skkn tạo hứng thú bộ môn tin học qua bài học thuật toán sắp xếp bằng tráo đổi

I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Lí do chọn đề tài
− Ngày nay, trên thế giới đang diễn ra quá trình tin học
hóa trong nhiều lĩnh vực hoạt động của xã hội loài người
và đem lại nhiều hiệu quả to lớn.
Sự phát triển mạnh mẽ như “vũ bão” của tin học đã
làm cho xã hội có nhiều nhận thức mới về cách tổ chức
các hoạt động. Nhiều quốc gia trên thế giới ý thức được
rất rõ tầm quan trọng của tin học và có những đầu tư lớn
cho lĩnh vực này, đặc biệt trong giáo dục nâng cao dân trí
về tin học và đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao.
Người Việt Nam có nhiều tố chất thích hợp với ngành
khoa học này, vì thế chúng ta hi vọng có thể sớm hoà
nhập với khu vực và trên thế giới. Đảng và Nhà nước ta đã
nhận thấy được tầm quan trọng của ngành Tin học và đã
đưa môn học này vào nhà trường phổ thông như những
môn khoa học khác bắt đầu từ năm học 2006-2007.
− Tuy nhiên, đối với học sinh lớp 10, mới làm quen với
chương trình Tin học nên còn bỡ ngỡ. Vì đây là môn học
1
mới nên học sinh cũng có hứng thú tìm hiểu. Bên cạnh đó,
các em cũng gặp không ít khó khăn, kể cả giáo viên. Qua
thực tế giảng dạy ở trường THPT và trao đổi với đồng
nghiệp, chúng tôi nhận thấy trong toàn bộ chương trình
Tin học 10 thì bài 4 – “Bài toán và thuật toán” có nội dung
hay nhưng khó và khô khan, đặc biệt là việc mô tả các
thuật toán để biểu diễn vào máy tính mặc dù đó là các bài
toán quen thuộc. Và việc làm thế nào để có thể giúp các
em học sinh hiểu và tự mình xây dựng thuật toán cũng là
vấn đề không nhỏ đối với giáo viên
Đặc biệt là “thuật toán sắp xếp bằng tráo đổi” để giúp học

sinh lĩnh hội và hiểu được thuật toán là rất khó, phần lớn
học sinh hiểu một cách mơ hồ về thuật toán này. Khi chưa
có thiết bị máy chiếu projector, dạy bài này đều chọn
phương pháp truyền thống là thuyết trình với phương tiện
là bảng và phấn, phương pháp này có thể giúp học sinh
hiểu tức thời nhưng khó ghi nhớ được lâu, mà bài học này
có vị trí quan trọng vì thuật toán này sẽ được cài đặt thành
chương trình khi học lập trình ở sách giáo khoa Tin học
2
11. Chính vì vậy trong quá trình giảng dạy tôi đã thử
nghiệm cách dạy là sử dụng đồ dùng trực quan minh họa
thuật toán với mục đính giúp học sinh từ hình ảnh trực
quan sinh động sẽ ghi nhớ sâu được thuật toán này. Để
đến khi vào chương trình Tin học 11 khi học về cài đặt
chương trình giáo viên sẽ không mất nhiều thời gian khi
nhắc lại thuật toán này nữa. Và thực tế giảng dạy trong
thời gian qua từ lớp 10 lên lớp 11 cùng đối tượng học
sinh tôi thấy khá hiệu quả. Vì vậy nên tôi chọn đề tài để
viết thành sáng kiến kinh nghiệm với nhan đề: “Tạo sự
hứng thú bộ môn Tin học qua bài học Thuật toán sắp
xếp bằng tráo đổi”
II. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
1. Cơ sở lí luận:
Tạo hứng thú cho người học luôn là một vấn đề quan
trọng trong hoạt động dạy - học. Bởi vì, như chúng ta biết,
dạy - học là một hoạt động phức tạp, trong đó chất lượng,
hiệu quả cơ bản phụ thuộc vào người học. Và điều này lại
phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như: năng lực nhận thức,
3
động cơ học tập, sự quyết tâm ; nó còn phụ thuộc vào:

môi trường học tập, người tổ chức quá trình dạy học, sự
hứng thú trong học tập.
Các nhà nghiên cứu tâm lý học cho rằng, hứng thú là
thái độ đặc biệt của cá nhân đối với đối tượng nào đó, nó
có ý nghĩa đối với cuộc sống và có khả năng mang lại sự
say mê trong quá trình hoạt động. Sự hứng thú biểu hiện
trước hết ở sự tập trung chú ý cao độ, sự say mê của chủ
thể hoạt động. Sự hứng thú gắn liền với tình cảm con
người. Trong bất cứ công việc gì, nếu có hứng thú làm
việc, con người sẽ có cảm giác dễ chịu với hoạt động, làm
nẩy sinh khát vọng hành động một cách có sáng tạo.
Ngược lại, nếu không có hứng thú, dù là hoạt động gì
cũng sẽ không đem lại hiệu quả cao. Đối với các hoạt
động nhận thức, sáng tạo, hoạt động học tập, khi không có
hứng thú thì sẽ không đạt được hiệu quả như mong muốn.
Việc học có tính chất đối phó, miễn cưỡng, người học
may lắm chỉ tiếp thu được một lượng kiến thức rất ít,
không sâu, không bản chất. Và vì thế dễ quên.
4
Khi có hứng thú, say mê trong nghiên cứu, học tập thì thì
việc lĩnh hội tri thức trở nên dễ dàng hơn; ngược lại, khi
nắm bắt được vấn đề, tức là hiểu được bài thì người học
lại có thêm hứng thú. Trên thực tế, những người không
thích, không hứng thú khi học môn học nào đó thường là
những người không học tốt môn học đó. Chính vì vậy,
việc tạo hứng thú cho người học được xem là yêu cầu bắt
buộc đối với bất cứ ai làm công tác giảng dạy, đối với bất
cứ bộ môn khoa học nào.
2. Thực trạng của vấn đề:
2.1. Thuận lợi:

- Trước yêu cầu ngày càng cao của việc dạy và học, Bộ
giáo dục và đào tạo đặc biệt quan tâm đến việc ứng dụng
công nghệ thông tin vào công tác dạy học. Bản thân tôi
dạy ở trường THPT Hà Tông Huân 7 năm nhận thấy rằng
nhà trường đã trang bị hai phòng máy tính và hai phòng
có sử dụng máy chiếu là phương tiện chủ yếu để giúp
giáo viên ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học.
5
- Đội ngũ giáo viên nhà trường đa phần còn trẻ, nhiệt
tình, năng động trong công việc nên dễ dàng nắm bắt và
ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy.
- Học sinh hào hứng, thích thú trong tiết học có ứng
dụng công nghệ thông tin.
2.2. Khó khăn
- Bản thân lâu nay là trường bán công mới chuyển sang
công lập được hai năm do đó đầu vào của học sinh trường
Hà Tông Huân kém nhất trong các trường vùng Yên.
- Bản thân các em chưa ý thức được việc học của mình mà
do phụ huynh kết hợp với giáo viên nhà trường phải tạo
động lực học cho các em. Kinh tế gia đình các em chủ
yếu là nông nghiệp nên rất khó khăn vì vậy bản thân các
em có tư tưởng học xong đi làm ăn xa. Bộ môn Tin học lại
là môn không được thi tốt nghiệp nên các em càng không
chú trọng.
- Các hình ảnh minh hoạ, hỗ trợ giảng dạy cho giáo viên
còn hạn chế chưa phong phú
6
- Phần lớn khi giảng dạy bài thuật toán giáo viên thường
dạy theo kiểu thuyết trình, giảng giải, đặt câu hỏi để học
sinh trả lời thông qua hình ảnh có sẵn trong sách giáo

khoa, học sinh thường thụ động và công nhận kết quả, ít
tham gia phát biểu xây dựng bài
- Khả năng tiếp thu của học sinh không đồng đều, chưa
hứng thú trong học tập.
- Quá trình học chủ yếu tập trung vào người dạy, học sinh
thụ động đọc – chép.
- Lên lớp 11 học sinh thường không nhớ nội dung các
thuật toán đã học, đặc biệt thuật toán khó như thuật toán
sắp xếp, do đó khi yêu cầu cài đặt bằng ngôn ngữ lập trình
thì giáo viên phải nhắc lại thuật toán rất mất thời gian do
vậy chất lượng giờ dạy không cao
Vì vậy, nếu giáo viên không thay đổi bằng cách sử
dụng các đồ dùng trực quan minh hoạ (cụ thể là có sự hỗ
trợ của máy tính và máy chiếu projector) các thuật toán
này thì học sinh sẽ rất khó hiểu và nhớ lâu, một số em sẽ
7
học theo kiểu đối phó, sơ sài khi lên chương trình 11 kiến
thức sẽ rất khó tiếp thu và cài đặt được chương trình.
3. Giải pháp và tổ chức thực hiện
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Các lớp 10C2 và 10C3 trường THPT Hà Tông Huân, Yên
Định, Thanh Hoá năm học 2011-2012.
3.2. Chuẩn bị
- GV nghiên cứu bài học “Thuật toán sắp xếp bằng tráo
đổi” để lập ra kế hoạch bài học với mục tiêu cần đạt, phù
hợp với trọng tâm của tiết học, sử dụng Power Point để
lấy các ví dụ cụ thể
Sử dụng hình ảnh sắp xếp 10 số bằng tráo đổi để học
sinh đưa ra ý tưởng và xây dựng thuật toán
- GV yêu cầu cần học sinh phải chuẩn bị về:

+ Ôn lại các kiến thức đã học của tiết trước
+ Hướng dẫn một số kiến thức mới ở tiết học tiếp theo
Ví dụ: Yêu cầu học sinh xem trước các cách biểu diễn
thuật toán, các tính chất của thuật toán.
3.3. Nội dung tiết học
8
Bi 4: Bi toỏn v thut toỏn
Tit 13: Thut toỏn sp xp bng trỏo i
- Bi toỏn:
Cho dóy gm N s nguyờn a
1
, a
2
,a
N
. Cn sp xp cỏc
s hng A tr thnh dóy khụng gim (tc s hng
trc khụng ln hn s hng sau).
- Nêu ý tởng thuật toán để sắp xếp dãy A
- Viết thuật toán sắp xếp bằng tráo đổi
- Hiu c thut toỏn vn dng vo tit tip theo.
Hot ng 1: Kim tra bi c
GV gi hc sinh lờn bng tr li cỏc cõu hi cú liờn
quan n kin thc ca tit hc sp ti.
Sau khi hc sinh ó tr li xong, GV gi hc sinh khỏc
nhn xột v gii thớch b sung (nu cn).
GV ỏnh giỏ cho im v cht li kt qu ỳng
Hot ng 2: Gii thiu ni dung bi toỏn c th. Xỏc
nh yờu cu bi toỏn
Bi toỏn: Cho dóy A gm N s nguyờn a

1,
a
2,
, a
n
. Cn
sp xp cn sp xp cỏc s hng dóy A tr thnh dóy
9
không giảm (tức là số hạng trước không lớn hơn số hạng
sau)
- Xác định bài toán:
+ Input: Dãy A gồm N số nguyên a
1
, a
2
…a
N
+ Output: Dãy A được sắp xếp thành dãy không giảm
- Ý tưởng:
GV cho học sinh nêu ý tưởng
- Thuật toán:
+ Giáo viên gợi ý ý tưởng thuật toán hoặc yêu cầu học
sinh đọc sách giáo khoa
+ Giáo viên dùng hình ảnh đã tạo để minh hoạ, giáo
viên thực hiện thử một lần duyệt, học sinh thực hiện các
phần tiếp theo. Vì hình ảnh trực quan nên dễ gây chú ý
cho học sinh và hứng thú hơn cho học sinh.
+ Tiếp theo giáo viên đưa ra hệ thống câu hỏi gợi mở
giúp học sinh đưa ra thuật toán từng bước
GV:“Nếu gọi M là số lượng phần tử mỗi lần duyệt thì

sau mỗi lần duyệt M thay đổi thế nào?”
Học sinh dễ dàng trả lời M- 1
10
GV: Kết thúc lặp lại việc sắp xếp khi nào?
HS: Khi M <2 vì khi M =1 không còn cặp phần tử để
sắp xếp
GV: việc tráo đổi chỉ thực hiện khi nào?
HS: Khi a
i
> a
i+1
Từ đó học sinh có thể đưa ra được thuật toán -> học
sinh biết, hiểu thuật toán
→ Mục đích lớn hơn là khắc sâu để học sinh ghi nhớ
và vận dụng tìm các thuật toán của các bài toán tương tự,
11
hơn nữa có thể nhớ và vận dụng cài đặt ở chương trình
Tin học 11. Do đó giáo viên cần trình chiếu sơ đồ và các
bước thực hiện minh hoạ theo thuật toán.
Điều này có tác dụng giúp học sinh ghi nhớ tốt hơn.
Hoạt động 3: Lấy ví dụ cụ thể để kiểm chứng thuật
toán.
+ Sau khi đưa ra được thuật toán cần kiểm chứng thuật
toán qua các bước.
Tạo hình ảnh sơ đồ khối với dãy số cụ thể N = 5; dãy
A= {3, 6, 4, 2, 5}. (nên chọn bộ ít số để kiểm chứng, tránh
mất nhiều thời gian).
12
+ Lấy ví dụ cụ thể:
Tạo hình ảnh sắp xếp bộ 10 số: 6, 2, 5, 3, 7, 8, 10, 7, 12,

4
13
Thực hiện tương tự cho các lần duyệt tiếp theo cho đến
khi không còn sự sắp xếp, tức các phần tử đã thoả mãn vị
trí của nó.
14
+ Một đoạn chương trình sắp xếp bàng tráo đổi cài đặt
bằng Pascal ở lớp 11
15
+ Toàn bộ chương trình cài đặt bằng Pascal ở chương
trình 11 như sau:
4. Kiểm nghiệm.
Sau một năm vận dụng quá trình sử dụng tiết dạy sử
dụng giáo án điện tử, tuy chưa được hoàn toàn như mong
muốn, nhưng tôi nhận thấy phần đông học sinh hứng thú,
tích cực tham gia ý kiến, thoải mái, vui vẻ mỗi khi đến
tiết, thao tác hoạt động của học sinh nhanh nhẹn hơn, ý
thức tập trung hơn. Qua đó tôi thấy học sinh thật sự hứng
16
thú hơn trong học tập, hăng say phát biểu ý kiến,tiếp thu
bài một cách chủ động, nắm vững kiến thức, tự giác học
tập
Cùng một đối tượng học sinh nhưng khi được giáo
viên chuẩn bị chu đáo tiết dạy của mình thì chất lượng bộ
môn nâng lên rõ rệt, phần đông học sinh hứng thú trong
học tập, thoải mái mỗi lúc đến tiết học. Điều đó, để một
lần nữa khẳng định vai trò của việc sử dụng thiết bị dạy
học là cần thiết đối với môn tin học nói riêng và môn học
khác nói chung. Điều đặc biệt quan trọng là học sinh yêu
thích và hứng thú tìm hiểu sâu sắc hơn môn học này.

Kết quả khảo sát bài kiểm tra 1 tiết sau khi học xong bài
“Bài toán và thuật toán” của 2 lớp C2, C3 năm học 2011-
2012 như sau:
LỚP TSHS
Đạt khá, giỏi Đạt TB Yếu, kém
S.L
Tỉ lệ
(%)
S.L
Tỉ lệ
(%)
S.L
Tỉ lệ
(%)
10C2 44 35
79,55
%
9
20,45
%
0 0%
17
10C3 45 30
66,67
%
14
31,11
%
1 3,33%
CỘNG 95 75

78,95
%
23
24,21
%
1 1,05%
III. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
1. Kết luận
Bộ môn Tin học tuy là môn học mới nhưng góp phần
không nhỏ vào đời sống và ứng dụng của bộ môn này
được áp dụng rộng rãi trong hầu hết các ngành nghề hiện
nay. Bộ môn này đòi hỏi học sinh tư duy trừu tượng cao
và có một niềm đam mê lớn, do đó việc tạo hứng thú cho
học sinh học trong từng tiết học là rất cần thiết cho mỗi
giáo viên khi đứng trên bục giảng.
Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào thuật toán sắp
xếp bằng tráo đổi giúp học sinh hứng thú hơn, hiểu và ghi
nhớ thuật toán này lâu hơn. Giúp học sinh học một cách
chủ động và tự giác trong tiết học.
2. Đề xuất
18
- Nhà trường cần đầu tư hơn nữa và sửa chữa thay mới
thường xuyên các đồ dùng dạy học
- Cần cho các tổ học chuyên đề, hội thảo ứng dụng
công nghệ thông tin vào giảng dạy.
Qua sáng kiến kinh nghiệm mong được sự góp ý của
các đồng nghiệp để được hoàn chỉnh hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn.
Xác nhận của thủ trưởng Thanh Hoá, ngày
10 tháng 4 năm 2013

Đơn vị Tôi xin cam đoan
đây là SKKN của
mình viết không sao chép nội
dung của người khác
Người
viết
19
Nguyễn
Thị Huệ

20
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Sách giáo khoa tin học 10 Hồ Sĩ Đàm
chủ biên
2. Sách giáo viên tin học 10 Hồ Sĩ Đàm
chủ biên
3. Hướng dẫn sử dụng Microsoft Power point- NXB
Thống Kê
4. Mạng Internet
5. Một số sáng kiến kinh nghiệm và ý kiến của đồng
nghiệp
21
MỤC LỤC
Trang
I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Lí do chọn đề tài 1
II. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH
NGHIỆM
2
1 Cơ sở lí luận 2

2. Thực trạng của đề tài 3
2.1. Thuận lợi 3
2.2.Khó khăn 3
3. Giải pháp và tổ chức thực hiện 4
3.1. Đối tượng nghiên cứu 4
3.2. Chuẩn bị 4
3.3. Nội dung tiết học 5
4. Kiểm nghiệm 10
III. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT 11
1. Kết luận 11
2. Đề xuất 11
22