Quan niệm của Arixtot về Nhà nước trong tác phẩm Chính trị luận

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN




TRỊNH QUANG DŨNG



QUAN NIỆM CỦA ARISTOTLE VỀ NHÀ NƢỚC
TRONG TÁC PHẨM "CHÍNH TRỊ LUẬN"


Chuyên ngành: Triết học
Mã số: 60.22.03.01


LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC



Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Quang Hƣng





Hà Nội - 2014

LỜI CAM ĐOAN

u khoa hc ca riêng tôi
i s ng dn ca PGS.TS Nguy  u nêu ra
trong lum bo tính khách quan khoa hc và có ngun
gc xut x rõ ràng.
Tác gi


Trịnh Quang Dũng



LỜI CẢM ƠN
Vi lòng bic, tôi xin chân thành cn
- i thy kính mng dn, ch bo cho tôi
rt nhiu v khoa hc trong sut quá trình thc hin và hoàn thành lun

Tôi xin chân thành cy cô trong khoa Trit hi
hc khoa hc xã hi hc quc gia Hà N và to
mu kin thun l tôi có th hoàn thành bn lu
i cán b và bn bè công tác ti Trung
n i hc khoa hc xã h
vin Qu tôi trong quá trình kho cu và
trin khai lu


Hà Nội, ngày 15 tháng 10 năm 2014
Hc viên

Trịnh Quang Dũng









MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1
NỘI DUNG 6
Chƣơng 1: NHƢ
̃
NG ĐIÊ
̀
U KIÊ
̣
N , TIÊ
̀
N ĐÊ
̀
CHO SƢ
̣
RA ĐƠ
̀
I QUAN
NIÊ

̣
M VÊ
̀
NHA
̀
NƢƠ
́
C CU
̉
A ARISTOTLE TRONG TA
́
C PHÂ
̉
M
“CHI
́
NH TRI
̣
LUÂ
̣
N” 6
u ki










 6
1.1.1 

ch s kinh t - xã hi 6
1.1.2 Nhng ti chính tr - xã hi 12
u ki xã hi 20
1.1.4 Ti lý lung trit hc 26
1.2 Khái quát chung v tác ph









 . 37
1.2.1 Thân th và s nghip ca Aristotle 37
1.2.2 S i và nhng nn ca tác phm 40
1.2.3 

c trong tác phm ng tip cn 44
Chƣơng 2:MỘT SỐ QUAN NIÊ
̣
M V Ề NHÀ NƢỚC TRONG TA
́
C
PHÂ

̉
M 45
2.1 Nhng quan nim chung v c 45
2.2 Các hình thc 54
2.2.1 Quan nim ca Aristotle v hình thc 54
2.2.2 Bn cht ca các loc 56
2.2.3 Các dng khác nhau ca các loc 60
ng 73
ng 73
u b ng 81
 quyt 83
n (t 86
 88
Chƣơng 3:QUAN NIÊ
̣
M CU
̉
A ARISTOTLE VÊ
̀
CÁC BIỆN PHÁP DUY
TRÌ CHẾ ĐỘ NHÀ NƢỚC LÝ TƢỞNG VA
̀
MÔ
̣
T SÔ
́
NHÂ
̣
N ĐI
̣

NH 89
3.1 Các bin pháp bo v ch  ng 89
3.1.1 Nguyên nhân dn s i ch  89
3.1.2 Bin pháp bo v và duy trì ch  ng 94
3.1.3 Nhu kin xây dng 98
3.2.1 Nhng giá tr trong tác phm 101
3.2.1.1 Nhng giá tr th hin  p cn ca tác phm 101
3.2.1.2 Nhng giá tr th hin trong nhng ni dung lý lun v c . 104
 ng ci vi lý lun và thc
tin chính tr Tây Âu 110
3.2.2 Nhng hn ch trong tác phm 117
KẾT LUẬN 123
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 125


1
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Trit h mt v c bit quan trng trong lch s
nhân loi th gin trong hong
nhn thc và hong thc tin ci. Nó không ch ng nhu
cu tinh thc ci vi ta xã
hi suy ngm mng v thc cht ca xã hi
ca ch  i sinh sng và nhng phm cht cn thi cho con
c ca xã h
Trit hi nhng nhng nhu ct ra
v gii quyc ci sng thc tin, chính vì l 
thánh nhân khai sáng ra trit hng tìm ki
d

các nhà trit hc vt tâm huyt ca b t nng
n giá tr 
Trong nhic trit hc thì v chính tr - xã hc xem là
v quan tr ng
n xã hi các nhà
trit gia phi có tm hiu bit và s ng ca b sáng to, tìm
tòi, và vn dng các hc thuyt chính tr ng chính tr c
th. Trong trit h      t nn
móng cho vic chuyn nn trit hc t nhiên sang nn trit hc nhân bn,
trit hc v i, thì Aristotle lc xem là ông t ca chính tr hc
t ra nn móng cho vic nghiên cu lý lun chính tr 
Tây.


2
Là mt nhà bác h li cho hu th m
ng v nhit hc, khoa hc, toán hc
và chính tr hChính trị luận” là mt trong nhng tác phn
ca Arixtot v trit lý và ý thc chính tr cn tng
này nhng lý thuyc xây dng và phát trin. Mãi cho ti hôm
nay tác phChính trị luận” vn còn là mt trong nhng tác phm mà
nhng hc gii hc phc và nghiên cu trong các khoa hc trit
hc, chính tr c gii hc gi th gii công nhn là mt trong nhng
quyi ca nhân loi.
a, trong công cuc xây dc pháp quyng
xã hi ch i s o cng cng sn Ving và
n khích gii hc gi tìm tòi nghiên cu lý luc bit là
lý lun v vic xây dc và pháp lut trên th gii. T sau khi
chúng ta tii mu kin và yêu c
t v nghiên cu các tác phn trên th gii, khái quát

lý lun và hình thành nh hoàn thin công tác xây dng nhà
c pháp quyn xã hi ch  Vit Nam hin nay.
Tác phChính trị luận” cc dch gi Nông Duy
ng dc Nhà xut bn Th gii xut bc
nghiên cu mt cách toàn th và khoa hc v tác phc chú ý và
i m, ít tài liu tham kho cùng các công trình nghiên
cu.
Vi nh lý lun và thc tiu tác
phChính trị luận” ca Aristotle cùng vic tìm hiu các tài liu tham
khnh chn “Quan niệm của Aristotle về nhà nước trong


3
tác phẩm “Chính trị luận”  tài luc
s ca mình.
2. Tình hình nghiên cứu
n ni dung c tài không có nhiu tài liu nghiên cu
 k n mt s công trình nghiên cu sau:
Mt là, là các công trình dch thut tác ph Chính trị luận” 
c nhiu hc gi Anh, M dch sang Anh Ng, tiêu bi
Jovett, Peter Simpson, Ernest Barker, W.E.Bolland và H.Rackam. Vi ting
Vit, tác phc dch gi ng dch mt cách thành công
c xut bt quyn sách này, tác gi i
thiu mt cách chi tit v Aristotle, khái quát ni dung tác phm và dch toàn
b tác phm này sang ting Vit.
Tin quyn sách “Triết học Phương Tây từ khởi thủy đến đương
đại”ct hi hc Pháp xây dc Nhà xut bn
t bi dung chính ca tác
phng thi h n nhn t trong tác
phm này, khái quát toàn b ni dung ca tác phm.

Trong “Lịch sử triết học đại cương”c



Nguyn Minh Hp,
Nguyn Ánh Tun, thy Nguyn Thanh, ca Nhà xut bn Tng hp thành
ph H  cng v chính tr trong h
thng ca Arixtot.
Trong b nghiên cu “Lịch sử triết học Tây Phương”tp 2,(Trit hc
ng c) ca tác gi c nhà xut bn Thành ph H
Chí Minh in u h thng trit hc ca Arixtot
và ni dung chính tr - xã hi trong trit hc ca ông.
, 








 Câu truyê
̣
n triết ho
̣
c  ,


4
Lịch sử thế gii c đại 


 , 

 Văn minh phương
Tây – Lịch sử v văn ha 
TP.

ch, Cc trưng phi triết học trên thế gii 
Cooper, Lịch sử cc tư tưởng chính trị 


.
Nhìn chung, có th thy tài li cn trc din v lu
nghiên cu không có nhiu trong vic nghiên cu tác ph
ng ca Aristotle là mt vi ít i
nh cung c và sâu sc nhng gì có
th i dung ca lughiên cu, và tìm hiu, la
ch tài này, hc viên thc s cn thit phi nghiên cu v này
 hiu sâu st hc ca Aristotle nói chung và trit hc chính tr -
xã hi ca ông nói riêng nhm phc v tc nghiên cu và ging
dy lch s trit hc.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
* Mi thiu và phân tích v nc
c Aristotle vit trong tác phm "Chính tr lun".
* Nhim v:
- Làm rõ hoàn cnh vit và nn trong tác phm
- Gii thiu và phân tích nhng ni dung vit v c trong tác phm
- T  và hn ch trong tác phm v c và
xây dc.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn

* ng: 

 v c trong tác phm ''Chính tr lun"
* Phm vi nghiên cu: Lu i hn phm vi nghiên c
sau: 










5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu


5
* Luc hin d lý lun ca Ch t
bin chng và Ch t lch s
u: thng nht lch s vi logic, phân tích vi
tng hp, quy np và din di chi
6. Đóng góp của luận văn
Lui nhng tri thc v c trong tác
phm "Chính tr lun" ca Aristotlec bit t ng ca
ông, c hic tm quan trng ca Aristotle i vi lý lun
và thc tin chính tr 
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
n: Lup mt cách h thng bao quát ni

ng v c ca Aristotle trong tác phm "Chính tr lu
tài s  lý lun cho vic nghiên cu h thng chính tr và nhà
c   thi c i.
c tin: dùng làm tài liu tham kho ging dy Lch s
trit hc nói chung, Lch s trit hc Hy Lp c i, và ging dy các hc
phn Lch s  ng chính tr - xã hi c i, Lch s  c pháp
quyn và Lch s chính tr h
8. Kết cấu của luận văn:
Tác phm ngoài phn M u, Kt lun và danh mc tài liu tham
kho, lu3 7 ti
  














tác phm ''Chính tr lun"
  Mt s 

 v  c 




 



 bing
t s nh





6
NỘI DUNG
Chƣơng 1: NHƢ
̃
NG ĐIÊ
̀
U KIÊ
̣
N, TIÊ
̀
N ĐÊ
̀
CHO SƢ
̣
RA ĐƠ
̀
I QUAN

NIÊ
̣
M VÊ
̀
NHA
̀
NƢƠ
́
C CU
̉
A ARISTOTLE TRONG TA
́
C PHÂ
̉
M
“CHI
́
NH TRI
̣
LUÂ
̣
N”
1.1 Điều kiện ra đời quan niê
̣
m vê
̀
nha
̀
nƣơ
́

c trong ta
́
c phâ
̉
m
1.1.1 Điê
̀
u kiê
̣
n lịch sử kinh tế - xã hội
Hoàn cnh kinh ts - xã hi ca mi mt thi chính là cánh ca
giúp ta thu hic lch s ng ca thc phân
tích nhu kin kinh t - xã hi là ht sc cn thit và quan trng trong
nghiên cu khoa hc. ng khng mi thi lch
sc ch yu ca sn xut kinh t i, cùng vu xã
h cho lch s chính tr
ca thi và lch s ca s phát trin trí tu ca th mà ch
xut phát t i cc lch s ,523]. Th
lch s  trng thái nguyên thyu là lch s cu tranh giai
cp, rng nhng giai cp xã hu tranh vi nhau y luôn luôn là nhng sn
phm ca nhng quan h sn xut và quan h i, tóm li là nhng sn
phm ca nhng quan h kinh t ca thi, ca nhng giai cp 
u kinh t xã h hin thn cùng ta phi
da vào mi gi  c tt c ng tng kin trúc là ch  pháp
quyn và ch  chính trng quan nim tôn giáo, trit hc và
các quan nim khác ca thi k lch s nh,303].
c nghiên c






 ''Chính
tr lun" ca Aristotle c ht cn phi nghiên cu lch s kinh t ca xã
hi Hy Lp c i, t i có th thc ngun gc nng
ca Aristotle v c.
Theo s sách, th gii Hy Lp c i là trang s sách anh hùng ca
mt trong nhng nm nht ca nhân loy mê hoc lòng


7
i. Hy Lp c i i qua nhin khác nhau vi nhng bin
c y ry nhng thành tu sáng to tuyt vi mà nn
c.
Hy Lp c i là mt quc gia  gia khu va Trung Hi, có lãnh
th rng bao gm min la Hy Lt
ven b Tiu Á, và nho thuc bic chia thành 3 min:
Bc  Trung  Nam. Min Bc Hy Lp là dãy núi Pido, chia thành min núi
và ming bng. Trung Hy Lp, li có kt cu khác hn có nhiu rng
núi, chy dc ngang chia vùng này thành nhiu khu va lý nh, hp hu
t vi nhau. Trung và Nam Hy Lp ni vi nhau bng mt eo nh
- eo Corinh  có nhii, sông sui, eo. Nam Hy Lp là mo nh,
hình bàn tay có 4 ngón dui thng xua Trung H
nht Hy Li Hy Lp g phía Nam
Hy Lo Crete trên bin Egie, mi ca nn
i c - e  Mixen  trong lch s Hy Lp [21,161].
c gia c u kin t 
nh tng phát trin ca nn kinh t 
t ch c ca quc gia c i Hy Lp. Hy Lp ít rut,
không thun li cho vic phát trii thích hp vi

vic trng nho và ôliu. Thit canh tác nông nghii
i Hy Lp bi nhiu khoáng sn quý và nhng rng g quý
bt ngàn  khp min la. Nhng u kin t  
i Hy Lp sm phát tring ca mt nn kinh t
thiên v sn xut th công nghin xut nông nghip [21,162].
Theo s sách, Hy Lp c n chính, gn
lin vi s phát trin ca np.
Nm nht ci Hy Lp là ne 
Mixen bu t thiên niên k n thiên niên k II TCN. N


8
này ch yc bin da vào truyn thuyng và qua 2 tp
s thi Iliad và Odysey ca Homero  phía nam bin Egie,
ng bng Pelopone. Thông qua ngành kho ci ta cho rng
n này ci Hy Lp nn kinh t vn ch yu là sn xut nông
nghi yu là nga, la. Th công nghii
t na mt xã hc,
 a các quc gia c n
 tàn t vào thiên niên k II TCN, cùng vi nhng cuc thiên
di ln ca các ti Hy Lp t Bc tràn xung chinh ph
[21,163].
n th hai ci Hy Lp là thi k t th k n th k
IX TCN, hay còn gn Homer trong lch s Hy Lp. Nguyên do
i ta gi thi k này là thi Homer vì trng thái sinh hot vt cht
và tinh thn ci Hy Lc phn ánh rõ nét
trong hai tp s thi Iliad và Odyseyn là cr 
vùng Tiu Á. Trong thi này, công c sn xu
c s dng ph bin, th công nghip có v trí quan trt nhiu
thành tu. Nhìn chung, nn kinh t ca Hy Lp thi Homer là nn kinh t t

nhiên t cung t cng trt là hai hong kinh
t ch o. Xã hi Hy Lp thi Homer không phi là s tip ni ca xã hi
, mà xã hi thi Homer là xã hi th tc, b lc  n mt k.
Theo Ph.n ca nó là có s tn ti ca ch  dân ch
quân s. Mt xã hc t chc theo li va có nhng th  y
quyn uy, va có s tn ti ci hi nhân dân. Trong th
có nô l ch yu là nô l chin tù hoc mua t c ngoài v, tuy nhiên
ch  nô l  Hy Lp thi Homer mi ch  c kh 
mang nng tính cht ca nô l ng [21,164].


9
Sau thi Homer, khong thi gian t th k n th k V TCN,
i k th ba trong lch s Hy Lp c i  thi k xut hin xã hi
có giai cc. Ti thi k này chng kin s i nhanh chóng
trong xã hi Hy Lp c. Ch  th tng lp xã hc
hình thành khá rõ nét: quý tc, nhi bình dân và nhng nô l
nhiên, kéo theo s t hin nhng mâu thun giai cp không th
      n xét ca Ph.    i
ng bo v nhng ca ci ca mc khi
b nhng truyn thng ca ch  th tc xâm phm mà con kéo dài quyn
ca giai cp hu sn bóc lt giai cp không có ca và quyn thng tr ca
giai cp hu si vi giai cp hu sn không có c[5,424]. Mt bin
chuyn bin na trong xã hi Hy Lp thi k t thc
dân ci Hy Lp din ra  t t th k VIII TCN. Chính trong thi gian
này, xut hin các Nhà nu tiên ca Hy L
bang Sparta, thành bang Athens i din cho ch  dân ch ni ting  Hy
Lp c i. n nh 448,  Hy L
chin thng trong cuc chin tranh Hy Lp  t trong nhng
thng li to ln trong lch s Hy Lp nói chung và ca Athens 

chng t rng Athens c vào phát trin cc tht tm ca
ch  chim nô  khu va Trung Hnh ca n
i.
Thi kì th trong lch s Hy Lp c i là thi k thng tr ca
Makedonia hay còn gi thi k này là thi k Hy Lp hóa xut phát t 
       i k Aristotle vit tác ph  
lu nghiên cu sâu si k th 
Makedonia là mt vùng thuc Nam Âu, tip giáp vi phía Bc Hy
Lp. Mm quan trng ci Makedonia là khi các thành bang
Hy L  t ti thi k phát trin huy hoàng ca ch  chim nô thì


10
i Makedonie vn sng   n mt kì ca ch  th t 
 i th i Homer ca Hy Lp), tuy vy thì s phát trin nhanh
chóng ci Makedonia li là mt tác nhân quan tri lch
s ci Hy Lp. Alecxan I (495  i thit lp
nên nhc ci Makedonia. Ackelut (419 -i k
tc hoàn thin và cng c t nn móng
cho s ng thnh c c này tr thành mt nhng quc
gia có th lng  khu vlà v vua Philip II (359
-336 TCN) [21,186]. Chính v  c hành hàng lot nhng ci
cách kinh t, xã hi và quân s, to nên mt quc gia Makedonia thng nht,
giàu mnh v kinh tng v quân s, và có nhi
ngoi khôn khn b cho vic thc hành chính sách
ng. Chiu tà m
thi quân, xâm nho Hy Lp, tihens.
nh khng ch toàn b Hy Lp, ông
nh ra mt lot trn pháp mi, g   tr   
Athens mâu thun ni b xy ra và chia r cùng vi s vng ca phe

thân Makedonia, Athens i qu gc Philip II. T hens b mt
t c lp. u tp hi ngh toàn Hy Lp 
Corinh, tuyên b t mình làm thng soái ci Hy L
nha v o ci vi các thành bang  Hy L
336 TCN, Philip II khi tham d l i ca con gái thì b ám sát cht,
Alecxan lên ni 20 tui [2,127-128].
V vua ni ting nht lch s Hy Lp c i  v vua Alexander. Ông là
con trai thân cn nht cc b nhim làm Phó thng soái
i Makedonia khi ông mi 18 tui. 
thng li trong cuc chi
ông 20 tui, tuyên b mình là Thng soái ti cao ca liên quân Hy Lp 


11
Makedonia. T c ca Alexander ngày càng ln. Mùa xuân
  , Alexander thân chinh ch huy 35 000 quân và 160 chin
thuyn, m u cuc vi
i vin chinh ca Alexander 
nhp . Chính v ng gp 50 ln so
vc Makedonia, tiêu dit my chc v
chinh phc Ai Cp Ai Ca Thn Mt
Tri li chic thành Babilon ni ting  c vinh
a ca b
t ngt cht khi ông 33 tuc Makedonia
tri dài trên Châu Á Âu, Phi tan rã t  [2,131-132]. Nhi k tc
Makedonia thc t hùng c các vùng. Cun th k th
 quc Makedonia b lit thành nhiu quc gia nh, kt thúc thi
k Makedonia  Hy Lp c i.
Toàn b quá trình din bin lch s ca th gii c c bit là giai
n Makedonia xâm chim Hy L v lch s và nhu

kin khách quan cho chúng ta nghiên cu tác phm   lu a
Aristotle. Aristotle vit tác phc vii
k cc thnh c i Makedonia  Hy L i s cai tr ca v vua
  ng thi li là thy giáo dy hc cho vua Alexan, cho nên tác
phi ca Aristotle có s ng không nh t nhng
s kin lch s quan trng này.
Tuy nhiên, tác phi không ch là nhng din bin lch s thi
k mà Aristotle sng và vit tác phm này, nó còn chu ng ca rt
nhiu nhu king ti chính tr - i
s lý lun và không th không k n nha chính bn thân
Aristotle.


12
1.1.2 Những tiền đề chính trị - xã hội cho sư
̣
ra đơ
̀
i quan niê
̣
m vê
̀
nha
̀

nươ
́
c cu
̉
a Aristotle trong ta

́
c phâ
̉
m
Xét v mt lch s, thm Aristotle vit v nn chính tr Hy L
xut hin nhiu ch  chính tr, nhiu hình thc chính quyc
tip nht ph  n nhng nn chính tr, nhng ch  mà bn thân
Aristotle chng ki    ng hình th   t   
nhng quan nim hoàn thi   ch  chính tr, nhng th ch nhà
.  trình bày v chính tr mt cách khoa hc, Aristotle
 mt cuc nghiên cu rng rãi v hin pháp c Hy Lp
 [25,265]. Trong s nhng ch  chính tr mà Aristotle
t th k n nhng hình th 
dân ch ni ting  hai thành Sparta và Athens  Hy Lp. Ngoài ra, Aristotle
còn nghiên cu, kho sát ch  chính tr  
Carthaga
Trước hết, là chế độ chính trị ở Sparta. Sparta là mt thành bang Hy
Lc xây dng sm nht trong lch s Hy Lp (ngay t th k IX TCN).
Nng bng Laconi, thành bang Sparta có li th phát trin kinh t
nông nghirta có 3 ti cùng sinh
s  n l        i Sparta 
n thng là giai cp cm quyn. H không tham gia sn xut mà
sng bng s nô dch, bóc lt sng ci Periet và nô l Hilot.
i Sparta ch có ch và tham gia vào quân s  c
hoc bo v c. Chính vì vy Sparta ch  u không tn ti, toàn
b tài sn và ru u là nhng s hu chung c
Sparta. Còn hai giai cp còn li có ng phi np thu  i
Sparta, h không có quyn v chính tr   c phép kt hôn vi
y, ngay t u mâu thun gia tng lp thng tr và 2
tng lt hin và ngày càng sâu sc [21,169].

13
 ch  chính tr  Sparta, trong Quyn II tác ph
tr lua Aristotlet rõ nét v thành bang
này.
c h nông nô Sparta, ông nhng nông
nô x Thessaly vng ni dy chng li ch nhân, và nhng nông nô x
ng ni dy chng li ch nhân, vì hoàn cnh khn
kh ca h khin cho h luôn ch  ni d
Aristotle ch ra hn ch chính tr t ngun t vai trò ca ph n
trong xã hi, chính ph n làm hng   chính tr. Ông vi
ra, ph n Sparta lc sng mu này làm hng ý
nh ca hin pháp Sparta c li vi hnh phúc ca quc gia. Bi
vì chng và v, mi là mt ph   c
cu làm hai phy, ti mc mà ph
n sng buông th, phóng túng, thì mt na phi cong có pháp
lut gì hc s xy ra ti Sparta; các nhà lp
pháp mun c c tr nên mnh m  ng các lut l
n ph n mc h sng xa
 a ph n 
toàn vô dng trong vic và còn to nhiu ri rn công
[1,124].
i vi ch    i Sparta có s b  ng tài sn.
t s i có rt ít tài sn, thì nhi khác li có rt
nhi n sn sang tay ca mt s thiu s kin
này, theo Aristotle t qu trc tip ca nhng lut l sai lm,
vì mc dù nhà lc buôn bán tài sn gia truyu
xt khác lc quyn
cho tài s i khác. C hai cácu dn cùng

mt kt qu n hai phn sn ca Sparta thuc quyn s hu


14
ca ph n. Lý do là vì phong tc cho ph n c thng tài sn và
nhn hi môn kch xù. Cho nên, mc dù Sparta có kh 
binh và 30 ngàn b ng s dân ca Sparta i mc
i. Kt qu này chng minh là lut pháp ca Sparta nhiu lm li,
và ch cn thua mt tr tiêu vong vì thi[1,126].
u chính tr ca Sparta còn mt khuym na, theo Aristotle,
 n lc cao
nhi do toàn dân bu ra, cho nên các chc v này
d i nghèo túng và nhi nghèo thì li d b
hi l. Giám sát vin có quyn lc quá ln ni các v vua
còn phi tìm cách ly lòng h. Kt qu là quyn lc cu này khin
u chính tr b i t ch  quý tc bin sang dân ch[1,126].
Hn ti hn ch. Theo Aristotlec dù
ng lão là nhc hun luyn k kàng v c
tính nam nhi, v u này là có li cho qu    t cho
nhng lão này ti chi là mu cn phi bàn
lgià theo th cht. Và khi mà ngay c nhà l
không th c mà nhc hun luyn,
u nguy hi[1,128]. a, cách bu c 
t hin hành là nhng ai muc bu c thì phi ra ng
c, trong khi nhi thc s c phc b nhim, dù có mun

u mà Platon phê phán nhà lp pháp trong tác ph
theo Aristotle  Toàn b u chính tr ca
Sparta ch xic tính duy nhc tính ca quân nhân 
c tính cn thi chin thng trong chin tranh. Khi chin tranh tip din,

c tính này giúp duy trì sc m quc ri,
thì li tht bi trong hòa bình vì không bit làm gì ht vì c cui ch c


15
hun luy t lm li n
nhn thn là nhu ti ta mong mu
hnh phúc, danh vng, hay nh, ch c nhu
thic h li lm ln rng nhu tp mà h mong
mui là nhu cao c c hnh.
Thêm mm na: tin thu  qun tr quá
ti. Ngân kh không còn tin bc phi lo chin i
dân li không mu. Tin thu c là thu 
n s công dân Sparta là ch n, h chng bun quan
tâm xem nh  nào. Kt qu mà nhà lp pháp
 o nc li dân thêm
[1,131].
Tóm li, Sparta là mt thành bang Hy Lp lc hu v kinh t, bo th
và phng v chính tr, mc quân phit. Sparta a
các th lc bo thng dân ch ca các thành bang Hy Lp,
p k ca các chính khách Athens ch 
duy trì nn chính tr bo th, k thù ca dân ch Athens.
Thành bang Athens
c li vi thành bang Sparta, thành bang Athens li ni ting vi
nn dân ch c i Hy Lp. Giai cp thng tr  Athens có 2 b phn: quý
tc ch nô rut và quý tc ch . Quý tc ch nô rung
t ch t lp nn chuyên chính theo th ch cng hòa quý tc,
c li quý tc ch i ch ng b máy nhà
c theo thit ch dân ch, ch nô. S i lt gia hai ch
n ra ngày càng quyt ling dân ch ngày

càng thng th ng bo th ca quý tc ch nô rung t, nh vy nn
dân ch ch nô Athens c cng c, hoàn thit tnh cao nht ca
nó, thành niu ca nhân loi [21,170].


16
 Athensc b quyn lc ca Hng lão 
mt t chc phn dân chn Li
hi nhân dân, quyn hành pháp trao cho Hi và quy
pháp tr v  tòa án nhân dân. H m
son lut ca các nhà lc v ni dung và nhng hu qu
ca nhng d lut mà h son tho. Chính nh  n
c nh phá hoi nn dân ch ci Athens. Tin, h
quynh c i hi nhân dân phi hp mt ln. Cuc hc
c 5 ngày, khi có tình hình khn cp hoc hi ngh quan trng thì c
truyn lng ph hot mt ct khói  ch làm
hi  nh ca thành bang Athens    20 tui, không
phân bit tài sn và thân phi hu có quyn bu c.
c ti 1 ph Athens ng quyn
i ngoi bang và tt c ph n c tham d
i hi công dân, nô l càng không nói ti chuy  thì
ng  ngoài ca ch ch nhân ca mình. Nông dân và th th công tuy có
quyn bu c  không th ng xuyên tham d i hi, vì hp mt
t thu nhp mt ngày ca h, cho nên mi li
hi 1 phn 10 tham d. Hng không có gh ngi,
mu xu n núi di ngi
ng sau vn có th nhìn rõ mi th trên sân khu. Ch ti hi hô to tên
i ng cu quy
phiu thì trúng cng quân và thng soái b binh, k binh ni
có quan h ti vn mc nhà cho nên nht thit ci hi bu chn.

 i nm chìa khóa kho tàc, mt ngành quan
tri hi bu chn. Các quan li khác, bao gm 9 chp
chính quan, 50i biu Hng nhân dân, thm phán, 11 quan coi ngc,
10 th chính quan 10 quan coi chu dùng cách b quynh.


17
Hai tháng sau, các quan chm s bàn giao, các quan chc mi
s nhn nhim v u hành công vic bu c i hi công
dân t chc ti Athens[2,92].
Tòa án nhân dân ca Athensvi 6000 thm phán s không có công t
viên chuyên nghi toàn th nhng ai tham d u có quyn
công khai ht ti hoc bào cha cho b can.
Ngoài ra, h còn thc hin hàng lot nhng chính sách tin b khác:
tr cc thc hing xuyên và rng rãi
các phúc li xã hi vi nhng công dân gng
n Athens thành mt thành bang phát trin nht v kinh
t, có mt th ch c tin b nht. Nn dân ch ch t ti mc
hoàn ho nhnh cao c i, ci ngun c
Âu, nim t hào và kinh nghim ca nhân loi.
Tuy nhiên, nn dân ch Athens mnh cao ca nn dân ch c
 là nn dân ch ca giai cp ch nô, nn chuyên chính ca
giai cp thng tr: do vc Athens vn còn nhiu hn chc ht,
c dân ch Athens c thit lp, tn ti và phát trin trên nn sc lao
ng co nô l và kiu dân Metec. Theo Ph.Anghen thì s ng nô
l và kiu dân  Athens là 365.000 nô l và 45.000 kiu dân trên 90.000 dân
t do [24,184]. Th hai, không phc tham d i hi công dân,
ph 3 tiêu chun (nam gii, 18 tui và cha m u là dân Athen). Th ba,
vic bu c ch din ra  Athens và vùng xung quanh, do vy nn dân ch
Athens vn dân ch ca mt thiu s hens,

li càng tr nên thiu s a.
Ngoài thành bang Sparta và Athens ra, Aristotle còn kho sát các ch
 chính tr khác ca Hy Lp c 
Chế độ chính trị Crete


18
i vi ch  Crete, Aristotle nhn thu chính tr ca Crete
 n gi a Sparta, và  m    t bng Sparta,
 n l     phn hình th Có nhi m
ng gia hin pháp ca Crete và Sparta. Nu Sparta có nhng nông
nô gi là helots, thì Crete có nhng nông nô Perioeci. Dân c hai x u có
nhng b hai hiu Giám sát viu
khác nhau duy nht là có 5 giám sát viên  Sparta i  Crete.
         i Crete gi là hi
 bãi b
u Cosmi kiêm thêm nhim v o trong chii dân
n tham d qui hi (gn gi
ch  phê chun các quynh ca hng lão và Giám sát vin
 khía cnh ch giám sát vin Cosmi ca Crete li
t hn ca Sparta, n Sparta mu có
quyn bu c ra Giám sát viên thì  Crete ch có mt s c bu ra
thành viên cng lão ca c u gi
chc v tri và không b ch tài cng vi quyc tùy nghi xét x
theo ý riêng và không cm xn lut l u nguy him
ca c hai ch  ng b nhi
ng vin hoc xut ra khi Giám sát vic
phép t chc khi mãn nhim. T hc cho phép Giám sát
viên b  công tác, mt phc mà các nhà quý tng s
dng khi không chu tuân phc theo quynh ca công lý. u này cho

thy chính quyn Crete dù có nhc tính ca mc theo hin
pháp, thc ra là mt ch  qu u[1,135].
Chế độ chính trị Carthage
Carthage là mt th quc nm trên b bin Bc Phi, nay thuc Tunisia.
Carthage theo truyn thuyc n hoàng Dido thành l


19
TCN. Vì nm gia vùng tranh chp c quc Syracuse( nay thuc Sicilia)
và La Mã. Carthage nhiu ln b xâm chim và cui cùng b i La Mã
tiêu di
Theo Aristotle, ch  c  t ch  chính tr
tuyt ho, khác hn vc khác v nhin, dù trên vài
n li rt ging Spart[1,136].Chu 
ly vii Carthage luôn trung thành vi hii Carthage
 có cuc ni lo  b cai tr bi mt bo
chúa nào.
Khác vi ch  Sparta, Giám sát viên cc la
ch            ng lão
  a Carthage không ging vua ca Sparta theo hình thc cha
truyn con ni mà vua ci Carthage có th c bu ra t bt k mt
i tr không cn theo
tun so vi ch  Sparta.
Tuy nhiên, ch  ng hn ch. Mc dù hic
xây dng theo hình thc quý tch sang ch
 dân ch, khi khác l     qu u.  a, hin pháp
Carthage còn mt khuym n cho mi gi nhiu
chc v trong cùng mt lúc.
 ng hình thc chính tr nh
ra nhng quan nim v ch  chính tr n và thích hp nht, Aristotle

i da vào nhng ch  có thc t t hin  các thành bang Hy
L u này làm cho nhng nh nh ca Aristotle thêm phn khách
quan, chính xác và khoa hn tng nhng ch  chính tr 
ng cho mình v 
chính tr - xã h Aristotle vit tác phm này


20
1.1.3 Điều kiện văn hóa – xã hội của quan niê
̣
m vê
̀
nha
̀
nươ
́
c trong ta
́
c
phâ
̉
m
Tác phm ca Aristotle không th   n nhng ng
ca n i Hy Li trong lch s nhân loi. Aristotle 
tha nhng thành tu ni bt ci Hy Lp c c bit trong các
c ngh thut, lch s, hi ha, các khoa hc t nhiên và c
trit hc na. Tt c c này Aristotle u có s k thc
ông trình bày, vn dng sáng to trong tác ph cho nhng nhn
nh ca mình.
c ca Hy Lnh cao, Aristotle u và

th hin s hiu bit v c c Hy Lp ca mình thông qua vic vn
dng hàng lot các hình thn thoc bit
ng ca Homer.
Th nht, là thn thoi c Hy Lp. Thn thoi là mt trong nhng hình
thc xut hin sm nht  Hy Lp hp nhng truyn k
dân gian truyn ming vi nhng nng, huyn hoc k o,
gm nhng truyn v s sáng to th gi  ng thn linh và các anh
 Hy Ln thong phn ánh nguyn vng ca nhân
dân trong cuu tranh vi thiên nhiên, gii thích các hing t nhiên,
phn ánh cuc sng và nhng hong ci Hy
Lp. Chính vì vy, sau này Ch  n thoi
là mit màu m ng ngh thut Hy L t liu
ca ngh thut Hy L[5,630].Chính trong tác phm Aristotle 
dn nhng câu truyn thn thoi Hy Lp c này. Chng hn, khi nói v s
giu có và ngh thun câu truyn thn thoi
v v vua Midas mun bin tt c nhng th ngài cm thành vàng [1,68] v
u xin các v thn giúp cho nhc mun thc,
th  n thành vàng khi, ông vua