Bài giảng Các khía cạnh thương mại liên quan đến sở hữu trí tuệ

BÀI GIẢNG
SỞ HỮU TRÍ TUỆ

Phan Đặng Hiếu Thuận

1
SỞ HỮU TRÍ TUỆ
I. Khái quát về SHTT thương mại
II. TRIPs và các quy định
III. Quy chuẩn bảo hộ tối thiểu
IV. Thực thi
2
I. Khái quát
1.Khái niệm
Sở hữu trí tuệ là quyền sở hữu những tài
sản đặc biệt, là những sản phẩm trí tuệ có
tính sáng tạo.
3
I. Khái quát
2.Thương mại quốc tế trong SHTT
Sở hữu trí tuệ không phải là một khái niệm
mới nhưng quyền sở hữu trí tuệ trong thương
mại (quốc tế) lại chỉ mới được đặt ra gần đây.
Khái niệm này xuất phát từ yêu cầu có cơ
chế bảo hộ quốc tế đối với sở hữu trí tuệ.
Quyền sở hữu trí tuệ chỉ đem lại giá trị vật
chất cho chủ sở hữu khi được đưa vào sản
xuất, kinh doanh, thương mại, dịch vụ.
4
II. TRIPs
1.Các điều ước về SHTT trước WTO

Trước WTO, nhiều điều ước đã điều chỉnh vấn
đề này.

Công ước Paris về bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp
1883 (1967, 1979)

Công ước Berne về bảo hộ các tác phẩm văn học,
nghệ thuật 1886

Công ước Roma về bảo hộ người biểu diễn, người
đạo diễn các chương trình phát thanh truyền hình
1961

Thoả ước Washington về sở hữu trí tuệ liên quan đến
mạch tích hợp 1989
5
II. TRIPs
2.WIPO
Tổ chức SHTT thế giới được thành
lập năm 1967 là đầu mối bảo vệ quyền
SHTT ở tất cá các khía cạnh, lĩnh vực.
6
II. TRIPs
3.WTO và TRIPs
TRIPS là một điều ước quốc tế tổng hợp và
thống nhất các quy định về sở hữu trí tuệ tồn
tại trong các hiệp ước quốc tế quan trọng
nhất.
TRIPS là hiệp ước đầy đủ và toàn diện nhất
trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ. Khắc phục

những “khuyết điểm” của các hiệp ước WIPO
như thời hạn bảo hộ sáng chế, các đối tượng
mới của quyền sở hữu trí tuệ….
7
II. TRIPs
3.WTO và TRIPs
Các quy định của TRIPs chỉ là những tiêu
chuẩn bảo hộ tối thiểu.
Với TRIPs

Quy chế đãi ngộ quốc gia là nguyên tắc cơ bản song
song với chế độ đãi ngộ tối huệ quốc.

Dành cho những quốc gia đang phát triển sự ưu đãi
về thời gian chuyển tiếp*.

Phải thiết lập các cơ quan để thực hiện thủ tục đăng
ký và duy trì các quyền sở hữu trí tuệ được quy định
trong TRIPs.
8
II. TRIPs
3.WTO và TRIPs
TRIPs vẫn tồn tại nhiều quy định mang tính
chất tuỳ nghi hoặc loại trừ (quy định mở) vì
tương quan lực lượng.
TRIPs đặc biệt quan tâm đến cơ chế thực
thi và có thể giải quyết tranh chấp bằng cơ
chế DSU
9
III. Quy chuẩn bảo hộ tối thiểu

1.Bản quyền và các quyền kề cận
Bên cạnh các đối tượng bảo hộ truyền
thống về quyền tác giả như các tác phẩm văn
học nghệ thuật, hội hoạ…thì phần mềm máy
tính cũng được bảo hộ
Thời hạn bảo hộ tối thiểu của quyền tác giả
là 50 năm
10
III. Quy chuẩn bảo hộ tối thiểu
2.Sáng chế (Patent)
Sáng chế phải được cấp cho bất kỳ một
sản phẩm hoặc quy trình thuộc mọi lĩnh vực
công nghệ khi đảm bảo ba yêu cầu cơ bản :
tính mới, có trình độ sáng tạo và có khả năng
áp dụng công nghiệp.
Thời hạn bảo hộ cho các bằng sáng chế là
20 năm kể từ ngày nộp đơn đăng ký .
11
III. Quy chuẩn bảo hộ tối thiểu
3.Nhãn hiệu hàng hoá
Nhãn hiệu hàng hoá được bảo vệ theo quy
định của pháp luật quốc gia với thời hạn bảo
hộ tối thiểu là 7 năm và được gia hạn vĩnh
viễn.
12
III. Quy chuẩn bảo hộ tối thiểu
4.Chỉ dẫn địa lý ( Geographical indication)
Thành viên phải thiết lập hệ thống đăng ký
và thông báo
Có quy định bổ sung cho sản phẩm rượu.

13
III. Quy chuẩn bảo hộ tối thiểu
5.Bí mật thương mại (Trade secret)
Các đối tượng bảo hộ chủ yếu là các bí
quyết thương mại, những kỹ thuật hữu dụng
trong kinh doanh nhưng không được đăng ký
dưới dạng sáng chế.
14
III. Quy chuẩn bảo hộ tối thiểu
6.Kiểu dáng công nghiệp
Kiểu dáng công nghiệp phải đảm bảo yêu
cầu của pháp luật quốc gia về tính mới hoặc
tính nguyên gốc
Thời hạn bảo hộ tối thiểu đối với kiểu dáng
công nghiệp là 10 năm.
Chủ sở hữu có quyền ngăn cản bên thứ ba
không được phép sản xuất, bán hoặc nhập
khẩu nhằm mục đích thương mại đối với các
sản phẩm sao chép toàn bộ hoặc phần lớn
kiểu dáng công nghiệp được bảo hộ.
15
III. Quy chuẩn bảo hộ tối thiểu
7.Thiết kế mạch tích hợp (Integrated
Circuit)
Các quốc gia phải bảo hộ thiết kế bố trí
mạch tích hợp phù hợp quy định của thoả
ước Washington 1989.
Quyền được bảo hộ bao gồm quyền tái tạo,
quyền nhập khẩu, bán và phân phối nhằm
mục đích thương mại.

Thời gian bảo hộ tối thiểu là 10 năm kể từ
ngày đăng ký hoặc ngày đầu tiên sử dụng với
mục đích thương mại.
16
IV. Thực thi bảo hộ quyền SHTT
1.Các biện pháp hải quan
Quốc gia thành viên có nghĩa vụ thiết lập
hệ thống quản lý tại biên giới ngăn chặn sự
xâm nhập của hàng hoá nhập khẩu vi phạm
quyền sở hữu trí tuệ vào thị trường nội địa.
Có thể tạm giữ hàng nhập khẩu, hạn chế
thông quan, hoặc yêu cầu nộp tiền bảo
đảm….(chỉ bắt buộc với quyền tác giả và
nhãn hiệu hàng hóa)
17
IV. Thực thi bảo hộ quyền SHTT
2.Các biện pháp dân sự, hành chính
TRIPS yêu cầu hệ thống tư pháp-hành
chính của quốc gia thành viên phải có cơ chế
bảo đảm cho người có quyền sở hữu trí tuệ
Khiếu nại, bồi thường là cơ chế chính.
18
IV. Thực thi bảo hộ quyền SHTT
3.Các biện pháp hình sự
TRIPs yêu cầu có chế tài phù hợp đối với
các hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ,
nhất là các hành vi cố ý, tái phạm hoặc có
mục đích thương mại.
Chế tài gồm có : hình phạt chính (tiền, tù
giam) và chế tài bổ sung (tịch thu, hủy…).

19
IV. Thực thi bảo hộ quyền SHTT
3.Các biện pháp hình sự
VN từng bước hoàn chỉnh pháp luật để bảo
vệ quyền SHTT:
Tội liên quan đến hàng giả (156, 157, 158 BLHS)
Tội xâm phạm quyền SHCN (171 BLHS sđ)
Tội xâm phạm quyền tác giả (170a BLHS sđ)
……
20
IV. Thực thi bảo hộ quyền SHTT
4.Thực trạng bảo hộ
Trên thế giới: Đó là câu chuyện của các
quốc gia phát triển và đang phát triển, giữa
việc loài người được hưởng lợi ích chung
hay lợi ích thương mại của một số người.
Tại Việt Nam:

Đã gia nhập một số điều ước quan trọng

Đang từng bước thực hiện theo tiêu chuẩn
quốc tế

Vẫn còn rất nhiều tồn tại.
21
IV. Thực thi bảo hộ quyền SHTT
4.Thực trạng bảo hộ
Vấn đề nhạy cảm từ TRIPs:
a) Bảo vệ kiến thức truyền thống
Dù chỉ 1% các sáng chế thuộc về các quốc

gia đang phát triển nhưng không phải DCs
không có tài sản trí tuệ.
Tính hữu dụng của cây cối, bài hát, âm nhạc
dân gian, đồ thủ công mỹ nghệ, dược liệu cổ
truyền… đang bị khai thác miễn phí từ các
nước giàu.
22
IV. Thực thi bảo hộ quyền SHTT
4.Thực trạng bảo hộ
Vấn đề nhạy cảm từ TRIPs:
b) Bảo vệ đa dạng sinh học
Gen và các chủng vi sinh được bảo hộ bởi
TRIPs nhưng vật nuôi thì không.
TRIPs và CBD (Công ước về đa dạng sinh
học hiện có hơn 166 thành viên) có nhiều
điểm khác biệt về cách tiếp cận.

Bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Li-xăng bắt buộc
23
IV. Thực thi bảo hộ quyền SHTT
4.Thực trạng bảo hộ
Vấn đề nhạy cảm từ TRIPs:
c) Bảo vệ sức khỏe cộng đồng
Dược phẩm được bảo hộ sẽ rất đắt tiền với
những bệnh dịch nguy hiểm (AIDS, lao, sốt
rét….)
Nhiều tập đoàn dược phẩm đã kiện các quốc
gia đang phát triển.

Mặc dù TRIPs có đề cập đến vấn đề này
nhưng hết sức mờ nhạt và thiếu cơ chế.
24
IV. Thực thi bảo hộ quyền SHTT
4.Thực trạng bảo hộ
Vấn đề nhạy cảm từ TRIPs:
d) Li-xăng bắt buộc và nhập khẩu song song
Để được áp dụng li-xăng bắt buộc, phải thỏa
4 điều kiện theo TRIPs: đã đàm phán với chủ
sở hữu văn bằng nhưng bất thành, có thời
hạn và phạm vi rõ ràng, cung cấp “chủ yếu”
cho thị trường nội địa, có đền bù thỏa đáng.
Nhập khẩu song song sẽ áp dụng với các sản
phẩm hưởng quy chế li-xăng bắt buộc.
25