Tải bản đầy đủ (.doc) (96 trang)

chính sách quản lý hàng nhập khẩu của mỹ và một số điều cần lưu ý đối với các doanh nghiệp việt nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (407.87 KB, 96 trang )

Chơng I
Một số vấn đề cơ bản về nền kinh tế Mỹ
I. Khái quát về nền kinh tế Mỹ trong những năm gần đây:
H.Kissinger- cựu ngoại trởng Mỹ từng nói: Nớc Mỹ ngày nay có ảnh
hởng và thực lực của một đế quốc. Đó là một thực tế. Điểm lại nền kinh tế
Mỹ trong quá khứ cũng nh trong hiện tại, chúng ta có thể thấy rõ điều này:
Năm mơi năm trớc đây, sáu trong số bảy nớc công nghiệp phát triển
nhất thế giới (ngày nay là các nớc G7) có giá trị tổng sản phẩm quốc dân chỉ
đạt 75% giá trị tổng sản phẩm quốc dân của Mỹ (nớc thứ bẩy đó là Mỹ). Lúc
đó, có thể nói sức mạnh kinh tế của Mỹ có tính chất áp đảo đối với các nớc
khác. GNP của Mỹ cao hơn Nhật Bản 12 lần và cao hơn Đức 8 lần.
Năm mơi năm sau, Tây Âu và Nhật Bản đã vơn lên. Năm 1995, so với
GDP của Mỹ, Nhật Bản đã bằng 70%, Đức bằng 33% và Anh bằng 61%. Tính
chung sáu nớc công nghiệp phát triển nhất đã có GDP gấp đôi Mỹ. Nhiều chỉ
tiêu tơng đối về phát triển kinh tế tổng hợp của Mỹ đã giảm sút dần so với các
nớc khác. Chẳng hạn, tỷ trọng GDP của Mỹ trong tổng GDP thế giới giảm
trong các năm gần đây nh sau: 1994: 21,14%, 1995: 20,89%, 1996: 20,69%.
GDP tính trên đầu ngời của Mỹ cũng đang dần bị một số nớc đuổi kịp và vợt.
Những số liệu trên cho thấy sức mạnh kinh tế của Mỹ đã giảm sút tơng
đối so với sự phát triển chung của toàn thế giới.
Tuy nhiên, dù có sự giảm sút, sức mạnh kinh tế của Mỹ vẫn đang đứng đầu
thế giới. Số liệu so sánh Mỹ với các nớc phát triển khác của thế giới (G7) sẽ
cho thấy điều đó. Năm 1997 GDP của Mỹ đứng đầu thế giới với 8083,4 tỷ
USD, trong khi đó Nhật Bản là 4192,3 tỷ USD bằng 52% so với Mỹ, của Anh
là 4801,3 tỷ USD bằng 59% và của Pháp là 1393,3 tỷ USD bằng 17%. Năm
1997, trong GDP thế giới Mỹ chiếm 20,4%, Nhật: 7,7%, Đức: 4,6%
1
. Với tỷ
1
Nguồn: WTO (trang web)
1


trọng tuyệt đối lớn hơn, Mỹ lại có tốc độ tăng trởng kinh tế, xuất nhập khẩu
hàng hoá, dịch vụ và đầu t đều cao và ổn định hơn so với các nớc đợc so sánh.
Trong vòng 30 năm gần đây, trừ những năm bị khủng hoảng kinh tế (1990-
1991), Mỹ luôn có mức tăng trởng trên 2%, nhìn chung cao hơn mức trung
bình của các nớc G7 và cho tới gần đây cha hề có dấu hiệu nào cho thấy sự
giảm sút nghiêm trọng của nền kinh tế Mỹ. Đặc biệt, trong 10 năm qua (1991-
2001) kinh tế Mỹ đã liên tục tăng trởng với tốc độ trung bình 3,5% từ 1991
đến 1995 và 4,25% từ 1995 đến 2000. Năm 1999, GDP tăng 4,2% và năm
2000 là 5%
1
. Sự tăng trởng này là quá trình mở rộng của nền kinh tế Mỹ kéo
dài nhất trong lịch sử với gần 18 triệu việc làm mới, lơng tăng hơn 2 lần, tỷ lệ
lạm phát thấp (khoảng 2%) và mức sở hữu nhà ở của dân chúng cao nhất
trong lịch sử, thất nghiệp thấp nhất kể từ 1957, thặng d ngân sách tăng cao và
ở mức kỷ lục 237 tỷ USD. Phần lớn các công ty phát triển mạnh mẽ và thành
công nhất trên thế giới là những công ty của Mỹ. Theo thống kê trong số 100
công ty lớn nhất thế giới thì Mỹ chiếm 36 với 4 công ty dẫn đầu đều là của n-
ớc này. Quy mô sản xuất và xuất nhập khẩu của Mỹ tăng liên tục. Tốc độ xuất
nhập khẩu của Mỹ trong những năm gần đây đạt khá cao, xuất khẩu tăng
12%, nhập khẩu tăng 13-14% hàng năm. Từ năm 1999-2002 xuất khẩu hàng
năm đạt hơn 1000 tỷ USD và nhập khẩu từ 1200-1392,1 tỷ USD
2
. Nói chung
sự tăng trởng liên tục của nền kinh tế Mỹ trong hơn 10 năm qua đã khẳng định
vị thế nền kinh tế phát triển vào bậc nhất thế giới của Mỹ cả về tổng sản
phẩm quốc nội, kim ngạch xuất nhập khẩu, đầu t, cũng nh những u thế trong
các lĩnh vực công nghệ tin học, công nghiệp chế tạo, năng lợng, tài chính ngân
hàng Sự phồn vinh đó của nền kinh tế Mỹ đã trở thành động lực của nền
kinh tế thế giới. Mỹ giữ vai trò chi phối gần nh tuyệt đối trong Ngân hàng thế
giới (WB), trong Quỹ tiền tệ thế giới IMF, trong Tổ chức thơng mại thế giới

WTO và các tổ chức kinh tế tài chính khác.
1
Nguồn: Bộ thơng mại Mỹ
2
Nguồn: Vụ Châu Mỹ, Bộ ngoại giao
2
Tuy nhiên, tăng trởng kinh tế Mỹ bắt đầu suy giảm từ nửa cuối năm
2000 cho dù vẫn tiếp tục kéo dài kỷ lục tăng trởng kinh tế liên tục (124 tháng)
cho đến tháng 6 năm 2001. Sau khi đạt mức tăng trởng 5,7% trong quý I năm
2000, nền kinh tế bắt đầu chững lại, trong quý III và IV năm 2000 mức tăng
trởng là 1,3 và 1,9%. Trong quý I và quý II năm 2001 tốc độ tăng trởng chỉ
đạt 1,3 % và 0,3%. Theo báo cáo của ban nghiên cứu kinh tế quốc gia thì nền
kinh tế Mỹ đã thực sự bớc vào trì trệ kể từ tháng 3 năm 2001.
Bảng 1: Các chỉ số tăng trởng của kinh tế Mỹ năm 2000-2001 (%)
Q2/ 00 Q3/ 00 Q4/ 00 Q1/ 01 Q2/ 01 Q3/ 01
GDP 5,7 1,3 1,9 1,3 0,3 - 1,3
Chi tiêu cá nhân 3,6 4,3 3,1 3,0 2,5 1,0
Đầu t 19,5 - 2,8 - 2,3 - 2,3 - 12,1 - 10,5
Xuất khẩu 13,5 10,6 - 4,0 - 1,2 - 11,9 - 18,8
Nhập khẩu 16,4 13,0 - 0,5 - 5,0 - 8,4 - 13,0
Chi tiêu chính phủ 4,4 - 1,8 3,3 5,3 5,0 0,3
Nguồn: BEA, Department of Commerce
Nguyên nhân chính của sự suy giảm này là sự cắt giảm đầu t một cách
ồ ạt. Trong quý II năm 2000 tốc độ đầu t còn ở mức 19,5% là nhân tố quan
trọng nhất đóng góp 57% cho tăng trởng kinh tế thì trong năm 2001, mức suy
giảm đầu t luôn trên 10%, trong quý III là -10,5%. Sản xuất đình trệ, ngoại th-
ơng thu hẹp. Trong 10 tháng đầu năm 2001, xuất khẩu và nhập khẩu của Mỹ
giảm tơng ứng 4,2% và 4,5% so với cùng kỳ năm trớc. Trong đó , xuất-nhập
khẩu hàng hoá giảm 4,8% và 4,3% so với 10 tháng đầu năm 2000, xuất-nhập
khẩu dịch vụ cũng giảm tơng ứng 2,6% và 5,7%. Trớc tình hình đó Cục dự trữ

Liên bang Mỹ FED đã áp dụng biện pháp cắt giảm lãi suất và cắt giảm thuế
với nỗ lực kiềm chế sự suy thoái của nền kinh tế. Song sự kiện ngày 11/9 đã
làm cho nền kinh tế Mỹ chao đảo và ảnh hởng không nhỏ tới nền kinh tế thế
giới. Tốc độ tăng trởng GDP của Mỹ quý III năm 2001 là -1,3% và tăng trởng
cả năm 2001 chỉ đạt 1,2%. Nhiều ý kiến cho rằng, sự kiện này sẽ là đòn chí tử
đối với nền kinh tế Mỹ khiến nó không thể phục hồi. Nhng một lần nữa, chính
phủ Mỹ đã có những biện pháp kịp thời điều chỉnh chính sách kinh tế, ban
3
hành một loạt những chính sách tài chính tiền tệ, đặc biệt là 11 lần liên tục
cắt giảm lãi suất của FED nhằm kích thích đầu t đã khiến cho kinh tế lấy lại đ-
ợc thăng bằng. Nhờ vậy, bớc vào năm 2002 kinh tế Mỹ đã có những dấu hiệu
phục hồi: thị trờng bất động sản trở lại nhộn nhịp, các tập đoàn công nghiệp
ký đợc một khối lợng lớn các hợp đồng, giá năng lợng, hàng hoá giảm đã kích
thích sức mua của ngời dân. Trong quý I năm 2002, nền kinh tế Mỹ đã tăng tr-
ởng với tốc độ cao 5,6%, sang quý II tốc độ tăng trởng chậm lại chỉ còn 1,1%
và cả năm đạt 2,4% với thu nhập quốc dân là 10.446,2 tỷ USD. Nói chung,
nền kinh tế đã có tăng trởng song vẫn còn ở mức thấp và có nhiều yếu tố
không thuận nh thị trơng chứng khoán suy yếu, tỷ lệ thất nghiệp vẫn cao, đặc
biệt là các vụ bê bối về kế toán, kiểm toán của các tập đoàn lớn của Mỹ nh
Enron, WorldCom.
Trong những tháng đầu năm 2003, theo số liệu thống kê kinh tế vừa đợc
Bộ Tài chính Mỹ công bố, kinh tế Mỹ 6 tháng đầu năm vẫn nằm trong tình
trạng trì trệ. GDP quý I chỉ tăng 1,4% và triển vọng quý II cũng chỉ ở mức t-
ơng tự, tức là thấp hơn nhiều so với mức dự đoán từ đầu năm. Nền kinh tế
thiểu phát, chỉ số lạm phát thấp: tháng 1: 0,3%, tháng 4: - 0,3%, tháng 5: 0%,
đầu t cho kinh doanh quý I giảm - 4,4%, thấp hơn mức quý IV năm 2002
(2,3%). Xuất khẩu giảm 1,3% và nhập khẩu giảm 6,2% đã làm cho cán cân
thơng mại quý I/ 2003 thâm hụt 121,6 tỷ USD. Theo dự báo, chiều hớng này
cha có gì thay đổi trong những quý còn lại của năm 2003. Trong khi đó, mức
thâm hụt ngân sách tăng nhanh. Riêng trong 8 tháng đầu năm tài chính (bắt

đầu từ 1/10/2002), mức thâm hụt ngân sách đạt 292 tỷ USD và dự tính cả năm
2003 ít nhất là 400 tỷ USD. Nợ trong nớc đạt mức kỷ lục 3900 tỷ USD. Đáng
chú ý là, mặc dù kế hoạch cắt giảm thuế cả gói của Tổng thống Bush đã đợc
thông qua nhng tỷ lệ thất nghiệp không ngừng tăng, từ 5,7% tháng 1 đến 6,4%
tháng 6/2003, là mức cao nhất trong vòng 9 năm qua. Cũng theo số liệu thống
kê vừa công bố, kể từ năm 2000 đầu t trực tiếp nớc ngoài vào Mỹ giảm 90%
1
.
1
Nguồn: Bộ thơng mại (trang web)
4
Năm 2001, FDI vào Mỹ là 144 tỷ USD thì năm 2002 chỉ còn 30 tỷ USD.
Nguyên nhân của sự giảm sút đầu t là do: thứ nhất, tốc độ tăng trởng kinh tế
thế giới giảm sút trong ba năm qua đã làm cho FDI toàn cầu giảm, với hệ quả
là FDI vào Mỹ cũng giảm mạnh; thứ hai, triển vọng không sáng sủa của kinh
tế Mỹ, đe doạ khủng bố, thâm hụt ngân sách Mỹ đã tác động không ít đến
lòng tin của các nhà đầu t nớc ngoài; thứ ba là do giá trị đồng Đô la cao trong
2 năm 2001, 2002 đã làm tăng giá cổ phần tại Mỹ.
Nền kinh tế khổng lồ của Mỹ chiếm khoảng 1/3 GDP toàn cầu và khoảng
1/2 mức tăng trởng nhập khẩu của thế giới, có giá trị FDI lớn nhất nhì thế giới,
đồng USD là đồng tiền mạnh đợc nhiều nớc trên thế giới dùng làm phơng tiện
tích trữ và là phơng tiện thanh toán quốc tế, công nghệ Mỹ đứng hàng đầu thế
giới. Với sức mạnh đó, tầm ảnh hởng của nền kinh tế Mỹ đối với kinh tế thế
giới là không nhỏ và một khi nó bị suy giảm thì không thể không tác động đến
sự phát triển kinh tế của nhiều nớc và khu vực trên thế giới.
Nh vậy, sự suy giảm kinh tế Mỹ đơng nhiên sẽ vừa trực tiếp vừa gián
tiếp tác động đến nền kinh tế Việt Nam, mà chủ yếu là ở hai lĩnh vực thơng
mại và đầu t. Tuy nhiên, mức độ ảnh hởng là không lớn. Mặc dù vậy chúng ta
vẫn cần lu ý nhằm hạn chế ảnh hởng tiêu cực, khai thác tận dụng những ảnh h-
ởng tích cực để ổn định và phát triển kinh tế đất nớc.

II. Đặc điểm chung của thị trờng Mỹ
1. Lịch sử địa lý kinh tế
Mỹ là một quốc gia trẻ với lịch sử ra đời cách đây khoảng 500 năm. Năm
1492, Christopher Columbus phát hiện ra Châu Mỹ. Năm 1607, ngời Anh bắt
đầu đặt chân lên Châu Mỹ và lập nên hệ thống thuộc địa ở hầu hết lãnh thổ
Bắc Mỹ. Những ngời nhập c thời đó phần lớn là những ngời trốn tránh cuộc
đàn áp chính trị trong nớc, ngời đi tìm tự do thực hành tôn giáo hoặc những
ngời đi tìm kiếm vận may mà họ không đợc hởng ở quê nhà. Sau ngời Anh là
ngời Hà Lan, Đức, Pháp, TâyBan Nha, Bồ Đào Nha chiếm giữ các vùng còn
lại. Năm 1775, cuộc đấu tranh giành độc lập nổ ra. Ngày 4/7/1776, các nhà
5
cách mạng công bố Tuyên ngôn độc lập, tách khỏi đế quốc Anh, thành lập
Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ gồm 13 bang. Năm 1783, Anh ký Hiệp định
Versailles thừa nhận nền độc lập của Mỹ. Hiến pháp Liên bang đầu tiên đợc
thông qua ngày 7/9/1787 và có hiệu lực từ 4/3/1789. George Washington đợc
bầu làm Tổng thống đầu tiên của Mỹ.
Từ đó đến nay, trải qua trên 500 năm, nớc Mỹ đã không ngừng củng cố
nền độc lập, phát triển kinh tế. Đồng thời cũng không ngừng bành trớng lãnh
thổ và mở rộng tầm ảnh hởng của mình trong khu vực cũng nh trên thế giới.
Hiện nay, Mỹ gồm tất cả 50 bang và 5 khu hành chính trực thuộc. Diện tích
hiện nay của Mỹ là 9.629.091 km
2
, rộng thứ t trên thế giới (sau Liên bang
Nga, Canada và Trung Quốc). Trong 50 bang, bộ phận chính là 48 bang liền
dải nằm ở trung tâm lục địa Bắc Mỹ, có diện tích 7,8 triệu km
2
, phía Bắc giáp
Canada, phía Nam giáp Mexico, phía đông giáp Đại Tây Dơng và phía Tây
giáp Thái Bình Dơng. Bộ phận thứ hai là bang Alaska, nằm ở phía Tây Bắc lục
địa Bắc Mỹ, có diện tích 1,5 triệu km

2
. Bộ phận thứ ba là quần đảo Hawaii,
nằm trong Thái Bình Dơng, có diện tích trên 16000 km
2
, là trạm dừng chân từ
Tây Bắc Mỹ sang các nớc Đông á. So với Việt Nam, Mỹ nằm tận phía bên kia
bán cầu, lệch từ 12 đến 15 múi giờ.
Là một đất nớc lục địa rộng lớn (bề ngang trên 4000 km, dài gần 2500
km), Mỹ có tất cả các loại địa hình khí hậu. Với địa hình khí hậu đa dạng nh
vậy cho phép Mỹ phát triển các sản phẩm nông lâm ng nghiệp phong phú trên
quy mô lớn.
Nớc Mỹ cũng rất giàu tài nguyên thiên nhiên. Nhiều loại khoáng sản có
trữ lợng lớn. Mỹ là một trong những nớc đứng đầu thế giới về khai thác
khoáng sản, đặc biệt là dầu và than đá (800 triệu tấn/năm). Đây là những yếu
tố rất thuận lợi cho sự phát triển kinh tế Mỹ, nhất là trong những năm đầu của
giai đoạn công nghiệp hoá.
Trớc 1865, Mỹ vẫn là quốc gia sản xuất và xuất khẩu nông sản là chủ yếu,
nhng sau đó Mỹ bắt đầu vơn lên trở thành một nớc công nghiệp phát triển,
6
đuổi kịp và vợt Anh, Pháp, Đức trở thành cờng quốc số một thế giới cho đến
tận ngày nay.
Nền kinh tế Mỹ hiện nay có những đặc điểm nổi bật sau:
* Là một nền kinh tế lớn nhất thế giới:
Với dân số xấp xỉ 300 triệu ngời, trong đó 76% số ở thành thị, Mỹ là
thị trờng tiêu thụ bậc nhất thế giới hiện nay. Giá trị tổng sản phẩm quốc dân
của Mỹ năm 2002 đạt 10.446,2 tỷ USD, thu nhập bình quân đầu ngời năm
2000 là hơn 36200 USD/ ngời/ năm, thuộc bộ phận những nớc có thu nhập
bình quân đầu ngời cao nhất thế giới.
Kim ngạch xuất nhập khẩu của Mỹ luôn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim
ngạch buôn bán toàn cầu. Năm 2002, kim ngạch nhập khẩu của Mỹ lên tới

1392,1 tỷ USD, cao hơn lợng nhập khẩu của cả EU cộng lại. Nh vậy, tính
trung bình mỗi ngày Mỹ chi khoảng 3,8 tỷ USD cho việc nhập khẩu.
Bảng 2: Những thông tin cơ bản nhất về nền kinh tế Mỹ
- Tốc độ tăng trởng GDP : năm 2002 : 2,4% (giai đoạn từ 1992 tới 2002
trung bình tốc độ tăng trởng GDP là 3,5%/ năm)
- Tổng thu nhập quốc dân năm 2002 : 10.446,2 tỷ USD
- Tỷ lệ % các ngành chủ chốt trong nền kinh tế: nông nghiệp: 2%, công
nghiệp:18%, dịch vụ: 80%
- Tỷ lệ lạm phát: 2,4%
- Ngân sách năm 2002: Tổng thu: 1875,6 tỷ USD
Tổng chi: 2075,5 tỷ USD
- Kim ngạch xuất khẩu : 794,11 tỷ USD
- Kim ngạch nhập khẩu : 1392,1 tỷ USD
- Thâm hụt thơng mại: -418,04 tỷ USD
- Bạn hàng chính: Canada: 22,4%, Mexico: 13%, Nhật: 7,9%, Trung quốc,
- Mặt hàng xuất khẩu chủ lực: thiết bị đầu t, ôtô, sản phẩm công nghiệp
- Mặt hàng nhập khẩu chính: dầu thô, ôtô, hàng tiêu dùng
7
- Các ngành công nghiệp quan trọng nhất : dầu, thép, ô tô, máy bay, thông
tin, hoá chất
- Các sản phẩm nông nghiệp: lúa mì, ngô, đậu nành, rau, bông, thịt bò, thịt lợn
- Các sản phẩm chế tạo: hoá chất, thiết bị vận tải, thực phẩm, máy móc
công nghiệp, thiết bị điện, vật liệu in ấn
- Lực lợng lao động :141,8 triệu chiếm 66,5% dân số
- Tổng giá trị đầu t nớc ngoài: năm 2000: 314 tỷ USD; 2001: 144 tỷ USD;
2002: 30 tỷ USD
Nguồn: Vụ Châu Mỹ, Bộ Ngoại giao
* Kinh tế Mỹ là một nền kinh tế t nhân:
Kinh tế t nhân chiếm tỷ trọng áp đảo so với kinh tế chính phủ trong cơ
cấu GDP của Mỹ. Hiện nay tỷ trọng này là khoảng 90% so với khu vực kinh tế

chính phủ là khoảng 10%. Tỷ trọng này tăng đều qua các năm, năm 1998 so
với năm 1993 tăng 2%. Sự áp đảo của khu vực kinh tế t nhân đợc coi là nhân
tố chính tạo nên tính năng động, dễ thích nghi với các biến động, luôn sáng
tạo đổi mới. Chính phủ Mỹ quản lý nền kinh tế t nhân bằng thuế và các quy
định pháp luật chặt chẽ nh: luật chống độc quyền, bảo vệ ngời tiêu dùng, bảo
vệ môi trờng trên quan điểm càng ít can thiệp càng tốt, tạo điều kiện để
kinh tế t nhân phát triển và chỉ điều tiết khi cần hạn chế những tác động tiêu
cực của thành phần kinh tế này đến sự thịnh vợng chung của nền kinh tế
* Nền kinh tế tự do cạnh tranh:
Theo báo cáo của Diễn đàn kinh tế thế giới về tính cạnh tranh của các
nền kinh tế thì mức độ cạnh tranh giữa các công ty của Mỹ là cao nhất. Sở dĩ
nền kinh tế Mỹ có mức độ cạnh tranh cao nh vậy là vì: thứ nhất, thành phần
kinh tế t nhân chiếm vị trí áp đảo trong cơ cấu kinh tế; thứ hai, Mỹ là một thị
trờng mở nên sự cạnh tranh không chỉ trong phạm vi quốc gia mà mở rộng
trên phạm vi quốc tế; thứ ba, chủ nghĩa cá nhân và tính thực dụng của ngời
Mỹ đã khiến cho xã hội Mỹ trở thành một xã hội chỉ tin vào ngời thắng,
điều đó buộc con ngời ta chỉ có thể phát triển bằng cách hơn ngời khác và làm
8
cho cuộc cạnh tranh rất hung hãn và nhẫn tâm; thứ t là nhờ ở sự thi hành
hiệu quả các quy định pháp luật về chống độc quyền (Mỹ cũng đứng số một
thế giới trong lĩnh vực chống độc quyền theo báo cáo trên)
* Nền kinh tế dịch vụ:
Có thể gọi nh vậy là bởi giá trị dịch vụ chiếm đến 3/4 GDP và 80% lực
lợng lao động Mỹ và tỷ trọng này không ngừng tăng qua các năm. Chiếm tỷ
trọng lớn nhất và tăng nhanh nhất là các dịch vụ vận tải (hàng không, vận
chuyển hàng hoá bằng đờng bộ, dịch vụ kho hàng), thơng mại, tài chính, bảo
hiểm và bất động sản, dịch vụ t vấn quản lý và pháp luật kinh doanh, y tế, giáo
dục. Song song với mức tăng của tỷ trọng dịch vụ là mức giảm tơng đối của
các ngành khác, đặc biệt là các ngành sản xuất trực tiếp từ vật liệu tự nhiên
nh nông lâm thuỷ sản, khai khoáng. Là một nớc đứng đầu thế giới về sản xuất

nông nghiệp và khai thác khoáng sản, song tỷ trọng các ngành này trong GDP
Mỹ vô cùng nhỏ bé. Giá trị sản lợng 3 ngành nông lâm ng nghiệp chỉ chiếm
khoảng 1-2% GDP. Điều này nói lên quy mô to lớn của nền kinh tế Mỹ cũng
nh cho thấy tính hiệu quả thấp về mặt giá trị gia tăng mà các ngành trên tạo ra
so với lĩnh vực sản xuất chế tạo và dịch vụ.
Từng một thời gian dài chiếm vị trí chủ đạo về giá trị cũng nh vai trò
trong nền kinh tế Mỹ, song từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến nay, trớc sự
phát triển nhanh chóng của ngành dịch vụ, tỷ trọng của ngành sản xuất chế tạo
cũng ngày càng giảm. Mỹ chủ yếu chế tạo máy móc công nghiệp, phơng tiện
vận tải, hay nói chung là các hàng lâu bền. Giá trị sản lợng của các mặt hàng
không lâu bền nh thực phẩm, may mặc chiếm tỷ trọng nhỏ hơn và giảm
nhiều qua các năm.
* Nền kinh tế hiện đại, năng suất cao:
Trong khoảng 100 năm qua, Mỹ luôn đi đầu thế giới trong việc nghiên cứu
và ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất để nâng cao năng suất
lao động. Tiến bộ khoa học thực sự là nhân tố chính thúc đẩy nền kinh tế Mỹ
tăng trởng mạnh mẽ ở mức cao. Trớc đây, ngành công nghiệp xây dựng và sản
9
xuất ô tô là trụ cột thúc đẩy nền kinh tế Mỹ phát triển. Hiện nay, công nghệ
thông tin đóng góp khoảng 25%-30% trong tăng trởng kinh tế. Bên cạnh đó
công nghệ thông tin còn ảnh hởng đến tất cả các ngành nghề khác. Công nghệ
thông tin có thể nâng cao năng suất lao động của ngành nghề chế tạo, giảm
chi phí, giảm lợng hàng hoá tồn đọng, thúc đẩy thơng mại điện tử phát triển.
Động lực của nền kinh tế mới của Mỹ không chỉ là nguồn vật chất khổng lồ
mà chủ yếu là do những tiến bộ khoa học công nghệ tạo ra. Năm 1996, đầu t
của Mỹ cho thiết bị xử lý thông tin và các thiết bị liên quan nh máy tính điện
tử lên tới 206 tỷ USD, gấp 1,6 lần so với đầu t cho các thiết bị công nghiệp
khác. Đầu t cho công nghệ thông tin chiếm tới 35,7 % tổng đầu t vốn cố định
của các doanh nghiệp, đầu t cho công nghệ máy tính của Mỹ chiếm tới 40%
tổng đầu t trong lĩnh vực này của toàn thế giới. Từ năm 1993, khoảng 45%

tăng trởng của ngành công nghiệp Mỹ có sự đóng góp của máy tính và chất
bán dẫn. Nh vậy, một trong những nhân tố then chốt của nền kinh tế mới của
Mỹ là những tiến bộ liên tục và nhanh chóng của khoa học công nghệ. Khoa
học công nghệ đã làm tăng năng lực sản xuất, nâng cao hiệu suất và làm giảm
lợng lao động trên một đơn vị sản phẩm.
* Ngoại thơng đóng vai trò ngày càng to lớn trong nền kinh tế Mỹ
Điều này thể hiện ở tỷ trọng của kim ngạch XNK trong GDP của Mỹ.
Năm 1970, tỷ trọng này là 13%, đến năm 1990 đã là 30%. Năm 2002, kim
ngạch XNK của Mỹ là 2186,21 tỷ USD, chiếm 20,93% GDP (kim ngạch XNK
giảm do ảnh hởng của suy giảm kinh tế ) song vẫn đứng đầu thế giới. Khác với
Nhật Bản, một nớc nghèo tài nguyên thiên nhiên, ngoại thơng do đó là yếu tố
sống còn của nền kinh tế, Mỹ có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, song
Mỹ đã sớm dựa vào ngoại thơng để phát huy lợi thế so sánh, điều chỉnh cơ cấu
kinh tế và tăng trởng không ngừng. Nhờ ngoại thơng, Mỹ đã thực hiện đợc mô
hình đàn sếu bay: không sản xuất các mặt hàng đòi hỏi lao động giản đơn nh:
dệt may, lơng thực thực phẩm, giày dép, máy móc thiết bị cơ bản, tivi mà
chuyển giao cho các nớc kém phát triển hơn và nhập khẩu trở lại các mặt hàng
10
này để tiêu dùng. Thay vào đó Mỹ tập trung sản xuất và xuất khẩu những mặt
hàng có hàm lợng khoa học công nghệ cao, lợi nhuận lớn nh: ngành chế tạo
hàng không, điện tử, tin học, nguyên tử, vũ trụ, hoá chất Trong cơ cấu xuất
khẩu các mặt hàng chế tạo và hàng công nghệ cao chiếm tỷ trọng từ 80 đến
90% tổng giá trị xuất khẩu. Ví dụ nh năm 1999 xuất khẩu mặt hàng chế tạo và
công nghệ cao đạt tới trên 800 tỷ USD.
* Một số đặc điểm khác:
Mỹ là quốc gia mà thu nhập bình quân đầu ngời cao nhất thế giới, song
chênh lệch thu nhập của ngời dân cũng rất lớn. Theo thống kê 20% dân số
giàu nhất nớc Mỹ chiếm hơn 1/2 thu nhập sau thuế của cả nớc, và một nửa số
thu nhập đó lại thuộc về 1% số ngời giàu nhất. Mức chênh lệch giữa 20% dân
số giàu nhất và 20% nghèo nhất của Mỹ là 9 lần, so với Đức là 6 lần và Nhật

là 4 lần. Tỷ lệ ngời nghèo trong những thập niên gần đây đã giảm đáng kể nhờ
tăng trởng kinh tế và những nỗ lực giảm nghèo của Chính phủ. Tuy nhiên, tỷ
lệ ngời sống dới mức nghèo khổ ở Mỹ vẫn còn tới khoảng 10%. Phần lớn số
ngời nghèo thuộc thành phần những ngời mới nhập c, các dân tộc thiểu số. Sự
chênh lệch mức thu nhập và sự đa dạng về văn hoá đã dẫn đến một thị trờng
tiêu dùng Mỹ hết sức phong phú và đa dạng về nhu cầu, thị hiếu.
Tóm lại, nền kinh tế Mỹ là một nền kinh tế lớn, tự do, hiện đại. Để đáp
ứng nhu cầu của một nền kinh tế nh thế, Mỹ đã và sẽ tiếp tục phải nhập khẩu
một số lợng lớn nguyên liệu từ nớc ngoài để phục vụ cho guồng máy sản xuất
khổng lồ của nó, cũng nh nhập khẩu các mặt hàng tiêu dùng để phục vụ các
tầng lớp dân c có nhu cầu đa dạng, song sản xuất trong nớc do chuyên môn
hoá tập trung vào các ngành mới hiện đại, thu lợi nhuận cao mà đã không chú
trọng tới.
2. Hệ thống chính trị pháp luật
* Thể chế chính trị:
Mỹ là một nớc đợc tổ chức theo chế độ cộng hoà dân chủ t sản tổng
thống. Hệ thống chính trị của Mỹ thực hiện chế độ tam quyền phân lập.
11
Trong đó quyền lập pháp đợc trao cho Quốc hội, quyền hành pháp đợc trao
cho Tổng thống Mỹ, quyền t pháp đợc trao cho Tối cáo pháp viện. Mỗi cơ
quan này thi hành quyền lực một cách độc lập trong cơ chế kiểm soát và
khống chế lẫn nhau.
Cơ quan lập pháp:
Điều I khoản 1 Hiến pháp Mỹ nêu rõ: Mọi quyền lập pháp sẽ trao cho
Quốc hội Hợp chủng quốc Mỹ. Quốc hội gồm hai viện: Thợng nghị viện và
Hạ nghị viện. Thợng viện gồm 100 nghị sĩ, chia đều cho mỗi bang hai ngời.
Quy định này có lợi cho những bang dân số ít và không có lợi cho những bang
nhiều dân. Nhiệm kỳ thợng nghị sĩ là 6 năm và cứ 2 năm một lần thợng viện
bầu cử lại 1/3 số đại biểu. Thợng nghị sĩ phải là ngời có tuổi không ít hơn 30 và
phải là công dân của Hợp chủng quốc Mỹ đợc 9 năm. Phó Tổng thống Mỹ sẽ là

chủ tịch Thợng nghị viện nhng thực tế thủ lĩnh của phe đa số trong Thợng nghị
viện sẽ điều hành công việc thờng ngày.
Hạ nghị viện gồm 435 nghị sĩ với nhiệm kỳ hai năm một lần. Viện đợc
bầu theo phổ thông đầu phiếu trực tiếp. Số nghị sĩ hạ nghị viện đợc phân cho
các bang theo tỷ lệ dân số nhng tối thiểu mỗi bang cũng có một nghị sĩ dù số
dân rất nhỏ. Theo Hiến pháp, số lợng nghị sĩ hạ viện đợc xác định 10 năm một
lần dựa trên kết quả điều tra dân số liên bang. Hạ nghị sĩ phải là ngời có tuổi
đời không ít hơn 25 và phải là công dân của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ ít nhất 7
năm.
Chức năng chủ yếu của Quốc hội Mỹ là lập pháp, giám sát việc thi hành
pháp luật của các cơ quan chính quyền, biểu quyết các dự luật và thông qua
ngân sách, quyết định tham gia vào các vòng đàm phán mới, phê chuẩn các
thoả thuận sau các vòng đàm phán mới.
Tất cả các dự án luật đã đợc Hạ nghị viện và Thợng nghị viện thông
qua, trớc khi ban hành thành một đạo luật sẽ đợc đệ trình lên Tổng thống Mỹ.
Cơ quan hành pháp:
Điều II khoản 1 Hiến pháp Hợp chủng quốc Hoa Kỳ quy định: Quyền
12
hành pháp thuộc về Tổng thống Hợp chủng quốc Hoa Kỳ. Tổng thống do dân
bầu ra theo cách bầu cử gián tiếp với chế độ cử tri đoàn, nhiệm kỳ 4 năm. Một
ngời không đợc làm tổng thống tối đa hai nhiệm kỳ. Tổng thống Mỹ là ngời
có quyền lực rất lớn, kiêm nhiệm cả hai vai trò: Nguyên thủ Quốc gia và là
ngời đứng đầu Chính phủ. Cùng với Tổng thống và Phó tổng thống, bộ máy
hành pháp Mỹ có 15 bộ và 60 uỷ ban độc lập. Tổng thống là ngời ký ban bố
các sắc luật và Hiến pháp cho phép tổng thống quyền phủ quyết dự luật đợc
Quốc hội thông qua.
Cơ quan t pháp:
Điều III khoản 1 Hiến pháp Hợp chủng quốc Hoa Kỳ quy định:
Quyền t pháp của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ thuộc về Toà án Tối cao và các
Toà án cấp dới. Tối cao pháp viện là cơ quan đứng đầu một hệ thống toà án

trên khắp liên bang, gồm Toà án Liên bang, toà án của từng tiểu bang và toà
án quận, huyện. Chánh án và các thẩm phán Toà án Tối cao do Tổng thống bổ
nhiệm và đợc thợng viện thông qua với nhiệm kỳ suốt đời. Những ngời này chỉ
từ nhiệm khi họ muốn hoặc bị buộc tội. Toà án tối cao liên bang có quyền vô
hiệu hoá bất cứ luật lệ liên bang hoặc bang nào mà toà án xét thấy là trái với
Hiến pháp.
Hiện nay ngành toà án gồm: Toà án tối cao; 13 toà án phúc thẩm; 94
toà án các quận và hai toà án xét xử đặc biệt.
Quốc hội có quyền thành lập, bãi bỏ các toà án liên bang và số lợng
thẩm phán trong hệ thống xét xử liên bang nhng không đợc phép bãi bỏ Toà
án tối cao.
Các bang có hệ thống chính quyền bang. Đứng đầu ngành hành pháp
bang là thống đốc bang, do cử tri bầu trực tiếp với nhiệm kỳ 2 hoặc 4 năm tuỳ
theo các bang. Quốc hội bang gồm hai viện nh liên bang và có quyền làm luật
áp dụng trong bang song không đợc trái với Hiến pháp và luật liên bang.
Về các đảng phái: Mỹ áp dụng chế độ đa đảng song hệ thống chính trị
Mỹ chủ yếu do hai Đảng Dân chủ và Cộng hoà thay nhau chi phối và kiểm
13
soát từ năm 1852.
Nói chung hệ thống chính trị ở Mỹ giữ vai trò to lớn và quyết định đối
với kinh tế và thị trờng ở Mỹ, mặc dù có sự tranh luận và khác biệt về vai trò
can thiệp của Nhà nớc đối với thị trờng.
* Hệ thống pháp luật Mỹ
Mỹ là một liên bang trong đó mỗi bang có một phạm vi quyền lực rất
lớn, có pháp luật riêng. Vì thế, nhìn về tổng thể, hệ thống pháp luật Mỹ hết
sức phức tạp. Song nói chung hệ thống pháp luật Mỹ có những đặc điểm chủ
yếu sau:
Hệ thống pháp luật Mỹ là hệ thống Common Law. Đặc điểm của
Common Law là luật bất thành văn và chủ yếu dựa vào tiền lệ xét xử.
Common Law chủ yếu bao gồm các nguyên tắc pháp lý hàm chứa trong các

phán quyết của toà án. Common Law có u điểm là giúp cho các vị thẩm phán
giải thích và áp dụng pháp luật một cách khách quan, trên cơ sở các phán
quyết của các vị thẩm phán trong các vụ án tơng tự trớc đó. Điều này làm cho
phán quyết của các vị thẩm phán có tính công bằng thuyết phục hơn.
Thứ hai là hệ thống pháp luật Mỹ đợc chia làm hai ngành là công pháp
và t pháp. Luật công đợc hệ thống hoá và ban hành dới dạng văn bản gồm có:
luật hiến pháp, luật nhà nớc, luật hình sự và những văn bản quy định về chính
sách đối ngoại, chính sách xuất nhập khẩu. Còn t pháp tồn tại dới hình thức án
lệ. Luật t bao gồm luật dân sự, luật thơng mại
Thứ ba, Mỹ sử dụng pháp luật nh là công cụ sắc bén nhất để bảo vệ,
duy trì và củng cố chế độ chính trị cũng nh vị thế của Mỹ trên thế giới. Vì vậy
pháp luật Mỹ thể hiện rất rõ nét yếu tố chính trị trong nội dung cũng nh trong
tên gọi của văn bản luật.
3. Xã hội Mỹ
Đúng nh cái tên Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, xã hội Mỹ hết sức đa dạng
về thành phần chủng tộc, ngôn ngữ , tôn giáo cũng nh lối sống.
14
Những ngời sống trên đất Mỹ hiện có nguồn gốc từ khắp nơi trên thế
giới. Đông nhất là ngời da trắng từ Châu Âu, chiếm 83,5% dân số Mỹ. Thứ hai
là ngời da đen từ Châu Phi chiếm 12,4 % dân số. Ngời Châu á ở Mỹ cũng
khá đông và có xu hớng tăng nhanh trong những năm gần đây theo làn sóng
nhập c. Thống kê hiện nay cho thấy ngời gốc Châu á chiếm khoảng 3,3% dân
số Mỹ. Trong số đó nhiều nhất là ngời Trung Quốc, số lợng ngời Việt Nam ở
Mỹ là khoảng trên 1,5 triệu ngời ( Đây là một nhân tố thuận lợi cho việc thúc
đẩy quan hệ buôn bán hai nớc Việt Mỹ thông qua nhu cầu tiêu dùng của
Việt kiều đối với các sản phẩm Việt Nam, hay đóng vai trò trung gian phân
phối của họ tại Mỹ hoặc nh những ngời đầu t vào Việt Nam để xuất khẩu trở
lại thị trờng Mỹ). Cuối cùng, số lợng ít nhất là ngời Mỹ bản xứ (thổ dân da đỏ)
chiếm 0,8% dân số.
Về ngôn ngữ, tiếng Anh là quốc ngữ, song theo thống kê cũng có tới

trên 32 triệu ngời dân Mỹ từ 5 tuổi trở lên nói tiếng khác ngoài tiếng Anh ở
nhà, trong đó nhiều nhất là tiếng Tây Ban Nha.
Tôn giáo cũng theo sự đa dạng của các dân tộc mà rất phong phú. Bên
cạnh đạo Cơ đốc và đạo Tin lành, còn có Phật giáo, ấn độ giáo, Do thái giáo,
đạo Hồi, nghĩa là tất cả các đạo lớn trên thế giới. Các giá trị tinh thần khác của
mỗi dân tộc, trong đó có thói quen tiêu dùng và ăn uống cũng rất đặc trng.
Hàng năm, Mỹ phải nhập khẩu một lợng lớn thực phẩm từ các nơi trên thế giới
để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của các dân tộc thiểu số này.
Ngoài ra, xã hội mỹ còn đợc phân chia theo các tầng lớp xã hội. Mỗi
tầng lớp xã hội lại có những đặc trng riêng về giá trị, phong cách, lối sống, và
từ đó tạo nên các thói quen tiêu dùng khác nhau. Bảng sau đây mô tả sau giai
tầng xã hội cơ bản của Mỹ và các đặc trng của mỗi giai tầng trong lĩnh vực
tiêu dùng.
Bảng 3: Những đặc trng của sáu giai tầng xã hội cơ bản ở Mỹ
Giai tầng xã hội Những đặc trng của các giai tầng
Giai tầng Tinh hoa của xã hội, xuất thân từ những gia đình có tên tuổi,
15
thợng lu
lớp trên
(khoảng 1%)
sống bằng của cải thừa kế. Đóng góp tiền cho những mục
đích từ thiện, có nhiều nhà gửi con ở các trờng t thục, không
quen phô trơng sự giàu sang của mình, là nhóm chuẩn cho
các giai tầng khác.
Thị trờng những đồ trang sức đắt tiền, đồ cổ, nhà cửa, dịch vụ
nghỉ ngơi và du lịch
Giai tầng
thợng lu
lớp dới
( khoảng 2%)

Những ngời làm nghề tự do hay các doanh nhân có thu nhập
cao nhờ tài năng đặc biệt của mình. Tích cực tham gia công
tác xã hội và nghĩa vụ công dân; khao khát đợc thừa nhận địa
vị xã hội của mình, và chi tiêu có tính chất phô trơng. Cố
gắng tìm cách gia nhập vào giai tầng thợng lu lớp trên
Thị trờng những ngôi nhà đắt tiền, thuyền buồm, xe hơi
Giai tầng
trung lu
lớp trên
( 12%)
Những ngời đạt đợc công danh trong các nghề tự do, các nhà
quản trị, các doanh nhân. Thể hiện sự quan tâm đến vấn đề
học vấn, đời sống tinh thần, văn hoá và nghĩa vụ công dân.
Thị trờng nhà ở đẹp , đồ đạc quần áo và đồ dùng gia dụng tốt
Giai tầng
trung lu
lớp dới
(30%)
Viên chức, các nhà kinh doanh nhỏ, công nhân quý tộc
(đội ngũ kỹ thuật trung cấp của các nhà máy) quan tâm đến
việc tôn trọng chuẩn mực và quy tắc văn hoá, tạo cho mình
một dáng vẻ đáng tôn trọng.
Thị trờng những hàng hoá kiểu hãy tự làm lấy, đồ dùng gia
đình, quần áo theo kiểu mẫu nghiêm chỉnh
Giai tầng
hạ lu
lớp trên
(35%)
Những viên chức nhỏ, công nhân lành nghề và nửa lành
nghề. Quan tâm đến những vấn đề phân rõ vai trò giới tính,

củng cố địa vị của mình trong xã hội
Thị trờng hàng thể thao, bia, đồ dùng gia đình.
Giai tầng hạ lu
lớp dới (20%)
Công nhân không lành nghề, những ngời sống bằng trợ cấp.
Thị trờng thực phẩm , tivi, ôtô đã dùng rồi
Khi các nhà xuất khẩu chuẩn bị bán một loại hàng hoá nào đó vào thị
trờng Mỹ, việc tìm hiểu rõ đối tợng khách hàng mục tiêu của mình thuộc giai
16
tầng nào, các đặc trng tiêu dùng của giai tầng ấy sẽ rất hữu ích để ra các quyết
định quảng cáo tiếp cận phù hợp .
Quy mô gia đình Mỹ ngày càng có xu hớng thu nhỏ. Không nói tới các
gia đình lớn nhiều thế hệ, các gia đình hạt nhân 2 thế hệ chỉ chiếm khoảng 1/4
số gia đình, số còn lại là các gia đình không có con cái hoặc có con nhng chỉ
có bố hoặc mẹ. Theo thống kê có đến 30% trẻ em Mỹ hiện nay đợc sinh ra
trong các gia đình chỉ có bố hoặc mẹ. Nói tóm lại, quy mô gia đình nhỏ hơn,
vai trò của vợ chồng trong gia đình thay đổi là những xu hớng chung của gia
đình Mỹ hiện nay.
4. Lối sống Mỹ
Hiểu đợc các đặc trng trong thế giới quan của đa số ngời Mỹ, họ thích hay
ghét gì, họ coi trọng cái gì trong cuộc sống, đối với các nhà kinh doanh là một
điều có ích. Vì suy cho cùng, các quyết định tiêu dùng cũng một phần quan
trọng là sự phản ánh của thế giới quan (phần kia là yếu tố tài chính, kinh tế,
trình độ học vấn, ). Ng ời sản xuất hiểu đợc thế giới quan đó sẽ biết chọn bán
các sản phẩm và có cách tiếp thị phù hợp. Hơn nữa, khi phải đàm phán với các
đối tác Mỹ, hiểu đợc ngời Mỹ cần gì, thích gì sẽ giúp tránh đợc nhiều điều
hiểu lầm đáng tiếc.
Theo nhận xét của những ngời nớc ngoài thì ngời Mỹ là những ngời
chịu chơi và mua sắm không tiếc tiền, thậm chí nhiều khi vợt cả thu nhập
thực tế. Nhng có hai thứ mà ngời Mỹ tiết kiệm, đó là lao động và thời gian. Để

hiểu đợc điều này, chúng ta phải quay trở lại lịch sử hình thành nớc Mỹ cách
đây 500 năm. Nớc Mỹ ngày nay đợc hình thành từ những ngời di c từ Châu
Âu sang. Họ thuộc đủ loại thành phần, ngời sang Châu Mỹ để tìm vàng, ngời
đi chốn tránh pháp luật, ngời đi tìm tự do tôn giáo hoặc ngời đi để tìm kiếm
vận may mà họ không đợc hởng từ quê nhà. Đa phần họ đều nghèo, trong tay
không có mấy tài sản nhng đều có niềm tin chung : nớc Mỹ rộng lớn nhiều tài
nguyên, nếu họ biết cần cù lao động thì tất đợc đổi đời. Chính vì niềm tin ấy
mà họ dám bỏ xứ sở ra đi để đến với vùng đất này. Họ bắt đầu từ đôi bàn tay
17
trắng, lại phải chống chọi với những khắc nghiệt của thiên nhiên hoang dã,
song họ không nản lòng. Tài sản quí giá nhất của ngời Mỹ lúc đó là lao động,
nên họ hiểu rất rõ giá trị của lao động và luôn có ý thức sao cho lao động bỏ ra
mang lại hiệu quả cao nhất. Đó là nguồn gốc của các phát minh, cải tiến trong
sản xuất, các phơng pháp tổ chức lao động khoa học, những yếu tố giúp nớc
Mỹ tiến xa và nhanh, từ một thuộc địa của Anh trở thành một quốc gia đứng
đầu thế giới. Đặc điêm này cũng lý giải cho tính thực dụng của ngời Mỹ. Đây
là một nét rất đặc trng của ngời Mỹ và đợc phản ánh trong rất nhiều mặt nh:
trong cách tiêu dùng, trong cách lao động, trong buôn bán, trong đàm phán,
Lao động là thứ rất đợc tôn vinh trong xã hội Mỹ. Khác với Châu Âu,
những ngời đợc coi trọng nhất trong xã hội không phải là các nhà quý tộc
xuất thân trong nhung lụa mà là những con ngời từ nghèo khó, nhờ lao động
và tài năng mà trở thành các nhà lãnh đạo, các nhà khoa học hay các tỷ phú. ở
Mỹ đã lao động thì không phân biệt sang hèn. Dù có phải làm công việc phục
vụ trong các quán ăn thì ngời Mỹ cũng không tỏ ra coi thờng mà coi đó là dịp
rèn luyện bản thân.
Sống trong xã hội mà cạnh tranh luôn diễn ra một cách căng thẳng và
khốc liệt trên mọi lĩnh vực, trong đó thời gian cũng là yếu tố giúp vợt lên trên
đối thủ, ngời Mỹ dần hình thành nên ý thức tiết kiệm thời gian với những biểu
hiện đặc trng. Thời gian là tiền bạc (Time is money) là câu nói ăn sâu trong
tiềm thức mỗi cá nhân ngời Mỹ. ý thức tiết kiệm thời gian thể hiện ngày trong

tác phong làm việc hàng ngày khẩn trơng nhanh nhẹn, trong cách ra quyết
định chóng vánh, trong cách đàm phán luôn đi thẳng vào vấn đề, tránh vòng
vo tam quốc. Do quý thời gian nên ngời Mỹ rất coi trọng sự đúng giờ trong
các cuộc hẹn. Đến hẹn muộn dù chỉ 5 phút mà không có lý do chính đáng hay
không báo trớc có thể làm cho ngời Mỹ rất bực tức, gây ảnh hởng xấu đến mối
quan hệ.
Ngời Mỹ nhìn chung rất có ý thức tôn trọng pháp luật. Vai trò của pháp
18
luật đợc đề cao trong kinh doanh cũng nh trong cuộc sống hàng ngày của ngời
Mỹ. Mọi quan hệ giữa cá nhân với cá nhân, cá nhân với chính quyền, công ty
này với công ty khác nếu có trục trặc đều có thể đợc đa ra xem xét phán xử
tại toà án. Vì vậy ở Mỹ có rất nhiều toà án và luật s. Nếu ở Tây Âu, nhu cầu
bảo hiểm là thiết yếu đối với dân chúng thì ở Mỹ, ngoài việc mua bảo hiểm
còn có việc thuê luật s vì trong tâm lý, ngời ta luôn bị ám ảnh có thể bị kiện
bất cứ lúc nào và nếu không có ngời biện hộ tin cậy thì có thể bị thua thiệt bất
ngờ vì những lý do không lờng trớc đợc.
Về mặt tính cách, ngời Mỹ đợc đánh giá là cởi mở, thẳng thắn, dễ hiểu
và bộc trực. Phần đông những ngời Mỹ tỏ ra thân thiện ngày từ lần gặp gỡ đầu
tiên. Ngời Mỹ đề cao giá trị giao tiếp xã hội vì theo họ, cha nói đến lợi ích của
việc mở mang kiến thức hay tạo các mối quan hệ cho công ăn việc làm, một
cuộc giao tiếp thân mật và vui vẻ cũng sẽ giúp tạo cảm giác th thái tâm hồn,
giảm bớt những căng thẳng mệt nhọc của công việc.
Khác với ngời Nhật hay ngời Phơng Đông nói chung, ngời Mỹ không
ngại thẳng thắn nói không trớc những đề nghị mà họ thấy không thích hoặc
không thực hiện đợc. Đối với họ, có là có và không là không. Và khi họ đã
nhận lời làm một công việc gì thì họ thờng cố gắng làm đến nơi đến chốn, tức
là họ biết giữ lời hứa. Ngời Mỹ cũng không dễ bị tự ái trớc những lời phê bình
chỉ trích hay những quan điểm đối lập. Một khi bức tức điều gì họ có thể tuôn
hàng tràng những câu nói bất mãn, nhng những ngời xung quanh cũng hiểu
anh ta đang muốn giải toả những ức chế trong lòng. Nói chung quyền tự do

ngôn luận đợc tuân thủ khá tốt ở Mỹ.
5. Thị hiếu tiêu dùng của ngời Mỹ
Chịu ảnh hởng của các yếu tố xã hội, văn hoá, lối sống, mức sống, thị hiếu
tiêu dùng của ngời mỹ rất đa dạng. Thậm chí khi bán hàng cho mỗi vùng mỗi
bang trên đất Mỹ ngời ta có thể phải sử dụng những chiến lợc Marketing hoàn
toàn khác nhau. Yêu cầu của ngời tiêu dùng đối với phẩm cấp hàng hoá cũng
có nhiều loại, từ phẩm cấp thấp đến phẩm cấp trung bình và phẩm cấp cao
19
(các hàng hoá Việt Nam xuất sang Mỹ chủ yếu hớng vào các đối tợng có nhu
cầu hàng phẩm cấp trung bình và thấp).
Đối với các hàng hoá thuộc phẩm cấp trung bình và thấp, thị hiếu của
ngời Mỹ nhìn chung chuộng những hàng có mẫu mã đơn giản, không cần cầu
kỳ, miễn là mới lạ, tiện dụng, giá rẻ. Do đó, những mặt hàng tiêu dùng của
Trung Quốc có cấu trúc đơn sơ nhng giá thành thấp đã bán rất chạy ở Mỹ. Ng-
ợc lại, một số hàng thủ công mỹ nghệ của Việt Nam xuất sang Mỹ trớc đây do
công kềnh, trạm chổ tinh vi nhng giá thành cao nên rất khó bán ở Mỹ. Ngời
tiêu dùng Mỹ cũng là những ngời a sự độc đáo, mới lạ. Họ có thể rất tự hào vì
nhà mình có những chiếc bát ăn hay lọ hoa với hoa văn không ai có, dù nó rất
đơn giản và không phải là hàng đắt tiền. Yếu tố giá thành sản phẩm cũng rất
quan trọng. Nhất là các mặt hàng có giá thấp một cách đặc biệt so với các mặt
hàng cùng loại thì ngoài yếu tố kinh tế nó còn kích thích sự tò mò của ngời
tiêu dùng Mỹ.
6. Chính sách kinh tế
Những năm 1990, chiến tranh lạnh kết thúc đã mở ra một môi trờng
mới cho sự phát triển kinh tế thế giới. Kinh tế trở thành trọng điểm trong các
quan hệ quốc tế. Nguy cơ của cuộc chiến tranh hạt nhân bị đẩy lùi, song cuộc
chạy đua về kinh tế trở thành những thách thức lớn nhất đối với an ninh mỗi
quốc gia. Điều đó đòi hỏi mỗi quốc gia kể cả Mỹ nếu không muốn tự loại
mình khỏi vòng đua thì phải tập trung u tiên phát triển kinh tế. Nhận thức sâu
sắc điều đó, Chính phủ Mỹ đã đặt mục tiêu phát triển kinh tế làm u tiên hàng

đầu trong các chính sách của mình và xem sức mạnh kinh tế là cơ sở cho
an ninh quốc gia của mình. Các nhà hoạch định chiến lợc của Mỹ xác định
rằng: mục tiêu trung tâm của chiến lợc an nình quốc gia của chúng ta là thúc
đẩy phồn vinh cho ngời dân Mỹ nhờ nỗ lực cả trong nớc và ngoài nớc. Các lợi
ích kinh tế và an ninh của chúng ta không thể tách rời. Phồn vinh trong nớc
còn phụ thuộc vào việc chúng ta tích cực tham gia ở ngoài nớc. Sức mạnh của
ngoại giao, khả năng duy trì một quân đội hơn hẳn, sức hấp dẫn của các giá trị
20
của chúng ta ở nớc ngoài, tất cả những điều này phần nào phụ thuộc vào sức
mạnh kinh tế của chúng ta. Với những quan điểm rất rõ ràng trên, chính sách
kinh tế của Mỹ đã đợc điều chỉnh theo định hớng sau: Tập trung phát triển
mạnh mẽ các ngành công nghiệp có hàm lợng cao khoa học công nghệ hơn
hẳn các nớc phát triển khác; Tập trung phát triển các công ty lớn, tiến hành
sản xuất vừa tập trung vừa phân tán khắp nơi trên thế giới thông qua hệ thống
các công ty xuyên quốc gia của mình; Tạo môi trờng kinh doanh cho hoạt
động kinh tế thông qua việc: mở cửa các thị trờng có tính bảo hộ cao trên thế
giới nhằm thâm nhập thị trờng nớc ngoài. Nâng cao khả năng cạnh tranh của
hàng hoá Mỹ trên thị trờng thế giới.
Hớng điều chỉnh nói trên phản ánh sự can thiệp của nhà nớc nhằm giải
quyết nhiều vấn đề phức tạp của nền kinh tế. Dẫn tới tạo ra một cơ chế điều
chỉnh gồm hai loại biện pháp khác nhau: một loại thúc đẩy tự do hoá kinh tế
nhằm phục vụ cho hoạt động mở rộng thị trờng ở nớc ngoài, loại khác nhằm
bảo hộ mậu dịch một cách khéo léo để bảo vệ nhiều ngành kinh doanh trong
nớc.
Dới thời Tổng thống Bill Clinton, chính sách kinh tế chủ yếu nhằm thúc
đẩy đầu t cho tơng lai, tăng cờng thực lực kinh tế của Mỹ và địa vị của Mỹ
trong cuộc cạnh tranh trên thế giới, đặc biệt nhấn mạnh việc phát triển khoa
học công nghệ cao. Nội dung cụ thể của nó đợc thể hiện qua 4 chơng trình
kinh tế:
- Giảm bớt thâm hụt ngân sách chủ yếu bằng các biện pháp: tiết kiệm chi

ngân sách bao gồm giảm chi tiêu về bảo trợ xã hội, quốc phòng, tăng cờng
sự can thiệp của Nhà nớc vào nền kinh tế, tăng đầu t cho cơ sở hạ tầng và
khu vực t nhân, tăng thuế, cải cách bộ máy của chính phủ.
- Đầu t nâng cấp, hiện đại hoá hệ thống giao thông vận tải nhằm tạo ra công
ăn việc làm cho ngời thất nghiệp, đặc biệt là tầng lớp thanh niên và sinh
viên đại học.
- Đầu t cho các ngành kỹ thuật cao để khôi phục sức cạnh tranh của hàng
21
hoá Mỹ.
- Coi thơng mại là nhân tố u tiên đối với an ninh của Mỹ, tăng cờng vai trò
lãnh đạo của Mỹ trong giới tài chính quốc tế, mở rộng thị trờng sang các n-
ớc phát triển.
Bớc sang năm 2001 nền kinh tế Mỹ bắt đầu suy thoái. Để ngăn chặn xu thế
này, chính quyền George Bush đã có những điều chỉnh trong chính sách kinh
tế thông qua việc thực hiện chính sách tiền tệ và chính sách tài chính cởi mở,
vừa giảm lãi suất tín dụng, vừa giảm thuế với hy vọng thúc đẩy đầu t, kích
thích tiêu dùng, đẩy mạnh sự phát triển của nền kinh tế. Những điều chỉnh này
đã có một số tác dụng tức thời qua tốc độ tăng trởng khá cao của nền kinh tế
trong quý I, II của năm 2002. Song cuối năm 2002 và sang đầu năm 2003 này,
nền kinh tế Mỹ lại tiếp tục nằm trong tình trạng trì trệ, tỷ lệ thất nghiệp tăng
cao, thâm hụt ngân sách đạt mức kỷ lục, cho thấy tính kém hiệu quả (về lâu
dài) của các chính sách kinh tế đòi hỏi chính quyền Bush phải có những điều
chỉnh tích cực hơn trong thời gian tới.
III. Chính sách kinh tế đối ngoại
Để thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế, Mỹ đặc biệt lu tâm đến tầm quan
trọng của chính sách kinh tế đối ngoại trong chính sách kinh tế nói chung.
Điểm nổi bật của chính sách kinh tế đối ngoại hiện nay của Mỹ là:
Chiến lợc kinh tế của Mỹ là lấy khu vực t nhân làm động lực thúc đảy nền
kinh tế phát triển, còn chính phủ có vai trò liên kết với khu vực t nhân.
Chính phủ phải có trách nhiệm bảo vệ các lợi ích kinh doanh của Mỹ, là

đòn bẩy trên các thị trờng quốc tế, giúp mở rộng xuất khẩu hàng hoá Mỹ,
tìm cách xoá bỏ những rào cản ở trong nớc và nớc ngoài làm hạn chế tính
sáng tạo, tính năng động và khả năng sản xuất của giới kinh doanh Mỹ.
Thúc đẩy xuất khẩu phát triển là một nhiệm vụ u tiên trong chính sách kinh
tế của Mỹ và cần đợc thực hiện bằng những biện pháp phù hợp với quan
điểm của Mỹ về buôn bán tự do và công bằng.
22
Tăng cờng khả năng thâm nhập thị trờng nớc ngoài là điều kiện quan trọng để
thúc đẩy xuất khẩu phát triển. Bởi lẽ, sự thành công của giới kinh doanh Mỹ
hơn bao giờ hết tuỳ thuộc vào thành công ở các thị trờng quốc tế.
Sử dụng tất cả những công cụ chính sách thơng mại hiện có, từ các công cụ
mang tính chất song phơng đến đa phơng và khu vực, và nếu cần thiết có
thể áp dụng chính sách đối đầu đơn phơng để thúc đẩy có hiệu quả các lợi
ích kinh tế của Mỹ.
Với quan điểm nh vậy, tự do hoá thơng mại đặc biệt quan trọng với nền kinh
tế Mỹ.
1. Tự do hoá thơng mại đối với nền kinh tế Mỹ:
* Tự do hoá thơng mại là nguồn lực quan trọng cho tăng trởng kinh tế, tạo
việc làm và nâng cao mức sống
Nền kinh tế Mỹ là một nền kinh tế mạnh nhất thế giới. Sự phát triển đó
của nền kinh tế Mỹ băt nguồn từ nhiều yếu tố trong đó có thơng mại quốc tế.
Ngày nay, thơng mại quốc tế ngày càng trở thành yếu tố quan trọng sống còn
đối với sức mạnh nội tại của nền kinh tế Mỹ và vị thế của nó trên trờng quốc
tế. Từ năm 1993, hơn 1/3 tăng trởng của nền kinh tế Mỹ đạt đợc trực tiếp qua
xuất khẩu. Năm 1997, giá trị mậu dịch của Mỹ tơng đơng 32% GDP. Do đó
phát triển thơng mại sẽ mang lại sự thịnh vợng của nền kinh tế Mỹ.
* Tự do hoá thơng mại thúc đẩy cạnh tranh trong nớc, tạo điều kiện đổi
mới nền kinh tế nội địa
Sức ép của cạnh tranh từ bên ngoài sẽ khiến các công ty trong nớc phải
luôn chú trọng nâng cao chất lợng sản phẩm, chu kỳ đổi mới sản phẩm sẽ

ngắn hơn nếu không muốn bị hàng hoá nớc ngoài đánh bại. Do đó làm cho
các công ty hoạt động hiệu quả hơn. Một ví dụ đó là nhờ sự cạnh tranh từ bên
ngoài mà ngành công nghiệp ô tô của Mỹ đã giành lại đợc vị trí của mình trên
thị trờng thế giới. Từ chỗ phải nhờng phần thắng cho các đồng nghiệp Nhật
trong những năm 70, ngày nay các công ty ô tô của Mỹ đã trở lại là những nhà
23
xuất khẩu ô tô lớn trên thế giới.
* Tự do hoá thơng mại làm tăng tối đa lợi thế so sánh và mở rộng quy mô
kinh tế
Tự do hoá thơng mại đã làm hạn chế các rào cản thuế quan và phi thuế
quan cho phép hàng hoá Mỹ có thể mở rộng thị trờng, đẩy mạnh xuất khẩu
những mặt hàng mà Mỹ có u thế. Từ đó có thể phát huy đối đa những lợi thế
so sánh và mở rộng sản xuất. Không những thế, tự do hoá thơng mại cũng cho
phép Mỹ tập trung vào sản xuất những mặt hàng mà Mỹ có u thế hơn hẳn thay
vì phải phân tán một phần nguồn lực để sản xuất những mặt hàng khác kém
hiệu quả hơn.
* Tự do hoá thơng mại mở rộng quy mô thị trờng
Tự do hoá thơng mại giúp cho các công ty Mỹ có thể bán hàng hoá của
mình trên một thị trờng rộng lớn hơn thay vì chỉ phổ biến trên đất Mỹ. Nhu
cầu hàng hoá Mỹ ở nớc ngoài sẽ làm cho sản xuất của Mỹ phát triển thoả mãn
nhu cầu đó, làm tăng doanh thu và lợi nhuận của các công ty tạo nên sự thịnh
vợng chung của nớc Mỹ.
Ví dụ: nh chỉ sau 3 năm ký Hiệp định thơng mại NAFTA, giao dịch
buôn bán của Mỹ với Canada và Mexico đã tăng 44%. Tỷ trọng xuất khẩu
hàng hoá vào Canada và Mexico chiếm khoảng 35% (2002)
* Tự do hoá thơng mại củng cố vai trò kinh tế toàn cầu của Mỹ
Là một nền kinh tế lớn nhất thế giới, Mỹ chiếm 17 % (1996) giá trị th-
ơng mại hàng hoá toàn cầu. Hàng năm Mỹ nhập khẩu tới 1200-1400 tỷ USD,
đồng thời họ cũng là những nhà cung cấp hàng đầu cho toàn thế giới các sản
phảm công nghệ cao cũng nh các nông sản chủ yếu cho thị trờng thế giới với

giá trị xuất khẩu trên 1000 tỷ USD. Nh vậy có thể xem thơng mại nh là cơ sở
trực tiếp để Mỹ chi phối nền kinh tế thế giới.
2. Chính sách kinh tế đối ngoại của Mỹ với Việt Nam
Với những ý nghĩa trên, hiện nay Mỹ đang tích cực thúc đẩy việc ký kết
các hiện định thơng mại song phơng và đa phơng với các nớc trên thế giới.
24
Trong đó sử dụng ngày càng tích cực hơn các hiệp định song phơng để điều
chỉnh những mối quan hệ với các đối tác thơng mại chủ yếu và có triển vọng
theo hớng dỡ bỏ các rào ngăn cản xuất khẩu và đầu t của Mỹ, tạo điều kiện
cho các công ty Mỹ cạnh tranh bình đẳng ở thị trờng nớc ngoài.
Với Việt Nam về cơ bản chính sách kinh tế đối ngoại của Mỹ chủ yếu
cũng bao hàm những định hớng trên.
Tuy nhiên do những vấn đề lịch sử mà chính sách kinh tế đối ngoại của
Mỹ với Việt Nam không chỉ tuỳ thuộc vào những nhân tố kinh tế mà còn gắn với
một số nhân tố khác nữa. Mặc dù vậy thời gian qua hai nớc đã gác sang một bên
những vấn đề quá khứ và ký kết hiệp định thơng mại song phơng. Hiệp định này
sẽ là cơ sở để mở rộng quan hệ thơng mại kinh tế giữa hai nớc.
Việc Mỹ ký kết hiệp định này mặc dù còn nhiều vấn đề trong quan hệ
giữa hai thực ra cũng vì những lợi ích của Mỹ. Quan hệ thơng mại với Việt
Nam sẽ mang lại những lợi ích kinh tế cho Mỹ cũng nh sẽ góp phần quan
trọng trong việc thực hiện chiến lợc kinh tế đối ngoại của Mỹ ở khu vực Châu
á - Thái bình Dơng- một khu vực mà tơng lai sẽ là hạt nhân thơng mại của
Mỹ trong thế kỷ 21 và có tầm quan trọng hàng đầu trong chiến lợc toàn cầu
của Mỹ. Mỹ chủ trơng lôi kéo Việt Nam vào các định chế khu vực Đông Nam
á phục vụ quyền lợi của Mỹ trong sự ổn định và tăng trởng khu vực, từ đó
thúc đẩy các mối quan tâm có tính nguyên tắc của Mỹ về mở cửa thị trờng
Việt Nam. ở đây cần lu ý tới những ý đồ của Mỹ trong chính sách kinh tế đối
ngoại với Việt Nam đó là: bên cạnh những mục tiêu vì lợi ích kinh tế, Mỹ
cũng không từ bỏ ý đồ xoá bỏ chế độ Chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, hớng nền
kinh tế Việt Nam đến nền kinh tế thị trờng tự do theo ý Mỹ, áp đặt giá trị Mỹ

ở đây. Song dù với mục đích gì thì trong chính sách kinh tế đối ngoại của Mỹ
với Việt Nam đã xác định: một nớc Việt Nam phồn vinh, hội nhập với thị tr-
ờng thế giới và các tổ chức khu vực sẽ đóng góp cho sự ổn định khu vực là
phù hợp với lợi ích của Mỹ.
25

×