Hiện tượng tự bốc nóng trong quá trình bảo quản hạt potx

Hiện tượng tự bốc nóng trong quá trình bảo quản
hạt
Nguyên nhân của quá trình tự bốc nóng là do sự tích
tụ nhiệt và ẩm khi nông sản hô
hấp trong quá trình bảo quản. Ngoài ra, còn do tính
dẫn nhiệt của hạt rất kém cũng như
tính tự động phân cấp, tính hấp phụ và tính tan rời
của hạt thúc đẩy quá trình bốc nóng
phát triển nhanh.
Bên cạnh đó, hoạt động của các loại sinh vật gây hại
trong khối nông sản cũng là
nguyên nhân gây nên hiện tượng này.
* Các loại hiện tượng bốc nóng
Quá trình bốc nóng của khối hạt không phải trong
cùng một lúc ở mọi nơi mà
thường chỉ bắt đầu ở một bộ phận, một khu vực nhất
định. Sau đó, dần dần dưới tác
dụng của hiện tượng khuếch tán nhiệt và ẩm mà lan
tràn ra toàn khối hạt. Có thể phân
loại một số hiện tượng bốc nóng như sau:
- Tự bốc nóng từng vùng: xảy ra ở một vùng nhất
định của khối hạt do tác động của
những hoạt động sinh lý không bình thường hoặc do
ngoại cảnh chi phối như mái kho
bị dột hoặc cũng có thể do tính tự động phân cấp mà
những hạt không đạt phẩm chất
tập trung lại.
- Tự bốc nóng tầng trên: Phát sinh ở tầng trên của
khối hạt. Hiện tượng này thường
xảy ra vào lúc giao mùa như nóng sang lạnh hay lạnh
sang nóng. Do nhiệt độ thay đổi

và do khối hạt có tính dẫn nhiệt kém nên nhiệt độ và
độ ẩm giữa các vùng của khối hạt
có sự chênh lệch dẫn đến sự tích tụ ẩm và nhiệt. Điều
này sẽ thúc đẩy những hoạt động
sinh lý của vật thể sống dẫn đến hậu quả là quá trình
tự bốc nóng diễn ra.
- Tự bốc nóng tầng dưới: thường xảy ra ở lớp hạt sát
nền kho. Vì nền kho thường
lạnh nên khi đổ hạt lên, lớp hạt sát nền sẽ nguội đi
nhưng các lớp bên trên vẫn còn
nóng nên hình thành nên những lớp có nhiệt độ khác
nhau. Tiếp đó, do tác dụng của
hiện tượng khuếch tán ẩm và nhiệt, hơi nước sẽ
ngưng tụ lại làm tạo điều kiện cho quá
trình tự bốc nóng tầng dưới xảy ra.
- Tự bốc nóng thành vỉa thẳng đứng: thường xảy ra ở
những lớp hạt dọc theo tường
kho. Do kết cấu của tường kho không đảm bảo chống
ẩm, chống nhiệt làm cho lớp hạt
sát tường bị ẩm và nóng. Rồi cũng như những nguyên
nhân nói trên mà hạt bị bốc
nóng. Hiện tượng này cũng có thể xảy ra do tính tự
động phân cấp mà các hạt không
đạt phẩm chất thường tập trung ở gần tường kho mà
phát sinh ra hiện tượng này.
- Tự bốc nóng toàn bộ: khi phát sinh một trong 4 hiện
tượng trên mà không phát
hiện và xử lý kịp thời thì chúng sẽ lan ra và làm cho
toàn bộ khối hạt bị bốc nóng.
Quá trình tự bốc nóng bao giờ cũng xuất phát từ nơi

có độ ẩm cao rồi sau đó mới
lan sang những nơi khác.
Quá trình tự bốc nóng diễn ra khác nhau đối với các
loại hạt khác nhau. Đối với hạt
dự trữ tinh bột thì quá trình này chỉ gồm 3 thời kỳ,
còn đối với hạt lấy dầu thì có đến 5
thời kỳ.
Hạt lấy bột
+ Thời kỳ 1: nhiệt độ khối hạt khoảng 24 ÷ 34oC.
Thời kỳ này nhiệt độ tăng chậm
và đều, khối nông sản chưa có thay đổi rõ rệt, chỉ có
hạt xanh và phôi hạt bị biến màu.
Khi nhiệt độ lên quá 28oC thì quá trình nhanh chóng
chuyển sang thời kỳ 2.
+ Thời kỳ 2: nhiệt độ khối hạt đạt 34 ÷ 38oC. Lúc
này, độ tan rời của khối hạt bắt
đầu giảm, khối hạt bắt đầu có mùi khét, vỏ hạt xẫm
lại, trên phôi hạt bắt đầu xuất hiện
khuẩn lạc nấm mốc. Thời kỳ này hạt hô hấp mạnh và
chất lượng hạt giảm nhanh.
+ Thời kỳ 3: nhiệt độ khối hạt từ 38 ÷ 50oC. Nhiệt độ
khối hạt tăng nhanh, hạt có
biểu hiện hư hỏng nặng như vỏ hạt bị đen, có mùi
hôi, độ tan rời giảm mạnh, nấm mốc
bắt đầu chết vì đây là giới hạn nhiệt độ của vi sinh
vật. Lúc này, chỉ còn hạt và vi sinh
vật ưa nhiệt hoạt động.