Một số yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại Việt Nam

BăGIÁOăDCăVÀăÀOăTO
TRNGăIăHCăMăTHÀNHăPHăHăCHệăMINH
ầầầầầầầầầ




VÕăTRNăBỊNHăNAM




MTăSăYUăTăNHăHNGăNăKHă
NNGăSINHăLIăCAăNGÂNăHÀNG
THNGăMIăVITăNAM




LUNăVNăTHCăS TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG





Tp. H Chí Minh, Nm 2013

i


LI CAM
OAN


Tôi cam đoan rng lun vn này “εt s yu t nh hng đn kh nng sinh
li ca ngân hàng thng mi  Vit Nam” là bài nghiên cu ca chính tôi.
Ngoi tr nhng tài liu tham kho đc trích dn trong lun vn này, tôi cam
đoan rng toàn phn hay nhng phn nh ca lun vn này cha tng đc công b
hoc đc s dng đ nhn bng cp  nhng ni khác.
Không có sn phm/nghiên cu nào ca ngi khác đc s dng trong lun
vn này mà không đc trích dn theo đúng quy đnh.
Lun vn này cha bao gi đc np đ nhn bt k bng cp nào ti các trng
đi hc hoc c s đào to khác.


Thành ph H Chí Minh, ngày … tháng … nm
2013

Ngi cam đoan



Võ Trn Bình Nam
ii

LI CM
N


 hoàn thành tt lun vn này trc ht tôi xin gi li cm n chân thành ti
trng i hc M thành ph H Chí Minh, ni đã cung cp cho tôi nhng kin thc
chuyên môn v tài chính ngân hàng  bc thc s. Nhng kin thc quý báu này không
ch đc tôi ng dng hiu qu trong quá trình làm lun vn mà còn trong c quá trình
làm vic ca tôi.
Tôi đc bit xin gi li tri ân chân thành ti thy giáo hng dn ca tôi, TS.
Võ Xuân Vinh – Trng i hc M thành ph H Chí Minh, ngi đã cung cp
kim ch nam, đã luôn theo sát và tn tình hng dn tôi trong sut quá trình làm đ
tài. Nng lc khoa hc, kin thc chuyên môn sâu sc và s nhit tâm ca thy đã là
mt đng lc rt ln giúp tôi hoàn thành lun vn.
Cui cùng tôi xin gi li cm n ca tôi ti nhng ngi thân trong gia đình
đã ng h và giúp đ tôi trong quá trình hc tp và thc hin lun vn này.

Thành ph H Chí Minh, ngày … tháng … nm
2013




Võ Trn Bình Nam

ii



TịMăTT

δun vn này nghiên cu các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân
hàng thng mi Vit Nam. εc tiêu ca nghiên cu bao gm: (i) xác đnh nh hng
ca mt s yu t tác đng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
và (ii) đnh lng s tác đng ca các yu t đn kh nng sinh li. Bên cnh đó,
nghiên cu cng đánh giá nh hng ca khng hong tài chính đn mc đ tác đng
ca các yu t nh hng. Các yu t nh hng đc la chn da trên các nghiên
trc và đc thù ca h thng ngân hàng Vit Nam.
Nghiên cu s dng d liu t báo cáo tài chính, bn cáo bch ca các ngân
hàng thng mi Vit Nam và các thông tin v kinh t v mô trong giai đon 200ζ –
2011 vi 237 quan sát. εô hình cu trúc (SEε) đc s dng đ đánh giá mi quan h
nhân qu trong mô hình.
Kt qu nghiên cu cho thy hiu qu qun tr là yu t chính làm gia tng kh
nng sinh li ca ngân hàng. Bên cnh đó, quy mô vn ch s hu cng góp phn làm
kh nng sinh li tng lên. Ngc li, quyn lc th trng li làm gim kh nng sinh
li. Kt qu ca nghiên cu này không ng h lý thuyt SCP và RεP. Ngoài ra, khng
hong tài chính cng có nh hng đn mc đ tác đng ca mt s yu t. C th hn,
khng hong tài chính làm gia tng mc đ tác đng ca quy mô vn ch s hu nhng
li làm gim mc đ tác đng ca hiu qu qun tr đn kh nng sinh li ca ngân
hàng. ng thi khng hong làm thay đi mc ý ngha thng kê ca mt s yu t tác
đng khác nh mc đ tp trung ca th trng hay quy mô ca ngân hàng. Thêm vào
đó, kt qu nghiên cu cng cho thy có s đánh đi gia các bin tác đng đn kh
nng sinh li ca ngân hàng. Hiu qu qun tr có tác đng trc tip dng đn kh
nng sinh li ca ngân hàng, đng thi hiu qu qun tr cng gia tng quyn lc th
trng (làm gim kh nng sinh li), gia tng cu trúc vn (làm tng kh nng sinh li)

và tng mc đ chp nhn ri ro (làm gim kh nng sinh li).
iii
ii



Nghiên cu cng đa ra nhng kin ngh nhm giúp cho ngân hàng gia tng kh
nng sinh li ca mình cng nh nhng hn ch và đ xut cho nhng nghiên cu trong
tng lai.




















iv

ii



MC LC
LIăCAMăOAN i
LIăCM N ii
TịMăTT iii
MCăLCă v
DANHăMCăCÁCăBNG viii
DANH MC CÁC HÌNH ix
CHNGă1. GIIăTHIU 1
1.1. C s hình thành đ tài. 1
1.2. Câu hi nghiên cu 3
1.3. Mc tiêu nghiên cu 3
1.4. i tng và phm vi nghiên cu 4
1.5. Phng pháp nghiên cu. 4
1.6. Ý ngha ca đ tài 4
1.7. Kt cu ca lun vn 4
CHNGă2.ăCăSăTNGăQUANăNGHIÊNăCU 6
2.1. Gii thiu chung v h thng ngân hàng Vit Nam 6
2.2. C s lý thuyt 10
2.2.1. Kh nng sinh li ca ngân hàng và các yu t nh hng đn kh
nng sinh li ca ngân hàng 10
2.2.1.1. Kh nng sinh li ca ngân hàng 10
2.2.1.2. Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng 11
2.2.2. Tóm tt mt s nghiên cu trc liên quan đn các yu t nh hng
v
ii

đn kh nng sinh li ca ngân hàng 12
2.2.2.1. Các yu t bên ngoài 13
2.2.2.2. Các yu t bên trong 17
2.2.3. Tình hình nghiên cu các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca
ngân hàng Vit Nam 19
CHNG 3. PHNG PHÁP NGHIÊN CU VÀ GIăTHIT NGHIÊN CU21
3.1. Phng pháp nghiên cu 21
3.2. Mô hình nghiên cu 24
3.2.1. Các bin s trong mô hình nghiên cu và gi thit nghiên cu 27
3.2.1.1. Kh nng sinh li ca ngân hàng 27
3.2.1.2. εc đ chp nhn ri ro 27
3.2.1.3. Cu trúc vn ca ngân hàng 28
3.2.1.ζ. Quyn lc th trng 28
3.2.1.η. Hiu qu qun tr ca ngân hàng 28
3.2.1.6. Quy mô ngân hàng 29
3.2.1.7. εc đ tp trung ca th trng 29
3.2.1.8. Tc đ tng trng kinh t 30
3.3. D liu nghiên cu 32
CHNG 4. KTăQU NGHIÊNăCU 34
4.1. Thng kê mô t và ma trn tng quan 34
4.2. Kt qu hi quy ca mô hình cu trúc 37
ζ.3. Kim đnh Bootstrap 43
CHNGă5.ăKTăLUNăVÀăKINăNGH 44
η.1. Kt lun 44
vi
ii


η.2. Kin ngh 45

η.3. Hn ch ca đ tài 46
η.ζ.  xut hng nghiên cu tip theo 47
TÀIăLIUăTHAM KHO 48
PHăLC 54
Ph lc A: ánh giá hiu qu qun tr ca ngân hàng 54
Ph lc B: Hiu qu chi phí (CEF) và hiu qu k thut (TEF) trong giai đon 200ζ
– 2011 57
Ph lc C: Kt qu hi quy mô hình 1 59
Ph lc D: Kt qu hi quy mô hình 2 66
Ph lc E: Kt qu hi quy mô hình 3 73













vii
ii



DANH MC CÁC
BNG

Bng 3.1: Tóm tt các bin s dng đ phân tích các yu t nh hng đn kh nng sinh
li ca ngân hàng Vit Nam trong giai đon 2004 – 2011 31
Bng 4.1: Thng kê mô t các bin đnh lng 36
Bng 4.2: Ma trn tng quan gia các bin quan sát 37
Bng 4.3: Kt qu các ch s đánh giá mô hình 38
Bng 4.4: Kt qu c lng mô hình 39
Bng 4.5: Kt qu c lng bng Bootstrap vi N = 500 43














viii
ii



DANH MC CÁC
HÌNH

Hình 2.1: Cu trúc ca h thng ngân hàng Vit Nam sau nm 1990 7
Hình 2.2: Tóm tt mt s ch tiêu ca h thng ngân hàng Vit Nam 8
Hình 2.3: Th phn huy đng và th phn cho vay ca h thng ngân hàng Vit Nam 9
Hình 3.1: Mô hình nghiên cu 26








ix



1

CHNGă1:ăGIIăTHIU

1.1. CăsăhìnhăthƠnhăđătƠi
Ngân hàng là trung gian tài chính đóng mt vai trò quan trng cho s phát trin
và n đnh ca nn kinh t. εt h thng ngân hàng hot đng hiu qu không ch to
ra li nhun cho c đông mà còn đóng góp vào s n đnh cng nh hn ch nhng cú
sc ca h thng tài chính (Dietrich và Wanzenried, 2011). Do đó, hiu qu hot đng
ca ngân hàng không ch đc quan tâm bi nhng c đông mà còn đc nghiên cu
bi nhng nhà nghiên cu cng nh nhng nhà hoch đnh chính sách. Bên cnh đó,
tác đng ca nhng cuc khng hong tài chính, kinh t gn đây làm cho nhu cu
nghiên cu v hiu qu ca ngân hàng càng tr nên cp thit. Trong các ch tiêu đo
lng hiu qu thì kh nng sinh li đc quan tâm hn c do ngân hàng có kh nng

sinh li cao s có s phát trin n đnh cng nh có kh nng m rng th phn và thu
hút đu t.
Nghiên cu thc nghim v các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca
ngân hàng thng đc tin hành  ε: Evanoff và Fortier (1988), Berger và Hannan
(1989), Saunders và ctg (1990), Berger (1995), Scott và Arias (2011),… và Châu Âu:
Molyneux và Thornton (1992), Rime (2001), Heid và ctg (2004), Iannotta và ctg
(2007), Pasiouras và Kosmidous (2007), Athanasoglou và ctg (2008), Dietrich và
Wanzenried (2011), Các nghiên cu còn đc tin hành trên phm vi quc t: Bourke
(1989), Demirguc-Kunt và Huizinga (1999), Hasan và Bashir (2003), Barth và ctg
(2004), Laeven và Levine (2009) cng nh  nhng nn kinh t mi ni: Guru và ctg
(2002), Ben Naceur và Goaied (2008), Sufian và Habibullah (2010), Sufian (2011).
Các nghiên cu trc thng s dng lý thuyt v cu trúc th trng đ gii thích cho
kh nng sinh li ca ngân hàng. Hai mô hình thng đc s dng đ nghiên cu nh
hng ca c cu th trng đi vi hiu qu ca ngân hàng là lý thuyt εarket Power
(εP) và Efficiency Structure (ES) (Athanasoglou và ctg, 2006). δý thuyt εP cho rng



2
cu trúc th trng có nh hng đn hiu qu ca ngân hàng. Theo Berger (199η), có
hai cách tip cn khi nghiên cu nh hng ca quyn lc th trng đi vi hiu qu
ca ngân hàng: Structure – Conduct – Performance (SCP) và Relative Market Power
(RεP). Theo cách tip cn SCP, mc đ tp trung trong ngành ngân hàng làm gia tng
quyn lc th trng cho ngân hàng và dn đn gia tng kh nng sinh li. Ngc li,
theo cách tip cn RεP, kh nng sinh li ca ngân hàng nh hng bi th phn ca
ngân hàng. RεP gi đnh rng ch có nhng ngân hàng ln và có sn phm khác bit
mi có th đnh giá cao và gia tng li nhun. Tuy nhiên, khác vi lý thuyt εP, lý
thuyt ES cho rng ngân hàng có th kim đc li nhun cao hn do hot đng hiu
qu hn ngân hàng khác. Berger (199η) cng đ xut hai gi thuyt nghiên cu là gi
thuyt X – efficiency (ESX) và gi thuyt Scale – efficiency (ESS). Theo cách tip cn

ESX, ngân hàng hot đng càng hiu qu (hiu qu v mt qun tr và công ngh) dn
đn chi phí càng gim và do đó kh nng sinh li càng tng. Cách tip cn ESS li nhn
mnh đn khía cnh hiu qu ca ngân hàng do li th kinh t da trên quy mô. Tuy
nhiên, các nghiên cu cho thy kt qu trái ngc nhau. εt s nghiên cu ng h lý
thuyt SCP: Bourke (1989), εolyneux và Forbes (199η), Berger và Hannan (1997).
Trong khi kt qu nghiên cu ca Demirgüç-Kunt và Huizinga (1999) và Staikouras và
Wood (200ζ) li bác b lý thuyt SCP. εt s tác gi cng tìm đc bng chng ng
h lý thuyt ES: Smirlock (198η), Evanoff và Fortier (1988), Athanasoglou và ctg
(2008).
Bên cnh đó, nhng nghiên cu gn đây cng đa vào mô hình nghiên cu
nhiu bin tác đng nh v trí đa lý, chin lc, ri ro, v v. Berger và ctg, 2004). Tóm
li, nghiên cu v các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng là rt đa
dng và phong phú vi kt qu không đng nht. Nhng nghiên cu này thng s
dng nhng mô hình hi quy tuyn tính khác nhau đ đánh giá nh hng ca các yu
t lên kh nng sinh li ca ngân hàng (Scott và Arias, 2011). Tuy nhiên, nhng
phng pháp kinh t lng này không mô t đy đ và/hoc không gii thích đc mt
s đc tính ca li nhun ngân hàng (Athanasoglou và ctg, 2006). a phn nhng
phng pháp này đu gi đnh các bin đc lp không có sai s cng nh ch đo lng
bng mt ch s duy nht trong mô hình (Ví d: hiu qu qun tr ch đc đo bng



3
hiu qu k thut hoc hiu qu chi phí, quyn lc th trng đc đo lng bng th
phn tài sn hoc th phn huy đng, v v).
H thng ngân hàng Vit Nam, k t khi đi mi trong thp niên 90, đã có s
phát trin vt bc không ch trong s lng ngân hàng mà còn trong t trng đóng góp
ca ngành ngân hàng trong nn kinh t, lng tín dng đã cung cp, t l ca khi tin
t ε2 trên GDP (Ngo, 2012). Bên cnh nhng mt tích cc, h thng ngân hàng Vit
Nam vn còn tn ti nhiu vn đ cn phi ci thin nh: tính n đnh, nng lc qun

tr, n xu, quy mô ca ngân hàng, v v. Do đó, đánh giá các yu t nh hng đn hiu
qu ca h thng ngân hàng đóng vai trò quan trng trong vic hoch đnh chính sách
đc bit là chính sách tin t. Tuy nhiên, các nghiên cu trc v hiu qu ca h thng
ngân hàng Vit Nam vn rt ít do s liu ngân hàng rt khó tip cn (Ngo, 2012). Vì lý
do đó, lun vn này s nghiên cu đnh lng tác đng ca mt s yu t đn kh nng
sinh li ca ngân hàng Vit Nam trong giai đon 200ζ – 2011 trong đó có đánh giá đn
nh hng ca khng hong tài chính nm 2008 đn mc đ tác đng ca các yu t.
1.2.ăCơuăhiănghiênăcu
Câu hi chính ca lun vn này là:
Có hay không nh hng ca mt s yu t đn kh nng sinh li ca ngân hàng
thng mi Vit Nam và mc đ tác đng?
Thêm vào đó, lun vn s dng d liu trong giai đon 200ζ – 2011 trong đó có
xy ra khng hong tài chính nm 2008. Khng hong tài chính có th có nh hng
đn mc đ tác đng ca các yu t nh hng. Do đó, câu hi ph ca lun vn là:
Khng hong tài chính có tác đng đn mi quan h gia các yu t nh hng
và kh nng sinh li hay không?
1.3. Mcătiêuănghiênăcu
εc tiêu nghiên cu ca đ tài nh sau:
(i). Xác đnh nh hng ca mt s yu t đn kh nng sinh li ca các ngân
hàng thng mi Vit Nam.



4
(ii). nh lng s tác đng ca các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca
các ngân hàng thng mi Vit Nam.
(iii) ánh giá tác đng ca khng hong tài chính đn mi quan h gia các yu
t nh hng và kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi.
(iv). T kt qu đó, đ ra mt s kin ngh gii pháp nhm nâng cao kh nng
sinh li ca các ngân hàng thng mi Vit Nam.

1.4. iătngăvƠăphmăviănghiênăcu
 tài nghiên cu các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca các ngân hàng
thng mi Vit Nam trong giai đon 200ζ – 2011 đng thi đánh giá nh hng ca
khng hong tài chính nm 2008 đn mc đ tác đng ca các yu t lên kh nng sinh
li ca ngân hàng.
1.5. Phngăphápănghiênăcu
 tài s dng mô hình cu trúc (SEε) đ xây dng mi quan h nhân qu gia
các bin nh hng và bin kh nng sinh li ca ngân hàng trong đó các bin s đc
đo lng bi mt hoc mt vài ch s cùng vi sai s đo lng ca các bin trong mô
hình.
1.6. ụănghaăcaăđătƠi
Kt qu nghiên cu ca đ tài s đóng góp vào hiu bit chung v tác đng ca
các yu t đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam. Thông qua đó,
nhng nhà hoch đnh có c s đ đa ra nhng chính sách hp lý đng thi góp phn
giúp lãnh đo ngân hàng đa ra nhng quyt đnh đúng đn nhm nâng cao kh nng
sinh li ca ngân hàng.
1.7. Ktăcuăcaălunăvn
δun vn gm có 6 chng
Chng 1: Gii thiu. Chng này gii thiu v c s hình thành đ tài, câu hi
nghiên cu, mc tiêu nghiên cu, đi tng và phm vi nghiên cu, phng pháp
nghiên cu và ý ngha ca đ tài.



5
Chng 2: C s lý thuyt. Ni dung chng này liên quan đn gii thiu
chung v h thng ngân hàng Vit Nam, khái nim kh nng sinh li, các yu t tác
đng đn kh nng sinh li và tóm tt mt s nghiên cu trc v các yu t nh hng
đn kh nng sinh li ca ngân hàng.
Chng 3: Phng pháp nghiên cu và gi thit nghiên cu. Chng này s

mô t phng pháp đc s dng trong nghiên cu, đa ra mô hình da trên thc trng
ca h thng ngân hàng Vit Nam và nhng nghiên cu thc nghim trc đây. ng
thi, chng này cng mô t phng pháp thu thp d liu, tính toán các bin s nghiên
cu.
Chng 4: Kt qu nghiên cu. Chng này đa ra kt qu nghiên cu và nhn
xét v phân tích thng kê mô t, phân tích tng quan, phân tích t mô hình cu trúc.
Chng 5: Kt lun và kin ngh. Chng này nêu lên các kt lun rút ra t quá
trình phân tích đng thi đa ra các kin ngh đi vi các đi tng liên quan da trên
các kt lun đã nêu. Chng η cng nêu lên nhng hn ch ca đ tài trong quá trình
nghiên cu và đ xut hng nghiên cu tip theo.














6

CHNGă2:ăCăSăTNGăQUANăNGHIÊNăCU

Chng này gii thiu v tng quan h thng ngân hàng Vit Nam, khái nim
kh nng sinh li và các yu t tác đng đn kh nng sinh li ca ngân hàng cng nh

trình bày nhng nghiên cu thc nghim trc đây nhm làm c s cho vic xác đnh
và phân tích các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi
Vit Nam  nhng chng sau. Kt cu ca chng gm ba phn: Phn 1 gii thiu
chung v h thng ngân hàng Vit Nam. Phn 2 trình bày c s lý thuyt bao gm gii
thiu khái nim và các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng
mi. tóm tt các nghiên cu thc nghim trc đây.
2.1.ăGiiăthiuăchungăvăhăthngăngơnăhƠngăVităNamă
Ngành ngân hàng Vit Nam đc bt đu bng s ra đi ca ngân hàng Quc
gia Vit Nam vào ngày 06/0η/19η1. H thng ngân hàng Vit Nam đc t chc theo
mô hình ngân hàng mt cp t trung ng (ngân hàng nhà nc) đn đa phng (chi
nhánh ngân hàng nhà nc) phân b theo đa gii hành chính. H thng ngân hàng theo
mô hình này hot đng di s qun lý ca Ngân hàng nhà nc và đng thi di s
ch đo ca nhà nc cng nh hng dn ca chính quyn đa phng. Nói cách khác,
h thng ngân hàng ch là công c đ thc hin các mnh lnh, các ch tiêu k hoch
ca chính ph giao cho ngân hàng.
H thng ngân hàng Vit Nam bt đu thc hin ci cách sau s ra đi ca Ngh
đnh η3 ca Hi đng b trng ban hành nm 1988 v thc hin thí đim h thng
ngân hàng hai cp và hai pháp lnh ban hành nm 1990: Pháp lnh v Ngân hàng nhà
nc và pháp lnh v các t chc tín dng.






7
Hình 2.1: Cu trúc ca h thng ngân hàng Vit Nam sau nm 1990

Ngun: Ngo, 2012
Theo pháp lnh nm 1990, h thng ngân hàng Vit Nam đc chuyn t mt
cp sang hai cp. Ngân hàng nhà nc là cp th nht, ngân hàng thng mi là cp th
hai. Ngân hàng nhà nc chú trng hn vào vai trò ngân hàng trung ng, xoá b đc
quyn nhà nc trong lnh vc ngân hàng, cho phép thành lp ngân hàng thng mi
thuc nhiu loi hình s hu khác nhau, ngân hàng liên doanh, chi nhánh ngân hàng
nc ngoài ti Vit Nam.
Tuy nhiên, đ h thng ngân hàng Vit Nam có th đáp ng nhu cu ngày càng
đa dng trong quá trình phát trin ca đt nc, δut ngân hàng nhà nc và δut các
t chc tín dng đc Quc hi thông qua ngày 02/12/1997 đã to ra khuôn kh pháp
lý vng chc cho hot đng ngân hàng.
Qua hn hai thp niên k t nm 1990, h thng ngân hàng Vit Nam có s phát
trin vt bc không ch trong s lng ngân hàng mà còn trong t trng đóng góp ca
ngành ngân hàng trong nn kinh t, lng tín dng đã cung cp, t l ca khi tin t
M2 trên GDP (Ngo, 2012).

H thng ngân hàng Vit Nam
Ngân hàng nhà nc Vit Nam
(SBV)
Chi nhánh ngân hàng
nhà nc
Ngân hàng thng mi
Ngân hàng thng mi nhà
nc (SOCBs)

Ngân hàng thng mi c phn
(JSCBs)
Ngân hàng liên doanh
(JVBs)
Chi nhánh ngân hàng nc
ngoài (BFOBs)



8
Hình 2.2: Tóm tt mt s ch tiêu ca h thng ngân hàng Vit Nam

Ngun: ADB 2012 (Ngo, 2012)
S lng ngân hàng tng t 9 ngân hàng vào nm 1991 lên 92 ngân hàng và chi
nhánh ngân hàng nc ngoài vào nm 2009. Trong đó, s lng tng lên ch yu là
ngân hàng thng mi c phn (t ζ ngân hàng nm 1991 lên 37 ngân hàng vào nm
2009) và chi nhánh ngân hàng nc ngoài (t 0 ngân hàng vào nm 1991 lên đn ζη
ngân hàng vào nm 2009). iu này dn đn lng tín dng cung cp và cung tin ε2
tng nhanh chóng và đt 120% so vi GDP vào nm 2009, thanh toán bng tin mt
gim liên tc và t l tin mt so vi cung tin ε2 còn khong 20% vào nm 2009.
Bên cnh đó, quy mô ngành ngân hàng cng đc m rng mt cách đáng k
nhng nm gn đây. Theo thng kê ca IεF, tng tài sn ca ngành đã tng gp đôi
trong giai đon 2007 – 2010 t 1097 nghìn t lên 2690 nghìn t và đt khong ζ960
nghìn t nm 2011. Vit Nam cng nm trong nhóm 10 quc gia có tc đ tng trng
tài sn ngành ngân hàng nhanh nht trên th gii theo thng kê ca The Banker. S
tng trng h thng tp trung vào 2 mng hot đng truyn thng là cho vay và huy
đng vi tc đ tng trng cao, tín dng tng trung bình 32%, huy đng tng 29%
trong giai đon 2000 – 2010.

9
Hình 2.3: Th phn huy đng vn và th phn cho vay ca h thng ngân hàng Vit
Nam


Ngun: VCBS tng hp
Khi ngân hàng thng mi nhà nc chim u th v vn nhng th phn ngày
càng gim c trong mng huy đng vn và mng cho vay. Th phn huy đng gim t
7ζ.2% vào nm 200η xung còn ζ7.7% vào nm 2010 trong khi th phn cho vay gim
t 7ζ.2% vào nm 200η xung còn ζ9.3% vào nm 2010. Khách hàng ch yu ca khi
này là doanh nghip nhà nc vi đc đim là nguy c n xu cao hn các doanh
nghip khác. Ngc li, khi ngân hàng thng mi c phn vi đc đim hot đng
linh hot và đi tng khách hàng ch yu là doanh nghip va và nh và hot đng
ngân hàng bán l đã dn chim lnh th phn ca khi ngân hàng thng mi nhà nc.
Th phn huy đng tng t 17.8% vào nm 200η lên ζ3.ζ% vào nm 2010 trong khi th
phn cho vay tng t 16.ζ% lên 37.1% vào nm 2010. Th phn khi ngân hàng liên
doanh và nc ngoài không có bin đng nhiu chim khong 8.9% và 13.6% ln lt
cho th phn huy đng và cho vay vào nm 2010.
Tóm li, ngành ngân hàng Vit Nam vn còn khá non tr và đang trong quá trình
phát trin mt cách nhanh chóng đã đóng góp rt ln vào s phát trin kinh t ca Vit
Nam trong thi gian qua. Trong đó, ngân hàng thng mi nhà nc vn nm vai trò
ch đo nhng th phn đang dn dn chuyn qua ngân hàng thng mi c phn c v
huy đng vn ln cho vay. Ngân hàng thng mi c phn có s phát trin rt nhanh
Thăphnăhuyăđngăvnă
Thăphnăchoăvayă

10
chóng c v s lng ln quy mô nhng vn còn nhiu ngân hàng có quy mô nh, qun
lý yu kém vn đc thoát thai t qu tín dng nông thôn. Thêm vào đó, ngành ngân
hàng vn còn đi din vi rt nhiu nguy c t ri ro tín dng, ri ro thanh khon do
phát trin quá nóng đn trình đ qun lý và ngun nhân lc không theo kp vi tc đ
phát trin và do đó, kh nng chng đ đi vi nhng cú sc ca th trng là tng đi
kém.
2.2.ăCăsălỦăthuyt
2.2.1.ăKhănngăsinhăliăcaăngơnăhƠngăvƠăcácăyuătănhăhng đnăkhănngăsinhă
liăcaăngơnăhƠng
2.2.1.1. Kh nng sinh li ca ngân hàng
Ngân hàng thng mi có th đc coi là doanh nghip hot đng vi mc tiêu
ti đa hóa li nhun vi mc đ ri ro cho phép. Do đó, kh nng to ra li nhun bn
vng là mt trong nhng mc tiêu ch yu ca ngân hàng thng mi. Kh nng sinh
li ca ngân hàng là kh nng chng li nhng tn tht không mong đi, cng nh là
kh nng tng cng nng lc tài chính và ci thin kh nng sinh li trong tng lai
thông qua tái đu t li nhun gi li (ECB, 2010). Kh nng sinh li thng đc đo
lng bng t s vi mc đích kh nh hng ca lm phát (Rasiah, 2010). Các t s
thng đc s dng đ đo lng kh nng sinh li bao gm ROA (t sut sinh li trên
tng tài sn), ROE (t sut sinh li trên vn ch s hu), NIε (thu nhp lãi ròng biên),
NOε (thu nhp ngoài lãi ròng biên), EPS (thu nhp trên mi c phiu), thu nhp hot
đng cn biên. ROA là ch s đc s dng rng rãi trong phân tích kh nng sinh li
ca ngân hàng. ây là ch tiêu phn ánh hiu qu qun lý ca ngân hàng, biu th cho
kh nng bin tài sn thành li nhun ca ban lãnh đo. ROA cao cho thy hot đng
ca ngân hàng là hiu qu vi c cu tài sn hp lý và linh hot ngc li ROA thp
phn ánh chính sách hot đng không hiu qu hoc chi phí hot đng quá mc. Trong
khi đó, ROE là ch tiêu đo lng t l thu nhp cho các c đông ngân hàng và phn ánh
hiu qu s dng vn ch s hu. Các ch tiêu NIε, NOε và thu nhp hot đng cn
biên cho thy nng lc ca ngân hàng trong vic duy trì s tng trng ca ngun thu
so vi mc tng ca chi phí.

11
Ngoài ra, kh nng sinh li còn đc đo lng bng li nhun kinh t nh ch s
RAROC (t sut sinh li có điu chnh ri ro trên vn) hay EVA (giá tr kinh t tng
thêm). Nhng ch s này có tính đn ri ro và chi phí c hi ca ngun vn khi s dng
đ đo lng kh nng sinh li. Tuy nhiên, nhng ch s này ít đc s dng trong thc
t do tính phc tp khi tính toán và đôi khi nhiu ngân hàng không công b các ch s
này.
2.2.1.2. Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng
Kh nng sinh li đóng vai trò quan trng trong s tn ti và phát trin ca ngân
hàng. Do đó, vic xác đnh các yu t nh hng đn kh nng sinh li giúp cho ngân
hàng có th hn ch nhng hot đng mang tính cht ri ro cng nh nâng cao nng lc
tài chính và m rng quy mô mt cách bn vng trong tng lai. Các yu t nh hng
có th đc chia thành hai nhóm: nhóm yu t khách quan và nhóm yu t ch quan.
Nhóm yu t khách quan bao gm các yu t thuc v môi trng bên ngoài nh
hng đn toàn b nhng ngân hàng trong h thng nh điu kin kinh t xã hi, quy
đnh pháp lý có liên quan, mc đ cnh tranh, v v. εôi trng mà trong đó ngân hàng
hot đng có tác đng rt ln đn kh nng sinh li ca ngân hàng. Nu nn kinh t
tng trng, nhu cu v tín dng s tng cao dn đn hiu qu hot đng ca ngân hàng
cng tng tng ng. Tuy nhiên, trong điu kin nn kinh t bt n, nhu cu tín dng b
thu hp, n xu tng cao làm gia tng ri ro cho ngân hàng dn đn hiu qu hot đng
gim. Bên cnh đó, h thng pháp lý cng nh chính sách ca nhà nc cng nh
hng không nh đn kh nng sinh li. ây là tin đ cho s phát trin không ch ca
mi ngân hàng riêng bit mà còn là ca c mt h thng ngân hàng. εc đ cnh tranh
thúc đy ngân hàng mun tn ti và phát tin phi ci tin liên tc đ to ra li th cnh
tranh vi nhng ngân hàng khác.
Nhóm yu t ch quan bao gm các yu t thuc v môi trng bên trong mà
ngân hàng có th kim soát đc nh nng lc tài chính, cht lng lao đng, ng dng

công ngh, nng lc điu hành, v v. Nng lc tài chính vng mnh s giúp cho ngân
hàng gia tng kh nng huy đng vn và cho vay, m rng quy mô vn ch s hu và
kh nng chng đ nhng ri ro ca ngân hàng. Cht lng lao đng là yu quyt đnh



12
s thành bi ca ngân hàng đc bit là trong xu th hi nhp quc t hin nay, cnh
tranh ngày càng gay gt đòi hi ngân hàng phi cung cp nhiu sn phm có cht lng
cao phù hp vi yêu cu ca khách hàng do đó cht lng ca đi ng nhân viên ngân
hàng cn phi đc nâng lên tng ng. Hot đng truyn thng, nhn tin gi và cho
vay, ngày càng đóng vai trò ít quan trng hn. Ngân hàng dn dn chuyn đi t mô
hình kinh doanh truyn thng sang mô hình kinh doanh các dch v có thu phí (Allen và
Santomero, 2001) ví d nh ngân hàng cam kt tr n thay cho khách hàng khi khách
hàng mt kh nng chi tr, ngân hàng cung cp dch v thanh toán cho khách hàng
thông qua vic phát hành séc cng nh cung cp mng li thanh toán đin t, v v.
Hu nh tt c các nghip v c ngân hàng đu da trên nn tng công ngh. Và nng
lc điu hành là yu t không th thiu góp phn làm gia tng kh nng sinh li ca
ngân hàng. Nng lc điu hành có th phn ánh qua kh nng gim thiu đu vào vi
đu ra cho trc hay ti đa hóa đu ra vi đu vào cho trc cng nh kh nng gim
thiu chi phí, nâng cao nng sut lao đng, v v.
2.2.2. Tómăttămtăsănghiênăcuătrc liênăquanăđnăcácăyuătănhăhngăđnă
khănngăsinhăliăcaăngơnăhƠng
Ngân hàng đóng vai trò trung tâm trong vic cung cp tài chính cho nn kinh t.
Ngân hàng hot đng hiu qu s nh hng tích cc đn s ln mnh ca doanh
nghip, s m rng các ngành công nghip và s phát trin toàn b nn kinh t. H
thng ngân hàng lành mnh và có kh nng sinh li có th đng vng trc nhng cú
sc và góp phn to nên tính n đnh cho h thng tài chính (Athanasoglou và ctg,
2006). ó là lý do nghiên cu các yu t nh hng đn hiu qu ca ngân hàng luôn
thu hút s quan tâm không ch ca nhng nhà nghiên cu mà còn s quan tâm ca lãnh

đo ngân hàng cng nh các c quan qun lý.
Các nghiên cu hiu qu ca ngân hàng đc tin hành  phm vi quc gia
(Berger và Hannan, 1989; Rime, 2001; Guru và ctg, 2002) cng nh  quy mô khu vc
hoc trên phm vi quc t (Short, 1979; Bourke, 1989; Molyneux và Thorton, 1992) .
Các bin s đc s dng trong các nghiên cu rt đa dng và kt qu có th khác nhau
tu theo mc đích, d liu, thi đon nghiên cu. Bourke (1989) ch ra rng các yu t



13
nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi có th đc chia ra thành
hai nhóm là nhóm các yu t bên trong và nhóm các yu t bên ngoài. Các yu t bên
trong bao gm nhng yu t mà ngân hàng có th kim soát đc nh: quy mô, tính
thanh khon, n, n quá hn, chi phí qun lý, qun lý ri ro Các yu t bên ngoài là
các yu t nm ngoài s kim soát ca ngân hàng nh lm phát, chu k kinh t, mc đ
tp trung ca th trng, quy đnh ca nhà nc
2.2.2.1. Các yu t bên ngoài
Ngành ngân hàng là mt trong nhng ngành hot đng theo nhng quy đnh rt
nghiêm ngt nhm mc tiêu to ra h thng ngân hàng lành mnh. H thng pháp lý có
nh hng ln đn cu trúc ca bng cân đi k toán thông qua nhng yêu cu v
ngun vn ti thiu, tính thanh khon, v v. cng nh nh hng đn h thng ngân
hàng thông qua nhng quy đnh v điu kin gia nhp ngành, m rng chi nhánh, mua
bán và sáp nhp. Tuy nhiên, các nghiên cu ch tp trung vào nh hng ca h thng
quy đnh đi vi mc đ chp nhn ri ro ca ngân hàng. εc tiêu ca h thng pháp
lý nhm hn ch ngân hàng chp nhn ri ro quá mc cng nh đm bo kh nng chi
tr ca ngân hàng. V mt lý thuyt, mc đ chp nhn ri ro có nh hng tích cc
đn kh nng sinh li ca ngân hàng. Gilbert (1984) trong nghiên cu v cu trúc th
trng ngân hàng đã ch ra rng nhiu nhà nghiên cu đã tht bi trong vic tha nhn
quy đnh là mt trong nhng yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng.
Barth và ctg (2004) nghiên cu mi liên h gia h thng pháp lý và hiu qu, mc đ

n đnh và s phát trin ca h thng ngân hàng. Kt qu cho thy rng không có mi
quan h có ý ngha gia rào cn gia nhp ngành, hot đng ca ngân hàng hoc h s
vn đi vi hiu qu ca ngân hàng. δiên quan đn mi quan h gia h thng pháp lý
và kh nng chp nhn ri ro ca ngân hàng, s dng d liu ngân hàng Thy S t
nm 1989 đn nm 199η, nghiên cu ca Rime (2001) ch ra rng áp lc ca các quy
đnh không có nh hng đn mc đ chp nhn ri ro ca ngân hàng. Nghiên cu h
thng ngân hàng c t nm 1993 đn 2000, Heid và ctg (200ζ) cng cho kt qu
tng t. Kt qu ch ra rng ngân hàng có ngun vn đm thp s c gng tng vn và
hn ch ri ro. Ngc li, ngân hàng có ngun vn đm cao có khuynh hng duy trì
ngun vn đm bng cách tng ri ro khi vn tng.



14
S dng mt hng nghiên cu khác, δaeven và δevine (2009) đánh giá thc
nghim nh hng ca c cu s hu cng nh quy đnh đi vi mc đ chp nhn ri
ro ca ngân hàng. Kt qu cho thy mc đ chp nhn ri ro tng lên khi ch s hu có
nhiu quyn b phiu hn. Thêm vào đó, quy đnh s có nh hng khác nhau đn mc
đ chp nhn ri ro ca ngân hàng tùy thuc vào c cu s hu.
εt yu t khác có nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng là c cu s
hu. εi quan h gia c cu s hu và kh nng sinh li ca ngân hàng thay đi ph
thuc vào khu vc kho sát và b d liu. Short (1979) tin hành nghiên cu  mt
nhóm quc gia và phát hin ra rng có mi tng quan âm gia ngân hàng thuc s hu
nhà nc và kh nng sinh li. Nghiên cu ca Barth và ctg (200ζ) cng cho thy ngân
hàng s hu nhà nc có mi tng quan âm vi hiu qu ca ngân hàng. Iannotta và
ctg (2007) tin hành nghiên cu các ngân hàng Châu Âu t nm 1999 đn 200ζ và kt
qu cho thy ngân hàng nhà nc và qu h tng có kh nng sinh li thp hn ngân
hàng t nhân. Ngc li, kt qu t nghiên cu ca εolyneux và Thornton (1992), vi
mu là các ngân hàng Châu Âu t nm 1986 đn nm 1989, ch ra rng ngân hàng nhà
nc có kh nng sinh li cao hn ngân hành t nhân. iu này có th gii thích là do

ngân hàng nhà nc có t s vn trên tài sn thp do có nhà nc bo lãnh dn đn t s
thu nhp trên vn cao. Ngoài ra, nghiên cu ca Athanasoglou và ctg (2008) và
Dietrich và Wanzenried (2011) không tìm thy mi quan h có ý ngha gia c cu s
hu và kh nng sinh li ca ngân hàng.
εc đ nh hng ca tc đ lm phát đn kh nng sinh li ca ngân hàng ph
thuc vào vic chi phí hot đng ca ngân hàng có tng nhanh hn tc đ lm phát hay
không. Nu tc đ lm phát tng lai đc d đoán chính xác, ngân hàng s có nhng
hành đng phù hp nhm mc đích qun lý chi phí hot đng. Nh vy, tc đ lm phát
nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng ph thuc vào vic d đoán lm phát
k vng. Da vào đó, ngân hàng s điu chnh lãi sut đ doanh thu tng nhanh hn chi
phí và kt qu là ngân hàng s kim đc l nhun kinh t cao hn. Hu ht nhng
nghiên cu trc đây (Bourke, 1989 và εolyneux và Thornton, 1992) cho thy rng có
mi quan h dng gia lm phát và kh nng sinh li. Tuy nhiên, nghiên cu ca
Uche (1996) và Ogowewo và Uche (2006) li cho kt qu âm. H gii thích rng 