kết quả chăm sóc người bệnh nhiễm độc da dị ứng (hội chứng lyeli) tại khoa da liễu bệnh viện twqđ 108

1
T VN 

D ng thuc là mt bin chng rt hay gp trong quá trình điu tr,
biu hin lâm sàng đa dng, phong phú vi nhng tn thng  da, niêm mc
và c  các c quan ni tng. Mi loi thuc đu có th gây d ng nhng gp
nhiu hn c là các thuc kháng sinh, thuc an thn, thuc chng đng kinh,
thuc nam và thm chí c các thuc chng d ng [1].
Hi chng (HC) Lyell, còn gi là “hoi t thng bì nhim đc” (Toxic
Epidermal Necrolysis, TEN) hay “ly thng bì hoi t ti cp”, là mt th d
ng thuc nng, đc Lyell mô t ln đu tiên vƠo nm 1956 [1], [2]. Biu
hin lâm sàng  da là tình trng hoi t lan ta lp thng bì, kèm theo HC
nhim đc kt hp vi tình trng ri loi nc đin gii và tn thng các
tng, nht là gan, thn. Mc dù HC Lyell ch chim khong 1,5% các th d
ng thuc [8] nhng có t l t vong cao [5], [15]; nguyên nhân ch yu là do
nhim khun nhim đc, ri lon nc đin gii vƠ suy đa tng [17], [24].
Vic chn đoán sm vƠ điu tr tích cc s giúp bnh nhân hi phc nhanh và
làm gim các bin chng xu.
 Vit Nam, đƣ có nhiu công trình nghiên cu khoa hc v d ng
thuc nh đ da toàn thân do thuc, HC Stevens ậ Johson… nhng nghiên
cu v HC Lyell còn hn ch. Vì vy, đ tƠi “Kt qu chm sóc ngi bnh
nhim đc da d ng thuc (Hi chng Lyell) ti Khoa Da liu - D ng Bnh
vin Trung ng Quơn đi 108” đc tin hành nhm các mc tiêu sau:
1. Tìm hiu đc đim dch t, lâm sàng, cn lâm sàng hi chng Lyell ti
Khoa Da liu - D ng, Bnh vin Trung ng Quân đi 108 t tháng
01/2010 đn tháng 10/2013.
2. ánh giá kt qu chm sóc ngi bnh mc HC Lyell ti khoa Da
liu - D ng Bnh vin Trung ng Quân đi 108.
2
CHNG 1: TNG QUAN TÀI LIU
1.1. D ng thuc

1.1.1. S lc v lch s
T th k th II, Patholemey đƣ mô t nhng trng hp có phn ng
bt thng sau khi dùng thuc [2].
Nm 1906, bác s Nhi khoa ngi Áo, Clemens Von Pirquet dùng
thut ng “d ng” đ gii thích nhng biu hin ca bnh huyt thanh. Ông
cng lƠ ngi đu tiên phân loi d ng tc thì và d ng mun.
Nm 1929, Fleming phát minh ra Penicillin. Sau đó mt lot các kháng
sinh khác ra đi. T đó cng xut hin nhng trng hp d ng thuc kháng sinh.
Nm 1975, T chc nghiên cu Y hc quc t đƣ t chc hi ngh
chuyên đ đu tiên v tng cm ng thuc ti Liego vi nhng công trình ca
Hi ngh di tên gi “d ng thuc”.
Các thông báo v d ng thuc ngày càng nhiu, nguyên nhân ch yu
là nhng trng hp d ng do các thuc kháng sinh, thuc chng viêm không
steroid (Nsaids), huyt thanh, vaccin, vitamin… D ng thuc ngày càng tr
thành vn đ thi s ca Y hc hin đi.
1.1.2. C ch d ng thuc
Theo c ch min dch ca Gell và Combs, các phn ng d ng thuc
đc chia làm 4 type: I, II, III và IV. Trên lâm sàng, ranh gii gia các type
không phi lúc nƠo cng rõ rƠng [1], [2] ,[16].
1.1.2.1. Phn ng d ng loi hình I
Phn ng d ng loi hình I thuc loi phn ng tc thì,  ngi đƣ mn
cm vi kháng nguyên s hình thành kháng th IgE gn lên b mt ca t bào
Mastocyte và ái kim. Khi kháng nguyên đt nhp c th ln hai s kt hp
vi kháng th IgE trên b mt các t bào Mastocyte, bch cu ái kim gây v
và gii phóng Histamin, Serotonin vào máu gây phn ng tc thì.
1.1.2.2. Phn ng d ng loi hình II
Thang Long University Library
3
Kháng th tham gia phn ng này là nhng kháng th IgG, IgM phn
ng vi kháng nguyên hoc bán kháng nguyên (hapten) trên b mt hng cu,

bch cu, tiu cu có s tham gia ca b th làm cho các t bào trên b tan rã
hoc thay đi cu trúc; gây xut huyt, gim tiu cu hoc bch cu. Liên quan
đn các biu hin d ng nh xut huyt gim tiu cu, thiu máu huyt tán.
1.1.2.3. Phn ng d ng loi hình III
Kháng th lu hƠnh IgG, IgM kt hp vi kháng nguyên có s tham gia
ca b th to nên phc hp kt ta trong thành mch máu nh gây tc nghn,
thiu máu và hoi t t chc. Liên quan đn các bnh nh bnh huyt thanh,
st do thuc.
1.1.2.4. Phn ng d ng loi hình IV
Là phn ng min dch qua trung gian t bƠo, liên quan đn t bào T.
các kháng nguyên sau khi vƠo c th đc các đi thc bào trình din và làm
hot hóa các t bào Lympho T tr thành t bào nh (có ký c kháng nguyên).
Khi kháng nguyên vƠo c th ln hai, t bào Lympho có ký c kháng nguyên
s chuyn thành t bào Lympho non, sn xut ra các lymphokin gây giãn
mch, phù, tng sinh t bào, di tn bch cu to ra đáp ng viêm da.
Biu hin lâm sàng ch yu là viêm da tip xúc, hng ban đa dng,
hng ban c đnh nhim sc, HC Stevens - Johnson, HC Lyell …
Cn phân bit d ng thuc do c ch min dch vi các biu hin mn
cm ca c th vi thuc không có s tham gia ca các t bào min dch nh
hin tng đc ng gây ra do thuc trc tip gây gii phóng Histamin  các t
bào Maktocyte hoc t bƠo đa nhơn trung tính, ái toan và mt s tác dng ph
khác ca thuc nh bun nôn, nôn, đau đu, ri lon tiêu hóa.
1.1.3. Biu hin lâm sàng ca d ng thuc
Phn ln thuc là nhng hapten, khi vƠo c th kt hp vi protein
trong huyt thanh to thành kháng nguyên hoàn chnh có kh nng kích thích
quá trình min dch. Hình thái lâm sàng ca d ng thuc phong phú vƠ đa
dng. Thng gp mt s th lơm sƠng sau đơy [2], [10].
4
1.1.3.1. Sc phn v
Sc phn v tai bin d ng cp tính nghiêm trng nht, xy ra vi tc đ

rt nhanh, t vƠi giơy đn vài gi sau khi tip xúc vi d nguyên. Khi đu
bnh nhân (BN) thy bn chn, hong ht, sau đó xut hin nhanh các các triu
chng tim mach, hô hp, tiêu hóa, da nh mch nhanh nh, tt huyt áp, khó
th, nga ran khp ngi, đau qun bng, đi tiu tin không t ch. Th ti
cp BN hôn mê, ngt th, ri lon tim mch, ngng tim và t vong sau ít phút.
1.1.3.2. Mày đay
MƠy đay lƠ mt th hay gp ca d ng thuc. Sau khi dùng thuc, BN
có cm giác nóng bng, nga nhiu và xut hin nhng sn phù màu hng
hoc đ nht, đng kính vƠi milimet đn vài centimet, ranh gii rõ, mt đ
chc, tròn, hoc bu dc, xut hin và mt đi nhanh. Có th kèm theo khó th,
đau bng, đau khp, chóng mt, bun nôn hoc nôn, st cao.
1.1.3.3. Phù Quincke
Phù Quincke là mt dng mƠy đay khng l, thng xut hin sau khi
dùng thuc vài gi. Trong da và t chc di da ca BN có tng đám sung
n, đng kính 2 - 10 cm, màu hng nht, thng xut hin  vùng da lng
lo nh môi, c, quanh mt, bng, b phn sinh dc. Trng hp phù
Quincke  hng, thanh qun gây nght th,  rut, d dày gây bun nôn, nôn,
đau qun bng,  nƣo gơy đau đu, li mt, đng kinh,  t cung gơy đau
bng, ra máu ơm đo.
1.1.3.4. Bnh huyt thanh
Bnh xut hin t ngày th 2 đn ngày th 14 sau khi dùng thuc. BN
mt mi, chán n, mt ng, bun nôn, đau khp, sng nhiu hch, st cao,
gan to, mƠy đay ni khp ngi. Nu phát hin kp thi, ngng ngay thuc thì
các triu chng trên s bin mt.
1.1.3.5. Viêm da tip xúc d ng
Viêm da tip xúc d ng ch yu do thuc bôi và m phm, xy ra
nhanh sau tip xúc vi thuc, ngi bnh thy nga d di, ni ban đ, mn
Thang Long University Library
5
nc, phù n các vùng da h, vùng tip xúc vi thuc.

1.1.3.6.  da toàn thân do thuc
 da toàn thân là mt trong nhng th nng ca d ng thuc. Biu
hin là nhng ban mƠu đ ti, phù n, chim trên 90% din tích da c th
kèm tn thng niêm mc. BN thng có nga, st cao, ri lon tiêu hóa. Khi
tin trin tt, tn thng da ht phù n, gây tình trng bong vy, đc bit 
lòng bàn tay, bàn chân da bong thành mng dng bít tt.
1.1.3.7. Hng ban nút
Thng xut hin sau 2-3 ngày dùng thuc. Ngi bnh st cao, mt
mi, thng tn c bn là các node kích thc 0,5 - l,5cm, màu hng, n đau,
tp trung nhiu  mt dui các chi, đôi khi  thân mình và  mt, sau đó lui
dn, đ li các vt tng sc t.
1.1.3.8. Hng ban c đnh nhim sc
Ngi bnh st nh, mt mi, tn thng c bn là các bng nc hoc
dát đ  các vùng niêm mc, bán niêm mc, nht là ming và sinh dc. Sau
khi khi bnh, thng đ li vt tng sc t, tn ti lâu dài. Nu BN s dng
li thuc, ban s xut hin đúng  v trí c.
1.1.3.9. Hng ban đa dng
Sau dùng thuc, BN thy mt mi, st, tn thng c bn là các ban
sn, mn nc hoc bng nc, hay gp sp xp theo hình bia bn và gp 
các chi. Bnh tin trin tt, BN ht st sau mt vài ngày.
1.1.3.10. Hi chng Stevens - Johnson
Là mt trong nhng th nng ca d ng thuc. Thng tn là các bng
nc, bng xut huyt hoc dát đ trên da và các hc t nhiên (mt, ming,
hng, sinh dc). Có th gp du hiu Nikolski dng tính. Din tích tn
thng chim di 30% din tích da c th. Có trng hp kèm st cao, mt
mi và tin trin thành HC Lyell, th nng dn ti t vong [16].
1.1.3.11. Hi chng Lyell (mc 1.2)
6
1.2. Hi chng Lyell
HC Lyell đc Alan Lyell (1917- 2007), bác s da liu ngi Scotland

mô t ln đu tiên vƠo nm 1956, trên 4 BN vi các triu chng da, niêm mc
và ni tng rt nng do dùng thuc vƠ còn đc gi lƠ “Hoi t thng bì
nhim đc” (Toxic Epidermal Necrolysis - TEN) [1], [35]. ơy lƠ mt trong
nhng HC d ng thuc nng nht.
1.2.1. Dch t hc, cn nguyên
1.2.1.1. Dch t hc
ứ Bnh tng đi him gp. Trên toàn th gii, t l mc khong 0,4-1,3
trng hp/ 10
6
dân/ nm [17].  M, theo nghiên cu ca La Grenade, có
1,9 trng hp/ 10
6
dơn/ nm [36]. Tng t, theo Rzany B trong nm 1996,
có 1,89 trng hp/ 10
6
dơn/ nm [50].  Vit Nam, theo Trn Vn HƠ, HC
Lyell chim 1,5% tng s BN d ng thuc đn khám vƠ điu tr ti khoa D
ng - Min dch lâm sàng Bnh vin Bch Mai t nm 1995-1999 [8].
ứ N mc nhiu hn nam, t l n/ nam là 1,5/1 [25].
1.2.1.2. Cn nguyên
Nguyên nhân ch yu gây HC Lyell là do thuc [31, 34]. Nhng thuc
hay gp nht là Sulfonamides, Pyrazolones, Barbiturates, thuc chng đng
kinh [34]. Mt s bnh nhim khun có th lƠm tng kh nng d ng thuc,
trong đó có HC Lyell.  ngi b HIV, t l mc HC Lyell cao gp 1000 ln
so vi ngi bình thng [31].
Bên cnh đ, yu t gen (HLA, các enzyme chuyn hóa), khi u ác tính
hoc x tr đng thi cng góp phn nh hng đn t l mc bnh này [18], [19].
Mt s báo cáo cho thy SJS và TEN c th xy ra sau nhim
Mycoplasma pneuéoniae [22], [27], đôi khi bnh xut hin  nhng BN sau
ghép t bào gc to máu do suy ty [6], [4].

1.2.2. C ch bnh sinh ca HC Lyell
C ch bnh sinh ca TEN cho đn nay vn cha rõ rƠng. Theo mt s
nghiên cu, nhng ngi mang HLA-B*1502 và HLA-B*5801 d có nguy c
Thang Long University Library
7
b d ng thuc th nng. Nghiên cu ca Man CB và cng s cho thy nhng
BN b d ng th nng vi thuc chng đng kinh thng mang gen HLA-
B*1502 [40]. Mt nghiên cu khác  Thái Lan cng đã khng đnh tính nhy
cm di truyn  ngi có HLA-B*1502 dng tính vi Carbamazepine [27].
Bên cnh đó, mi liên quan gia HLA-B*5801 vƠ TEN do Allopurinol cng
đƣ đc công nhn.  Trung Quc, 100% BN b các phn ng d ng nng
vi Allopurinol thuc nhóm HLA-B*5801 dng tính [31]. Kt qu tng t
 BN Nht Bn [34] hay Thái Lan [27]. Tuy nhiên,  châu Âu, t l này thp
hn (55% các trng hp) [28].
Các nghiên cu v lâm sàng, mô bnh hc và min dch hc đu cho
rng t bƠo Lympho T gơy đc t bƠo CD8+ đóng vai trò quan trng trong c
ch ,bnh sinh ca TEN [24]. Nasiff và cng s đƣ chng minh Lympho T
CD8+ gây hy hoi các t bào sng thông qua c ch gây đc t bào [33].
1.2.3. Triu chng lâm sàng và cn lâm sàng HC Lyell
Bnh xut hin đt ngt, sau s dng thuc t 1 đn 4 tun [34]. Các
triu chng ban đu thng không đc hiu nh st, đau mt hay khó nut và
xut hin trc các thng tn da mt vài ngày.
Thng tn da là dát đ và bng nc nhn nheo, xut hin đu tiên 
thân mình, mt, lòng bƠn tay, bƠn chơn, sau đó nhanh chóng lan rng khp
ngi. Lp thng bì b trt đ l bên di mƠu da đ ti hoc đ sm, r
dch hoc chy máu. Du hiu Nikolski dng tính. Tn thng da chim trên
30% din tích da ca c th, đơy lƠ yu t quan trng giúp tiên lng bnh.
Thng tn niêm mc gp  trên 90% BN [21], [34]. Biu hin ch yu
là các bng nc nông, d v đ li các vt trt, loét  niêm mc ming, sinh
dc, nht là tn thng  niêm mc mt gây phù n, viêm kt mc d dn đn

tính dính kt mc nu không đc chm sóc tt. Mt s trng hp có kèm
theo thng tn  niêm mc các c quan ni tng (hô hp, tiêu hóa).
Triu chng toƠn thơn thng là st cao 39 - 40
o
C, BN mt mi, cm
giác đau rát da, thiu niu hoc vô niu, ri lon ý thc (hôn mê, bán hôn mê).
8
Tn thng ni tng thng gp viêm phi, viêm ph qun, phù phi,
viêm cu thn, hoi t cu thn dn đn suy thn cp, viêm gan, xut huyt
tiêu hóa, gim bch cu, thiu máu, ri laonj nc, đin gii do thoát dch qua
thng tn da, gim chc nng lc cu thn, không n ung đc.
1.2.4. Tin trin và bin chng
BN mc HC Lyell có tiên lng nng. Theo Roujeau JC, t l t vong
ca HC Lyell t 30 - 40% [29]. Nguyên nhân t vong thng do nhim
khun, ri lon nc, đin gii vƠ suy đa tng [17], [29]. Mt s các bin
chng khác có th gp nh gim th lc, loét giác mc không hi phc, khô
mt, tng hoc gim sc t da, lon dng móng, hp thc qun, hp ơm đo.
1.2.5. Chn đoán HC Lyell
1.2.5.1. Chn đoán xác đnh
Chn đoán xác đnh TEN da vào:
- Triu chng lâm sàng
+ Tn thng da
+ Tn thng niêm mc
+ Triu chng toàn thân
- Triu chng cn lâm sàng
+ Mô bnh hc: Hình nh hoi t thng bì lan rng giúp khng đnh
chc chn chn đoán.  loi tr các bnh da có bng nc t min, cn làm
thêm xét nghim min dch hunh quang trc tip.
+ Min dch: Phn ng Boyden, phn ng phân hy Mastocyte, chuyn
dng Lympho vi các thuc nghi ng d ng giúp cho chn đoán nguyên nhơn.

Thang Long University Library
9
1.2.5.2. Chn đoán phân bit
ứ HC Stevens - Johnson (Steven Johnson Syndrome - SJS)
c đim lâm sàng
SJS
TEN
Thng tn c bn
- Dát đ sm
- Tn thng hình bia
bn không đin hình
- Mng trt da
- Dát đ sm
- Tn thng hình bia
bn không đin hình
Tính cht tn thng
- Ri rác
- Tp trung thƠnh đám
 mt và thân (+)
- Ri rác (him)
- Tp trung thƠnh đám 
mt, thơn vƠ ni khác
(+++)
Tn thng niêm mc

(+)
(+)
Triu chng toàn thân
Thng hay có
Luôn luôn có
Din tích da b tn thng
(%)
< 30
≥ 30
ứ Ngoài ra, cn chn đoán phơn bit HC Lyell vi mt s bnh da có
bng nc t min nh Pemphigus Vulgaris, Pemphigus cn ung th,
Pemphigoid bng nc và hi chng bong vy da do t cu (Staphylococcal
Scalded Skin Sydrome - SSSS).
1.2.6. iu tr HC Lyell
1.2.6.1. Giai đon cp
Trong giai đon này, cn đánh giá ngay mc đ nng, tiên lng bnh,
ngng thuc nghi ng gây bnh, nhanh chóng lp k hoch chm sóc phù hp
vi điu tr bng thuc khác.
- ánh giá mc đ nng vƠ tiên lng bnh:
 đánh giá mc đ nng giúp tiên lng bnh, đƣ có nhiu tác gi s
dng thang đim Scorten gm 7 tiêu chun, mi tiêu chun nu có lƠ 1 đim [22].
+ Tui > 40
+ Có bnh ác tính
+ Mch nhanh > 120 ln/phút
+ T l bong tróc da ban đu > 10%
+ Urea máu > 10 mmol/L
10
+ ng máu > 14 mmol/L
+ Bicarbonat < 20 mmol/L
Ch s Scorten cƠng cao thì nguy c t vong càng ln. Theo nghiên cu

ca Bastuji, nhng BN có ch s Scorten 3 đim thì t l t vong là 35%,
Scorten ≥ 5 đim thì t l t vong là 90% [22]. BN có Scorten ≥ 3 cn đc
điu tr  đn v điu tr tích cc.
- Ngng ngay các thuc nghi ng gây d ng.
- iu tr ti ch
+ Da: BN ci trn nm trên bt tale, tt nht là trong bung vô khun.
 vùng da b hoi t, r dch cn đc bôi dung dch sát khun, tt nht là
dung dch Yarish. Không dùng bng dính đ dính vt thng. Các thng tn
trên da cn đc điu tr bo tn.
+ Niêm mc: ra thng xuyên bng dung dch nc mui sinh lí. Bôi
niêm mc ming Glycerin borat. BN cn sm đc khám chuyên khoa Mt đ
đánh giá tn thng vƠ điu tr. Theo mt nghiên cu, th lc ca nhng BN
mc HC Lyell đc điu tr chuyên khoa Mt ngay trong tun đu tiên tt hn
đáng k so vi nhng BN khác [24]. Hiu qu ca vic s dng m kháng
sinh còn cha rõ. Theo Yip LW vƠ cng s, m kháng sinh có th dn đn
mt s bin chng mun nh khô mt [33].
- Bù nc vƠ đin gii: đóng vai trò rt quan trng, làm gim t l t
vong.  M, hu ht BN mc HC Lyell đc điu tr  các đn v điu tr tích
cc hoc các trung tâm bng. Nghiên cu ca Oplatek A trên 199 BN b HC
Lyell và SJS nhp viên cho rng t l sng sót  nhng BN đc chuyn sang
điu tr  các trung tâm bng trong vòng 7 ngày t lúc b bnh cao hn đáng
k so vi nhng ngi nhp vin sau 7 ngày (51,4% và 29,8%) [34].
- Chng nhim khun:  nhng nc tiên tin, BN đc điu tr vi
điu kin tt hn nên vic dùng kháng sinh phòng bi nhim ít đc chú ý.
Nhng  Vit Nam, vn đ này rt quan trng trong điu tr. Chú ý loi kháng
sinh đc dùng phi là nhóm ít gây d ng vi ít đc cho thn.
Thang Long University Library
11
- Dinh dng BN: BN mc HC Lyell b mt dch, huyt tng qua
da, kèm theo tn thng đa tng, ri lon nc - đin gii nên vn đ dinh

dng rt cn đc chú ý. Ch đ n mm, lng, đy đ dinh dng vƠ nng
lng (ch đ n OT) và tt nht nên cho n qua sonde.
- Các thuc điu tr:
+ Corticosteroid: cho đn trc nhng nm 1990, trên th gii,
Corticosteroid vn đc xem lƠ điu tr chính. Tuy nhiên không có nghiên
cu nào chng minh hiu qu thc s ca Corticosteroid [38]. Cho đn nay,
tác dng điu tr ca Corticosteroid đng toàn thân vn cha đc thng
nht. Nm 2007, Kardaun vƠ cng s ghi nhn tác dng ca Corticosteroid
liu bolus trong thi gian ngn [35]. Tuy nhiên, mt nghiên cu khác ca
Schneck và cng s  châu Âu li cho thy Corticosteroid không có tác dng
điu tr HC Lyell [23].
- Globulin min dch liu cao truyn tnh mch (Intravenous
Immunoglobulin - IVIG): IVIG đƣ đc th nghim trong điu tr HC Lyell
và hiu qu ca nó đc nói đn trong nhiu nghiên cu khác nhau [28]. IVIG
dùng vi liu thích hp dùng vi liu thích hp có tác dng d phòng 
nhng BN có các yu t nguy c tim n (suy tim, suy thn, nguy c huyt
khi tc mch) [35]. Liu IVIG trên 2g/kg có tác dng tt hn liu t 2g/kg
tr xung. Theo nghiên cu ca Thomas Har, c tng 1g/kg liu IVIG thì s
BN mc HC Lyell sng sót tng 4,2 ngi [28].
Mt s thuc khác cng đƣ đc s dng điu tr BN mc HC Lyell
nh Thalidomine, Cyclosporin, thuc kháng TNF, lc huyt tng,
Cyclophosphamide. Tuy nhiên, kt qu khác nhau tùy tng nghiên cu.
+ Thalidomide: đƣ đc nghiên cu trong điu tr HC Lyell kt hp vi
chng TNF, mt loi thuc có tác dng điu hòa min dch [32], [37].
+ Cyclosporin A: mt s nghiên cu cho thy Cyclosporin A có tác dng
điu tr hiu qu đi vi BN mc HC Lyell [29], [37]. Theo nghiên cu ca Rai
12
R, điu tr bng Cyclosporin A sau khi dùng liu cao Dexamethasone đng
tnh mch có tác dng ngn chn bnh tin trin trong vòng 72 gi [26].
+ Thuc kháng TNF: Hunger RE và cng s dùng Infliximab vi liu

5mg/kg thy bnh ngng tin trin trong vòng 24 gi và quá trình tái to biu
mô đc hoàn chnh trong 5 ngày [32]. Tuy nhiên, nhng nghiên cu gn đơy
cha đ đ kt lun v tác dng ca thuc kháng TNF trong điu tr HC Lyell.
+ Lc huyt tng: nghiên cu ca Bachemis G và cng s nm 2002
cho thy có 10 trong s 13 BN mc HC Lyell sng sot sau khi đc lc huyt
tng [20]. Nhng các tƠi liu hin nay cha cho phép kt lun v tác dng
tim n ca phng pháp nƠy vì điu tr phi hp các phng pháp khác vƠ s
BN đc điu tr còn ít [21], [33], [37].
+ Cyclophosphamide: đƣ đc nghiên cu trong mt s trng hp,
đn tr liu hoc kt hp vi Cyclosporin A hoc sau dùng Corticosteroid liu
cao đng tnh mch.
1.2.6.2. iu tr bin chng
Do các tn thng phi hp  da, mt và niêm mc (ming, d dày
rut, hô hp, sinh dc tit niu), vic theo dõi vƠ điu tr các bin chng cn
đc thc hin đng thi.
- Các bin chng toàn thân:
+ Viêm gan nhim đc
+ Viêm thn
+ Thiu máu
+ Gim protid máu
+ Nhim khun huyt…
- Các bin chng mun khác nh dính mt, hp thc qun, hp ơm đo
rt khó điu tr và có th cn phi phu thut.
Thang Long University Library
13
CHNG 2: I TNG VÀ PHNG PHÁP NGHIểN CU

2.1. i tng nghiên cu
Nghiên cu đc tin hành trên 31 BN đc điu tr ni trú ti Khoa
Da liu - D ng, Bnh vin Trung ng Quơn đi 108 t tháng 1/2010 đn

ht tháng 10/2013.
2.1.1. Tiêu chun chn đoán
Chn đoán xác đnh da trên các cn c:
- Tin s dùng thuc
- Tn thng da
- Tn thng niêm mc: mt, ming, sinh dc…
- Du hiu Nikolsky (+)
- Toàn thân: st, mt, bán hôn mê, hôn mê…
- Phn ng tiêu bch cu đc hiu dng tính vi thuc
2.1.2. Tiêu chun la chn BN
Các BN đc đa vƠo nghiên cu da trên các tiêu chun:
- Chn đoán xác đnh hi chng Lyell
- H s bnh án rõ ràng
- BN t nguyn hp tác nghiên cu.
2.1.3. Tiêu chun loi tr
- BN có xét nghim tiêu bch cu đc hiu không phát hin thuc gây
d ng.
- BN không đng ý hp tác nghiên cu.
2.2. Phng pháp nghiên cu
2.2.1. Thit k, vt liu nghiên cu
2.2.1.1. Thit k nghiên cu: Nghiên cu hi cu, tin cu, mô t ct ngang.
2.2.1.2.Vt liu nghiên cu
H s bnh án ca 31 BN mc HC Lyell điu tr ti Khoa Da liu - D
ng, Bnh vin t tháng 1/2010 đn ht tháng 10/2013 đáp ng đ tiêu chun
14
la chn.
2.2.2. C mu
Mu thun tin: chn tt c BN mc HC Lyell do d ng thuc đƣ đc
xác đnh bng phn ng tiêu bch cu đc hiu, điu tr ni trú ti Khoa Da
liu - D ng - Bnh vin Trung ng Quơn đi 108 t tháng 1/2010 đn ht

tháng 10/2013.
2.2.3. Các bc tin hành nghiên cu
Bc 1: Thu thp thông tin
Thu thp h s bnh án ca BN nghiên cu: thông tin v tin s, bnh
s, triu chng lâm sàng, cn lơm sƠng vƠ quá trình điu tr
Bc 2: Kho sát đc đim lâm sàng, cn lâm sàng và quá trình điu tr
- Tình hình và mt s yu t liên quan đn HC Lyell: s lng BN mc
HC Lyell ti khám vƠ điu tr qua các nm, t l ca HC Lyell trong tng s
BN b d ng thuc, tui, gii, ngh nghip, tin s d ng…
- c đim lâm sàng: thi gian xut hin triu chng sau khi dùng
thuc, tn thng da, niêm mc, các triu chng khác…
- c đim cn lâm sàng: công thc máu, hóa sinh máu, đin gii đ,
tng phơn tích nc tiu…
- Kt qu thc hin quy trình chm sóc: chm sóc ti ch (v sinh các
hc t nhiên, chm sóc tn thng da, tình trng đau rát, du hiu nhim
trùng ti ch…) chm sóc toƠn thơn (tình trng thân nhit, ch đ dinh dng,
s lo lng ca BN, s hiu bit v bnh ca BN vƠ gia đình…).
2.3. X lý s liu
S liu nghiên cu đc thu thp và x lý bng các thut toán thng kê
vi phn mm SPSS 16.0.
2.4. o đc nghiên cu
Vic nghiên cu đc thc hin vi s đng ý ca BN vƠ gia đình, đm
bo gi kín thông tin cá nhân và tin hành chân tht cùng vi s đng ý ca
Ban Lƣnh đo Bnh vin Trung ng Quơn đi 108.
Thang Long University Library
15
CHNG 3 KT QU NGHIểN CU

3.1. c đim dch t, lâm sàng và cn lơm sàng ca đi tng nghiên cu
3.1.1. T l mc HC Lyell

Bng 3.1: T l mc HC Lyell hàng nm
Nm
S BN
d ng thuc
S BN
HC Lyell
T l
BN Lyell/BN d ng thuc
2010
373
9
2,41
2011
484
8
1,65
2012
695
8
1,15
2013
727
6
0,83
Tng
2.279
31
6,04

Nhn xét: Trong 4 nm (2010 - 2013), có 31 BN mc HC Lyell, chim

6,04% tng s BN d ng thuc đn khám vƠ điu tr.
3.1.2. Phân b theo tui và gii
Bng 3.2: Phân b theo tui và gii
Tui
Nam
N
Tng
n
%
n
%
n
%
10 - 19
1
4,35
1
12,50
2
6,45
20 - 29
1
4,35
2
25,00
3
9,68
30 - 39
4
17,39

1
12,50
5
16,13
40 - 49
3
13,04
0
0
3
9,68
50 - 59
6
26,09
1
12,50
7
22,58
≥ 60
8
34,78
3
37,50
11
35,48
Tng
23
100,00
8
100

31
100

Nhn xét: Trong 31 BN mc HC Lyell, có 8 BN n (25,81%) và 23 BN
nam (74,19%).  tui trung bình mc bnh lƠ 50,97± 19,16, trong đó BN
16
nh nht là 10 tui, ln nht là 76 tui. Nhóm tui ≥ 60 tui là hay gp nht
(35,48%). S khác bit có ý ngha thng kê vi p<0,05.
3.1.3. Tin s d ng thuc (DUT)
Không có tin
s DUT
(6,98%)
Có tin s
DUT
(93,02%)

Biu đ 3.1: Tin s d ng thuc ca BN mc HC Lyell
Nhn xét: 93,02% BN có tin s d ng thuc và 6,98% BN b d ng
thuc ln đu tiên.
Thang Long University Library
17
3.1.4. Tin s dùng thuc trc khi b bnh
Bng 3.3: Các thuc đc s dng trc khi b bnh
Thuc
n
%
Allopurinol
1
3,23
Thuc tr sâu

1
3,23
Tegretol
2
6,45
Levofloxacin
1
3,23
Lidocam
1
3,23
Cephalexin
2
6,45
Tamil
1
3,23
Thuc nam
19
61,29
Cm cúm tng hp
2
6,45
Lao
1
3,23
Tng
31
100
Nhn xét: Trong 31 BN nghiên cu, loi thuc có tin s d ng gp phi

nhiu nht là các loi thuc nam (19 BN, chim 61,29%). Các loi thuc nh
Allopurinol, Levofloxacin, thuc tr sâu, … thng ch có t l mc là 3,23%.
3.1.5. Thi gian xut hin triu chng







Biu đ 3.2: Tin s d ng thuc ca BN mc HC Lyell
Nhn xét: Có 51,61% trng hp biu hin triu chng đu tiên sau t
1 - 7 ngày dùng thuc, 22,58% trng hp sau 8 - 14 ngày. Thi gian t khi
<1 ngày
1 - 7 ngày
8 - 14 ngày
>14 ngày
16,13%
9,68%
22,58%
51,61%
18
bt đu dùng thuc đn khi xut hin triu chng đu tiên sm nht là 1 gi
và chm nht là 38 ngày.
3.1.6. Triu chng c nng và toàn thân
Bng 3.4: Triu chng c nng và toàn thân
Triu chng
n
%
St cao > 39

o
C
31
100
Nga
22
70,96
au rát
27
87,09
Nhim trùng hô hp
(ho, st, có đm, khó
th…)
27
87,09
Nhim trùng tit niu
(st, tiu but, tiu rát,
tiu máu…)
28
90,32
Dinh dng kém
26
83,87
Mt ng
28
90,32
Nhn xét: Tt c các BN trong nghiên cu đu st cao. Có 70,96% b
nga vƠ đau rát gp  87,09%. Có 26 BN dinh dng kém (chim 83,87%);
90,32% có biu hin nhim trùng tit niu (st, tiu but, tiu rát, tiu
máu,…), 90,32% mt ng, 87,09% có các du hiu nhim trùng hô hp (ho,

st, khó th…).
Thang Long University Library
19
3.1.7. Thng tn da và niêm mc
Bng 3.5: Thng tn da, niêm mc
Tn thng da, niêm mc
n
%
Tn thng da
Bng nc
30
96,77
Dát đ
29
93,55
Sn phù
4
12,90
Mn nc
3
9,68
Dát xut huyt
2
6,45
Tn thng niêm mc
Viêm giác mc, viêm kt mc m
30
96,77
Loét giác mc
1

3,23
Sng, phù mt, khó m mt
21
67,74
S ánh sáng
7
22,58
Viêm ming, trt niêm mc
ming
31
100,00
Trt loét niêm mc thc qun, d
dy, tá tràng, rut
1
3,23
Viêm loét ơm đo, âm h
3
9,68
Tn thng các hc t
nhiên
01 hc
31
100,00
02 hc
28
90,32
03 hc
1
3,23
04 hc

0
100,00
Nikolsky (+)
28
90,32
Nhn xét: Thng tn da thng gp  BN mc HC Lyell lƠ dát đ
(93,55%) và bng nc (96,77%). Viêm trt niêm mc ming gp  100% và
viêm giác mc, viêm kt mc m 96,77% BN. Tn thng hai hc t nhiên
(90,32%). Du hiu Nikolsky (+)  90,32% s BN nghiên cu.
20
3.1.8. Din tích da b tn thng
Bng 3.6: Din tích da b tn thng
Din tích da b tn thng (%)
n
%
< 30%
0
0
30 - 49%
2
6,45
50 - 79%
2
6,45
≥ 80%
27
87,10
Tng
31
100

Nhn xét: 100% BN có tn thng da chim trên 30% din tích da c
th. Trong đó, 87,10% BN có tn thng da chim trên 80%.
3.1.9. Kt qu xét nghim huyt hc và sinh hóa
Bng 3.7: Kt qu xét nghim huyt hc và sinh hóa
c đim
n
%
Thiu máu
18
58,06
Tng bch cu
9
29,03
Gim bch cu
8
25,80
Gim tiu cu
9
29,03
Tng men gan/máu
21
67,74
Tng creatine/máu
4
12,90
Protein niu (+)
10
32,25
Nhn xét: Có 58,06% s BN thiu máu, 29,03% tng bch cu, 25,80%
gim bch cu trong máu ngoi vi. 10 BN có protein niu (+), chim 32,25%.

Tng men gan gp  67,74% s BN và 12,90% tng creatine trong máu.
3.2. Kt qu quá trình chm sóc
3.2.1. Thi gian điu tr
Thang Long University Library
21
Bng 3.8: Thi gian điu tr ca đi tng nghiên cu
S ngày nm điu tr (ngày)
n
%
14 ậ 22
23
74,19
> 22
9
25,81
Tng
31
100
Nhn xét: Thi gian nm điu tr trung bình ti bnh vin ca 31 BN
mc HC Lyell là 19,35±6,76, thi gian điu tr ca BN ngn nht là 14 ngày
và dài nht là 44 ngày (chi tit ti Ph lc 2).
3.2.2. Chm sóc toàn thân
Bng 3.9: Kt qu chm sóc toàn thân
Triu chng
n
%
Ht st
30
96,77
Ht nga

23
74,19
Ht đau rát
30
96,77
Ht nhim trùng hô hp
(ho, st, có đm, khó th…)
28
90,32
Ht nhim trùng tit niu
(st, tiu but, tiu rát, tiu máu…)
25
80,65
m bo dinh dng
27
87,10
Ht mt ng
17
54,84
Nhn xét: S BN đc điu tr khi các triu chng ban đu: 96,77%
ht st, 90,32% ht nhim trùng hô hp (ho, st, có đm…), 80,65% ht
nhim trùng tit niu (st, tiu but, tiu rát…).
22
Bng 3.10: Thi gian lƠnh các tn thng da
Thi gian lƠnh các tn thng
N
%
Thi gian khô phng nc
≤ 7 ngƠy
21

67,74
> 7 ngày
10
32,26
Thi gian bong vy
≤ 14 ngƠy
19
61,29
> 14 ngày
12
38,71
Thi gian lƠnh các hc t nhiên
< 15 ngày
12
38,71
15 - 20 ngày
8
25,81
> 20 ngày
11
35,48
Nhn xét: Thi gian đ các vt phng nc khô, bong vy và lin tn
thng hu ht là t 10 - 15 ngày (48,38%). Thi gian đ lành các hc t
nhiên ch yu lƠ di 15 ngày (38,70%).
3.2.3. Kt qu điu tr
Bng 3.11: Kt qu điu tr
Kt qu
S BN
%
Khi

30
96,77
T vong
1
3,23
Tng
31
100
Nhn xét: trong 31 BN nghiên cu, có 30 BN (96,77%) khi bnh, ch
có duy nht 1 trng hp (3,23%) b t vong.
Thang Long University Library
23
CHNG 4 BÀN LUN

4.1. c đim dch t, lơm sƠng vƠ cn lơm sƠng ca đi tng nghiên cu
Trong thi gian 4 nm t tháng 1/2010 đn ht tháng 10/2013, có 31
BN mc HC Lyell đn khám vƠ điu tr ti Khoa Da liu - D ng, Bnh vin
Trung ng Quơn đi 108, chim 1,36% tng s BN d ng thuc đn khám
vƠ điu tr trong cùng thi đim. Kt qu này phù hp vi kt qu ca mt s
nghiên cu trong vƠ ngoƠi nc. Nghiên cu ca Trn Vn Hà cho thy s
BN mc HC Lyell chim 1,5% tng s BN d ng thuc đn khám vƠ điu tr
ti khoa D ng - Min dch lâm sàng, Bnh vin Bch mai t nm 1995 -
1999 [8]. Theo nghiên cu ca V Vn Minh t tháng 4/1999 đn ht tháng
3/2000 ti Bnh vin Da liu Trung ng, s BN b HC Lyell chim 3,22%
tng s BN d ng thuc điu tr ni trú ti vin [12]. Grenade và cng s
nghiên cu tình hình HC Lyell da vào h thng ghi nhn bnh tt trên toàn
b nc M cho thy BN mc HC Lyell lƠ 1,9 ngi/10
6
dơn/nm [36]. Mc
dù s BN b d ng thuc nói chung tng theo nm, nhng s BN b HC Lyell

không thay đi đáng k, có t 8 đn 9 BN/nm. Nh vy, t l BN b HC Lyell
so vi tình hình d ng thuc nói chung có xu hng gim (Bng 3.1). Nm
2010, BN mc HC Lyell chim 2,41% tng s BN d ng thuc. n nm
2010, t l đó gim xung còn 0,83%.
Kho sát s phân b v tui cho thy tui trung bình ca BN là 50,97±
19,16 , trong đó nhóm BN trên 60 tui chim t l 35,48%, BN nh tui nht
là 10 tui, ln tui nht là 76 tui (chi tit ti ph lc 2). Kt qu ca nghiên
cu thu đc có s tng đng vi kt qu ca Yamane ghi nhn tui trung
bình ca BN mc HC Lyell  Nht là 45,7 tui [32]. Tui là mt trong 7 tiêu
chun ca ch s SCORTEN mà da vƠo đó đ đánh giá, tiên lng bnh.
Tui BN cƠng cao thì tiên lng càng nng [22]. HC Lyell thng ít gp 
BN di 1 tui do h min dch cha hoƠn chnh. Tuy nhiên, theo mt s
nghiên cu ca nc ngoài thì vn có th gp  nhng BN ít tui.
24
Nghiên cu s phân b theo gii cho thy t l nam mc HC Lyell cao
hn n gp 2,875 ln. Kt qu này có s khác bit so vi nghiên cu ca
Nguyn Vn oƠn, n gii b d ng thuc nhiu hn nam gii [5]; cng nh
ca East Innis AD, t l BN d ng thuc n/nam là 2,2/1 [26]. Có s khác
bit này là do s đc thù ca bn vin Trung ng 108 lƠ bnh vin Quơn đi
nên t l bnh nhân nam quân nhân (đng chc và ngh hu) cao hn bnh
nhân n.
Tin s d ng đc nhiu tác gi cho rng đóng vai trò góp phn chn
đoán các bnh d ng nói chung và d ng thuc nói riêng. Kt qu ca chúng
tôi có 28 BN (93,02%) có tin s d ng thuc nhng c 28 trng hp, h s
bnh án không ghi rõ th d ng mà BN đƣ mc trc đơy. Có 6,98% BN
không có tin s d ng thuc (Biu đ 3.1). Nghiên cu ca Nguyn Vn
oƠn vƠ Lê Vn Khang ghi nhn s BN b d ng nói chung có tin s d ng
cá nhân vƠ gia đình trên 60% [6], [9]. i vi HC Lyell, bnh thng xy 
sau khi BN dùng mt đt thuc kéo dƠi (nh thuc nam, thuc chng đng
kinh). Mt khác, nghiên cu ca chúng tôi ch yu da vào nhng ghi chép

trong bnh án nên có nhng trng hp khai thác không k, b sót tin s
trong quá trình làm bnh án.
Kho sát tình trng s dng thuc liên quan đn HC Lyell  31 BN cho
thy có 55,2% BN có s dng thuc nam. Kt qu nƠy cng phù hp vi
nghiên cu ca Nguyn Vn oƠn trong thi gian t tháng 9/2004 đn tháng
7/2005 ti khoa D ng - Min dch lâm sàng Bnh vin Bch mai ghi nhân t
l BN b d ng thuc th bng nc do s dng thuc nam là cao nht
(18,8%) [7]. iu nƠy có ý ngha rt quan trng, giúp t vn cho BN và cán
b y t cn thn trng hn trong vn đ s dng thuc nam khi điu tr các
bnh lý khác nhau và bi b sc khe. Nhiu phng thuc c truyn có tác
dng rt tt đ điu tr bnh. Song thc t, do tình trng thng mi hóa, mt
s thuc nam không đm bo cht lng hoc đc gia gim nhiu than phn
khác nhau không rõ ngun gc và gây d ng. Tuy nhiên, vic khng đnh tình
Thang Long University Library
25
trng d ng có phi do thuc nam hay không vn cha chc chn vì thuc
nam có nhiu thành phn nên không th làm các xét nghim giúp chi chn
đoán xác đnh. Khác vi các nc phng Tơy, thuc nam không đc s
dng nhiu nên các thuc gơy nên HC Lyell thng là Sulfonamide,
Pyrazolone, thuc chng đng kinh [18].
Kho sát đc đim lâm sàng ca các BN mc HC Lyell cho thy s BN
xut hin triu chng lâm sàng sau 1 - 7 ngày chim t l cao nht (51,61%)
(Biu đ 3.2). Kt qu này phù hp vi nghiên cu ca Nguyn Vn oƠn,
thi gian xut hin triu chng ca BN mc HC Lyell và SJS là 8,1 ± 5,1
ngày [5]. Nghiên cu ca Vinod K Sharma và cng s cho thy triu chng
lâm sàng xut hin sau dùng thuc dƠi hn, 24,4 ± 37,0 ngày [59].
St cao là mt trong nhng triu chng thng gp  BN HC Lyell.
Nghiên cu cho thy 100% BN có triu chng st cao (Bng 3.5), xut hin
trong vòng 1 tun k t lúc vào vin kéo dƠi. ây là mt trong nhng du
hiu khác vi SJS và hng ban đa dng, st thng không cao và ch trong vài

ngày. Có 70,96% BN có biu hin nga sau khi dùng thuc và 96,77% bnh
nhân viêm giác mc, viêm kt mc m (Bng 3.6). Theo Becker DS, nhit đ
tng cao  các BN mc HC Lyell có th do c th phn ng vi thuc gây d
ng, hoc do s hoi t thng bì làm gii phóng các cht gây st, hoc do c
hai [23].
Tình trng BN mc các triu chng nhim trùng hô hp và nhim trùng
tit niu trc khi đc điu tr vn còn chim t l khá cao (87,09% và
90,32%) có th do tình trng d ng thuc ca tng BN khác nhau, hoc do
phác đ điu tr cha thc s phù hp vi bnh nhân  tuyn di trc khi
chuyn lên vin cùng vi s nhn thc v gi v sinh ca gia đình ngi bnh
cha cao lƠm tng kh nng nhim trùng cho BN. Bên cnh đó lƠ các biu
hin nh dinh dng kém (83,87%), mt ng (90,32%) đu do nh hng ca
các triu chng bênh lên c th ngi bnh.