Hành động đi xem bói của người dân nội thành Hải Phòng hiện nay (Nghiên cứu trường hợp tại một địa điểm xem bói ở Quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng tt.PDF

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN






PHẠM HƯƠNG GIANG






HÀNH ĐỘNG ĐI XEM BÓI CỦA NGƯỜI DÂN
NỘI THÀNH HẢI PHÒNG HIỆN NAY
(Nghiên cứu trường hợp tại một địa điểm xem bói
ở Quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng)





LUẬN VĂN THẠC SĨ XÃ HỘI HỌC

1. In 3 quyển màu nâu
2. 107 trang

Hà Nội - 2011

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN





PHẠM HƯƠNG GIANG





HÀNH ĐỘNG ĐI XEM BÓI CỦA NGƯỜI DÂN
NỘI THÀNH HẢI PHÒNG HIỆN NAY
(Nghiên cứu trường hợp tại một địa điểm xem bói
ở Quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng)

Chuyên ngành: Xã hội học
Mã số: 60.31.30



LUẬN VĂN THẠC SĨ XÃ HỘI HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. HOÀNG THU HƯƠNG



Hà Nội - 2011

2
MỤC LỤC


MỞ ĐẦU 7
1. Lý do chọn đề tài 7
2. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 8
2.1. Ý nghĩa lý luận 8
2.2. Ý nghĩa thực tiễn 9
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 9
3.1. Mục đích nghiên cứu 9
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 9
4. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu 10
4.1. Đối tượng nghiên cứu 10
4.2. Khách thể nghiên cứu 10
4.3. Khách thể khảo sát 10
4.4. Phạm vi nghiên cứu 10
5. Giả thuyết nghiên cứu 11
6. Phương pháp nghiên cứu 12
6.1 Phương pháp quan sát tham dự 12
6.2 Phương pháp phỏng vấn sâu 12
6.3 Phương pháp phỏng vấn bằng bảng hỏi 13

6.4 Phương pháp trưng cầu ý kiến 13
6.5 Phương pháp phỏng vấn bán cấu trúc 14
6.6 Phương pháp phân tích nội dung 14
7. Khung lý thuyết 15
PHẦN NỘI DUNG 15
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 15
1.1 Cơ sở phương pháp luận 15
1.2 Các lý thuyết sử dụng trong nghiên cứu 16
1.2.1 Lý thuyết chức năng 16
1.2.2 Lý thuyết hành động xã hội 17

3
1.2.3 Lý thuyết trao đổi xã hội 18
1.3 Khái niệm công cụ 19
1.3.1 Tín ngưỡng 19
1.3.2 Tôn giáo 19
1.3.3 Mê tín 21
1.3.4 Hoạt động bói toán 21
1.3.5 Thầy bói 21
1.3.6 Nội thành Hải Phòng 22
1.4 Tổng quan vấn đề nghiên cứu 22
1.5 Quan điểm của Đảng và nhà nước về tôn giáo, tín ngưỡng 26
1.6 Vài nét về địa bàn nghiên cứu 28
1.6.1 Vị trí địa lý, dân số quận Lê Chân 28
1.6.2. Sơ lược về lịch sử và điều kiện về văn hóa, xã hội quận Lê Chân 29
CHƯƠNG 2: HOẠT ĐỘNG BÓI TOÁN Ở THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG: BỨC
TRANH CUNG - CẦU 30
2.1 Một số đặc điểm của hoạt động bói toán ở thành phố Hải Phòng 30
2.1.1 Thực trạng các địa chỉ đang hành nghề bói toán 30
2.1.2 Các hình thức bói toán 31

2.1.3 Chân dung những người hành nghề bói toán 34
2.2 Chân dung những người đi xem bói tay ở nhà thầy A 43
2.2.1.Cơ cấu giới tính 43
2.2.2 Cơ cấu tuổi: 45
2.2.3. Về nghề nghiệp, trình độ học vấn 47
2.2.4 Tình trạng hôn nhân 48
2.3 Về tần suất đi xem bói: 49
2.4 Động cơ đi xem bói 52
2.5 Nhận xét chung về hoạt động bói toán ở thành phố Hải Phòng 59
CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH HÀNH ĐỘNG ĐI XEM BÓI CỦA NGƯỜI DÂN
NỘI THÀNH HẢI PHÒNG 61
3.1 Các yếu tố tác động tới hành động đi xem bói của người dân 61

4
3.1.1. Yếu tố cá nhân và sự tác động tới hành động đi xem bói 61
3.1.2. Cách thức tương tác giữa người hành nghề và người đi xem 71
3.1.3 Hoàn cảnh diễn ra hành động xem bói 76
3.2. Tác động xã hội của hành động đi xem bói 81
3.2.1 Những “chi phí” của người đi xem bói 81
3.2.2. Những “phần thưởng” nhận được từ xem bói 85
KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ 87
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 93
PHỤ LỤC 99


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1 





 

 









-
-








                 





2
“Hành động đi xem bói của
người dân nội thành Hải Phòng hiện nay (Nghiên cứu trường hợp tại một địa điểm xem bói ở
quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng)”. 



2. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
2.1. Ý nghĩa lý luận





 







2.2. Ý nghĩa thực tiễn

                   








3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu

3



3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu



 





4. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu

4.2. Khách thể nghiên cứu

4.3. Khách thể khảo sát

1

4.4. Phạm vi nghiên cứu

4.4.1. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu.
C


 

 trong quá

4.4. 2. Giới hạn về thời điểm nghiên cứu
T
 


1




4


5. Giả thuyết nghiên cứu
H 

.
 


 
nay.

6. Phương pháp nghiên cứu
6.1 Phương pháp quan sát tham dự


6.2 Phương pháp phỏng vấn sâu


6.3 Phương pháp phỏng vấn bằng bảng hỏi
 2011.
392 



 

6.4 Phương pháp trưng cầu ý kiến

 .
6.5. Phương pháp phỏng vấn bán cấu trúc

6.6. Phương pháp phân tích nội dung
 
trong quá trình quan sát.
7. Khung lý thuyết

5
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1 Cơ sở phương pháp luận














1.2 Các lý thuyết sử dụng trong nghiên cứu
1.2.1 Lý thuyết chức năng
1.2.2. Lý thuyết hành động xã hội
1.2.3 Lý thuyết trao đổi xã hội
1.3 Khái niệm công cụ
1.3.1 Tín ngưỡng
1.3.2 Tôn giáo
1.3.3 Mê tín
1.3.4 Hoạt động bói toán
1.3.5 Thầy bói
1.3.6 Nội thành Hải Phòng
1.4 Tổng quan vấn đề nghiên cứu



Về lý luận chung về tôn giáo, tín ngưỡng



6
Tín ngưỡng, tôn giáo là một nhu cầu tinh thần của bộ phận
nhân dân


Luận cứ khoa học cho việc hoàn chỉnh chính sách tôn
giáo của Đảng và nhà nước
Một số vấn đề lý luận và thực tiễn tôn giáo ở Việt NamVề tôn giáo tín
ngưỡng Việt Nam hiện nay

Vấn đề tôn giáo trong cách mạng Việt Nam lý luận và thực tiễn
 
  .
Bên cạnh lý luận về tôn giáo, một số điều tra tổng thể về tình hình tôn giáo,tín ngưỡng
đã được thực hiện. 



ông trình

-
- 
riêng

 

-

Ngoài ra, còn phải kể đến các nghiên cứu xã hội học tôn giáo của các cá nhân


 Thực trạng hoạt động Phật giáo và
các dịch vụ nghi lễ ở Hà Nội (qua khảo sát ở 3 chùa) vào năm 2004; 
 Nhận thức, thái độ, hành vi đối với Phật giáo của cộng đồng cư dân Hà Nội, Huế, thành
phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nayCơ

7
cấu nhân khẩu xã hội của những người đi lễ chùa ở nội thành Hà Nội. Qua khảo sát 2 chùa: Chùa
Hà và chùa Quán Sứ
Ngoài ra, còn có 
1996, Ảnh hưởng của yếu
tố tôn giáo đến mức sinh trong cộng đồng Thiên Chúa giáo ( nghiên cứu trường hợp xã Xuân
Ngọc, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định) inh vào

           
Bước đầu tìm hiểu về nghề bói toán ở Hà Nội hiện nay
.
 

 




-


bói toán

1.5 Quan điểm của Đảng và nhà nước về tôn giáo, tín ngưỡng

1.6 Vài nét về địa bàn nghiên cứu

 


  

1.6.1 Vị trí địa lý, dân số quận Lê Chân
1.6.2. Sơ lược về lịch sử và điều kiện về văn hóa, xã hội quận Lê Chân




8
CHƯƠNG 2:
HOẠT ĐỘNG BÓI TOÁN Ở THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG: BỨC TRANH CUNG - CẦU
2.1 Một số đặc điểm của hoạt động bói toán ở thành phố Hải Phòng
2.1.1 Thực trạng các địa chỉ đang hành nghề bói toán
  
,

bói.
Q
1


2.1.2 Các hình thức bói toán

 
 










 

2.1.3 Chân dung những người hành nghề bói toán
2.1.3.1 Về đặc điểm giới tính
, 
.
 





1

to

9


2.1.3.2 Về độ tuổi
, p

48,5 - 
-
-59 -
--








2.1.3.3 Về nghề nghiệp
 


 

 



Biểu đồ 2.4: Nghề nghiệp của những người hành nghề xem bói
95
7
18
147
17
108
0

20
40
60
80
100
120
140
160




Nông dân
Công nhân



10






2.1.3.4 Về trình độ học vấn




2.2 Chân dung những người đi xem bói tay ở nhà thầy A

2.2.1.Cơ cấu giới tính


- g

66,0% ( 99/150).




2.2.2 Cơ cấu tuổi:
N-
Biểu đồ 2.5: Thống kê các nhóm tuổi theo quan sát và trưng cầu ý kiến
18
39.6
27.9
8.1
6.3
22
40
26.7
6.7
4.7
0
5
10
15
20
25
30

35
40
45
    
Quan sát




11
-





2.2.3. Về nghề nghiệp, trình độ học vấn
 

 
             
.



chung.



2.2.4 Tình trạng hôn nhân




2.3 Về tần suất đi xem bói:





Tết ra, công việc cũng nhàn rỗi hơn, bây giờ các cơ quan đều rủ nhau đi lễ, đồng nghiệp
thì rủ nhau đi xem. Mọi người ai cũng muốn biết năm nay gia đình như thế nào? Vận hạn ra sao để
phòng tránh, cầu xin…Còn giữa năm hay là cuối năm mà đi xem thì chỉ có việc gì mới đi hay
những người kinh doanh gặp trục trặc mới phải thường xuyên đi xem PVS 9, 35, nữ, Văn
phòng, đã kết hôn).

12
Càng xem càng thấy có nhiều vấn đề, xem bói ra ma quét nhà ra rác, các cụ nói không
sai, phụ nữ thường hay để ý, soi xét, lắm chuyện nên hay đi xem xét hơn( PVS 3, Nam, 41 tuổi,
đại học, buôn bán, đã kết hôn).
“ Không thầy nào nói đúng 100% đâu, chỉ được 2/3 là tốt rồi.Có thầy nói lần đầu thì đúng
lắm nhưng lần sau quay lại lại thấy bình thường thôi. Cũng chẳng hiểu như thế nào nhưng đi xem
nhiều khi cũng thấy hay hay”(PVS 4, Nữ, 35 tuổi, giáo viên, đã kết hôn)



n

2.4 Động cơ đi xem bói
Biểu đồ 2.7: Kết quả khảo sát về mục đích đi xem bói bằng phương pháp
quan sát và trưng cầu ý kiến

25.1
27
27.1
20.7
27.8
36
17.9
6.3
2.1
9.9
0
5
10
15
20
25
30
35
40
   Tò mò 


Quan sát






* Hỏi về mồ mả, đất cát


xem quan tâm.  

13




* Hỏi về công việc



* Hỏi về gia đình, con cái



Hỏi ngày giờ tốt

  

Hộp 1: Công việc cần xem ngày, giờ tốt

2.5 Nhận xét chung về hoạt động bói toán ở thành phố Hải Phòng
Những người hành nghề









-


p






14
cô







Những người đi xem bói

 

 


t


  










 






15
CHƯƠNG 3:
PHÂN TÍCH HÀNH ĐỘNG ĐI XEM BÓI CỦA NGƯỜI DÂN NỘI THÀNH HẢI PHÒNG
3.1 Các yếu tố tác động tới hành động đi xem bói của người dân
3.1.1. Yếu tố cá nhân và sự tác động tới hành động đi xem bói
3.1.1.1 Khác biệt giới trong hành động đi xem bói









Ngoài ra, 
em bói.
N
 





3.1.1.2. Yếu tố nhận thức
T 





Mộ của ông bà tôi bị động và thầy bói bảo có một cái gì đè lên phần mộ của ông bà lúc
đầu tôi không tin nhưng sau đó khi đi xem thêm một vài địa chỉ khác tôi đã về báo với dòng họ để
xem lại thì lúc đào phần mộ lên tôi thấy không có tiểu, cả nhà tôi rất hoảng hốt và quyết định đào
rộng ra thì phát hiện cái tiểu nằm ở giữa phần ranh giới mà chúng tôi xây lên. Điều đó chứng tỏ

16
thầy bói nói đúng. Từ đó tôi thấy tin vào bói toán(PVBCT 2, Nam, 23 tuổi, cấp 3, bộ đội, đã kết
hôn).
Tôi không tin lắm vào thầy bói phán nhưng thực sự những gì diễn ra trong gia đình tôi,
đối với cá nhân tôi thì lại làm tôi cảm thấy có cái gì đó đúng(PVBCT 1, nam, 32 tuổi, đại học,
kỹ sư, đã kết hôn, )






 










                    tín

3.1.2. Cách thức tương tác giữa người hành nghề và người đi xem
Về khuôn mẫu giao tiếp giữa thầy bói và những người đi xem bói.




 




17



Tôi thấy thường các thầy bói rất giỏi gợi chuyện, họ chỉ hỏi vài câu là người
nào không tỉnh táo sẽ nói ra hết, kể một thôi một hồi ngay( PVS 15, Nữ, 50 tuổi, giáo viên đã về
hưu, đã kết hôn).
Yếu tố tin đồn và sự tác động tới hành động đi xem bói


 “ có chị bạn hôm trước đi xem về bảo thầy này
xem tay rất chuẩn nên hôm nay chị ấy dẫn mình đi” (PVS 4, Nữ, 35 tuổi, giáo viên, đã kết hôn);
Vợ anh được mấy người bạn chỉ, cứ rủ anh đi cùng vì nói rằng việc liên quan đến ai thì người đấy
đi xem mới chính xác( PVBCT 10, Nam, 37 tuổi, đại học, bộ đội, đã kết hôn).







tín 


T 






3.1.3 Hoàn cảnh diễn ra hành động xem bói




ia tăng sự cầu mong về sức khỏe, hạnh

18
phúc và làm ăn thành đạt, những sự kiện liên quan tới các sự kiện quan trọng trong đời người
như : cưới xin, ma chay, động thổ , xuất hành cũng được quan tâm nhiều hơn”, “Xu hướng
thương mại hóa các hoạt động hành nghề tôn giáo và các cơ sở thờ tự khá rõ. Tang ma, cúng giỗ,
cầu siêu, dặt bát hương, đặt ảnh, cúng sao giải hạn, cầu an, làm ở chùa hay thỉnh sư về nhà…việc
nào có giá của việc đó”[49,12]. 






k

 





 

 







 



3.2. Tác động xã hội của hành động đi xem bói
3.2.1 Những “chi phí” của người đi xem bói

19
3.2.1.1 Chi phí về thời gian


-


 
3.2.1.2 Chi phí về tiền bạc
H
-
-







3-





“Không đi xem thì không biết, đi xem rồi, biết rồi mà không làm thì thấy không yên tâm”
(PVS 13, nữ, 34 tuổi, thạc sỹ, giảng viên, đã kết hôn).
Có 




     


3.2.2. Những “phần thưởng” nhận được từ xem bói

20






t và


 






 





 








 


