quản lý hoạt động hướng nghiệp cho học sinh dân tộc thiểu số trường thpt huyện lục ngạn, tỉnh bắc giang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM






LEO NHÂM BÌNH






QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH
DÂN TỘC THIỂU SỐ TRƢỜNG THPT HUYỆN LỤC NGẠN
TỈNH BẮC GIANG








LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thái Nguyên – 2013


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay đất nước ta đang chuyển sang một giai đoạn mới với sự phát triển mạnh mẽ
của khoa học kỹ thuật đang rất cần một nguồn nhân lực chất lượng cao đủ đáp ứng
cho sự nghiệp công nghiệp hoá- hiện đại hoá của đất nước. Nguồn nhân lực ấy ở đâu
ra và ta phải làm thế nào để có nguồn nhân lực chất lượng cao đó.
Để có một con người có sức khoẻ có tri thức có những kỹ năng nhất định về
nghề nghiệp và có những ước mơ hoài bão lớn lao không phải là ngày một ngày hai
mà là cả một quá trình lâu dài gian khổ với sự kết hợp của Gia đình  Nhà
trườngXã hội.
Khi sinh ra mỗi người đều có một năng khiếu riêng biệt mà tự nhiên đã ban
tặng. Ta phải làm gì để mỗi người đó bộc lộ được năng khiếu và rèn luyện để phát
huy được tối đa năng khiếu đó phục vụ cho lợi ích chung của xã hội.
Các cụ ta luôn truyền dạy : “ Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh” hay “Một nghề
thì sống, Đống nghề thì chết” những câu nói đó đã thể hiện rất rõ việc chọn nghề, rèn
luyện kỹ năng nghề, nghệ thuật hoá nghề, tinh thông nghề, tất cả những cái đó có
được khi ta chọn đúng nghề, đúng sở thích và là mảnh đất mầu mỡ để ta vùng vẫy,

sáng tạo thật sự bất công và đau đớn biết bao khi một người rất thích vẽ, thích làm
thơ mà lại không được làm mà phải đi làm thợ cơ khí, lỗi đó tại ai? Ta không thể đổ
lỗi cho nhà trường được mà chỉ trách cho việc hướng nghiệp cho các em làm chưa
tốt. Các em không được định hướng và tư vấn về nghề nghiệp về mọi vấn đề mà các
em quan tâm. Để tránh việc đó xảy ra ngay từ khi học tiểu học ta phải quan tâm đến
việc hướng nghiệp cho các em. Nhà trường không chỉ dạy chữ, dạy cách làm người
mà phải dạy nghề. Thông qua hướng nghiệp phải hình thành cho các em những kỹ
năng tối thiểu về nghề. Nhà trường không chỉ là trung tâm văn hoá giáo dục mà phải
là trung tâm thông tin, trung tâm đào tạo nguồn nhân lực cao. Sản phẩm của giáo dục,
của nhà trường phải là những con người có đức, có tài có sức khoẻ và có những kỹ
năng nhất định về nghề sẵn sàng tham gia vào mọi hoạt động của xã hội và hội nhập
quốc tế.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

3
Để làm tốt vấn đề hướng nghiệp cho học sinh trong những năm qua Đảng và
nhà nước ta đã luôn quan tâm đến yêu cầu và mục đích của việc giáo dục hướng
nghiệp.
Giáo dục hướng nghiệp là bộ phận của nội dung giáo dục phổ thông toàn diện
đã được xác định trong Luật giáo dục. Nghị quyết TW2 khoá VIII chỉ rõ: Trong giáo
dục phổ thông “Cần gắn với thực tiễn vùng, địa phương, đến sự tăng cường công tác
hướng nghiệp, đào tạo kỹ thuật lao động dạy nghề phổ thông và kỹ năng cần thiết
khác cho công việc trong nền kinh tế thị trường cho công cuộc công nghiệp hoá -
hiện đại hoá đất nước”. Chiến lược phát triển giáo dục và chủ trương đổi mới chương
trình giáo dục phổ thông hiện nay cũng nhấn mạnh đến yêu cầu tăng cường giáo dục
hướng nghiệp nhằm góp phần tích cực và có hiệu quả vào việc phân luồng học sinh,
chuẩn bị cho học sinh đi vào cuộc sống lao động hoặc được tiếp tục đào tạo phù hợp
với năng lực bản thân và nhu cầu xã hội.
“Muốn tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá, thắng lợi phải phát triển
mạnh sự nghiệp giáo dục và đào tạo, phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản

của sự phát triển nhanh và bền vững”. Đồng thời Nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII
cũng chỉ ra cho ngành Giáo dục và Đào tạo là: “Cần gắn chặt thực tiễn vùng địa
phương đến sự tăng cường công tác hướng nghiệp, đào tạo kỹ thuật lao động, dạy
nghề phổ thông và kĩ năng cần thiết khác cho công việc trong nền kinh tế thị trường,
trong công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước ”
Trong văn kiện Đại hội khoá IX của Đảng tiếp tục nhấn mạnh: phát huy tinh
thần độc lập suy nghĩ và sáng tạo của học sinh, đề cao năng lực tự học, tự hoàn thiện
học vấn và tay nghề. Thực hiện phương châm “Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp
với lao động sản xuất; Nhà trường gắn liền với đời sống xã hội”. Coi trọng công tác
giáo dục hướng nghiệp và phân luồng học sinh THPT chuẩn bị đi vào lao động nghề
nghiệp.
Những khó khăn trong việc chọn nghề của HS đặc biệt việc chọn nghề của
HSDTTS.
HN của nhà trường, gia đình, xã hội chưa đáp ứng với yêu cầu.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

4
Chọn nghề chưa phù hợp có HS khi tốt nghiệp các trường chuyên nghiệp
không tìm được việc làm.
Các vùng xa sôi hẻo lánh HS không được tiếp xúc với các phương tiện thông
tin đại chúng, khó khăn trong chọn nghề.
Qua những lý do đã phân tích ở trên, qua thực tiễn quản lý hoạt động giáo dục
hướng nghiệp ở các trường THPT Lục Ngạn nói chung trường THPT Lục Ngạn số 4
nói riêng huyện tỉnh Bắc giang tôi đã mạnh dạn tiến hành nghiên cứu " Quản lý hoạt
động hướng nghiệp cho học sinh dân tộc thiểu số trường THPT huyện Lục Ngạn tỉnh
Bắc giang " với hy vọng đóng góp một phần nhỏ vào việc nâng cao nhận thức nghề
nghiệp cho học sinh THPT.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn công tác quản lý HĐ hướng nghiệp cho
học sinh tôi đề xuất biện pháp quản lý HĐ hướng nghiệp cho học sinh dân tộc thiểu

số trong dự định chọn nghề của học sinh THPT Lục Ngạn số 4 huyện Lục Ngạn để
đáp với yêu cầu của thị trường lao động.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động hướng nghiệp cho học sinh dân tộc thiểu số trường trung học
phổ thông huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang.
4. Giả thuyết khoa học
Trong giáo dục hướng nghiệp nhà trường trung học phổ thông của huyện Lục
Ngạn tỉnh Bắc Giang đã có ít nhiều cố gắng, song vẫn còn nhiều hạn chế. Nếu đề xuất
được quản lý hoạt động hướng nghiệp phù hợp thì sẽ giúp cho việc lựa chọn nghề của
học sinh đúng đắn hơn.
5. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
5.1. Chủ thể quản lý là Hiệu trưởng trườngTHPT
5.2. Nội dung nghiên cứu GDHN
GDHN được thông qua các con đường
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

5
- Hƣớng nghiệp qua hoạt động dạy học các môn văn hóa
- Hƣớng nghiệp qua hoạt động dạy học môn công nghệ
- Hƣớng nghiệp qua hoạt động dạy học giáo dục hƣớng nghiệp
- Hƣớng nghiệp qua hoạt động tham gia ngoại khóa, các phƣơng tiện
thông tin đại chúng và các tổ chức xã hội.
Đề tài chỉ nghiên cứu Quản lý hoạt động hướng nghiệp cho học sinh dân
tộc thiểu số trường trung học phổ thông huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang
5.3. Địa bàn nghiên cứu các trường trung học phổ thông huyện Lục Ngạn
tỉnh Bắc Giang
5.4. Thời gian Lấy số liệu thực tế ba năm học gần đây

5.5. Khách thể khảo sát (Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, Giáo viên, học sinh,
Phụ huynh)
(08 Cán bộ quản lý, 77 giáo viên và 20 phụ huynh, 50 học sinh).
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luân quản lý HĐ hướng nghiệp ở trường THPT.
- Tìm hiểu thực trạng quản lý HĐ hướng nghiệp trường THPT Lục Ngạn số 4.
- Đề xuất các biện pháp quản lý HĐHN, ở trường THPT Lục Ngan số 4 giúp
học sinh lựa chọn nghề một cách phù hợp, với năng lực và nguyện vọng của bản thân.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung cơ
bản của luận văn thể hiện 3 chương.
Chƣơng 1. Cơ sở lí luận về quản lý hoạt động hƣớng nghiệp cho học sinh
trung học phổ thông
Chƣơng 2. Thực trạng công tác quản lý HĐHN của Hiệu trƣởng trƣờng
THPT Lục Ngạn số 4
Chƣơng 3. Biện pháp quản lý hoạt HĐHN cho học sinh dân tộc thiểu số ở
trƣờng trung học phổ thông huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

6
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HƢỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan một số công trình nghiên cứu về hƣớng nghiệp
1.1.1. Sơ lược tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
Trong cuộc sống của mỗi người, nhất là ở tuổi thanh niên, ai cũng phải chọn
cho mình một nghề nghiệp ổn định phù hợp với mình nhất. Song nghành nghề thì

nhiều, làm sao biết nghề nào phù hợp nhất với mình và nghề đó đáp ứng được yêu
cầu của thị trường lao động, đây là vấn đề không đơn giản với mỗi người. Để lựa
chọn nghề thành công, mỗi cá nhân phải xem xét, so sánh, đánh giá khả năng của
mình với yêu cầu của nghề xem có phù hợp không? Nhưng như vậy vẫn chưa đủ cho
một quyết định đúng đắn, vì cần có quá trình trải nghiệm thì mới có đáp án đúng cho
sự lựa chọn. Tiếc rằng, không phải lúc nào ở đâu mỗi người đều có thể tiến hành
được các trải nghiệm của mình. Vì thế, việc điều chỉnh, hướng dẫn cho mỗi cá nhân
lựa chọn đúng nghề của mình là trách nhiệm của công tác hướng nghiệp.
Trên thế giớ đã có nhiều tác giả với nhiều công trình nghiên cứu về hướng
nghiệp. Năm 1949 cuốn sách “ Hướng nghiệp chọn nghề” với nội dung đề cập tới
vấn đề phát triển đa dạng của nghề nghiệp do sự phát triển công nghiệp. Khi ấy người
ta nhận thấy rằng, hệ thống nghề nghiệp đã phức tạp, sự chuyên môn hóa vượt lên
hản so với giai đoạn phát triển công nghiệp và thủ công nghiệp. Trên cơ sở đó, quấn
sách khẳng định tính cấp thiết phải giúp đỡ thanh thiếu niên, học sinh đi vào “Thế
giới nghề nghiệp” nhằm sử dụng có hiệu quả lực lượng lao động trẻ.
Các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học sư phạm ở Viện Hàn lâm
Khoa học giáo dục Cộng hòa Dân chủ Đức (APW – DDR ) như Himrpran Kiewer,
Wlrich Viêt, D. Marchwidr đã đề cập đến các vấn đề cơ sở khoa học của tổ chức hoạt
động dạy học lao động nghề nghiệp cho học sinh. Các tác giả đã đưa ra các phương
thức: “ Phối hợp chặt giữa Trung tâm giáo dục kỹ thuật tổng hợp và các trường phổ
thông trong việc lập kế hoạch tực tập cho học sinh phổ thông”. Vấn đề dạy học lao
động nghề nghiệp đã được nhiều nhà giáo dục nổi tiếng thuộc tổ chức nghiên cứu về
lao động, kỹ thuật và kinh tế trong hoạt động dạy học của cộng hòa Liên bang Đức (
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

7
GATWU - BRU) nghiên cứu. Các công trình nghiên cứu đã làm sáng tỏ về nội dung,
phương pháp, hình thức tổ chức dạy học lao động nghề nghiệp. Hoạt động dạy học
lao động – Kỹ thuật- Kinh tế không chỉ có ý nghĩa quan trọng đối với các môn học
khác, mà còn là bộ phận cấu thành của giáo dục trung học phổ thông.Bởi vì, nó tạo

điều kiện cho học sinh phát triển thành những con người trưởng thành trong cuộc
sống lao động xã hội.
Magumi Nishno ở Viện Nghiên cứu giáo dục Nhật Bản đã nghiên cứu vấn đề
bồi dưỡng tri thức và những kỹ năng cơ bản của những nghành nghề cần thiết cho
học sinh phổ thông. Theo tác giả, học sinh trung học phổ thông phải được “Bồi
dưỡng tri thức và kỹ năng cơ bản của những nghành nghề cần thiết trong xã hội, có
thái độ tôn trọng đối với lao động và có khả năng chọn nghành nghề tương lai phù
hợp với mỗi cá nhân”. Giáo dục Nhật Bản từ lâu đã chú ý vấn đề hoàn thiện nội
dung, hình thức dạy học kỹ thuật nhằm cung cấp tri thức, rèn luyện kỹ năng lao động
nghề nghiệp và phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh phổ thông. Chính vì vậy ở
Nhật Bản trong những năm qua, nhiều cuộc cải cách giáo dục đã được cải cánh nhằm
mục đích đảm bảo cho giáo dục phổ thông đáp ứng được các yêu cầu phát triển kinh
tế của đất nước.
Jarques Đelors, Chủ tịch ủy ban quốc tế độc lập về Giáo dục cho thế kỷ XXI
của UNESCO khi phân tích “Những trụ cột của giáo dục” đã viết: “Học tri thức, học
làm việc, học cách chung sống và học cách tồn tại đó là bốn trụ cột mà Ủy ban đã
trình bầy và minh họa như những nề tảng của giáo dục”. Theo tác giả vấn đề hướng
nghiệp, học nghề của học sinh phổ thông là trụ cột thứ hai. Tác giả đã nhấn mạnh
việc học sinh có cơ hội phát triển năng lực của mình bằng cách tham gia các hoạt
động nghề nghiệp song song với việc học van hóa.
Trong bài viết: “Cơ sở lý luận của hướng nghiệp và cấu trúc hướng nghiệp
trong trường phổ thông” đọc tại hội thảo: “Giáo dục phổ thông hướng nghiệp nền
tảng để phát triển nguần lực đi vào công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước “ . PGS-
TS Đặng Danh Ánh đã trích một đoạn trong tác phẩm của Các Mác: “… Khả năng
lựa chọn nghề nghiệp là mặt ưu việt của con người trước những tồn tại khác của thế
giới, nhưng đồng thời việc lựa chọn ấy lại là hành động có thể tiêu diệt cuộc sống
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

8
của họ, làm tiêu tan mọi dự định của họ và làm cho họ bất hạnh. Do vậy việc lựa

chọn này cần phải đắn đo, suy nghĩ, đó là trách nhiệm đầu tiên của thanh niên khi
bước vào đời…”.
Có nhiều định nghĩa về hướng nghiệp, song có thể lấy khái niệm về hướng
nghiệp đưa ra tại hội nghị những người đứng đầu cơ quan giáo dục nghề nghiệp các
nước xã hội chủ nghĩa họp tháng 10 năm 1980 tại thủ đô La Habana của Cu Ba:
“Hướng nghiệp là hệ thống những biện pháp dựa trên cơ sở tâm lý học, Sinh lý học,
Y học và nhiều khoa học khác để giúp đỡ học sinh chọn nghề phù hợp với nhu cầu xã
hội, đồng thời thỏa mãn tối đa nguyện vọng, thích hợp với những năng lực, sở trường
và điều kiện tâm sinh lý cá nhân, nhằm mục đích phân bổ hợp lý và sử dụng có hiệu
quả nhất lực lượng lao đông dự trữ có sẵn của đất nước”.
Nhìn chung các công trình nghiên cứu về hoạt động hướng nghiệp ở nước
ngoài đều chú ý việc xác định rõ mục tiêu nội dung, phương pháp, cơ sở vật chất kỹ
thuận nhằm nâng cao hiệu quả công tác hướng nghiệp cho học sinh và thanh thiếu
niên. Tuy nhiên, các công trình khoa học nghiên cứu về hướng nghiệp trước đây trên
thế giới chưa đi sâu tìm kiếm các giải pháp, xây dựng mô hình có hiệu quả, đặc biệt
là mô hình quản lý công tác hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông.
1.1.2. Sơ lược tình hình nghiên cứu trong nước
Vào những năm 1980 của thế kỷ XX, trong Viện Khoa học giáo dục và Viện
khoa học dậy nghề trước kia (nay là Viện khoa học giáo dục Việt Nam) đã có hai
nhóm ( Nhóm thứ nhất do giáo sư Phạm Tất Dong đứng đầu, nhóm thứ hai do phó
giáo sư Đặng Danh Ánh đứng đầu) chuyên nghiên cứu về giáo dục hướng nghiệp.
Những sản phẩm nghiên cứu của họ là cơ sở để ngày 19/3/1981, thủ tướng chính phủ
đã ký quyết định số 126/CP về “Công tác hướng nghiệp trong trường phổ thông và
sử dụng hợp lí học sinh tốt nghiệp ra trường”. Đây là cơ sở pháp lí đầu tiên của Nhà
nước ta về công tác hướng nghiệp cho học sinh phổ thông, từ khi có nghị quyết
126/CP, giáo dục hướng nghiệp phát triển mạnh mẽ ở hầu hết các trường cấp 2, cấp
3: nhiều trường đã có phòng hướng nghiệp, nhiều lớp đã có góc hướng nghiệp, nhiều
cá nhân đã có công trình nghiên cứu về hướng nghiệp. Đến năm 1990, trung tâm lao
động hướng nghiệp đã được thành lập trực thuộc Bộ giáo dục và Đào tạo nhằm giúp
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

9
Bộ xây dựng, quản lí và chỉ đạo việc thực hiện chương trình giáo dục và hướng
nghiệp cho học sinh phổ thông.
Sau thời gian dó nhiều nguyên nhân khác nhau, công tác hướng nghiệp bị lu
mờ dần nhường chỗ cho việc dạy thêm, học thêm, tạo thành cuộc chạy đua vào các
trường Cao đảng, Đại học, kéo theo nhiều tiêu cực và không ít hành động vi phạm
chuẩn mực đạo đức và pháp luật.
Trước tình hình đó, từ Đại hội VIII [19]-1996, Đại hội IX [20]-2001 đến Đại
hội XI [21]-2006 Trung ương Đảng luôn nhấn mạnh đến tăng cường công tác hướng
nghiệp. Để tăng cường chủ trương của Đảng về công tác hướng nghiệp, ngay từ năm
2002, Bộ giáo dục và đào tạo đã xây dựng lại chương trình giáo dục hướng nghiệp
cho học sinh phổ thông từ lớp 9 đến lớp 12. Bộ cũng đã tổ chức nhiều lớp tập huấn
cho giáo viên các trường thí điểm trong toàn quốc để làm công tác hướng nghiệp đã
được triển khai đại trà ở lớp 9 và lớp 10 trong cả nước.
Năm 2001, Trung tâm lao động – Hướng nghiệp trực thuộc Bộ giáo dục và đào
tạo đã phát hành cuốn: “Nội dung sinh hoạt hướng nghiệp cho học sinh phổ thông”;
Năm 2003 phát hành hai cuốn: “Hướng dẫn tổ chức sinh hoạt hướng nghiệp cho học
sinh phổ thông” và “Sinh hoạt hướng nghiệp cho học sinh phổ thông”. Năm 2004
phát hành tiếp cuốn “Hướng dẫn của phòng tư vấn hướng nghiệp”, “Hướng dẫn sử
dụng một số công cụ trong tư vấn hướng nghiệp”, “Họa đồ nghề” và cuốn “Giáo
dục hướng nghiệp và giáo dục nghề phổ thông”.
1.2. Một số vấn đề lý luận về GDHN
1.2.1. Giáo dục hướng nghiệp
Lý luận về giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông đã được nghiên cứu
tương đối cơ bản và hệ thống, Quan điểm mới về giáo dục hướng nghiệp, Hướng
nghiệp trong trường Phổ thông, Quyết định ban hành quy chế tổ chức hoạt động trung
tâm kỹ thuật tổng hợp - hướng nghiệp, Giáo trình công tác hướng nghiệp trong nhà
trường Phổ thông , Bối cảnh của việc xây dựng chiến lược phát triển nguồn lực và
công tác hướng nghiệp.

Trong trường phổ thông, hướng nghiệp vừa là hoạt động dạy của giáo viên,
vừa là hoạt động học của học sinh. Nói như vậy có nghĩa là trong công tác hướng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

10
nghiệp, giáo viên là người tỏ chức, hướng dẫn còn học sinh là người chủ động tham
gia vào hoạt động để tiếp cận với nghề nghiệp. Kết quả cuối cùng của quá trình
hướng nghiệp là sự quyết định của học sinh trong lựa chọn nghề nghiệp tương lai.
“ Hướng nghiệp là một hình thức hoạt động dạy của thày và hoạt động học
của trò. Với tư cách là hoạt dạy của thày, hướng nghiệp, hướng nghiệp được coi là
công việc của tập thể giáo viên, tập thể sư phạm có mục đích giáo dục học sinh trong
việc chọn nghề, giúp các em tự quyết định nghề nghiệp tương lai trên cơ sở phân tích
khoa học về năng lực, hứng thú của bản thân và nhu cầu năng lực của các nghành
sản xuất trong xã hội”. [3, tr. 43]
Như vậy, hướng nghiệp là quá trình hướng dẫn chọn nghề, quá trình chuẩn bị
cho thế hệ trẻ đi vào lao động sản xuất xã hội.
Hướng nghiệp là quá trình tác động của của gia đình, nhà trường và xã hội
trong đó nhà trường đóng vai trò chủ đạo nhằm hướng dẫn và chuẩn bị cho thế hệ trẻ
sãn sàng đi vào lao động ở các nghành nghề tại những nơi xã hội đang cần phát triển,
đồng thời lại phù hợp với hứng thú, năng lực cá nhân.
Hướng nghiệp cho học sinh Phổ thông là bước khởi đầu quan trọng trong quá
trình phát triển nguồn nhân lực. Trên bình diện cá nhân, hướng nghiệp là hệ thống các
biện pháp dựa trên cơ sở tâm lý học, sinh lý học, giáo dục học, xã hội học và nhiều
khoa học khác để giúp học sinh chọn nghề phù hợp với nhu cầu của xã hội, đồng thời
thỏa mãn tối đa nguyện vọng, thích hợp với năng lực, sở trường và điều kiện tâm lý
cá nhân để học có thể phát triển tới đỉnh cao trong nghề nghiệp, cống hiến được nhiều
cho xã hội cũng như tạo lập được cuộc sống tốt đẹp cho bản thân. Trên bình diện vĩ
mô xã hội, hướng nghiệp nhằm phân bố hợp lý và sử dụng có hiệu quả nhất nguồn
nhân lực, vốn quý của đất nước để phục vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội, mang lại
phồn vinh cho đất nước.

Từ những khái niệm trên có thể rút ra khái niệm chung về hoạt động giáo dục
hướng nghiệp là hệ thống các biện pháp giáo dục của nhà trường, gia đinh, xã hội
nhằm chuẩn bị cho thế thế hệ trẻ tư tưởng, tâm lý, tri thức, kỹ năng …để học sãn sàng
đi vào nghành nghề, và lao động sản xuất cuộc sống. Hoạt động giáo dục hướng góp
phần phát huy năng lực, sở trường của từng người đồng thời cũng góp phần điều
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

11
chỉnh nguyện vọng cá nhân sao cho phù hợp với nhu cầu phân công lao động trong xã
hội. Có thể nói ngắn gọn hoạt động hướng nghiệp là hướng dẫn cho học sinh ngay khi
còn ngồi trên ghế nhà trường sớm có ý thức về một nghề lao động mà sau này họ sẽ
chọn.
Nhiệm vụ , mục tiêu giáo dục hướng nghiệp ở trung học phổ thông
Nhiệm vụ hướng nghiệp ở các trường Phổ thông đã được ghi rõ trong Quyết định
126/CP ngày 19 tháng 3 năm 1982 của Hội đồng Chính Phủ về “ Công tác hướng
nghiệp trong các trường Phổ thông và việc sử dụng học sinh trong các cấp Phổ thông
cơ sở và Phổ thông trung học tốt nghiệp ra trường” bao gồm:
1. Giáo dục thái độ đúng đắn với lao động và nghề nghiệp.
2. Tổ chức cho học sinh thực tập làm quen với một số nghề :
3. Tìm hiểu năng khiếu, khuynh hướng nghề nghiệp của từng học sinh để
khuyến khích, hướng dẫn, bồi dưỡng khả năng nghề nghiệp thích hợp.
4. Động viên, hướng dẫn học sinh đi vào những nghề, những nơi cần lao động
trẻ có văn hóa.
Về mục tiêu của giáo dục hướng nghiệp trong trường Phổ thông, Bộ giáo dục
và Đào tạo đã xây dựng và ban hành nội dung chương trình hoạt động giáo dục
hướng nghiệp ở trường trung học Phổ thông với mục tiêu:
1. Giúp học sinh có những tri thức và phát triển kinh tế của đất nước và địa
phương, về thế giới nghề nghiệp thị trường lao động và hệ thống đào tạo ở Việt nam.
2. Phát triển ở các em khả năng đánh giá bản thân khi chọn nghề, phân tích và
lựa chọn đúng hướng đi sau khi tốt nghiệp trung học Phổ thông.

3. Góp phần thuận lợi vào việc phân luồng học tập và lao động sản xuất sau
khi tốt nghiệp trung học Phổ thông.
Những nhiệm vụ mục tiêu nêu trên được triển khai trong thực tiễn hoạt động
giáo dục hướng nghiệp ở các trường Phổ thông bằng những nội dung cụ thể. Quan
điểm về nội dung giáo dục hướng nghiệp hiện nay bao gồm: “ làm cho học sinh có
được hiểu biết về nội dung của một nghề và những yêu cầu của nghề đòi hỏi con
người phải có nghiên cứu những đặc điểm tâm lý – sinh lý của học sinh; giúp học
sinh chọn nghề giúp học sinh nắm vững nghề và hình thành khả năng thích ứng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

12
nghề” [13]. Về lâu dài, trên bình diện xã hội muốn làm tốt nhiệm vụ hướng nghiệp
cần thực hiện cả ba nội dung có quan hệ chặt chẽ là (1) định hướng nghề (2) tư vấn
nghề; (3) tuyển chọn nghề. Trong nhiều tài liệu, giáo trình giáo dục học [17] đã phản
ánh sơ đồ về mối quan hệ giữa các nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp




1

1
2


2 3 3

Sơ đồ1.1 : Tam giác hướng nghiệp
Các nội dung: Định hướng nghề; tư vấn nghề và tuyển chọn nghề quan hệ chặt
chẽ với nhau, hỗ trợ lẫn nhau nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ giáo dục hướng
nghiệp.
Trong trường Phỏ thông, theo mục tiêu, nhiệm vụ của giáo dục hướng nghiệp
mà nội dung của giáo dục hướng nghiệp được tập trung chủ yếu ở hai nội dung chính
là định hướng nghề nghiệp và tư vấn nghề nghiệp. Bằng việc thực hiện hai nội dung
này, giáo dục hướng nghiệp ở trường Phổ thông bước đầu góp một phần nào đó cho
việc tham gia tuyển chọn nghề nghiệp sau này của học sinh.
- Định hướng nghề nghiệp
Đặc điểm yêu cầu
của các ngành nghề
ở địa phương mà xã
hội đang cần
Tình hình phân công
lao động, cơ cấu lao
động, nhu cầu nhân lực
địa phương và xã hội
Đặc điểm về phẩm
chất, nhân cách,
tâm sinh lý cửa
từng học
Tuyên truyền định
hướng nghề nghiệp
Tư vấn nghề
Tuyển
chon nghề
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

13
Công việc chủ yếu của định hướng nghề nghiệp là thông tin về sự phát triển
của các nghề trong xã hội, đặc biệt là các nghề đang có nhu cầu nhân lực một cách
cấp thiết về những yêu cầu tâm lý và sinh lý của các nghề đang dặt ra, về tình hình
phân công lao động xã hội, về hệ thống trường dạy nghề. Đối tượng tác động chủ yếu
là học sinh, nhưng đôi khi người ta cũng phải cung cấp những thông tin nói trên cho
cha mẹ học sinh nhằm mục đích phối hợp hướng nghiệp cho trẻ em một cách thống
nhất. Các phòng hướng nghiệp của nhiều trường Phổ thông hiện nay đang làm nhiệm
vụ thông tin nghề nghiệp là chủ yếu.
Sau khi cung cấp cho học sinh thông tin nghề nghiệp, người ta thường tiến
hành nhiều biệp pháp làm cho các em có những điều kiện làm quen với một số nghề,
tham gia lao động một số buổi với các nghề đó. Đây là cách thử sức cần thiết đẻ qua
đó, mỗi học sinh tự kiểm nghiệm hứng thú, năng lực của bản thân mình, từ đó có thể
hình thành sơ bộ những kết luận về sự phù hợp nghề của mình.
Quá trình thông tin nghề nghiệp cần phải tuân thủ, đáp ứng các yêu cầu sau
đây:
+ Giúp cho trẻ em định hướng vào những nghề cần phát triển, đặc biệt là
những nghề ở địa phương.
+ Gây hứng thú nghề nghiệp ở học sinh, từng bước xóa bỏ những kiến thức,
những quan điểm lệch lạc về một số nghề trong xã hội.
Tạo điều kiện để học sinh phát triển năng lực kỹ thuật tưng ứng với hứng thú
nghề nghiệp đang hình thành.
+ Làm cho mỗi học sinh có thái độ đúng đối với lao động nghề nghiệp biết tôn
trọng người lao động và có ý thức bảo vệ của công, bảo vệ thành quả lao động của
người khác.
- Tư vấn nghề nghiệp
Đây là hình thức tác động hướng nghiệp thông qua sự góp ý và lời khuyên của nhà
chuyên môn đối với việc lựa nghề. Thông thương, người ta thành lập những ban tư
vấn nghề nghiệp trong trường học hoặc trung tâm tư vấn nghề nghiệp ngoài nhà
trường. Tại đó,người ta nghiên cứu theo dõi sự phát triển và những đặc điểm tâm –

sinh lý của học sinh đối chiếu những đặc điểm đó với yêu cầu của các nghề rồi giới
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

14
thiệu một số nghề nên chọn. Người làm công tác tư vấn lập sổ hướng nghiệp cho
từng học sinh, trong đó có đủ các mục cần thiết liên quan đến việc chọn nghề. Sau
mỗi lần tiếp xúc với học sinh người làm tư vấn ghi lại những gì cần thiết để cuối
cùng, trên cơ sở đó mà cho học sinh những lời khuyên chọn nghề bổ ích, thiết thực.
Trong nhiều trường hợp, người làm công tác tư vấn đặt mối quan hệ mật thiết
với gia đình để cuối cùng phối hợp tới học sinh, làm cho những lời khuyên chọn nghề
có “ trọng lượng” hơn. Hiện nay tư vấn hướng nghiệp cần định hướng cho học sinh
tìm hiểu, nhận thức và rèn luyện phẩm chất, năng lực chung, thiết yếu nhất của nghề
nghiệp và cuộc sống xã hội.
- Tuyển chọn nghề nghiệp
Tuyển chọn nghề nghiệp có liên quan mật thiết với công việc định hướng cũng
như tư vấn nghề nghiệp. Thực chất của tuyển chọn nghề nghiệp là căn cứ vào nhu cầu
nhân lực của một nghề cụ thể mà đi từ những người có đặc điểm nhân cách phù hợp.
Trong trường Phổ thông, mọi việc thuộc lĩnh vực tư vấn nghề nghiệp lại phải tạo ra
những cứ liệu cần để tạo những điều kiện thuận lợi cho việc tuyển chọn nghề nghiệp
sau này.
Các con đường giáo dục hướng nghiệp ở trung học Phổ thông
Giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường Phổ thông nhằm: “bồi dưỡng hướng
dẫn học sinh chọn nghề phù hợp với thể lực và năng khiếu của cá nhân” như mục
đích nêu trên. Vì vậy, trong nhà trường Phổ thông, công tác hướng nghiệp được thực
hiện qua bốn con đường chủ yếu sau:
- Hướng nghiệp qua hoạt động dạy học các môn văn hóa
- Hướng nghiệp qua hoạt động dạy học môn công nghệ
- Hướng nghiệp qua hoạt động dạy học giáo dục hướng nghiệp
- Hướng nghiệp qua hoạt động tham gia ngoại khóa, các phương tiện thông tin
đại chúng và các tổ chức xã hội.

Mỗi con đường nêu trên có những tác dụng nhất định đối với việc thực hiện
mục đích hướng nghiệp trong hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo các chủ đề
hướng nghiệp là con đường cơ bản.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

15
Quá trình lĩnh hội kiến thức nằm trong các bộ môn khoa học cơ sở là một
trong những con đường hình thành, phát triển khuynh hướng sở trường của học sinh,
hình thành ở các em những cơ sở khoa học của nghề nghiệp tương lai. Vì thế nội
dung tài liệu học tập các môn học có thể và cần được sử dụng vào công tác hướng
nghiệp. Tài liệu học tập góp phần cung cấp cho học sinh những cơ sở khoa học của
các nghề nghiệp xã hội khác nhau, giới thiệu các ngành nghề khác nhau trong nề
kinh tế quốc dân, định hướng các giá trị nghề nghiệp các tri thức và kỹ năng nghề
nghiệp. Người giáo viên trong khi truyền thụ cho học sinh hệ thống các kiến thức Phổ
thông, còn có nhiệm vụ chỉ rõ ý nghĩa của kiến thức đối với việc nắm vững nghề
nghiệp phổ biến và quan trọng của nề kinh tế quốc dân.
Trong các giờ Sinh học, Vật lý, Toán học học sinh không chỉ lĩnh hội kiến
thức, kỹ năng về môn học mà còn có thể tiếp xúc với những lĩnh vực hoạt động có
liên quan, ứng dụng những tri thức khoa học này vào các lĩnh vực trong nề kinh tế
của đất nước. Các môn học về giáo dục công dân còn tạo điều kiện cho học sinh các
em quen biết gặp gỡ với con người lao động. Tất nhiên mỗi môn học giải quyết một
góc độ của vấn đề thông qua đặc trưng vốn có của nội, chương trình về cấu trúc môn
học và về mối quan hệ có tính hệ thống, logic giữa các môn. Người giáo viên bộ môn
phải biết tận dụng thế mạnh của bộ môn mình mà lồng ghép nội dung giáo dục hướng
nghiệp cho phù hợp.
Hướng nghiệp trong quá trình dạy các môn học ở trường Phổ thông là một
việc rất khó khăn vì thiếu chỉ dẫn cụ thể về phương pháp tiến hành, biện pháp thực
hiên. Đặc biệt ở nước ta, khi công tác hướng nghiệp còn đang là việc mới mẻ, kinh
nghiệm chưa nhiều, lại chưa có đội ngũ giáo viên được đào tạo giáo dục hướng
nghiệp. Tuy nhiên, với quan điểm cho rằng dạy học là phương tiện cơ bản của công

tác giáo dục và giáo dưỡng trong nhà trường Phổ thông các cấp, chúng ta có thể nhận
thấy một số quan điểm cần lưu ý khi triển khai cách hướng nghiệp thông qua các môn
học như sau:
+ Bản thân những kiến thức trong môn học mà học sinh lĩnh hội sẽ tạo thành
nền móng cho sự tiếp thu kiến thức nghề nghiệp, bởi vì đó là hệ thống tri thức cơ bản,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

16
chung nhất được tất cả các nghành nghề lấy đó là điểm tựa để bồi đắp dần tri thức
chuyên ngành, tay nghề cho học sinh ở giai đoạn tiếp theo.
+ Nội dung kiến thức Phổ thông bên cạnh những kiến thức có liên quan đến bộ
môn còn bao gồm trong đó một lượng thông tin khá phong phú có liên quan đến nghề
nghiệp. Trong quá trình dạy học các môn học, nếu giáo viên biết khai thác những tri
thức về nghề nghiệp có liên quan đến môn học của mình sẽ có tác dụng hướng nghiệp
to lớn. Đó là những tri thức có liên quan đến nghề nghiệp cơ bản trong xã hội, tri thức
đối với lao động, về cách thức tiến hành một hoạt động lao động cụ thể. Chẳng hạn,
những tri thức về công cụ và phương tiện lao động cụ thể được trình bầy trong môn
Vật lý (giới thiệu các loại máy móc có liên quan đến môn học); tri thức về công cụ
phương tiện tư duy trong quá trình lao động được giới thiệu trong môn Toán; về biến
đổi nguyên vật liệu môn Hóa học; lao động biến đổi vật chất hữu cơ môn Sinh học;
quan hệ giữa con người với tự nhiên trong lao động Văn học điều kiện tự nhiên xã
hội, quá trình lao động môn Địa lý Lịch sử. Vì thế khi thực hiện các môn học trong
nhà trường Phổ thông, người giáo viên cần dựa vào những đặc trưng của bộ môn để
hình thành cho học sinh những tri thức về tiềm năng của đất nước, thành tựu của nhân
dân lao động, sự phát triển các ngành nghề nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp then
chốt. Giáo dục ý thức chọn ngành chon nghề đúng đắn, tinh thần sẵn sàng đi vào các
ngành nghề đang cần phát triển để xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
+ Đặc biệt qua các phân môn kỹ thuật Phổ thông giới thiệu cho học sinh các
nghề cơ bản có liên quan trực tiếp đến môn học và tổ chức cho học sinh thực hành kỹ
thuật sản xuất trong những ngành nghề đó. Các phân môn kỹ thuật phục vụ giới thiệu

cho học sinh ngành dệt, ngành may, chế biến thực phẩm, các nghề thuộc lĩnh vực
phục vụ. …
Tổ chức lao động sản xuất trong nhà trường là biện pháp rất quan trọng để
thực hiện giáo dục hướng nghiệp. Qua lao động sản xuất có tác dụng giáo dục quan
điểm thái độ, ý thức lao động cho học sinh, trên cơ sở đó giáo dục ý thức đúng đắn
đối với nghề nghiệp, tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc với nghề và lao động trong
các dạng nghề nghiệp khác nhau, phát triển hứng thú, năng lực của học sinh đối với
một dạng lao động nhất định, hướng dẫn học sinh lựa chọn nghề nghiệp với yêu cầu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

17
phát triển kinh tế và phù hợp với năng lực của bản thân. Giáo dục lao động trong nhà
trường góp phần hình thành tri thức, kỹ năng và thái độ đúng đắn với nghề nghiệp
cho học sinh.
Hoạt động ngoại khoá cũng là một trong những con đường giáo dục hướng
nghiệp, ảnh hưởng ngoại khóa đối với học sinh một cách tự nhiên, hình thành hứng
thú phát huy được tính tích cực độc lập trong tham gia của học sinh vào các hoạt
động hướng nghiệp.
Tuy nhiên hướng nghiệp qua môn học và lao động sản xuất, hoạt động ngoại
khóa không thể tiến hành một hệ thống mà chỉ tiến hành trong các chương, bài có liên
quan trực tiếp đến ngành, nghề. Hướng nghiệp qua hoạt động hướng nghiệp sẽ khác
phục được những hạn chế đó, vì qua hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho phép giới
hạn ngành nghề một cách hệ thống và đầy đủ hơn nhằm làm cho học sinh có những
hiểu biết khái quát về cơ cấu của nền kinh tế quốc dân, vị trí, nhiệm vụ của ngành
nghề chủ yếu và cơ bản của đất nước, của địa phương cùng với những yêu cầu cơ bản
của nghề đối với lao động về phẩm chất, tính cách, năng lực, thể chất.
Giáo dục hướng nghiệp trong trường Phổ thông được thực hiện bởi nhiều hình
thức đa dang, linh hoạt. Các hình thức đó là:
- Giới thiệu cho học sinh những ngành nghề đang cần nhân lực, nhất là những
nghề nằm trong kế hoạch phát triển của đất nước cũng như ở địa phương; đồng thời,

giới thiệu cho học sinh những yêu cầu tâm lý và sinh lý, kiến thức, kỹ năng, phẩm
chất của những nghề đó.
- Tổ chức cho học sinh tham quan sản xuất ở nhà máy, xí nghiệp, công trường,
nông trường… nhằm giúp cho học sinh có những hiểu thêm về nghề đang cần tìm
hiểu.
- Cho học sinh tiếp xúc với những đại biểu ưu tú của các ngành sản xuất, qua
đó, cho học sinh tìm hiểu thêm về người lao động trong ngành nghề.
- Tổ chức những buổi tọa đàm về nghề nghiệp tương lai, những diễn đàn về
việc chọn nghề, những buổi dạ hội có tính chất chuyên đề tìm hiểu nghề.
Như vậy hoạt động giáo dục hướng nghiệp là con đường quan trọng, có ưu thế
hơn so với các con đường khác trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Phổ thông.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

18
Thông qua quá trình tổ chức hướng dẫn giáo viên, học sinh tích cực tham gia các hoạt
động học tập nghiên cứu nhằm lĩnh hội một cách hệ thống các thông tin về phát triển
các lĩnh vực ngành nghề trong xã hội, những ngành nghề chủ yếu của nề kinh tế quốc
dân cũng như những ngành nghề đang có nhu cầu phát triển của địa phương hiện nay;
nắm được hướng phát triển của kinh tế-xã hội và yêu cầu cơ bản của nghề đối với lao
động. trên cơ sở nhận thức, học sinh hình thành hứng thú đối với lĩnh vực nghề
nghiệp xác định, có cơ sở khoa học để lựa chọn nghề tương lai đảm bảo phù hợp giữa
nhu cầu, sở thích, năng lực cá nhân với nhu cầu của xã hội, địa phương. Hoạt động
giáo dục giúp học sinh, đặc biệt các em lớp cuối cấp trung học Phổ thông giải được
bài toán hết sức khó khăn trong cuộc đời con người “Mình sẽ làm nghề gì trong
tương lai?” làm sao có sự phù hợp giữa các yếu tố; nghề các em thích, khả năng em
có thể làm và nghề xã hội đang cần phát triển.
Chính vì vậy các trường trung học Phổ thông cần tổ chức tốt hoạt động giáo
dục hướng nghiệp nhằm phát huy mạnh mẽ tác dụng của nó trong việc bồi dưỡng,
hướng nghiệp học sinh chọn nghề đảm bảo cho sự phù hợp. Đồng thời cần thực hiện
phối hợp hàng loạt các biện pháp như trắc nghiệm, cân, đo, cho lời khuyên, thử sức,

tham quan nhà máy, xí nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh, trao đổi, tổ chức gặp mặt
các nhà sản xuất giỏi, các công nhân lành nghề …
1.2.2. Hoạt động hướng nghiệp
Những yêu cầu cơ bản với đối với công tác hướng nghiệp.
-Giúp học sinh hiểu được hệ thống nghề nghiệp trong xã hội, phương hướng
phát triển nề kinh tế quốc dân nói chung và của địa phương nói riêng nhằm xác định
cho bản thân trách nhiệm, nghĩa vụ sẵn sàng tham gia vào sản xuất.
- Trên cơ sở sự phát triển nghề nghiệp và nề kinh tế quốc dân, của địa phương,
những đòi hỏi khách quan của hoàn cảnh, biết đối chiếu với sự phát triển, năng lực,
sở trường, tình trạng tâm sinh lý sức khỏe của bản thân để điều chỉnh động cơ lựa
chọn nghề.
- Tạo những điều kiện cần thiết về cơ sở vật chất, về các mối quan hệ xã hội và
ý thức cầu tiến bộ của học sinh để các em tích cực tham gia các hình thức lao động kỹ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

19
thuật do nhà trường tổ chức, nâng cao ý thức thái độ lao động, có dịp thử sức mình
trong thực tiễn , từ đó kết luận về sự phù hợp nghề nghiệp của bản thân.
- Phải làm cho học sinh có được tính chủ động trong lựa chọn nghề, có khả
năng quyết định được con đường nghề nghiệp tương lai của mình.
Như vậy, yêu cầu của công tác hướng nghiệp chính là kích thích phát triển
hứng thú lao động nghề nghiệp của học sinh, uốn nắn sự phát triển hứng thú đó cho
phù hợp với sự phát triển sản xuất của địa phương và đất nước. Công tác hướng
nghiệp còn cần thiết phải hình thành những năng lực lao động - kỹ thuật-nghề nghiệp
cho học sinh, tạo cho các em điều kiện cơ bản để quyết định chọn nghề, hơn thế nữa
hướng nghiệp được coi như một hoạt động điều chỉnh động cơ chọn nghề của thế hệ
trẻ, sao cho mỗi thanh niên học sinh có tâm lý sẵn sàng lao động, thỏa mãn với sự lựa
chọn nghề nghiệp, hăng hái bước vào cuộc sống lao động hiện nay Theo [23, tr. 103]
- Nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp
+ Nâng cao năng lực nhận thức nghề nghiệp cho học sinh phù hợp với trình

độ phát triển tâm lý và lứa tuổi các cấp học
+ Tạo điều kiện thuận lợi để học sinh trực tiếp tham gia vào hoạt động xã hội
nhằm bước đầu hình thành năng lực thích ứng nghề cho học sinh
+ Thực hiện xã hội hóa giáo dục hướng nghiệp nhờ việc phối hơp, liên kết với
các tổ chức, các cơ sở sản xuất nằm trong các thành phần kinh tế xã hội [23, tr. 119-
122].
- Các nguyên tắc hướng nghiệp trong trường Phổ thông
+ Đảm bảo đặc trưng giáo dục trong hoạt động hướng nghiệp
+ Đảm bảo phương hướng kỹ thuật tổng hợp hoạt động hướng nghiệp
+ Đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ trong hoạt động hướng nghiệp
+ Đảm bảo sự phân hóa và cá biệt hóa trong hoạt động hướng nghiệp
+ Đảm bảo tính thực tiễn trong hoạt động hướng nghiệp nhằm phát triển hứng
thú, năng lực, sở trường nghề nghiệp của học sinh
+ Đảm bảo hoạt động hướng nghiệp theo khu vực lãnh thổ [23, tr. 122-128].
1.3. Vị trí nhiệm vụ của trƣờng trung học Phổ thông và đặc điểm của học
sinh dân tộc thiểu số trung học Phổ thông
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

20
1.3.1. Vị trí nhiệm vụ của trường trung học Phổ thông
- Nhiệm vụ của Hiệu trƣởng chịu trách nhiệm chung về kế hoạch và điều
hành toàn bộ quá trình thực hiện hoạt động hướng nghiệp trên các mặt cơ bản:
+ Phương hướng triển khai hoạt động hướng nghiệp của nhà trường trên cơ sở
đường lối, chủ trương hướng nghiệp của Nhà trường và tình hình thực tế của địa
phương.
+ Sắp xếp và ổn định kế hoạch hướng nghiệp cho cân đối, hợp lý với kế hoạch
toàn diện của năm học do Bộ quy định.
+ Kiểm tra đôn đốc việc thực hiện kế hoạch của ban hướng nghiệp trên một số
mặt quan trọng như nội dung, thời gian, phương tiện nhân lực và hiệu quả kinh tế,
giáo dục của của hoạt động hướn nghiệp.

+ Xét duyệt và phê chuẩn kế hoạch hướng nghiệp, các hợp đồng kinh tế và các
văn bản kết nghĩa, hợp tác trong quá trình thực hiện hoạt động hướng nghiệp với các
cơ quan bạn.
+ Chịu trách nhiệm trước cơ quan chỉ đạo cấp trên và kết quả toàn diện của
hoạt động hướng nghiệp [23, tr. 131].
- Nhiệm vụ của Ban hƣớng nghiệp- bộ phận tham mƣu, chỉ đạo trực tiếp
hoạt động hƣớng nghiệp trong trƣờng phổ thông.
+ Giúp cho cán bộ công nhân viên trong toàn trường, đặc biệt là đối với các
thày, cô giáo, các tổ chức đoàn thể của giáo viên và học sinh nhận thức đầy đủ và sâu
sắc mục đích, yêu cầu, nhiệm vụ, nội dung chính của việc tổ chức hoạt động hướng
nghiệp trong trườn học.
+ Tuyên truyền, vận động các tổ chức xã hội có liên quan cùng tham gia vào
công tác hướng nghiệp.
+ Kiểm tra đôn đốc đánh giá từng phần việc, từng giai đoạn của các bộ phận
hợp thành trên cơ sở kế hoạch hợp đồng được giao, tương ứng với đặc điểm hoạt
động của bộ phận mình.
Để thực hiện 3 nhiệm vụ trên, Ban hướng nghiệp càn phải tiến hành những
công việc cụ thể sau:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

21
Dựa vào kế hoạch của chính quyền địa phương về phân bổ lao động và phát
triển kinh tế xã hội cung cấp cho giáo viên những hiểu biết về nhu cầu sử dung nguồn
nhân lực ở địa phương và khả năng tiếp nhận học sinh ra trường trong mỗi năm học.
Đưa nội dung hoạt động hướng nghiệp vào kế hoạch hoạt động chung của nhà
trường ở từng giai đoạn (tháng, học kỳ, năm học ) và từng mảng công việc (học tập
văn hóa, lao động sản xuất, hoạt động ngoại khóa…)
Tổ chức trao đổi kế hoạch thực hiện nội dung hướng nghiệp giữa các bộ phận
chức năng trong trường để hoạt động hướng nghiệp trong trường được triển khai một
cách đồng bộ.

Trao đổi với giáo viên và các tổ chức đoàn thể xã hội trong và ngoài nhà
trường để thiết lập kế hoạch sử dụng các hình thức hướng nghiệp nhằm phát triển
hứng thú, sở trường, năng lực của học sinh.
Thiết lập kế hoạch và sự cộng tác giữa nhà trường với các cơ sở sản xuất và
các cơ quan đào tạo nghề xung quang nơi trường đóng nhằm nâng cao sức mạnh tổng
hợp và hiệu quả của hoạt động hướng nghiệp (Thực hiện các bài giảng theo chương
trình của Bộ, gặp gỡ, trao đổi giữa học sinh và cơ sở sản xuất, giúp nhà trường về cơ
sở kỹ thuật, cán bộ công nhân có tay nghề… ).
Phác thảo kế hoạch tham mưu (mục đích, thời gian, địa điểm, lực lượng tham
gia…).
Trên cơ sở hiện có của của trường phổ thông, dự tính việc thành lập các nhóm,
tổ khoa học kỹ thuật, các đội nghề phù hợp với nguyên vọng, năng lực và yêu cầu
thực tế sản xuất.
Kết hợp với đoàn thanh niên và Hội cha mẹ học sinh tổ chức các cuộc thi, hội
thảo, câu lạc bộ… nhằm mục đích giúp đỡ trao đổi với học sinh cuối cấp về hướng đi
trong tương lai của họ.
Xác lập kế hoạch hướng nghiệp trong các giờ thực hành sản xuất ( thông qua
các loại hình hoạt động), trong hoạt động ngoại khóa và các công tác xã hội của học
sinh, tổ chức các cuộc thi tuyển chọn tay nghề, triển lãm thành quả lao động…
Thành lập ban tư vấn nghề trong trường để góp ý với học sinh và cha mẹ các
em về sự lựa chọn nghề.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

22
Thiết lập kế hoạch về xây dựng nội dung, hình thức tổ chức và lực lượng than
gia học hướng nghiệp, phòng hướng nghiệp của nhà trường.
Xác định kế hoạch điều tra cơ bản về hứng thú, năng lực, sở trường của học
sinh đầu cấp và cuối cấp [23, tr. 131-135] .
- Nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm lớp
+ Lập phiếu điều tra theo mẫu định sẵn của nhà trường để tìm hiểu hứng thú,

sở thích, năng lực và tình trạng tiêu biểu về tâm sinh lý, kiến thức, kỹ năng, phẩm
chất của mỗi học sinh trong lớp.
+ Giúp học sinh hiểu biết ý nghĩa của việc lựa chọn nghề cũng như một số
hiểu biết về hứng thú hiểu biết nằm trong một vài lĩnh vực lao động nghề nghiệp phổ
biến hơn cả của địa phương và đất nước.
+ Phân bố và tạo ra những điều kiện cần thiết để học sinh lớp mình có thể
tham gia các hoạt động ngoại khóa trên cơ sở hiểu biết về hứng thú, sở thích năng
lực, đặc điểm tâm sinh lý của học sinh.
+ Là người chịu trách nhiệm đứng ra vận động, lôi cuốn các tổ chức trong nhà
trường và ngoài nhà trường có liên quan tới học sinh của mình tham gia vào hoạt
động hướng nghiệp.
+ Kết hợp cùng với giáo viên bộ môn giảng dạy lớp do mình phụ trách, tiến
hành phê chuẩn một cách chính xác, đày đủ kết quả tu dưỡng phấn đấu, năng lực cụ
thể của từng học sinh nhằm giúp cơ quan tuyển sinh làm tốt công tác tuyển chon sau
này [23, tr. 137-140].
- Nhiệm vụ của giáo viên bộ môn trong hoạt động hứng nghiệp
+ Cung cấp cho học sinh một số hiểu biết về nghề nghiệp (ý nghĩa của các
kiến thức đã học đối với việc nắm vững một nghề nào đó, giáo dục lòng yêu lao động
và con người lao động…).
+ Phát hiện kịp thời có biện pháp thích hợp bồi dưỡng hứng thú, năng lực của
học sinh đối với bộ môn.
+ Hướng dẫn tổ chức ngoại khóa về nội dung và phương thức tiến hành để đáp
ứng sở thích, năng lực hiểu biết, sáng tạo kỹ thuật của học sinh.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

23
+ Quan hệ mật thiết với các cơ sở sản xuất và tổ chức xã hội để triển khai chu
đáo, có hiệu quả các buổi tham quan, trao đổi, mạn đàm, các buổi sinh hoạt câu lạc bộ
môn học … có trong lịch trình giảng dạy.
+ Trong điều kiện cho phếp về cơ sở vật chất, thiết bị của nhà trường, cố gắng

xây dựng các phòng học bộ môn, tạo điều kiện cho giảng dạy chuyên môn và giới
thiệu nghề.
+ Trên góc độ môn mình phụ trách, cung cấp những tư liệu có liên quan tới
các nghề trong xã hội để góp phần xây dựng phòng hướng nghiệp cho nhà trường.
[23, tr. 140-141]
- Nhiệm vụ hƣớng nghiệp của tổ chức đoàn thanh niên trong trƣờng học
Trong trường học, tổ chức đoàn thanh niên là bộ phận quan trọng nằm trong hệ
thống hướng nghiệp góp phần to lớn trong trong việc biến những chủ trương, kế
hoạch của ban hướng nghiệp của nhà trường thành những việc làm cụ thể, có nội
dung, có phong trào, sôi nổi và lợi ích thiết thực. Vì thế Đoàn thanh niên có một số
nhiệm vụ trong hoạt động hướng nghiệp như sau:
+ Thiết lập mối quan hệ mật thiết thường xuyên giữa cơ sở đoàn với tổ chức
cơ sở đoàn của các cơ quan bạn nhằm tranh thủ sự giúp đỡ của các cơ sở này về mặt
lực lượng trẻ, gần gũi với lứa tuổi của học sinh trong trường, để có thể đồng cảm về
mặt nhận thức nghề nghiệp, trao đổi kinh nghiệm và rèn luyện phấn đấu.
+ Giữ mối quan hệ thường xuyên với những đoàn viên học sinh của trường đã
tốt nghiệp, hiện nay đang công tác trong những ngành nghề khác nhau để lôi cuốn họ
vào việc tuyên truyền nghề nghiệp.
+ Động viên đoàn viên thanh niên giáo viên và học sinh tích cực tham gia xây
dựng cơ sở vật chất cho hoạt động hướng nghiệp.
+ Xây dựng các phong trào học tập có nếp sống của con người lao động mới.
Hình thành những nét tốt đẹp về tình cảm, hành vi của con người lao động có văn
hóa, có kỹ thuật, có lòng say mê và sáng tạo. [23, tr. 141-142]
- Nhiệm vụ hƣớng nghiệp của Hội cha mẹ học sinh
Hội cha mẹ học sinh là bộ phận hỗ trợ đắc lực cho hoạt động hướng nghiệp.
Với lực lượng đông đảo, giầu kinh nghiệm sống, hoạt động trong các lĩnh vực đa
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

24
dạng của xã hội, lại có điều kiện trực tiếp hàng ngày, tiếp xúc với con em mình. Đây

là thành phần có sức mạnh lớn trong hệ thống cấu trúc của công tác hướng nghiệp.
Hội cha mẹ học sinh có những nhiệm vụ chính sau:
+ Phổ biến nhiệm vụ chủ trương, vị trí và yêu cầu của công tác hướng nghiệp
cho các bậc cha mẹ thông hiểu, giúp họ thấy rõ trọng trách của họ với tương lai của
thế hệ trẻ nói chung và của con em họ nói riêng.
+ Cùng phối hợp với nhà trường, giúp đỡ về nhân lực, tư liệu để giải quyết
những khó khăn về mặt kiến thức thực tế nghề nghiệp, tay nghề, tạo ra niềm tin cho
học sinh và sức thuyết phục đối với các em.
+ Tạo điều kiện thuận lợi để con em mình tham gia vào các hoạt động hướng
nghiệp do nhà trường và các tổ chức xã hội đảm nhận. Mặt khác cần động viên các
gia đình khuyên nhủ con em mình theo đúng những nhu cầu cần thiết của xã hội phù
hợp với năng lực, sở trường các em. [23, tr. 142-143]
- Nhiệm vụ hƣớng nghiệp của các cơ sở đào tạo chuyên nghiệp, dậy nghề
có quan hệ với trƣờng học.
Trong hoạt động hướng nghiệp các cơ quan đào tạo chuyên nghiệp, dạy nghề
xung quanh trường, có vị trí đặc biệt tác động tới sự hình thành xu hướng nghề
nghiệp của học sinh bởi những lý do sau:
+ Hoạt động của học sinh trong trường nghề mặc dù mang nặng tính chất nghề
nghiệp, song hoạt động học tập vẫn nổi bật hơn cả, vì thế nó gần gũi với hoạt động
học tập của trường phổ thông. Sự gần gũi này là sợi dây liên kết, cộng tác giữa các bộ
phận và giữa tuổi trẻ của các trường.
+ Ngoài tính chất học tập nói chung, trường nghề mang đậm sắc thái nghề
nghiệp, lại do điều kiện địa lý gần gũi, do quan hệ giao tiếp hàng ngày giữa học sinh
phổ thông với học sinh chuyên nghiệp, vì thế học sinh phổ thông có thể thấy trước
được đặc điểm mỗi trường và tính chất học tập của trường nghề mà các em tiếp xúc.
Đây chính là điều kiện tốt để giúp cho lượng thông tin nghề nghiệp đến với các em
nhiều hơn, đúng đắn và cặn kẽ hơn.
+ Các trường nghề có thể giúp trường phổ thông về mặt đội ngũ cán bộ về
công tác tuyên truyền, thông tin và giới thiệu nghề, tạo điều kiện để có sự gặp gỡ trao
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

25
đổi giữa học sinh phổ thông và học sinh nghề về lựa chọn nghề, quá trình phấn đấu
hình thành lý tưởng nghề nghiệp.
+ Trong điều kiện chỉ tiêu Nhà nức và kế hoạch địa phương cho phép, các
trường nghề cần dành một tỷ lệ thích đáng cho học sinh địa phương được học tập
theo những ngành nghề của mình đào tạo. Trường nghề có thể giúp đỡ nhà trường
phổ thông về cơ sở vật chât, thiết bị đào tạo khi cần thiết. [23, tr. 143-144]
- Nhiệm vụ hƣớng nghiệp của các cơ sở sản xuất và các tổ chức xã có quan
hệ với trƣờng phổ thông.
Nhiệm vụ hướng nghiệp không chỉ là quá trình trang bị về mặt nhận thức nghề
nghiệp cho học sinh mà còn là chuẩn bị bước đầu cho các em về mặt tay nghề trong
một lĩnh vực sản xuất của địa phương, vì vậy không thể bỏ qua vị trí trọng yếu này
của các cơ sở sản xuất công, nông nghiệp và lao động dịch vụ. Những cơ sở này là
địa bàn thử sức của học sinh trước khi các em xác định cho mình hướng đi có ý nghĩa
nhất định. Sự tham gia của học sinh vào thực tế tại các cơ sở là thước đo tương đối
toàn diện năng lực hiện có của các em về trí lực, đạo đức nghề nghiệp, về thái độ lao
động và các phẩm chất khác của người lao động mới. Mặt khác, những cơ sở sản xuất
của địa phương thường đại diện cho những lĩnh vực nghề nghiệp cần thiết có quan hệ
với sự sống còn của kinh tế trong khu vưc, vì thế sự có mặt của học sinh tại những cơ
sở sản xuất này có sự giúp đỡ, cộng tác của các cơ sở sản xuất đối với nhà trường
trong công tác hướng nghiệp chính là quá trình chuẩn bị một lực lượng lao động dự
trữ đáp ứng đòi hỏi về phát triển kinh tế-xã hội, về sự phân công lao động ở địa
phương.
Ngoài các cơ sở sản xuất, nhà trường phổ thông khi tiến hành hoạt động hướng
nghiệp không thể thiếu được sự giúp đỡ của các tổ chức xã hội khác: Các cơ quan dân
chính Đảng, các đoàn thể (Công đoàn, Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ, các Liên hiệp
hội…) sẽ tạo ra những điều kiện hữu hiệu về lực lượng hỗ trợ, giải quyết về mặt pháp
lý, hành chính mà trong rất nhiều trường hợp hoạt động hướng nghiệp không thể bỏ
qua được. Với tất cả tầm quan trọng và ý nghĩa lớn lao của các tổ chức này trong hoạt

động hướng nghiệp, nhiệm vụ chính của các tổ chức đó như sau: