Quan niệm của G.W.F.Hegel về nhà nước trong tác phẩm

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN






NGUYỄN VĂN HUẤN



QUAN NIỆM CỦA G.W.F. HEGEL VỀ NHÀ NƢỚC
TRONG TÁC PHẨM
CÁC NGUYÊN LÝ CỦA TRIẾT HỌC PHÁP QUYỀN



LU







HÀ NỘI – 2014
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN






NGUYỄN VĂN HUẤN


QUAN NIỆM CỦA G.W.F. HEGEL VỀ NHÀ NƢỚC
TRONG TÁC PHẨM
CÁC NGUYÊN LÝ CỦA TRIẾT HỌC PHÁP QUYỀN


LUC S

Chuyên ngành: TRIT HC
Mã ngành: 60.22.03.01


Ngƣời huớng dẫn: PGS.TS. Đỗ Minh Hợp






HÀ NỘI – 2014
LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới

sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Đỗ Minh Hợp. Các kết quả
nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và chưa từng
được công bố. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn có xuất
xứ rõ ràng.

Hà N
Hc viên



Nguyễn Văn Huấn







Lời cảm ơn!
 hoàn thành lunày, bên cnh s n lc ca bn thân, tôi 
nhc rt nhiu s quan  ca tt c các thy cô giáo
ng nghi.
c ht, tôi xin gi li cc ti PGS.TS.  Minh Hp n
ng dn, ch bo tôi trong sut quá trình hc tp và thc hin lun
y không ch truyt cho tôi nhng kin th
quan trng trong quá trình nghiên cu khoa hc mà còn h,
ng và cho tôi nhng bài hc sâu sc v cuc sng.
Tôi xin gi li ci tp th các thy cô giáo Khoa Trit hc,
i hc Khoa hc Xã hHà Ni t tình dy
d, trang b cho tôi nhng kin thc quan trc. Nhng

kin thc này chính là nn tng cho quá trình nghiên cu và hoàn thành
lu
Tôi i li ci các thy cô c tip ging dy tôi
nh quan trng và b ích trong quá trình hc cao hc va qua.
Cui cùng, tôi xin gi li ct tt c
bng h tôi trong sut quá trình hc tp.

Hc viên


Nguyễn Văn Huấn

MỤC LỤC
A. MỞ ĐẦU 1
Chƣơng 1 BỐI CẢNH LỊCH SỬ VÀ TIỀN ĐỀ LÝ LUẬN CHO SỰ
HÌNH THÀNH TƢ TƢỞNG CỦA G.W.F.HEGEL VỀ NHÀ NƢỚC
TRONG TÁC PHẨM CÁC NGUYÊN LÝ CỦA TRIẾT HỌC PHÁP
QUYỀN 14
1.1 Bi cnh lch s c Ph cui th k XVIII  u th k
XIX 14
1.2 Ti lý lun cho s ng ca Hegel v nhà c 25
1.3 Khái quát tác phCác nguyên lý của triết học pháp quyền 45
Chƣơng 2 NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA TƢ TƢỞNG G.W.F.HEGEL
VỀ NHÀ NƢỚC TRONG TÁC PHẨM CÁC NGUYÊN LÝ CỦA TRIẾT
HỌC PHÁP QUYỀN 54
2.1. V mi quan h gia xã hi dân s c 54
2.2. V Hin pháp, pháp lut và vai trò cc 63
2.3 V quyn lc 71
2.4 V quyc 80
n ch và m ca Hegel v nhà

c trong tác phm Các nguyên lý của triết học pháp quyền 90
 hn ch ca quan nim Hegel
v c 90
n thi quan nim ca Hegel v c 97
C. KẾT LUẬN 102
CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN 107
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 108

1

A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.Nhng thm ha (hai cuc th chin, s t kéo dài gn na th
k - chin tranh lnh, s i hàng chc trii vô ti  các
ch  toàn tru nhân loi  th k XX, s tht bi
cc xã hi  Tây Âu, s phá sn cc xã hi  Liên Xô
t ra nhiu v quan trng và gay gt v nn tng lý lun
m trit hc chính tr và pháp lut) cc y. Trong các
tác phm ca mình
*
n lin ngun gc ca ch  toàn tr vi
 toàn bt ngun t Platon và tip ni cho ti Hegel và Mác. Trong
nh này, vim trit hc chính tr (quan nim v nhà
n vi nó là pháp lut) cn và thc tin
cp bách, vì nó cho phép không ch bo v ch nghiên cu
sâu si ngun và bn cht cc toàn tr, t ch ra con
ng khc ph xây dc pháp quyn.
2.Quan m trit hc pháp quyn ca Hegel nói chung c nói
c th hin cách h thng và rõ ràng trong tác phm ni ting Các
nguyên lý của triết học pháp quyền. Nói ti trit hc pháp quyn ca Hegel,

Mác cho rtriết học Đức về pháp quyền và về nhà nước là cái lịch sử
Đức duy nh ng ngang tm vi hin thc hi i chính thống
1
[6,
tr.146]. Nói cách khác, trit hc pháp quyn ca Hegel kt tinh, phn ánh thc
hành pháp lut thng. Trong trit hc pháp quyn, Hegel
n ca ông v các v phát trin xã h
c bit quan tâm nghiên cu bn cht và ngun gc c
tính cht mâu thun vn có  trit hc Hegel nói chung và  trit hc pháp
quyn  o ra nguyên c cho nhng s lý gii lp nhau v
m chính tr - xã hi ca ông. Vì vy, vic nghiên cu sâu ni dung

*
 nghèo nàn ca thuyt s lu khn cùng ca ch ch s c nhái li
t tên ca Mác khi phê phán Proudon trong cun  khn cùng ca trit hi m và k
thù c
1
Nhng phn in nghiêng là do chúng tôi nhn mnh.
2

ca trit hc pháp quyn Hegel, mt mt, giúp cho vic nhn thn
giá tr cng Hegel và mc cuc cách mng ca Mác
trong lch s trit hc.  ra rng, cn phán xét mi nhà trit hc
theo nhng gì là có giá tr và tin b trong hong ca nhà trit hc y, loi
b nhng gì là nht thi và phng. iu quan trng u
là phát hin ra i hình thc không chính xác và quan h gi to y 
n và cái thiên tài6, tr.105).
thc t cho thy, nghiên cu trit hc lch s và trit hc pháp
quyn cc các nhà trit hc mácxít quan tâm th
h  yu ci vi trit hc mácxít ch là phép bin

chc trình bày trong Khoa học Logicn thc lun Kant và
lôgíc hc Hegel có nhi
quan trng c trong trit hc, trit hc pháp quyn và trit hc lch
s. Thc t, trong th k XX, ng và tm quan trng c ng trit
hc chính tr ca Hegel không h giu nhà trit
hc ln th k m ca Hegel v c theo các cách
khác nhau. Thc t i chúng ta ph ci vi
trit hc chính tr ca Hegel.
3.Thc tin xây dc pháp quyn  Vit ra nhiu vn
 lý lun v c. Gii quyt các v lý lun này, chúng ta cn tip
thu nhng trit hc v c. Trong lch s ng trit hc v
 Tây, Hegel vi tác phm Các nguyên lý của triết học pháp
quyền (nguyên gc tic: Grundlinien der Philosophie des Rechts) th
hin ra là mt trong nhi có ng ln nhng trit hc
ca Hegel v quan h i - c -  c
c m i vi vic hoàn thin lý
lun v c pháp quyn ca Vit Nam.
3

Vi nh         Quan niệm của
G.W.F.Hegel về nhà nƣớc trong tác phẩm Các nguyên lý của triết học
pháp quyền tài nghiên cu cho luc s ca mình.
2. Tình hình nghiên cứu
 dch gi Lê Tuviti bc trit hc
Vit Nam, là mt tên tui ht sc quen thuc , v
không cn gì phi tìm hit luc chun hóa.
i là một nhân vật có nhiều thăng trầm trong việc đánh giá vị
trí học thuật trong lịch sử triết học, ngay ở thế kỷ XX đầy những biến động,
chứ không phải chỉ khuôn vào thời đại của ông. Đây chính là một tình tiết rất
lớn mà bấy lâu nay chúng ta ít hoặc không được biết đến [59, tr.7]. Bi thc

t này, nên không ch riêng Hegel mà nhiu nhà trit hc châu Âu ni ting
c nghiên cu li mt cách chuyên sâu và cn tr
I.Kant, Friedrich Nietzsche, Edmund Husserl, thm chí c các nhà thn hc
Trung c Thomas Von Aquin v.v. Do vy, trong phn tng quan nghiên
cu này, chúng tôi tp trung phân tích các nghiên cu  Vit Nam v trit hc
pháp quyn Hegel nói chung và quan nim ca ông v c nói riêng.
Thc t là, cho ti nay,  Vi ng công trình
nghiên cu n v lôgic hc, phép bin chng, thm m hc, trit hc lch
s, lch s trit ha Hegel. Có th k ti các công trChân dung
triết gia Đức do Quang Chin (Ch biên - 2000); Lot sách ca tác gi
Nguyn Trng Chu Minh Hp vit: Quan niệm của Hêghen về bản
chất của triết học xut b   Vấn đề tư duy trong triết học
Hêghen  Quan điểm lịch sử triết học của Hêghen
cuTriết học cổ điển Đức: những vấn đề nhận thức luận và đạo đức học
Lê Công S (2006), Triết học cổ điển Đức, Nguyn Hu Vui (Ch biên)
(2003), Lịch sử triết học, v.v cùng mt s sách giáo trình và tham kho khác.
V sách dch, có th k ti b Mỹ học cc dch gi Phan
4

Ngc chuyn ng, dù chng ca bn dch còn có nhiu ý kin trái chiu
m Th Hoài). V bài vit có th k ti lot bài nghiên cu ca tác gi
Nguyng trên Tp chí Trit hc Quan niệm của Hegel về
lịch sử triết học Tìm hiểu nguyên tắc nghiên cứu lịch sử Hegel
Quan niệm của Hegel về triết học Hy Lạp cổ đại Quan
niệm của Hegel về triết học cận đạiNguyên tắc lịch sử trong triết
học HegelNhững đánh giá khác nhau về vai trò của triết học Hegel
trong lịch sử triết họcu khác.
Tuy nhiên, vic nghiên cu quan nim chính tr - xã hi nói chung và
trit hc pháp quyn, ng v nhà c nói riêng là v c chú
ý nhiu.

Có th nói, trong buu s nghip trit hc ca mình, không phi ngu
nhiên mà Marx li ly trit hc pháp quyn ng phê phán
trong công trình Góp phần phê phán triết học pháp quyền Hegel. Không ch
bng ca Hegel (thuc Phái Hegel tr) mà còn vì
lý thuyt v c ca Hegel không gic mt cách khoa hc và
tri các v ca thc tin xã hi c 
nguyên sâu xa ca s kin ánh lc v hin
thc xã hi, dn hc thuyt v c ca Hegel có tính cht duy tâm
và có nhiu lum mang tính pht lu
c chuch gi Lê Tun Huy ám ch trong Lời người dịch cho
tác phm Thông diễn học của Hegel. t lun
m trong lch s tip nhng v c ca Hegel. Theo
y hc gi t li v v c
cng nc ci vi thc tin cách mn khi (t
 l tác phm cng Châu Âu 
J.G.Fichte, S.Freud, F.Nietzsche, E.Husserl, Max Weber c bit là
G.W.F.Hegel n ng sang ting Vi
5

vic nghiên cu trit hc tin hành h th
ng hi nhp quc t.  k ti s i
v ci hng ln th VII
 kin Hi ngh c bit là Ngh quyt Trung
tiếp thu có chọn lọc các giá trị nhân văn, khoa
học, tiến bộ của nước ngoài   m l      nh
ng cách thc tip ci vng v Nhà c c
trit hc pháp quyn ca ông. Vic ch ra nhm tin
b n thng ca nó tc
ng x ca gii hc gi, nhà nghiên cu hii vi
các hc thuyt trit hc chính tr n.

Xét mt cách tng quát tình hình nghiên cu quan nim ca Hegel v nhà
c không khi phi bu vi tác phm Grundlinien der Philosophie des
Rechts cc dch sang ting Vit vi tên gi Các nguyên lý
của triết học pháp quyền ch và chú gic Nhà xut
bn Tri thc ch ph
n Hiện tượng học tinh thần và Khoa học Lôgic (gt
hin thêm bn dch cun Khoa học lôgích này ca Phm Chin Khu), trong công
ng li  vic dch trn vn tác phm
n mà còn chú gii mn tm làm
sáng t ng có tính h thng ca, dch gi 
    t Mấy lời giới thiệu và lưu ý của người dịch tác
phẩm của Hegel i mt cái nhìn khá toàn din v trit hc pháp quyn
m ca ông v c trong dòng chy lch s trit hc
Trong phn gii thiu n chú gic bit là 
), làm sáng rõ, v n lch s và lôgíc, các
khái nii dân sv cu trúc
6

khái nim cc, cnh ch cc v.v. Do vy, n phm này
chính là tài lin và hu ích  chúng tôi nghiên cu và trích dn.
Khái quát tình hình nghiên cu quan nim ca Hegel v c  Vit
Nam, có th chia các tài lin ni dung c tài này thành
bn loi hình n sau:
- Loại hình thứ nhất là công trình chuyên kho v trit hc pháp quyn
nói chung và quan nim ca Hegel v c nói riêng.
Cun Triết học pháp quyền của Hêghen ca Nguyn Trng Chu
Minh Hp (2002) là m. Trong công trình này, các tác gi
t cách sâu sc v bi cnh chính tr - xã hc, v s
tim chính tr ci dung giai cp ca Trit
hc pháp quyn a cuTriết học pháp quyền trong

sự nghiệp sáng tạo của Hêghenn quan trng nht
ca cun sách, nhóm tác gi bàn ti các ni dung ca trit hc pháp quyn
Hegel mt cách chuyên sâu và có h th  uan
nim ca Hegel v c các tác gi phân tích m
i toàn din và sát th bn cht ca lut pháp; mi quan h
gia xã hi công dân
2
c; v i và v quan h gia
c và lch s toàn cu. Bên chóm tác gi còn trình bày lch s
tip nhn và lý gii v trit hc pháp quyn Hegel t ghen, cho ti

2
 n nay, nhiu hc gi Vit Nam cho r  i dân s       là hai cách
chuyn ng sang ting Vit ca cùng mt thut ng civil society trong ting Anh, société civile trong ting
Pháp, hay bürgeliche Gesellschaft trong tic (Nguyn c, Bùi Vi
Bên cn cho r hai khái ning nht v mt ni hàm (rc
khác nhau). Tiêu bi  n Vi Xã hội dân sự và Nhà nước pháp quyền, bài nói tại Ban
Nghiên cứu của Thủ tướng chính phủ; Phc, Trn Tun Phong, Xã hội dân sự: từ cách nhìn của
lịch sử triết học, Tp chí Khoa hc xã hi, s 7, 2008, tr.3-12; Trn Hu Quang, Một số quan niệm cổ điển về
xã hội dân sự, 

Khoa ho
̣
c xa
̃
hô
̣
i1), 2009, trang 3-16;  Xã hội dân sự và mấy vấn
đề của các tổ chức xã hội, Tạp chí Khoa học Pháp lý Số 4(41)/2007; Xã hội dân sự:
Một số vấn đề chọn lọc, 


bürgerliche Gesellschaft.
C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập,   là
i
dân sn dch cng, vng hp Hegel, khái nim
này có 

7

Ch i và các nhà trit hc hii, a cun
Số phận lịch sử của triết học pháp quyền HêghenTuy nhiên, v
phân chia quyn lc các tác gi chú ý
. Ngoài ra, phn ti lý lun cho s hình
ng v trit hc pháp quyn cc các tác gi tách
thành mt ni dung riêng bit và trình bày mt cách có h thng.
 ph nhn mu rng, công trình này là tác phm
tiên phong trong vic phân tích và phê phán mt cách h thng và khoa hc
v trit hc pháp quyn Hegel  Vit Nam. Công trình là tài liu hu ích cho
chúng tôi khi thc hi tài này.
- Loại hình thứ hai là nhng cun sách, K yu Hi tho và các bài báo
i trên các tp chí có  cp mt cách trc tip hoc dán tip n
quan nim ca Hegel v c.
V sách, chúng ta có th k ti các Lịch sử triết học do
Nguyn Hu Vui ch biên (2003); Lê Công S (2006), Triết học cổ điển Đức;
 Minh Hp (2010), Đại cương lịch sử triết học v.v.
V K yu Hi tho, có th k n sách K yu hai Hi tho Quc t
Triết học cổ điển Đức: những vấn đề nhận thức luận và đạo đức học (2006)
và Nhà nước pháp quyền: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn (2013) do Khoa
Trit hi hc Khoa hc Xã hi t chc.
V bài vit trong các sách và tp chí có th k ti các công trình 

Nguyn Chí Hiu (2000), V khái nin tuyt hc
Hêghen, Tạp chí Triết học (s 12); Nguyn Chí Hiu (2008),  ng v
c ma Hegel và thc t hin thc hóa nó  c, Tạp chí Phát
triển nguồn nhân lực (s 4); Nguyn Chí Hiu (2013): Christian Wolff  nhà
trit hc tiên phong ca ch c nu
th k XVIII, Tạp chí Triết học (s 9); Phm Chin Khu (2002), ng v
 c pháp quyn ca Hegel, Tạp chí Triết học (s 6); Nguy 
8

ng (2009), Quan nim Hêghen v xã hi công dân, Tạp chí Triết học;
Trn Tun Phong, Xã hi công dân và xã hi dân s: t n Hêghen,
Tạp chí Triết học; Phm Thái Vit (2006), Phc tit
hc c c, trong sách Triết học cổ điển Đức: những vấn đề nhận thức
luận và đạo đức học; Nguyn Chí Hiu (2000), V khái ni  n
tuyt hc Hêghen, Tạp chí Triết học v.v.
Trong bài viTư tưởng về “nhà nước mạnh” của Hegel và thực tế hiện
thực hóa nó ở Đức, tác gi Nguyn Chí Hing Hegel
v c mnh nhm bo các quyi thông qua các hot
ng bo v và sáng to cc. Hegel ý thc rõ rng, quyn lc nhà
c mu kin cn thit ca t do và nhân dân cn phi tham gia
vào hong lp pháp cc, vào vic gii quyt nhng v
tri ca quc gia.  ng chng l 
hu hóa quyn lc. n s lm dng quyn
lc cuan và quan chc cn s giám sát c t bên
i. Bên c Nguyn Chí Hiphân tích
nguyên tc liên h ha chnh th và b phn ca Hegel trong vic
ông lun gii quan h gia cá nhân, xã hi   c, trong vic t
chc quyn lc.
Trong bài Tư tưởng về nhà nước pháp quyền của Hegel, tác gi Phm
Chin Khu , thứ nhất, phân bit phép bin chng ca Hegel vi phép bin

chng cthứ hai, ng Hegel trong vic ông s
dng phép bin ch lun chng cho s tt yi ca hình thái nhà
c pháp quyn. Tác gi cho rng, trong quan nim ca Hegel, nhà
c pháp quyc hình thành da trên hai nn t
xã hi dân s. c này th hin s thng nht quyn lc sng trên
 phân hóa, khác bit hp lý ca ba loi quyn lc: quyn ca cái ph
bin, quyn cc thù và quyn ca t
9

này, thông qua vic làm sáng t ng v c pháp quyn ca Hegel,
tác gi tin hành phân bit nó vi quan nic pháp tr trên các khía
cnh: s  i, lut pháp, cách thc t chc quyn lc và các quyn con
i trong c.
Tác gi Nguy   Quan niệm Hêghen về xã hội
công dânp chí Trit hc, t cách khái quát quan nim
ca Hêghen v xã hi công dân (xã hi dân s), v các mi quan h kinh t
ca xã hng cp và bin chng ca xã hi công
dân. Theo tác ging  ca ch 
quan, th xem xét mi quan h gia xã hc, coi
 ng lc ca xã hi công dân. Có th
n mt cách trc tip ti mt s ni dung ca
lu m duy vt bin chng cc
bit là trong cun phê phán trit hc pháp quy ch
ra nhng bn chng Hegel v c.
ác công trình trên  

Hegel. ng  này 




- Loại hình thứ ba là mt s ng còn rt khiêm tn các Lu Thc
 và Lun án Tiv trit hc c c nói chung và h thng trit hc
Hegel và quan nim v c nói riêng.
Thứ nhất, v nh cn v trit hc c c nói
chung và h thng trit hc Hegel nói riêng. Chng hn, chúng ta có th k ti
  Lun án trit hc ca tác gi Lê Công S: Học thuyết
phạm trù trong triết học I.Cantơ (2004); Lua tác gi Khut
10

Chủ nghĩa duy tâm tiên nghiệm trong nhận thức luận của I.Cantơ
(2006); Lun án trit hc v  tài: Triết học đạo đức của Immanuel Kant và
ảnh hưởng của nó đối với triết Đức thế kỷ XIX, ca tác gi Ngô Th M Dung
(2007); Lun án Ti  tài: Vn đề bản thể luận trong triết học duy tâm
cổ điển Đức cuối thế kỷ XVIII – nửa đầu thế kỷ XIX ca tác gi Nguyn Chí
Hiu (2010); Lun thc s trit hc Bước đầu tìm hiểu lý luận nhận thức
trong triết học I.Kant và G.W.F.Hegel ca tác gi   ng, Vin
Trit hc (2007); Lun án tia tác gi  Thu Lan v tài: Đạo
đức học I.Kant và những giá trị, hạn chế của nó, Hc vin Khoa hc xã hi
(2011); Lun án trit hc Quan điểm triết học lịch sử của I.Kant ca tác gi
Nguyn th Ho, Vin Trit hc (2012), v.v.   có bàn nhiu
ti v nhn thc lun, bn th lun ca trit hm trit
hc lch s ci dung ca trit hc pháp quyn 
ng v c ca Hegel thì còn là v b ng.
Thứ hai, v nhng công trình có bàn lun trc tip hoc gián tin
quan nim ca Hegel v c. Chng hn, Lun án tit hc Triết
học lịch sử của G.W.F.Hegel ca tác gi Tr (2014); Lu
thc s ca tác gi Nguyn Th Nguyt: Quan niệm của G.W.F.Hegel về
quyền con người trong tác phẩm Các nguyên lý của triết học pháp quyền
(2014).
Trong Lun án tiTriết học lịch sử của G.W.F.Hegel, tác gi Trnh

      bin chng ca t do và tt yu   
nguyên tc và nn ca trit hc lch s Hegel. Theo tác gi, trong
quan nim ca Hegel, c th hin ra mt mômen (thm) trong
s vng ca Tinh thn th gii, ca Ý nim tuyi.  lun
i mt cái nhìn toàn din v v c trong quan h vi
lch s th gii.
11

Tác gi Nguyn Th Nguyn trong lu    Quan niệm của
G.W.F.Hegel về quyền con người trong tác phẩm Các nguyên lý của triết học
pháp quyền, n mt cách sâu rng quan nim ca Hegel v quyn
i a luc bit, tác gi n chng khá
sâu v vai trò cc trong vim bo các quyi mt cách
vng chc nht hu ích cho chúng tôi
khi thc hi tài này. C nhiên, v bn cht và ngun gc ca nhà
c tác gi bàn lun mt cách chuyên sâu.
- Loại hình thức tư là công trình ca tác gi  cp ít
nhi thng n nhng ni dung ca trit hc pháp quyn
   m ca Hegel v  c  c dch ra ting Vit.
Chúng ta có th có k ti các tác phm: Paul Redding, Thông diễn học của
Hegel, do TS. Lê Tun Huy dch; Karl R. Popper, Sự nghèo nàn của thuyết sử
luận    ch; Karl R. Popper, Xã hội mở và kẻ thù của nó, 2
Hegel và Marx, Nguyn Quang A dch; Michel Vadée: Marx nhà tư tưởng
của cái có thể, Vin Thông tin khoa hc xã hi; Lịch sử phép biện chứng, tp
III, phép bin chng c  c; Triết học mở và xã hội mở, Maurice
 Minh Hp dch v.v. Các công trình này là các cách hiu và lý
gii khác nhau v h thng trit hc Hegel nói chung và trit hc pháp quyn
nói riêng (phc  cp trong bài gii thiu c
trong Các nguyên lý của triết học pháp quyền và c công
trình Triết học pháp quyền của Hêghen ca Nguyn Trng Chu Minh

Hp).  ng là tài liu hu ích cho vi    thng Hegel nói
chung và trit hc pháp quyn nói riêng trong dòng chy lch s  ng

Tình hình nghiên cu trên cho thy, nhng công trình nguyên cu v
trit hc pháp quyn m ca Hegel v c
c chú ý. Vy nên, cn phi nghiên cu chuyên sâu quan
12

nim v c qua nhng tác phm chính c t 
mt cái nhìn toàn din v các di sn c tip thu, k tha kt
qu ca nhc, lup trung vào vic phân tích, trình
bày mt cách h thng và khoa hng v c ca Hegel thông
qua vic kho cu tác phm Các nguyên lý của triết học pháp quyền.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích của luận văn:
Lu  àm sáng t nhng n   n trong quan nim
G.W.F.Hegel v c th hin trong tác phm Các nguyên lý của triết
học pháp quyền, và t 
quát v  và hn ch trong quan nim v c ca G.W.F.Hegel.
 thc hic mluhim v:
- Phân tích bi cnh lch s và ti lý lun cho s ng
ca G.W.F.Hegel v c.
- Phân tích ni   n c  ng G.W.F.Hegel v  c
c th hin trong tác phm Các nguyên lý của triết học pháp quyền.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Quan nim v c ca G.W.F.Hegel trong
tác phm Các nguyên lý của triết học pháp quyền.
Phạm vi nghiên cứu: Lun  nghiên cu tp trung vào nn
cng G.W.F.Hegel v  c th hin trong tác phm Các
nguyên lý của triết học pháp quyền.

5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
Cơ sở lý luận tài nghiên cc thc his ch 
duy vt bin chng và ch t lch s; lý lun Mác-Lênin v lch s
trit hc.
Phương pháp nghiên cứu: Lu  n dng các nguyên lý ca
trit h      n, các nguyên tc thng nht
13

gia cái lôgíc và cái lch s trn c th, phân tích và
tng hp, u n v.v.
6. Đóng góp của luận văn
Lu nghiên cu và trình bày mt cách tp trung, có h thng nhng
nn ca quan nim G.W.F.Hegel v c th hin trong tác
phm Các nguyên lý của triết học pháp quyền.
7. Ý nghĩa của luận văn
Lu  dùng làm tài liu tham kho cho vic nghiên cu và
ging dy trit hc pháp quyn G.W.F.Hegel nói riêng và h thng trit hc
G.W.F.Hegel nói chung.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phn m u, kt lun và danh mc tài liu tham kho, lu
g8 tit.

14

B. NỘI DUNG
Chƣơng 1
BỐI CẢNH LỊCH SỬ VÀ TIỀN ĐỀ LÝ LUẬN CHO SỰ HÌNH THÀNH
TƢ TƢỞNG CỦA G.W.F.HEGEL VỀ NHÀ NƢỚC TRONG TÁC
PHẨM CÁC NGUYÊN LÝ CỦA TRIẾT HỌC PHÁP QUYỀN
1.1 Bối cảnh lịch sử Tây Âu và nƣớc Phổ cuối thế kỷ XVIII – đầu
thế kỷ XIX
C.Mác, trong Bài xã luận báo Kolnische Zeitung số 179 có vit rng:
trit gia không mc lên m t trái t, h là sn phm ca thi
ca mình, ca dân tc mình, mà dòng sa tinh t nht, quý giá và vô hình
c tp trung li trong nhng trit h [45, tr.156]. Tht vy, trit
hc là giá tr n tinh tuý nht, là thi lch s c tái hin
i hình thng, trong h thng các v trit hc, nó làm nên din
mo tinh thn ca thih thng trit hc ca Hegel là s thu
hiu, s phn ánh mt cách bao trùm và sâu sc nht ca thi trong phm
ng. S tha con ca thi lch s din ra cuu
tranh sng còn ca giai cn chng li ách thng tr ca ch  phong
kii k lch s ca s  t ch  phong kin sang
ch  n. Vy, h thng trit hc Hegel nói chung và trit hc
pháp quyn là lý luận Đức của
cuộc cách mạng Pháp chun b v h ng cho cách mng dân ch
n  c.

Có th khnh rng, s i ca h thng Hegel nói chung và trit
hc pháp quyn nói riêng là có tính quy lut. Thc t là, trit hc pháp quyn
i không phi trên mt mt hoang. Nói cách khác, s xut
hin ca nó là da trên mt nn tng, mt bi cnh lch s c th. Bi cnh y
15

chính là hin thc lch sn hóa, xã hc
3
và châu Âu cui th k
XVIII  u th k XIX.
Bối cảnh lịch sử Tây Âu cuối thế kỷ XVIII – đầu thế kỷ XIX
Thm lch s cho s xut hin mm mng ca giai c
là thm báo hiu gi cáo chung ca ch  phong kin là
bu t th k XV.  Tây Âu, c th là  Italia, ngay t th k 
xut hin c ng th công cùng vi nó là nn sn xut công
ng th ng rt cao. Vic ci tin, sáng ch ra
công c ng m kéo si, máy in cùng vi nhng phát kin
   c tìm ra châu M   ng bi n nhng mi t
mu kin cho s phát trin ca nn sn xun
ch c tia nhân lon s i ca
mt lon ch m phát tri
Ban Nha, Hà Lan.
S i công c ng mi có mi liên h cht ch vi s phát trin
t bc ca khoa hc t nhiên lúc by gi c, Toán h
hc. S phát trin ca khoa hc t nhiên thi k này là ngun gc trc tip và
quan trng nht to ra s khác bit ca nn sn xun ch i
tt c các xã hng phát minh khoa hc ng dng, thâm
nhp vào cuc sng, có vai trò rt ln trong vic cu thành mc
sn xut mi. Không dng li  c còn thâm nha ht kin
ng tng ca xã hi các b phn ca nó. Nhng phát

minh khoa ho nên nhc ngot trong lch s nhn thc nhân loi
và có ng quan trng trit hc Hegel.
Chính s xut hin ca nn sn xun ch n gc cui
cùng ca nó là s i ca công c ng mi, dn vic nhân lo
sáng to ra mng ca ci vt cht gng ca ci mà

3
c còn gc Ph - Preussen  c thành lp bi vua Friedrich I t 
16

c. Thc t c C.Mác ghi nhGiai
cấp tư sản, trong quá trình thống trị giai cấp chưa đầy một thế kỷ đã tạo ra
những lực lượng sản xuất nhiều hơn và đồ sộ hơn lực lượng sản xuất của tất
cả các xã hội trước kia gộp lại48, tr.c bit là cuc cách mng công
nghit bin c kinh t quan trng nhi sng kinh t 
xã hi châu Âu lúc by ging mnh m , khng và
nh sn xut ca xã hi mt nn sn xut phát tring có.
S kin này khnh sc mnh ci trong nhn thc th gii; nó
th hin kh c mnh sáng to cng sn xut, sc mnh xã hi
ci trong vic chinh phc t nhiên, ci to th gii. Các nhà sáng
lp ch n là giai c
chúng ta thy hong ci có kh c nhng gì” [48,
tr.544]. S phát trin kinh t n ch  tan dn các quan h kinh t
phong kin, làm ny sinh mt giai cp mi  giai cn. Giai cn
    thành mt l ng xã hi tin b i din cho mt
c sn xut mi  c sn xun ch 
Trong xã hi phong kin, giai c   i hình thc mm mng
thung cp th ba, tng cp thp nht, phi chu s thng tr cng
cp quý tng cp th ba này không ch b s áp bc v kinh t
mà còn b kìm kp v quyn li chính tr, cùng lúc phi chu ách thng tr ca

c n và thn quyn. Chính bi có s bi i ca công c lao
ng  v quan tru ca lng sn xut 
cùng vi s phát trin ca nn kinh t n ch 
sn xu n là ch  s hu tr lên lc hu, li thi, kìm hãm
s phát trin chung ca toàn xã hi. Ch  phong kin châu Âu cùng vi
nha nó là s chuyên chc quyp
i ca thi, ca lch s lúc by gi c xoá b
ch  phong king cp, xây dng mt ch  xã hi mi da trên quan
17

h sn xut mi phù hp vi s phát trin ca lng sn xut là mt xu
th lch s mà không gì có th n ni.
Cùng vi s ln mnh v kinh t, giai cng
nh mình là mt lng chính tr c lp. Giai cp này - 
hi bc thit ca s phát trin lch s - cùng vi qu
mình t chc cuu tranh lâu dài và quyt lit nhm l s thng tr ca
ch  phong kin và nhà th. Các cuc cách m ra 
c bit là  Anh (1642-1648). Tuy rng, cuc cách mn 
c thng lc cách m, theo
 c hic nhim v lch s ca mình là tiêu dit tn gc
ch  phong kin châu Âu. Tic cách mn Anh là cui
cách mn Pháp (1789-1794) cùng vi vic x t vua Lui XVI là mt
trong nhnh tiêu dit ch  phong kin  châu Âu.
c cách mng Pháp hoàn thành thì lch s châu Âu lt sang
mt trang mi, tràn ngp ánh sáng. S kii s
i vic chm dt s tn ti dai dng ca ch  phong
kin tron
Trong thi c  thành khái nim trung tâm ca thi
Ci, là tinh thn ca thi. Hegel ch m thc v s t do và trt
t ny sinh ch yu  các thành th,  thi ni lên ca giai cn [18,

tr.572]. Cùng thi vi Hegel, nng ca giai c n Pháp Denis
Diderot (1713-1784) i rmỗi một thế kỷ đều có tinh
thần riêng của nó. Tinh thần của thời đại chúng ta là tinh thần tự do [83,
tr.130]. Tht vy, t do   u tranh ca cui Cách mng
i ngn c t do, giai cp hp, lôi cuc
sc mnh ca qun chúng nhân dân trong cuu tranh vì s phát trin và
tin b xã ht tt yu không th c, trit hc v
s phn ánh mt cách bao trùm và sâu sc nht ca thi trong ph
18

ng, s n ánh tinh thn t do ca thi cách m
sn. ng,  mt khi hin tht t chín mui thì
ng mi xut hii lp li vi hin tn, nm bt th
gii hin tn trong bn th ca nó và tái to li th gii i hình thái ca
mc trí tu [18, tr.87]. Không còn nghi ng gì na, thc tin
cách mng có tính cht tin b trên chính là ngun gc sâu xa ca nh
ng trit hng ngang tm thi ca Hegel.
i thi chuyn tip t ch n sang ch 
n thì mt yêu cu mi vi ý thc h tiên tin (ý thc h
ca giai cn) là: phi phê phán tt c nhng gì là cn tr i vi li ích
ng thi lun chng cho tt c nh
si lp vi li ích phong kin
 li nhng cái mà h ng phong ki
ph nhn t ng, quyn s hu riêng ca mi cá nhân
và quyu hng, tính chuyn tip ca lch s
c th hin ra  vi bt Thng hành vi s
xây dng thuyi là trung tâm (Anthropocentrism). H 
sn tuyên bi là thc th ti phi trí tu và
t do, phi thc hin tin b xã hi và hi. Chính thi
t ra cho trit hc v là, phi v trí và vai trò ca con

i trong xã h cao t m giá cao nhn tính c
hu ct th gii quan mi, tin b
vy, tinh thn phê phán và tinh thn ca ngi tính tích cc ci cá
n Tây Âu Ci.
V     nói, h thng trit hc ca Hegel nói
chung và trit hc pháp quyn Hegel nói riêng là mt hing nm trong
bi cnh phát trit hc Ci, nó biu th nhm
ca mt chng phát trin tinh tha Tây Âu. Nói khác,
19

trit hc Hegel có liên h ni ti vi toàn b i Ci -
thi Khai Sáng.
Thc t, khoa hc t  thành ti
cho s xut hin thi Khai Sáng  thi ca lý tính, ca ni
duy khoa hTrả lời câu hỏi: Khai sáng là gì 
n bn cht c  cho r   sự
thoát ly của con người ra khỏi tình trạng vị thành niên do chính con người
gây ra. V thành niên là s bt lc không th vn dng trí tu ca mình mt
c lp mà không cn s ch o cHãy can đảm sử dụng
trí tuệ của mình! Đó là phương châm của khai sáng0n
chung cng và kêu gi s m 
c vi do phu kin tt y, nim tin thái quá
c hay s sùng bái lý tính là thc cht cn
Tây Âu Ci th k XVIII.
Hoà chung vi tinh thn thc, thông qua s lan to ca
y lên mnh cao ca
nó là khong gia nhng  Thế
kỷ của Friedrichn lin vi nhng, trit hc l
Althusius, Samuel Pufendorf, Thomasius Christian, Christian Wolff,
Gotthold Ephraim Lessing   trong ngun sui c  ch 

 thng trit hc cc bit là trit hc pháp quyn, mt
cách trc tic hình thành. Bi, xét trên mt hc
ca mi thi chng qua là s kt tinh nhng
ca thó.
Bối cảnh lịch sử nƣớc Phổ cuối thế kỷ XVIII – đầu thế kỷ XIX
c vi s phát trin mnh m ca Anh, Pháp, Italia, Hà Lan thì
c Ph ca th k c ng 
v thc cht vn ch là mc quân ch chuyên ch phân quyn chng
20

 tính cht lc hu và bo th ca mt ch  xã hi cn phi
b i bi lch s. Toàn b  già nua này nm gia lòng châu Âu
n dc g quc La Mã thn thánh ca
dân tc Ph lúc by gi ch là mt t hp ca khong
c t ch nh, nhc này là nha phong kin
cha truyn con ni. Nhu là các 
th hin ra là mt chuyên ch c tài có sc mnh vô hn trong vic cai tr
thn dân ca mình. Trong mi, cnh sát, tin t, thu
quan riêng. Chính s ó 
.
Về kinh tế: c hin hai cuc cách mng công
nghip t gia th k XVI và XVIII vi máy công c phc v cho sn xut
ln trong các xí nghip thay cho sn xut th c
áp dng trong giao thông vn tc Ph vn còn là mc nng n
v nông nghip vi 85% dân s sng  c Ph là mt bãi chin
ng trii nhng tàn phá nng n [Chi
igjähriger Krieg, 1618-1648), chin tranh Schlesien, 1740-1745;
chin tranh b-1763)], không có h thng
giao thông ni lia lý vi nhau, không có mt th ng chung, b chia ct
bi quá nhiu hàng rào thu quan gia khu vc.

Về chính trị: Mt mt, t   n Ph  u là Vua
Friedrich Wilhem II, vn rt bo th và ngoan c ng quyn lc, duy
trì ch  quân ch chuyên ch hà khc, mun dn nhân dân mình quay tr v
thi Trung cn ch t
khác, giai cc hi này còn yi, hèn nhát, không ph
ct lng di dào ca mt giai cp cách mng.
Chúng ch ngi trông mong, ch i  công vic ca các dân tc