnh quan Châu á.Yêu cầu các đội ghép đúng tên và ảnh với nhau
cho phù hợp với cảnh quan trong ảnh . Mỗi đội ghép lần lợt theo
từng cặp (ảnh không tên ).
e- Về đích : Phần này có thể là một câu hỏi, câu hỏi có cơ hội dành
cho đội thắng cuộc.
GV đa ra một đoạn văn : Toàn bộ đỉnh núi cao này đều có sờn
rất dốc, lại bị các thung lũng chia cắt rất sâu, có khi biên độ giữa
nơi cao và nơi thấp đạt 1000m Các khối núi này lại nh đan xen
vào nhau làm cho đờng đi lên dốc thêm phần ngoắt nghoéo và
những dòng suối chảy băng băng từ lng chừng núi xuống cũng tự
mình xẽ qua những vách hẹp để rơi xuống thành thác ở một bồn n-
ớc nào đó trong thung lũng. Dãy núi mang tên một loại thuốc nam
mọc phổ biến trong vùng núi cao đó Các đỉnh núi của các khối
núi này đều sắc nhọn nh răng ca, tạo ra những dạng thật không
quen thuộc tí nào đối với một lãnh thổ ở vành đai nhệt đới.
(Trích trong Thiên nhiên Việt Nam - Lê Bá Thảo - NXBGD 2004)

- Đoạn trích trên nói về dãy núi nào ở nớc ta ? (Thời gian 30 giây
suy nghĩ )
(Đáp án : Hoàng Liên Sơn)
Đội thắng cuộc là đội dành đợc điểm số chung cuộc cao nhất .Giáo
viên nên chuẩn bị chu đáo các giải thởng cho các đội.
III -Trò chơi Địa Lý :
10
1. Mục đích tổ chức:
- Trong hoạt động ngoại khoá, trò chơi Địa lý là trò chơi học tập,
có tác dụng mở rộng, nâng cao hiểu biết Địa lý và các kĩ năng hoạt
động của học sinh. Tổ chức trò chơi tốt vừa phát huy đợc sự nhanh
trí, sáng tạo, vừa rèn luyện tính tự lập và tinh thần tập thể của các
em. Ngoài ra hứng thú học tập, niềm tin và tình cảm của học sinh
đợc nâng cao. Môn Địa lý trở nên sinh động, gần gủi, thiết thực
hơn đối với các em.
- Trò chơi Địa lý có hai khía cạnh quan trọng :
+ Nội dung trò chơi là nội dung Địa lý hoặc có liên quan trực tiếp,
giúp mở rộng nâng cao kiến thức, kỹ năng Địa lý đă học ở nội
khoá.
+ Mang đầy đủ tính chất của một trò chơi: có luật chơi, cách chơi,
gây hứng thú và thi đua lẫn nhau giữa các nhóm, tổ, giữa các lớp,
khối lớp.
2. Hình thức tổ chức: Trò chơi Địa lý rất đa dạng, phong phú. Tuỳ
vào lứa tuổi học sinh, nội dung Địa lý các lớp, tâm sinh lý của HS ở
các địa phơng khác nhau mà có những trò chơi thích hợp. Giáo viên
không nên tổ chức các trò chơi phức tạp nhng cũng không quá đơn
giản dể gây nhàm chán cho HS.
- Trò chơi Địa lý thờng đợc tổ chức ở vào nhiều hoàn cảnh khác
nhau: trong buổilyDạ hội Địa lý, trong sinh hoạt CLB Địa lý.
- Khi tổ chức trò chơi, cần khuyến khích đợc HS hoạt động tập thể,

đề cao tinh thần đoàn kết, cộng tác trao đổi học hỏi để cùng tiến
bộ. Với trò chơi, GVcũng có thể tổ chức ngay trong giờ học nội
khoá.
3. Một số trò chơi cụ thể :
3.1. Một số trò chơi trong phòng học :
a) Ai biết nhiều hơn :
+ Chuẩn bị : - 2 bản đồ câm VN, có các chấm điểm về thành
phố, hoặc điểm du lịch và ghi số thứ tự ; phấn trắng.
+ Quy định chơi: - Hai đội chơi, mỗi đội 5 em.
- Chơi trong thời gian 5 phút.
+ Cách chơi:
- Khi có hiệu lệnh bắt đầu, bản đồ câm treo lên bảng, đồng thời
một em trong mỗi đội cầm phấn ghi vào bảng chú giải tên của địa
danh đợc đánh số trên bản đồ. Hai đội xen kẽ nhau lên điền và mỗi
em chỉ điền 1 lần trong 1 lợt đi. Đội nào ghi đợc đúng và nhiều hơn
đội đó thắng cuộc.
b) Trò chơi cung - cầu:
+ Chuẩn bị: - kẹo ( tợng trng cho gỗ rừng 60 cái/ một đội chơi)
- Khoảng 3 đến 4 đội chơi và không quy định số ngời
chơi (từ 5 - 10 em/ đội).
+ Cách chơi:
11
- Khi tuyên bố trò chơi bắt đầu, các em tự do khai thác tài
nguyên của đội mình. Lúc đầu mỗi đội đợc sở hữu 30 cái, sau
mỗi hiệp chơi, lại bổ sung thêm 1/2 số kẹo còn lại( cho đến
hết 60 cái theo quy định).
- Sau 2-3 hiệp chơi thì dừng lại xem xét để loại những HS
không sống sót đợc và tái sinh tài nguyên cho đội đó theo quy
định.
+ Các câu hỏi đặt ra: Điều gì đã xãy ra trong mỗi đội chơi. Đội nào

tất cả các thành viên đều sống sót? HS nào lấy đợc nhiều kẹo nhất?
Đội nào lấy đợc nhiều kẹo nhất? Đội nào nghĩ rằng mình sẽ có kẹo
ăn suốt đời? Trong mỗi đội đó, mỗi đội lấy bao nhiêu kẹo?
+ Câu hỏi thảo luận chung:
- Lợi và bất lợi của việc khai thác tài nguyên dần dần ( theo
cách bền vững ?) ( lợi: kéo dài mãi mãi; bất lợi phải điều
chỉnh cách sử dụng tài nguyên).
Nh vậy các trò chơi học tập nh đã trình bày ở trên có tác dụng tốt
trong việc giáo dục môi trờng(GDMT), một trong những nội dung
mang tính tích hợp, lồng ghép rất cần thiết trong học tập Địa lý
hiện nay.
3.2. Một số trò chơi Địa lý ở ngoài trời:
a) Trò chơi đối đáp:
+ Chuẩn bị: xếp số HS trong lớp thành 2 hàng dọc có số lợng bằng
nhau, đứng quay mặt vào nhau.
+ Cách chơi:
- Mỗi em ở hàng 1 sẽ nói tên nớc ( hoặc tên thủ đô). Em ở hàng
2 tơng ứng đáp lại tên thủ đô ( hoặc tên nớc).
Ví dụ: em số 1 ở hàng 1 nói: Thái Lan - em số 1 ở hàng 2 đáp:
Băng Cốc. Hết lợt, em ở hàng 2 nói trớc.
- Quản trò cho điểm trực tiếp, đúng cho 1đ ( sai bị trừ 1đ),
không đáp thì không cho điểm.
b) Trò chơi tôi tên gì:
+ Chuẫn bị: - Một nhóm HS ( khoảng 12-15 em ), đứng thành vòng
tròn. Giữa vòng tròn có một em HS, sau lng mang một mẫu giấy
ghi tên một dạng địa hình/ cảnh quan / con sông / tên nớc / tên
tỉnh / tên điểm du lịch Tất cả HS xung quanh đọc đợc còn em
này không biết tên gì sau mẫu giấy.
+Cách chơi: Để biết đợc tên mình, em học sinh đó phải tự đặt ra
câu hỏi về đặc điểm của dạng địa hình/ cảnh quan/ con sông mà

mình mang tên và hỏi các bạn xung quanh có đúng nh vậy không?
Mỗi em chơi đặt 5-10 câu hỏi, sau đó cho em khác chơi với chủ
đề khác.
Ví dụ: Học sinh chơi mang tên là Đới cảnh quan gió mùa thì đặt
các câu hỏi :
12
Lào Nhật Bản T
TLan

o
Peru
HKì
Canađa Pháp
+ Đới của tôi có lợng ma lớn và tập trung vào mùa hè có phải
không ?(Mọi ngời trả lời: đúng)
+ Đới của tôi có thuỷ đới đều đặn và lợng ma lớn có phải
không?(Mọi ngời trả lời: sai)
+ Đới của tôi có mùa đông lạnh có phải không? (Mọi ngời trả
lời: đúng).Hay, ngời mang tên Anpơ(Dãy núi trẻ ở Tây -Trung
Âu) thì có thể đặt các câu hỏi:
+Tôi là dãy núi đồ sộ nhất ở Tây - Trung Âu có phải không?
(Đúng)
+Tôi uốn mình thành vòng cung dài trên 1200km có phải
không?(Đúng)
+Vậy tôi có phải là Anpơ không ? (Đúng)
Dới dạng nh vậy giáo viên tổ chức đợc cho tất cả các khối lớp chơi
tuỳ theo sự phù hợp của nội dung kiến thức .
c-Trò chơi tôi ở đâu:
+Chẩn bị:
-Mỗi học sinh có một miếng giấy trắng một mặt và tự ghi lên đó

các loại tài nguyên nh: dầu mỏ, khí đốt, sắt, than, rừng, sức gió
-Chọn ra ba em đứng vào ba góc sân chơi, mỗi em mang sau lng
một bảng giấy ghi rõ Tài nguyên phục hồi, Tài nguyên không
phục hồi, Tài nguyên vô tận .
-Học sinh toàn lớp đứng thành vòng tròn quay mặt theo chiều
kim đồng hồ và liên tục luân chuyển mảnh giấy của mình cho ngời
bên cạnh (theo vòng)
+Cách chơi: -Giáo viên phát lệnh Tôi ở đâu mỗi em ngay lập
tức xem mảnh giấy ghi tài nguyên gì và chạy vào một trong ba vị
trí của ba bạn ở ba góc sân ( nơi có ba nhóm tài nguyên).
Ví dụ: Em cầm mảnh giấy than đá thì chạy về tài nguyên không
phục hồi
- Cứ mỗi lần chạy, em đứng ở góc sân kiểm tra các mảnh giấy và
đọc to tài nguyên ghi ở mảnh giấy cho mọi ngời xem. Ai đứng sai
vị trí thì mời ra ngoài và có thể tiếp tục vào vòng để chơi tiếp lần 2.
- Giáo viên cần tổng kết trò chơi và phân tích đợc vai trò của các
loại tài nguyên cũng nh học sinh nắm đợc sự phân loại tài nguyên.
Đề ra phơng hớng khai thác tài nguyên sao cho hợp lý và có hiệu
quả.
d-Trò chơi gặp nhau:
+Chuẩn bị:
-Hai bánh xe tròn có bán kính khác nhau cùng một trục quay (có
thể làm bằng tồn mỏng hoặc bìa cứng). Trên mặt giấy của bánh xe
lớn có các ô, trên đó ghi ví dụ tên nớc hoặc tên tỉnh Trên mặt giấy
của bánh xe nhỏ ghi tên thủ đô hoặc tên huyện Có thể dùng giấy
cứng với các ô khác nhau. Bánh xe lớn cố định, bánh xe nhỏ quay
quanh trục.
13
VC

+ Cách chơi:
- Ngời chơi dùng tay quay bánh xe nhỏ, dự tính lực quay thích
hợp để tên thủ đô hoặc tên huyện (TP) trùng ô với tên nớc, tên
tỉnh là đợc ghi một điểm. ( chơi dạng nh chiếc nón kỳ diệu ),
có thể một lớp chia thành 2-3 đội cùng chơi. Đội nào quay đợc
10 lần chuẩn thì ghi đợc 10 điểm.
Trên đây là một số trò chơi của HĐNK Địa lí, tuỳ theo hoàn
cảnh của mỗi địa phơng mà tổ chức chơi cho phù hợp.
Ch ơng V
Kết luận chung
Với tinh thần dạy học là luôn sáng tạo, luôn tìm tòi và phát
hiện, đó cũng chính là liệu pháp quan trọng nhất để ngời GV đổi
mới phơng pháp dạy học trong giai đoạn đổi mới GD phổ thông
hiện nay. Có thể nói Địa Lý là môn học dễ có điều kiện gây đợc
hứng thú học tập cho HS nhất thông qua việc tổ chức đa dạng
các hoạt động học. Bởi rằng, ĐL là môn khoa học khám phá
cuộc sống, khám phá bản thân mỗi sự vật - hiện tợng ở xung
quanh chúng ta. Ai cũng rõ giá trị của sự hứng thú trong qúa
trình nhận thức, vì vậy HĐNK trong môn Địa Lý, nếu đợc chuẩn
bị một cách chu đáo sẽ có tác dụng mở rộng, đào sâu kiến thức
nội khoá. Đây cũng là hình thức học mà chơi - chơi mà học.
Với đề tài SKKN này, qua giảng dạy tôi đã tìm hiểu thử
nghiệm và ứng dụng trong HĐNK đạt kết quả tốt. Trong quá
trình tổ chức, các em tham gia tích cực sáng tạo, gây đợc hứng
thú học tập và tạo nên sự hấp dẫn, cuốn hút trong hoạt động học
của học sinh. Khi đợc hỏi về sự ham muốn của các em đợc tham
gia các hoạt động ngoại khoá, 100% các em trả lời rất thích, tạo
đợc hng phấn học tập rất tốt. Rất mong nhận đợc sự đóng góp ý
kiến và bổ sung thêm các mẫu hoạt động từ phía đồng nghiệp.

Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của quý vị để cho tôi có đợc
đề tài sáng kiến kinh nghiệm này.
14

Tác giả:
Nguyễn Xuân
Hoàng
Tài liệu tham khảo
1. Thiên nhiên Việt Nam - Lê Bá Thảo - NXBGD - 2004
2. Những mẫu chuyện lý thú về Địa lý tự nhiên - Đoàn Mạnh
Thế - NXBGD 2001
3. Địa lý trong trờng học (3 tập) - Nguyễn Hữu Danh - NXBGD
2001
4. Hỏi đáp Địa lý cấp hai - Nguyễn Dợc - NXBGD - 1994
5. Địa lý giải trí - Đào Xuân Cờng - NXBGD - 1993
6. Khai thác tri thức Địa lý - Trần Tuyển - NXB Trẻ - 2004
7. 250 câu đố về Địa lý - Nguyễn Thiện Văn - NXB Đồng Nai -
2001
8. Du lịch Quảng Bình - Sở TM- DL Quảng Bình - 2004
9. T liệu dạy học Địa Lý 6 - 7 - 8 - 9
10. Việt Nam - T liệu tóm tắt - Nguyễn Khắc Thuần -
NXBGD - 2005
Đánh giá của hội đồng khoa học nhà trờng:
15