Biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên các trường trung học cơ sở thuộc huyện Văn Lâm tỉnh Hưng Yên

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

PHẠM TUẤN GIANG

BIỆN PHÁP QUẢN LÝ
ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
THUỘC HUYỆN VĂN LÂM TỈNH HƢNG YÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI – 2013

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

PHẠM TUẤN GIANG

BIỆN PHÁP QUẢN LÝ
ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
THUỘC HUYỆN VĂN LÂM TỈNH HƢNG YÊN

Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ: 60 14 05

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRỊNH NGỌC THẠCH

HÀ NỘI - 2013

2


LỜI CẢM ƠN
Luận văn được thực hiện và hoàn thành với sự giúp đỡ, hướng dẫn của
các thầy giáo, cô giáo, cán bộ trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà
Nội; sự giúp đỡ của Lãnh đạo và cán bộ Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện
Văn Lâm tỉnh Hưng Yên.
Với tình cảm chân thành, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn tới
các thầy giáo, cô giáo, các cán bộ trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc
gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và
nghiên cứu; xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS Trịnh Ngọc Thạch,
người đã dành cho tác giả những lời chỉ dẫn ân cần cùng với những kiến thức
quý giá trong quá trình thực hiện luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn tập thể của Lãnh đạo và cán bộ Phòng
Giáo dục và Đào tạo, các đồng chí cán bộ quản lý, các đồng chí giáo viên các
nhà trường huyện Văn Lâm tỉnh Hưng n đã động viên, đóng góp ý kiến,
cung cấp thơng tin, tư liệu cho tác giả trong quá trình điều tra, nghiên cứu.
Xin gửi lời cảm ơn tới bạn bè, đồng nghiệp và người thân đã tạo điều kiện,
chia sẻ cùng tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Mặc dù đã nỗ lực, cố gắng song luận văn khơng thể tránh khỏi những
thiếu sót. Tác giả kính mong nhận được sự chỉ dẫn quý báu của các thầy giáo,
cơ giáo và sự đóng góp ý kiến của các bạn đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 26 tháng 11 năm 2013
TÁC GIẢ

Phạm Tuấn Giang

3


DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

STT

Viết đầy đủ

1.

CĐ,THCN

Cao đẳng, trung học chuyên nghiệp

2.

CBQL

Cán bộ quản lý

3.

CNH - HĐH

Công nghiệp hố - Hiện đại hố

4.

CNTT

Cơng nghệ thơng tin

5.

ĐHQGHN

Đại học Quốc gia Hà Nội

6.

ĐNGV THCS

Đội ngũ giáo viên trung học cơ sở

7.

ĐNGV

Đội ngũ giáo viên

8.

GD

Giáo dục

9.

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

10.

GDTHCS

Giáo dục trung học cơ sở

11.

GDTX

Giáo dục thường xuyên

12.

GV

Giáo viên

13.

MN

Mầm non

14.

NCKH

Nghiên cứu khoa học

15.

PHHS

Phụ huynh học sinh

16.

QL

Quản lý

17.

STT

Số thứ tự

18.

TH

Tiểu học

19.

THCN

Trung học chuyên nghiệp

20.

THCS

Trung học cơ sở

21.

THPT

Trung học phổ thông

22.

TTHTCĐ

Trung tâm học tập cộng đồng

4


MỤC LỤC
Trang
1. Lời cảm ơn

i
2. Danh mục những từ viết tắt
ii
3. Mục lục
iii
4. Danh mục các bảng
vi
5. Danh mục các biểu đồ, sơ đồ
vii
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................... 2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................. 2
4. Khách đối tượng nghiên cứu ................................................................... 3
5. Vấn đề nghiên cứu................................................................................... 3
6. Giả thuyết khoa học ................................................................................ 3
7. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 3
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................ 3
9. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 4
10. Cấu trúc luận văn ............................................................................
4
5
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ............................................................
1.1. Lịch sử nghiên cứu đề tài ..................................................................... 5
1.2. Bản chất của quản lý ........................................................................... 7
1.2.1. Khái niệm về quản lý ........................................................................ 7
1.2.2. Bản chất của hoạt động quản lý ........................................................ 9
1.2.3. Các chức năng cơ bản của quản lý .................................................... 10

1.3. Quản lý giáo dục .................................................................................. 13
1.3.1. Khái niệm quản lý giáo dục .............................................................. 13
1.3.2. Bản chất của quản lý giáo dục .......................................................... 14
1.4. Quản lý nhà trường .............................................................................. 15
1.4.1. Khái niệm nhà trường ....................................................................... 15
1.4.2. Khái niệm trường trung học cơ sở .................................................... 15
1.4.3. Vị trí trường trung học cơ sở trong hệ thống giáo dục quốc dân ..... 15
1.4.4. Cơ cấu tổ chức trường THCS........................................................... 17
1.4.5.Quản lý nhà trường............................................................................. 19
1.5. Quản lý đội ngũ giáo viên .................................................................... 20
1.5.1. Đội ngũ giáo viên .............................................................................. 20
1.5.2. Quản lý đội ngũ giáo viên ................................................................ 26
Tiểu kết chương 1........................................................................................ 31
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC
32
TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THUỘC HUYỆN VĂN LÂM
TỈNH HƢNG YÊN ....................................................................................
2.1. Khái quát tình hình kinh tế, xã hội và giáo dục của huyện Văn Lâm ........ 32
2.1.1. Khái quát điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội của huyện Văn Lâm
32
5


2.1.2. Tình hình phát triển sự nghiệp giáo dục và đào tạo huyện Văn
Lâm giai đoạn 2008 – 2013 .........................................................................
2.2. Thực trạng về đội ngũ giáo viên các trường trung học cơ sở huyện
Văn Lâm.......................................................................................................
2.2.1. Thực trạng về số lượng và cơ cấu .....................................................
2.2.2. Thực trạng về chất lượng đội ngũ giáo viên .....................................
2.3. Thực trạng về công tác quản lý đội ngũ giáo viên các trường trung

học cơ sở huyện Văn Lâm ............................................................................
2.3.1. Nhận thức về công tác quản lý đội ngũ giáo viên .............................
2.3.2 Công tác qui hoạch, tuyển chọn và sử dụng ĐNGV ..........................
2.3.3. Công tác kiểm tra - đánh giá ĐNGV.................................................
2.3.4. Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ................................
2.3.5. Điều kiện môi trường, các chế độ, chính sách đãi ngộ đối với GV .........
2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý ĐNGV các trường THCS
huyện Văn Lâm ............................................................................................
2.4.1. Những mặt mạnh ...............................................................................
2.4.2. Một số tồn tại hạn chế ......................................................................
2.4.3. Nguyên nhân .....................................................................................
Tiểu kết chương 2........................................................................................
Chƣơng 3: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM NÂNG CAO
CHẤT LƢỢNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG
HỌC CƠ SỞ THUỘC HUYỆN VĂN LÂM TỈNH HƢNG YÊN .........
3.1. Nguyên tắc lựa chọn biện pháp ............................................................
3.1.1. Tính kế thừa ......................................................................................
3.1.2. Tính thực tiễn ....................................................................................
3.1.3. Tính khả thi .......................................................................................
3.1.4. Tính hệ thống ....................................................................................
3.2. Biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên
các trường THCS huyện Văn Lâm..............................................................
3.2.1. Nâng cao nhận thức của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý về
công tác quản lý nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên .................
3.2.2. Quản lý cải tiến công tác quy hoạch, tuyển chọn và sử dụng đội
ngũ giáo viên .......................................................................................................

6

33

36
36
38
41
41
42
45
47
48
50
50
51
54
57
58

58
58
58
59
59
59
59
61


3.2.3. Quản lý tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất
lượng và đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học trong đội ngũ giáo
viên ..............................................................................................................
3.2.4. Xây dựng môi trường thuận lợi cho công tác quản lý nhằm nâng

cao chất lượng đội ngũ giáo viên ......................................................................
3.2.5. Quản lý đẩy mạnh công tác kiểm tra - đánh giá giáo viên................
3.3. Kiểm chứng về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp .................
3.4. Quản lý thực hiện đồng bộ các biện pháp ...................................................
Tiểu kết chương 3........................................................................................
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...........................................................
1. Kết luận ...................................................................................................
2. Khuyến nghị ...........................................................................................
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................
PHỤ LỤC

7

66
73
77
83
85
86
87
87
88
92
95


DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1. Quy mô mạng lưới trường, lớp, học sinh (năm học 2013-2014)…..33
Bảng 2.2. Số lớp, số học sinh theo các khối lớp các trường

THCS huyện Văn Lâm (năm học 2013-2014)…...............................................33
Bảng 2.3. Cơ cấu chuyên môn của đội ngũ GV THCS năm học 2013-2014….37
Bảng 2.4. Cơ cấu độ tuổi và thâm niên công tác của đội ngũ
GV THCS năm học 2013-2014………………………………….…………..38
Bảng 2.5. Thống kê trình độ đạt chuẩn và trên chuẩn của ĐNGV
các trường THCS huyên Văn Lâm.......………………………………….…..39
Bảng 2.6. Thống kê trình độ ngoại ngữ và tin học của ĐNGV
các trường THCS huyên Văn Lâm.......…………………………………...…40
Bảng 2.7. Kết quả khảo sát về nhận thức và thái độ của giáo viên
đối với công tác quản lý ĐNGV.........................................................................41
Bảng 2.8. Kết quả xét tuyển viên chức năm 2012
của Phòng GD & ĐT huyện Văn Lâm..........................................................43
Bảng 2.9. Kết quả khảo sát về cơng tác bố trí sử dụng giáo viên
các trường THCS huyện Văn Lâm Lâm......……………………………...…44
Bảng 2.10. Kết quả đánh giá xếp loại GV các trường THCS
THCS huyện Văn Lâm trong 3 năm học gần đây..........................................46
Bảng 3.1. Kết quả điều tra mức độ cần thiết và tính khả thi
của các giải pháp……………………………………………………………....83

8


DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Trang
Biểu đồ 2.1. Số lượng ĐNGV THCS trên địa bàn huyện Văn Lâm
từ năm học 2009-2010 đến năm học 2013-2014……………………….……36
Biểu đồ: 2.2. Tỷ lệ đào tạo chuẩn hóa ĐNGV THCS
huyện Văn Lâm năm học 2013-2014………………………….......….……..39
Sơ đồ 1.1. Mơ hình quản lý………………………………………….....10
Sơ đồ 1.2. Quan hệ các chức năng quản lý…………………………….12

Sơ đồ 1.3. Hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam..........................................16
Sơ đồ 1.4. Quản lý và tổ chức bộ máy trong trường THCS…………………17
Sơ đồ 1.5. Quá trình quản lý ĐNGV…………………………………….…..30
Sơ đồ 3.1. Tiến trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên……………..…..67
Sơ đồ 3.2. Mối liên hệ giữa các biện pháp…………………………………..85

9


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban chấp hành trung ương khóa VIII đã
nêu: "Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng của giáo dục và được xã hội
tôn vinh. Giáo viên phải có đủ sức đủ tài". Kết luận lần thứ 6 Ban chấp hành
trung ương khóa IX cũng đã yêu cầu: "Bố trí CB QLGD các cấp phù hợp với
yêu cầu nhiệm vụ và năng lực CB; xây dựng kế hoạch đào tạo lại đội ngũ giáo
viên và CBQL đảm bảo đủ về số lượng, cơ cấu cân đối, đạt chuẩn đáp ứng
yêu cầu đổi mới; hoàn thiện chế độ chính sách đối với nhà giáo và cán bộ
quản lý".
Xuất phát từ các yêu cầu trên, một trong các nhiệm vụ của ngành
GD&ĐT hiện nay cần phải xác định mục tiêu, nhiệm vụ và bước đi cụ thể
trong công tác đào tạo và bồi dưỡng chất lượng đội ngũ nhà giáo và CB
QLGD sao cho phù hợp với xu thế phát triển của đất nước cũng như xu thế
toàn cầu hóa.
Thực tế ngành giáo dục nước ta trong những năm đổi mới gần đây đã
đạt được nhiều thành tựu to lớn trong việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực,
bồi dưỡng nhân tài góp phần vào thắng lợi của sự nghiệp cách mạng của đất
nước, nhưng cũng chưa đáp ứng được với u cầu của thời kỳ cơng nghiệp
hố, hiện đại hoá đất nước và trong xu thế hội nhập quốc tế. Nguyên nhân
cũng là một phần lớn do đội ngũ giáo viên của chúng ta chưa được phát triển

đồng bộ như Chỉ thị 40 CT/TW của Ban chấp hành Trung ương đã nhận định
“Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục có những hạn chế, bất cập. Số
lượng giáo viên còn thiếu nhiều, đặc biệt ở các vùng sâu, vùng xa, vùng đồng
bào dân tộc thiểu số...cơ cấu giáo viên đang mất cân đối giữa các môn học,
bậc học, các vùng, miền. Chất lượng chuyên mơn nghiệp vụ của đội ngũ nhà
giáo có mặt chưa đáp ứng yêu cầu và truyền đạt lý thuyết, ít chú ý đến phát
triển tư duy, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành của người học, một bộ
phận nhà giáo thiếu gương mẫu trong đạo đức, lối sống, nhân cách, chưa làm
10


gương tốt cho học sinh, sinh viên. Năng lực của sự nghiệp giáo dục, chế độ
chính sách cịn bất hợp lý, chưa tạo được động lực đủ mạnh để phát huy tiềm
năng của đội ngũ này”
Từ những vấn đề nêu trên đã đặt ra cho ngành giáo dục cả nước một
nhiệm vụ vơ cùng quan trọng và cấp thiết đó là phát triển đội ngũ giáo viên có
trình độ năng lực, phẩm chất đáp ứng được yêu cầu phát triển của đất nước
trong thời kỳ mới
Đối với ngành GD&ĐT tỉnh Hưng Yên, trong những năm gần đây,
CTQL, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ GV đã đạt được những thành tựu đáng kể,
trong đó huyện Văn Lâm là một huyện của tỉnh cũng đã đạt được những
thành tựu nhất định, từng bước đổi mới góp phần nâng cao chất lượng và hiệu
quả giáo dục ở địa phương. Tuy nhiên, CTQL để nâng cao chất đội ngũ GV
THCS ở huyện Văn Lâm vẫn cịn nhiều bất cập về qui mơ, chất lượng, cơ cấu,
bồi dưỡng, tuyển dụng, sử dụng và chế độ chính sách đãi ngộ...
Trước u cầu đó cần có giải pháp giải quyết các vấn đề trên. Nhưng
qua khảo sát bước đầu cho thấy hiện nay chưa có cơng trình nghiên cứu nào
đề cập đến biện pháp quản lý nhằm nâng cao ĐNGV ở huyện Văn Lâm trên
các mặt: tuyển dụng, sử dụng, đào tạo và bồi dưỡng. Vì vậy, tác giả đã lựa
chọn vấn đề nghiên cứu: "Biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên các trƣờng

trung học cơ sở thuộc huyện Văn Lâm tỉnh Hƣng Yên " làm luận văn thạc
sĩ nhằm góp phần vào việc phát triển giáo dục ở huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng
Yên và Việt Nam nói chung.
2. Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu thực trạng về công tác quản lý ĐNGV các trường THCS
huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên. Xây dựng biện pháp quản lý ĐNGV các
trường trường THCS huyện Văn Lâm.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xác định cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu
11


- Đánh giá thực trạng về công tác quản lý ĐNGV các trường THCS
huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên.
- Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ
giáo viên các trường THCS huyện Văn Lâm trong giai đoạn hiện nay
4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu: Công tác quản lý đội ngũ giáo viên THCS ở
huyện Văn Lâm tỉnh Hưng Yên.
4.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng
ĐNGV các trường THCS huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn
hiện nay.
5. Vấn đề nghiên cứu
Thực trạng công tác quản lý ĐNGV các trường THCS huyện Văn Lâm
như thế nào?
Biện pháp nào để quản lý đội ngũ giáo viên các trường THCS huyện
Văn Lâm?
6. Giả thuyết khoa học
Nếu việc nghiên cứu đề tài đạt được mục đích đề ra, kết quả nghiên cứu
sẽ là cơ sở để các trường THCS huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên áp dụng.

Như vậy sẽ góp phần nâng cao chất lượng của ngành giáo dục Hưng Yên nói
chung và huyện Văn Lâm nói riêng.
7. Phạm vi nghiên cứu
7.1. Về không gian: Các trường THCS huyện Văn Lâm tỉnh Hưng Yên.
7.2. Về thời gian: Từ năm 2008 đến nay.
7.3. Về Nội dung: Biện pháp quản lý ĐNGV các trường THCS huyện Văn
Lâm tỉnh Hưng Yên.
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
- Ý nghĩa lý luận
Tổng kết thực tiễn quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên THCS huyện
Văn Lâm tỉnh Hưng Yên, chỉ ra những bài học thành công và mặt tồn tại hạn
12


chế, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng biện pháp nâng cao chất lượng đội
ngũ giáo viên THCS của huyện Văn Lâm.
- Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho các huyện khác trong tỉnh Hưng
Yên hoặc các địa phương khác trong nước. Nó cịn có giá trị tham khảo cho
các nhà quản lý giáo dục.
9. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết :
Phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu
có liên quan đến đề tài nhằm xây dựng cơ sở lý luận về công tác quản lý đội
ngũ giáo viên THCS huyện Văn Lâm tỉnh Hưng Yên.
- Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
Phương pháp trò chuyện, phỏng vấn: Tiến hành khảo sát thực tế các
trường THCS ở huyện Văn Lâm, Hưng n thơng qua trị chuyện, trao đổi với
giáo viên, cán bộ quản lý, lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo để tìm hiểu thực
trạng và các giải pháp nâng cao đội ngũ giáo viên THCS huyện Văn Lâm.

Phương pháp quan sát.
Phương pháp điều tra bằng Ankét: Sử dụng hệ thống câu hỏi mở và câu
hỏi đóng để tìm hiểu các vấn đề liên quan đến đối tượng nghiên cứu.
Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Nhằm thu thập thông tin khoa học,
nhận định, đánh giá của các chuyên gia giáo dục, cán bộ quản lý có nhiều
kinh nghiệm trong công tác quản lý đội ngũ giáo viên THCS huyện Văn Lâm.
10. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham
khảo luận văn được trình bày trong 3 chương :
Chương 1. Cơ sở lý luận quản lý đội ngũ giáo viên trường trung học cơ sở.
Chương 2. Thực trạng công tác quản lý đội ngũ giáo viên của các
trường trung học cơ sở thuộc huyện Văn Lâm tỉnh Hưng Yên.
Chương 3. Các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ
giáo viên các trường trung học cơ sở thuộc huyện Văn Lâm tỉnh Hưng Yên
13


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ
ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Việc nghiên cứu phát triển đội ngũ giáo viên là một vấn đề hết sức
quan trọng và cấp thiết đối với sự nghiệp GD trong giai đoạn hiện nay, không
chỉ ở Việt Nam mà ngay cả những nước có nền giáo dục phát triển như: Hoa
Kỳ, Úc, Liên minh Châu Âu.... Tính đến nay đã có nhiều chun gia trong
lĩnh vực GD&ĐT cơng bố những cơng trình nghiên cứu, tham luận trong các
hội nghị khu vực và quốc tế, có thể kể đến như:
- TS Kent Fransworth với tham luận "Phát triển nguồn lực thông qua
giáo dục tiền lương của GV"
- TS Judy Murray, Đại học Tomball (Texas, Hoa Kỳ) xây dựng đề án

"Kế hoạch tổng thể về việc nâng cao chun mơn giảng viên trong tiến trình
phát triển tại trường đại học Tomball". Trong đó tác giả nhấn mạnh đến các
yếu tố" Phát triển đội ngũ giảng viên nhằm củng cố sứ mệnh và giá trị của
trường đại học" và nêu ra những mục tiêu và giải pháp cụ thể đối với những
vấn đề nêu trên.
Những năm 20-30 của thể kỷ XX trong bối cảnh biến đổi sâu sắc nền
kinh tế xã hội, một trào lưu - một học thuyết trong quản lý đã ra đời; đó là
quan điểm hành vi, hay với tên gọi khác, quan điểm quan hệ con người. Học
thuyết này giúp người quản lý ứng xử có hiệu quả hơn với những khía cạnh
con người, khía cạnh nhân bản trong một tổ chức. Thay vì quá chú trọng đến
chức năng của người quản lý, thuyết này gắng hướng dẫn cách (how) người
quản lý thực hiện cái (what) họ phải làm; tức là họ phải làm thế nào để lãnh
đạo, hướng dẫn người dưới quyền và giao tiếp với những người dưới quyền
ra sao.
Ở nước ngoài những nhà nghiên cứu về lý luận và thực tiễn quản lý giáo
dục, nhất là ở các nhà trường phổ thông đã được quan tâm từ rất sớm. Ngay từ
14


thế kỷ XVII, nhà sư phạm lỗi lạc Cô - men - xki (1592 - 1670) khi đặt nền
móng cho hệ thống các nhà trường - một tài sản quý báu còn tồn tại đến ngày
nay đã tạo cơ sở ra đời của vấn đề quan trọng hàng đầu trong quản lý giáo dục
là "tổ chức hệ thống giáo dục" trên quy mơ tồn xã hội. Ở Liên Xơ cũ những
nghiên cứu về quản lý giáo dục, quản lý nhà trường đã được chú trọng từ cuối
những năm 50 của thế kỷ XX, vào năm 1956, lần đầu xuất hiện cuốn "Quản
lý trường học" của A.Pôpốp, một nhà hoạt động sư phạm và quản lý giáo dục
của Liên Xô cũ. Cuốn sách này là một tập hợp khá hoàn chỉnh các chỉ dẫn cho
hoạt động thực tiễn của những người làm công tác quản lý giáo dục, đặc biệt
quản lý trường học.
Trong những năm gần đây ở Việt Nam đã dịch và giới thiệu nhiều cơng

trình nghiên cứu của các nhà nghiên cứu phương Tây về quản lý giáo dục
điển hình là các cơng trình: "Hành vi tổ chức giáo dục" (organization
Behavior in Education) của Robert J. Owens (1995), "Quản lý giáo dục - lý
thuyết nghiên cứu và thực tiễn" (Educational

Administration - Theory,

Research and Practice) của Wayne.K Hoy, Cecil G. Miskel (1996).
Trong hơn một thế kỷ qua, giáo dục toàn cầu đã có những bước tiến dài
gấp nhiều lần tồn bộ lịch sử loài người cộng lại. Giáo dục cơ bản đã được
quan niệm như một kết cấu hạ tầng xã hội, như một động lực phát triển kinh tế
- xã hội của mỗi quốc gia mỗi dân tộc. Chưa bao giờ giáo dục được sự quan
tâm như hiện giờ.
Ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước ta đã không ngừng quan tâm đến thực
tiễn quản lý giáo dục với mức độ cao và ngày càng sâu sắc toàn diện hơn. Tuy
nhiên cũng cần khẳng định rằng công tác quản lý giáo dục nói chung và cơng
tác quản lý đội ngũ nói riêng cịn nhiều yếu kém dẫn đến đội ngũ nhà giáo thiếu
về số lượng và nhìn chung thấp về chất lượng, chưa đáp ứng được yêu cầu vừa
phải tăng nhanh quy mô vừa phải đảm bảo và nâng cao chất lượng, hiệu quả
giáo dục.

15


Trước những năm 80 của thế kỷ XX, một số nhà giáo dục có tiếng ở Việt
Nam như GS. Nguyễn Lân, GS. Hà Thế Ngữ, GS. Đặng Vũ Hoạt, GS. Nguyễn
Ngọc Quang, GS. Phạm Minh Hạc.v.v.. đã có những ý kiến và nghiên cứu về
lĩnh vực quản lý giáo dục. Nhiều nhà nghiên cứu quan tâm về lĩnh vực này, trong
số đó phải kể đến các nhà nghiên cứu như PGS. TS. Đặng Quốc Bảo, TS.
Nguyễn Quốc Chí, GS. TS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc, GS. Nguyễn Đức Chính, PGS.

TS. Trần Khánh Đức… Những năm gần đây nhiều luận văn thạc sĩ đã chọn đề
tài nghiên cứu thuộc lĩnh vực nhân sự trong giáo dục như: Luận văn của tác giả
Lê Quốc Băng “Một số biện pháp xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý
ở trường Đại học Hải Phòng”; Luận văn Thạc sĩ quản lý giáo dục của Lê Thị
Thuỷ về “Đổi mới công tác quản lý giáo viên trường trung học cơ sở công lập
trên địa bàn Hà Nội”; Luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục của Nguyễn Thanh
Dân" Thực trạng và biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên THCS huyện Đầm Dơi
tỉnh Cà Mau". Ngồi ra cịn có nhiều cơng trình, bài viết nghiên cứu được cơng
bố trên các tạp chí chun ngành..., những cơng trình bài viết này thực sự đã
nghiên cứu những mảng đề tài hết sức thiết thực cho CTQL và phát triển đội ngũ
giáo viên.
Khái qt những cơng trình nghiên cứu các vấn đề có liên quan đến đối
tượng nghiên cứu của luận văn, tác giả nhận thấy những nghiên cứu về quản lý
nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên các trường THCS trong giai đoạn
hiện nay cịn ít và chưa hệ thống.
Như vậy, nghiên cứu về việc quản lý để nâng cao chất lượng ĐNGV các
trường THCS huyện Văn Lâm tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn hiện nay là vấn đề cần
được quan tâm nghiên cứu một cách hệ thống.
1.2. Bản chất của quản lý
1.2.1. Khái niệm về quản lý
Xã hội loài người từ khi xuất hiện, con người đã biết quy tụ thành từng
nhóm để tồn tại và phát triển. Từ lao động đơn lẻ đến lao động phối hợp, phức
tạp, con người đã biết phân công, hợp tác với nhau trong cộng đồng nhằm đạt
16


được năng xuất lao động cao hơn, hiệu quả hơn. Sự phân cơng, hợp tác đó địi
hỏi phải có sự chỉ huy, phối hợp, điều hành... đó chính là chức năng quản lý.
Các quan điểm truyền thống hay các học thuyết quản lý cổ điển ra đời
đã ngót một thế kỷ nay nhưng ý nghĩa luận cũng như giá trị thực tiễn của

chúng vẫn cịn nóng hổi, bởi vì các học thuyết ấy ra đời trong bối cảnh nền
văn minh công nghiệp đã khá phát triển và nền văn minh ấy vẫn tồn tại. Trên
cơ sở tác giả nghiên cứu các học thuyết đó và vận dụng một số quan điểm về
khoa học quản lý trong bối cảnh hiện thực của giai đoạn chuyển đổi ngày nay.
Định nghĩa quản lý có thể xét từ nhiều góc cạnh
Theo W. Taylor (1856-1915) thì “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng
chính xác cái gì cần làm và làm cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và
rẻ nhất” . Theo ông có 4 nguyên tắc quản lý khoa học:
- Nghiên cứu một cách khoa học mỗi yếu tố của một công việc và xác
định phương pháp tốt nhất để hoàn thành;
- Tuyển chọn người và huấn luyện họ hoàn thành nhiệm vụ bằng
phương pháp khoa học;
- Người quản lý phải hợp tác đầy đủ, toàn diện với người bị quản lý để
đảm bảo chắc chắn rằng họ làm theo phương pháp chắc chắn;
- Có sự phân cơng trách nhiệm rõ ràng giữa người quản lý và người bị
quản lý.
Theo Henry Fayon (1841-1925) thì "Quản lý là quá trình đạt đến mục
tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hoá,
tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra". Ơng cịn khẳng định "Khi con người
lao động hiệp tác thì điều tối quan trọng là họ cần phải xác định rõ cơng việc
mà họ phải hồn thành, và các nhiệm vụ của mỗi cá nhân phải là mắt lưới dệt
nên mục tiêu của tổ chức" [26, tr.46].

17


Theo H. Koontz (người Mỹ) thì "Quản lý là hoạt động đảm bảo phối
hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của tổ chức trong một
mơi trường và đối với những điều kiện nguồn lực cụ thể" [24, tr.29].
Theo Mary Parker Pollett (1868 - 1933)-Tác giả của lý thuyết các quan

hệ con người trong tổ chức thì: quản lý là "Nghệ thuật hồn thành cơng việc
thơng qua người khác" là “Quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm
tra công việc của các thành viên của tổ chức, và sử dụng tất cả các nguồn lực
sẵn có của tổ chức để đạt được các mục tiêu của tổ chức”.
Theo Nguyễn Quốc Chí - Nguyễn Thị Mỹ Lộc thì định nghĩa kinh điển
nhất về quản lý là: Tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý
(người quản lý) đến khách thể (người bị quản lý) - trong một tổ chức - nhằm
làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức.
Theo từ điển Bách khoa về Giáo dục học, khái niệm quản lý nhà nước
về giáo dục được giải nghĩa là việc “Thực hiện công quyền để quản lý các
hoạt động giáo dục trong phạm vi toàn xã hội”.
Từ những khái niệm trên, ta có thể rút ra kết luận chung về quản lý như
sau: Quản lý là q trình tác động có định hướng, có mục đích, có tổ chức và
có lựa chọn của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm giữ cho sự vận
hành của tổ chức được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục tiêu đã đề ra
với hiệu quả cao nhất.
1.2.2. Bản chất của hoạt động quản lý
Bản chất của hoạt động quản lý là sự tác động có mục đích của người
quản lý đến tập thể người bị quản lý nhằm đạt được mục tiêu quản lý. Trong
giáo dục nhà trường đó là tác động của người quản lý đến tập thể giáo viên, học
sinh và các lực lượng khác nhằm thực hiện hệ thống các mục tiêu giáo dục.
Bản chất của hoạt động quản lý có thể mơ hình hố qua sơ đồ sau:

18


Môi trường quản lý
Công cụ quản
lý

Chủ thể
quản lý

Khách thể
quản lý

Mục tiêu
quản lý

Phương pháp
quản lý

Sơ đồ 1.1. Mơ hình quản lý
Trong đó:
Chủ thể quản lý có thể là một cá nhân, một nhóm hay một tổ chức;
Khách thể quản lý là những con người cụ thể và sự hình thành tự nhiên
các quan hệ giữa những con người, giữa các nhóm người khác nhau;
Công cụ quản lý là phương tiện tác động của chủ thể quản lý tới khách
thể quản lý như: Mệnh lệnh, quyết định, chính sách, luật lệ….
Phương pháp quản lý được xác định theo nhiều cách khác nhau. Nó có
thể là do nhà quản lý áp đặt hoặc do sự cam kết giữa chủ thể quản lý và khách
thể quản lý.
1.2.3. Các chức năng cơ bản của quản lý
Chức năng quản lý là biểu hiện cụ thể của hoạt động quản lý. Đó là
hoạt động cơ bản mà thơng qua đó chủ thể quản lý tác động đến khách thể
quản lý nhằm thức hiện mục tiêu đề ra.
Chức năng quản lý được quy định một cách khái quát bởi các hoạt
động của khách thể quản lý. Tổ hợp tất cả chức năng quản lý tạo nên nội dung
của q trình quản lý. Có nhiều quan điểm để xác định chức năng quản lý:
19

Theo quan điểm của các tác giả Liên Xô cũ cho rằng quản lý có 6 chức
năng: soạn thảo mục tiêu, kế hoạch hóa, tổ chức, phối hợp, động viên, khuyến
khích và kiểm tra. Theo Henry Faylol thì quản lý có 5 chức năng: kế hoạch
hóa, chỉ huy, tổ chức, phối hợp, kiểm tra.
Theo quan niệm chung phổ biến: có 4 nhóm chức năng cơ bản sau:
1.2.3.1. Chức năng kế hoạch hố
Chức năng kế hoạch hóa là chức năng đầu tiên, quan trọng của q trình
quản lý. Nó là q trình xác định các mục tiêu phát triển và quyết định các biện
pháp hữu hiệu nhất để thực hiện mục tiêu đó. Do đó, khi tiến hành thực hiện
triển khai chức năng, kế hoạch người quản lý (chủ thể quản lý) cần thực hiện hai
công việc: xác định đúng mục tiêu cần có để phát triển, và đề ra các biện pháp
cần thiết có tính khả thi để đạt được mục tiêu. Có ba nội dung chủ yếu của chức
năng kế hoạch hố: (a) Xác định, hình thành mục tiêu(phương hướng) đối với tổ
chức: (b) Xác định và đảm bảo (có tính chắc chắn, tính cam kết) về các nguồn
lực của tổ chức để đạt được các mục tiêu này: (c) Quyết định xem những hoạt
động nào là cần thiết để đạt được các mục tiêu đó.
1.2.3.2. Chức năng tổ chức
Một tổ chức tốt có ý nghĩa quyết định để thực hiện mục tiêu. Xét về chức
năng quản lý, tổ chức là quá trình hình thành nên cấu trúc của các mối quan hệ
giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản lý, giữa các thành viên với nhau, giữa
các bộ phận trong cùng một tổ chức…nhằm làm cho họ thực hiện thành công kế
hoạch và mục tiêu đã đề ra. Nhờ có cơng tác tổ chức, người quản lý có thể phối
hợp điều phối tốt hơn nguồn nhân lực, vật lực. Thành tựu của một tổ chức, sức
mạnh của một tổ chức phụ thuộc rất nhiều vào năng lực tổ chức của người quản
lý sử dụng các nguồn lực này sao cho có hiệu quả và kết quả.
1.2.3.3. Chức năng lãnh đạo (chỉ đạo)
Sau khi kế hoạch đó được lập, cơ cấu bộ máy đã hình thành, nhân sự đã
được tuyển dụng thì phải có người đứng ra lãnh đạo, dẫn dắt tổ chức. Lãnh

đạo bao hàm việc liên kết, liên hệ với người khác và động viên họ hoàn thành
những nhiệm vụ nhất định để đạt được mục tiêu của tổ chức. Hiển nhiên việc
20