Phát triển công nghiệp phụ trợ cho ngành sản xuất ô tô Kinh nghiệm một số nước Châu Á và gợi ý cho Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ


- - - - - - - - - - - - - - - - - - -





ĐỖ PHƯƠNG THÙY




PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP PHỤ TRỢ CHO
NGÀNH SẢN XUẤT Ô TÔ: KINH NGHIỆM MỘT SỐ
NƯỚC CHÂU Á VÀ GỢI Ý CHO VIỆT NAM

Chuyên ngành: KTTG & QHKTQT
Mã số: 60 31 07





LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ ĐỐI NGOẠI

Hướng dẫn khoa học: PGS.TS Hà Văn Hội





Hà Nội - 2011
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT


STT
Từ viết tắt
Giải thích
1
AFTA
Hiệp định tự do thương mại
2
ASEAN
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
3
CNPT
Công nghiệp phụ trợ
4
DNNN
Doanh nghiệp nhà nước
5
ĐTNN
Đầu tư nước ngoài
6
FDI

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài
7
GDP
Tổng sản phẩm quốc nội
8
JICA
Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản
9
JIBIC
Ngân hàng hợp tác quốc tế Nhật Bản
10
JETRO
Tổ chức xúc tiến thương mại Nhật Bản
11
KCN
Khu công nghiệp
12
NXB
Nhà xuất bản
13
MEXT
Bộ giáo dục, văn hóa, thể thao, khoa học và công nghệ
Nhật Bản
14
MITI
Bộ công nghiệp và thương mại quốc tế Nhật Bản
15
METI
Bộ Kinh tế, thương mại và công nghiệp Nhật Bản
16

MNC
Công ty đa quốc gia
17
TNC
Công ty xuyên quốc gia
18
SME
Các doanh nghiệp vừa và nhỏ
19
TNHH
Trách nhiệm hữu hạn
20
VAMA
Hiệp hội doanh nghiệp sản xuất ôtô Việt Nam
21
VDF
Diễn đàn phát triển Việt Nam
22
WTO
Tổ chức thương mại thế giới
23
ODA
Nguồn vốn viện trợ phát triển chính thức




DANH MỤC CÁC BẢNG

STT
Bảng
Nội dung
Trang
1
Bảng 3.1
Các DN có vốn đầu tư nước ngoài lắp ráp
ôtô ở Việt Nam
52
2
Bảng 3.2
Sản lượng ôtô của 11 công ty liên doanh
sản xuất và lắp ráp ôtô tại Việt Nam từ
năm 1996 đến năm 2002
54
3
Bảng 3.3
Tình hình sản xuất và tiêu thụ của Hiệp
hội sản xuất ôtô 2003 - 2005
55
4
Bảng 3.4
Cơ cấu các loại ôtô tại Việt Nam dự kiến
tới năm 2020
57

DANH MỤC CÁC HÌNH


STT

Số hình
Nội dung
Trang
1
Hình 1.1
Sơ đồ công nghê
̣
sa
̉
n xuất , lắp ra
́
p ôtô
12


1
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài.
Th gin bin và phát trin không ng phân
ng quc t và phân chia quá trình sn xut hin
mc rt cao: các sn phm công nghip hu hc sn xut trn
b ti mt không gian hay mc phân chia thành nhiu công
n,  các châu lc, các qu
nicông nghip ph trt cách tip cn sn xut
công nghip mi vi nn là chuyên môn hoá sâu sc các công
n ca quá trình sn xut. Tuy nhiên, cho ti nay, thut ng c s
dng khá r   t cách hiu
thng nht trong các lý thuyt kinh t c t.
Ving tin hành công cuc công nghip hoá, hii hoá vi

mc tiêu tr  c công nghip hi     c
n thit phi xây dc công nghi mnh vi nhng nn
tng tt, và mt trong s    n các ngành CNPT.  Vit Nam,
CNPT vn còn là mt khái ni  i mi m   c s
quan tâm nhiu ca các nhà qun lý i nghiên cu. Chính s non
yu c thành lc ci vi vic phát trin công
nghin nói riêng. Hin
nay 70-80% sn phm ph tr ca các doanh nghip sn xut lp ráp vn phi
nhp khu, trong khi nu CNPT phát trin s to giá tr n xut
công nghip, góp phn phát tric sn xut, gii quyt vic làm cho
ng. Nhn thc rõ tm

2
quan tr    cn thit phi phát tri   c tranh
CNPT ca Vit Nam vn khá m.
Mc Vit Nam quan tâm nhm phát trin CNPT bng hình
thc bo h khá lâu và có hn mt chic n phát tri
n nay lc xp vào hàng có CNPT kém phát trin nht, ch t 5% -
10% vi nhng sn phn chính là ngành công nghip sn xut ôtô.
 tài: “Phát triển công nghiệp phụ trợ cho ngành sản xuất ôtô: Kinh
nghiệm một số nước Châu Á và gợi ý cho Việt Nam” s ch ra nhng v
ni cm trong ngành CNPT cho ngành ch to ôtô nói riêng và ca Vit Nam
nói chung. T ng kin ngh  tham kho kinh nghim
cc láng ging - nhc chúng ta trong vic phát trin
CNPT.
2. Tình hình nghiên cứu.
Công nghip ph tr là mt khái nim khá mi m c chú
trng ti Vit Nam, do vy nhng nghiên cu v ngành công nghip này ti
Vit n nay mi có mt s sách, và bài vi
1) Xây dựng công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam, Kenichi Ohno (ch

biên), Din Vit Nam (VDF), 3-2007. Cuc xut bn
i s tài tr ca B Giáo d thao, Khoa hc và Công ngh
Nht Bn (MEXT). Ni dung chính ca cun sách là tng quan v thc trng
ca ngành CNPT Vit Nam, s phát trin ca ngành trên th gii và nhng
ng phát trin cho Vit Nam. Cun v bc
tranh ca CNPT Vi là nha tác gi
d chung ch ng ngành công nghip c th.
2) Hoàn thiện chiến lược phát triển công nghiệp Việt Nam, Kenichi
Ohno và Nguy  ng (ch biên), Nxb Lý lun Chính tr, 3-2005.

3
Cun sách có ch  ng nghiên cu khoa h
xut chính sách, nhng nhnh chung v quá trình quy hoch chính sách
công nghip ca Vit Nam. Cui cnh kinh t xã hi
Vi ra nhng gi ý trong vic nâng cao chng các chic
công nghi  ng nhng thách th   i trong th i mi. Tuy
nhiên cun sách vn ch  cp ti vic phát trin công nghip nói chung.
3) Phát triển kinh tế của Nhật Bản: con đường đi lên từ một nước
đang phát triển, Kenichi Ohno, Din Vit Nam, 3-2007. Cun
  cp ti lch s Nht Bn t thi k Endo, thi k c khi công
nghip Nht Bn ct cánh. Cung thc t và s liu c th
gii thích vì sao Nht Bn tr thành mc công nghip du trong các
n công nghip ph tr t trong nhng
cách th n cho Nht Bn thành công. Tuy nhiên, cun sách ch là
nh    n v cách thc phát trin ngành công nghip ch
 th phát trin ngành công nghip ph tr 
nào.
4) Công nghiệp phụ trợ Việt Nam dưới góc nhìn của các nhà sản
xuất Nhật Bản, Báo cáo ca Di  n Vit Nam, 6-2006. Cun
sách phân tích ngành công nghip ph tr ca Vi ca các

nhà sn xut Nht Bn, nhi trc tit Nam. Nhng
nhân t, theo h, là cn thi phát trin ngành CNPT và nhng gii pháp
c thc hin trong thi gian ti. Mc dù vy, cun sách dng li  vic
phân tích ngành CNPT nói chung, ch t vào làm th 
phát trin CNPT ca tng ngành công nghip chính.
5) Báo cáo điều tra: Xây dựng và tăng cường ngành CNPT tại Việt
Nam, Kyoshiro Ichikawa, Cc xúc tin ngoht Bn ti Hà Ni,

4
ng nhnh khái quát v ngành công nghip
ph tr ca Vi    ng mi gn kt gia doanh nghip trong
c và doanh nghip Nht Bng ti Vit Nam nhm xây dng
ng ngành công nghip ph tr.
6) Biến động kinh tế Đông Á và con đường công nghiệp hóa Việt
Nam, GS. Tr, Nxb Tr, 2006. Cun sách tp trung phân tích hu
ht các v  n công nghip hoá, công bng xã hi trong bi
cnh toàn cu hoá và thi công ngh thông tin, li th ng, công
nghip ph tr, ni lc và ngoi lc, liên kt hàng dc và hàng ngang gia
doanh nghic v  xut các chin
c, chính sách, bin pháp nhc cnh tranh ca kinh t Vit Nam
 i phó hu hiu vi các thách thc và tn di phát trin 
 n gii thích Vi 
công nghing ca Trung Quc trong tin trình phát
trin ti Vit Nam.
7) Các bài viết tại Hội thảo quốc tế: Phát triển công nghiệp hỗ trợ -
Kinh nghiệm của Nhật Bản và một số nước châu Á, t  i hc
Ngo
i) Vai trò của các TNCs trong quá trình phát triển các ngành công
nghiệp hỗ trợ tại các quốc gia đang phát triển ca PGS.   c,
i hc Ngoi.

ii) Một vài hàm ý từ công nghiệp phụ trợ trong ngành công nghiệp chế
tạo ôtô ca Trung Quc c Hi Ninh, Vin KT &CT th gii.
iii) Nguồn nhân lực cho công nghiệp phụ trợ Việt Nam: Thực trạng và
giải pháp phát triển, c      i hc Kinh t -


5
iv) Một số vấn đề về phát triển công nghiệp phụ trợ của Việt Nam
trong giai đoạn hiện nay ca PGS.TS Nguy     
c Vit Nam
v) Quan điểm phát triển công nghiệp hỗ trợ ở Việt Nam giai đoạn
2010 – 2020 ca GS.i hc Ngo
8) Bên c cp ti s phát trin ca ngành
công nghip ph tr 
- Công nghiệp phụ trợ ôtô : ai làm, ai bán, ai mua n t Din
p : www.dddn.com.vn, 7-2008
- Cần khai thông cho công nghiệp phụ trợ, Tp chí Kinh t và d báo,
s 3 : 9/2008
- Khái niệm về công nghiệp phụ trợ, Th.S c Anh, Vin nghiên
cu phát trin thành ph H Chí Minh-HIDS,
www.hids.hochiminhcity.gov.vn, 12-2008
- Công nghiệp phụ trợ ôtô : Mạnh ai nấy lo, n t ca b giao
thông vn ti : www.giaothongvantai.com.vn, 10-2009
- Công nghiệp phụ trợ ôtô : 10 năm vẫn chưa lớnn t Vitnam
Plus : www.vietnamplus.vn, 11-2009.
Nhìn chung, các nghiên cu trên mi ch dng li  vic
trng ca ngành công nghip ph tr Ving phân
tích sâu cho mn hình c th nhm tìm ra gii pháp cho phát trin công
nghip ph tr. Các nghiên cng thành tu ca mt s c
v

ng v c th và thc t trong áp dng ti Vit
Nam.

6
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn.
3.1. Mục đích nghiên cứu.
Kt hp gia nhng hiu bit lý lun v công nghip ph tr và nhng
c thù ca ngành công nghip ph tr ca Nht Bm
thc t ca bn thân ti công ty Panasonic Electronic Devices Vi
n công nghip ph tr cho ngành sn xut ôtô: Kinh nghim mt
s c châu Á và gi ý cho Vim m
H thng hoá nhng v lý lun v công nghip ph tr, tìm hiu
thc tin v thành công ca mt s c trong phát trin công nghip ph tr
cho ngành sn xut ôtô, t  rút ra kinh nghim và nhng gi ý nhm phát
trin công nghip ph tr cho ngành sn xut ôtô yu kém ti Vit Nam, góp
phn nâng cao hiu qu sc cnh tranh ca hàng hóa nói riêng và ca nn
kinh t Vit Nam nói chung trong tin trình hi nhp vi khu vc và th gii.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu.
- Phân tích, tng hp nhng lý lun v công nghip ph tr t các
nghiên cu v công nghip ph tr trong thi gian g
- Nghiên c    n công nghip ph tr ti
Nht Bn, Trung Quc, Thái Lan, ch rõ nhng thun lu
kin thc t ti Vit Nam t i pháp khc phc.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
4.1. Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn.
ng nghiên cu ca lucông nghip ph tr cho ngành
sn xut ôtô ca mt s c trên th gii.

7
4.2. Phạm vi nghiên cứu.

Do hn ch v mt thi gian và tài liu nghiên cu, lu tp
trung vào công nghip ph tr cho ngành sn xut ôtô ca mt s nc c th
là: Nht Bn, Trung Quc, Thái Lan t cui nhn nay. Lý do
tác gi chn ba quc gia trên là: trong phm vi khu vc châu Á, Nht Bn là
     u trong phát trin ngành công nghip ô tô;
trong phc láng ging vi Vit Nam, Thái Lan và Trung Quc là
nhc có ngành công nghip ph tr ca ngành công nghip ô tô phát
trin rt mnh m. Kinh nghim t s phát trin ca nhc này s rt
hu ích vi Vi       n trình thc hin công
nghip hóa nói chung và phát trin ngành công nghip ô tô nói riêng.
5. Phương pháp nghiên cứu.
Lu dng hp, din gii, quy np
nhm nêu rõ khái nim và vai trò ca công nghip ph tr, các yu t nh
ng tng kinh nghim rút ra t s phát trin ca Nht
Bn, Trung Quc và Thái Lan.
t bin chc s d làm ni bt
u kin thc t ca Ving bin pháp phát trin thích
hp vi tình hình c th. c s d
là mt công c phân tích s li minh chng cho các v nghiên cu.
6. Những đóng góp mới của luận văn.
- H thng hóa các v lý lun và làm sáng t s cn thit khách
quan ca vic phát trin công nghip ph tr trong bi cnh nn kinh t
chuyi và hi nhp quc t.
- ánh giá rõ thc tin phát trin công nghip ph tr trong ngành sn

8
xut ôtô ca mt s c: Trung quc, Nht Bn và Thái lan, rút ra bài hc
kinh nghim cho Vit Nam.
- Phân tích hin trng công nghip ph tr nói chung và công nghip
ph tr cho ngành sn xut ôtô ca Vi xut các kin ngh

nhm góp phn phát trin công nghip ph tr ca Vit Nam trong bi cnh
hi nhp kinh t quc t.
7. Kết cấu, nội dung của luận văn.
Ngoài phn m u, kt lun, tài liu tham kho, luc b cc
thành 4 g:
- C   ngành 
.
 P  cho ngành ôtô 
.
 
 .
- 
.





9
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN NGÀNH CÔNG NGHIỆP
PHỤ TRỢ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
1.1. Khái quát về công nghiệp phụ trợ
1.1.1. Khái niệm
      CNPT)      rãi
 là CNPT
CNPT 
  CNPT        



   
- 
cho
châu Á trong trung và dài

               
nesia, Malaysia, Philipines và Thái
CNPT 




   
[3,tr.31-32]

10


 CNPT 



  


CNPT 
CNPT CNPT cho
CNPT 

cái gì, cho a

CNPT 



ôtô [3, tr.31]. T
quy
              ra 
[3, tr.31].


 


11


 


 






[3, tr.39].
            
CNPT 


            


            
CNPT 
ôtô
CNPT 
CNPT 


12
CNPT

CNPT              







, 

ôtô : (1) ;
(2)  ; (3)  ; (4) 
. 

, (1),(2),(3) 













, 

ôtô.




(4)  . 




, 

:
Hình 1.1. Sơ đô
̀
công nghê
̣
sa

̉
n xuâ
́
t , lă
́
p ra
́
p ôtô

Công nghệ lắp ráp ô tô
Công ngh vt liu
Công ngh ch to







- Thép và gang
- Nha hoá hc
- Kính,  cao su
- Si, g, cht kt
dính
- 




- , cao su

- 






-   i,
nha, cao su,
- Gia công áp lc,
gia công chính xác,

- Ch to ct gt,
- 



, 




,
- Khung, v
- p, hp s
- Trc truyn
- Bánh xe
- n, gh m
- Lái, phanh, treo, g
kính

- Nha
Lắp ráp tổng thành ôtô

13
Ttrên, CNPT ôtô 


CNPT ôtô 

1.1.2. Đặc điểm
CNPT 
CNPT 
các doanh CNPT
CNPT  




CNPT là ngành phức tạp và rộng lớn, góp phần tạo nên chuỗi giá trị.



 
CNPT có


CNPT 


CNPT

14

CNPT 


Mối quan hệ giữa CNPT trong nước và đầu tư trực tiếp nước ngoài.


 và

- - thì không có ngành




T
B (JETRO) 
-









15
CNPT

CNPT 
- 
CNPT 
CNPT 


ty CNPT 


-  ra
CNPT 


- 
CNPT




CNPT 
CNPT 
CNPT


CNPT ó

16

CNPT 


CNPT  
1.2. Vai trò của CNPT cho ngành sản xuất ôtô trong quá trình công nghiệp
hóa tại các nước đang phát triển




ôtô ai trò vô
ôtô 


chuyên sâu. CNPT phát 


 

  




ôtô 


17
1.2.1. Đáp ứng yêu cầu của quá trình công nghiệp hóa
ôtô 

FDI 
ôtô

CNPT 
CNPT 
CNPT không

CNPT
CNPT.











CNPT và các ngành liên quan, (4)


 

18


á



  



h các ngành này

       

           







1.2.2. Cung cấp nguyên vật liệu và gia công chế tạo cho ngành công
nghiệp chính
CNPT 
ôtô. CNPT không phát t


19



CNPT 

1.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới công nghiệp phụ trợ cho ngành sản xuất ôtô
CNPT 



CNPT và
CNPT ôtô

CNPT  
ôtô.
1.3.1. Tỷ lệ nội địa hóa trong ngành sản xuất ô tô




ôtô thì  a
ngành này là



Các do nâng cao 


20

- chi phí - giao hàng, các 


ôtô


FDI 




CNPT 
Th
ôtô 

 các công ty FDI 


1.3.2. Chất lƣợng, chi phí, khả năng cung ứng và cạnh tranh
 
 Quality,





21
ôtô 


             

p





 Just in time - 




 



1.3.3. Dung lƣợng của thị trƣờng





