thẩm quyền của viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT




VŨ ĐỨC NINH






THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM SÁT
TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ




LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2013



2


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT



VŨ ĐỨC NINH




THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM SÁT
TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ


Chuyên ngành : Luật hình sự
Mã số : 60 38 40


LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Ngọc Chí




HÀ NỘI - 2013


3

MỤC LỤC


Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục

MỞ ĐẦU
1
Chương 1:
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THẨM QUYỀN CỦA
VIỆN KIỂM SÁT TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ

7
1.1. Thẩm quyền của Viện kiểm sát 7
1.1.1.

Khái niệm thẩm quyền 7
1.1.2.

Thẩm quyền của Viện kiểm sát 15
1.2. Thẩm quyền của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố 20
1.3. Cơ sở việc xác định thẩm quyền của Viện kiểm sát trong giai
đoạn truy tố
23
1.3.1.

Vị trí, chức năng của Viện kiểm sát 23
1.3.1.

Mối quan hệ với tòa án 24
1.3.3.

Mối quan hệ với Cơ quan điều tra 27
1.4. Nội dung thẩm quyền của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố 28
1.4.1.

Những phạm vi đối với thẩm quyền của Viện kiểm sát trong
giai đoạn truy tố
28
1.4.2.

Tổng hợp quyền và nghĩa vụ của Viện kiểm sát trong giai
đoạn truy tố
35
1.5. Thẩm quyền của Viện kiểm sát của một số nước trên thế giới
39

1.5.1.

Thẩm quyền của Viện công tố Pháp 39
1.5.2.

Thẩm quyền của Viện công tố Đức 40
Chương 2:
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VÀ THỰC TRẠNG THỰC
THI THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM SÁT TRONG
GIAI ĐOẠN TRUY TỐ

42
2.1. Quy định của pháp luật về thẩm quyền của Viện kiểm sát giai 42

4

đoạn truy tố
2.1.1

Giai đoạn trước năm 2003 42
2.1.2.

Qui định của Bộ luật tố tụng hình sự 2003 46
2.2. Thực tiễn thực thi thẩm quyền của Viện kiểm sát trên địa bàn
tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn gần đây
60
2.2.1.

Thực tiễn xác định phạm vi thẩm quyền của Viện kiểm sát 60
2.2.2.

Thực tiễn thực hành quyền công tố và kiểm sát tuân theo pháp luật

63
2.3. Hạn chế, vướng mắc trong việc thực thi thẩm quyền của Viện
kiểm sát trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh giai đoạn truy tố
67
2.3.1.

Những hạn chế khi xác định phạm vi của thẩm quyền 67
2.3.2.

Những hạn chế trong việc thực hành quyền công tố 69
2.3.3 Những hạn chế trong công tác kiểm sát việc tuân theo pháp luật

73
2.4. Nguyên nhân của những hạn chế, vướng mắc 74
2.4.1.

Nguyên nhân do những qui định của pháp luật 74
2.4.2.

Các nguyên nhân khác 75
Chương 3:
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG
CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG THẨM QUYỀN CỦA VIỆN
KIỂM SÁT TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ
77
3.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện các quy định về áp dụng thẩm quyền
của viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố

77
3.2.

Hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự 80
3.3. Các giải pháp khác nâng cao hiệu quả áp dụng thẩm quyền
của Viện kiểm sát
83

KẾT LUẬN
87

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
89


5

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Quá trình giải quyết vụ án trải qua nhiều giai đoạn khác nhau từ khi
khởi tố vụ án đến khi bản án có hiệu lực pháp luật được mang ra thi hành phải
tiến hành nhiều hoạt động tố tụng do các cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện.
Trong số các hoạt động đó thì truy tố do Viện kiểm sát đảm nhiệm có vai trò
quan trọng trong việc xác định đối tượng, phạm vi truy tố và ban hành các
quyết định để đưa người phạm tội ra xét xử trước Tòa án xét xử. Đồng thời,
trong giai đoạn truy tố Viện kiểm sát còn thực hiện chức năng kiểm sát việc
tuân theo pháp luật của các chủ thể tố tụng hình sự khác. Thực hiện chức năng
thực hành quyền công tố và kiểm sát tuân theo pháp luật tố tụng hình sự trong
giai đoạn này Viện kiểm sát có nhiệm vụ bảo vệ quan điểm truy tố thông qua

các hoạt động của mình mà kết quả cuối cùng là việc ban hành các quyết định
phù hợp với tính chất, mức độ cũng như các diễn biến khách quan của vụ án
trên cơ sở qui định của pháp luật.
Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003 đã qui định thủ tục giải quyết vụ án
và các quyền hạn, trách nhiệm, quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tố tụng
hình sự, trong đó có Viện kiểm sát. Trên cơ sở chức năng thực hành quyền
công tố và kiểm sát tuân theo pháp luật tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng hình
sự đã qui đã quy định thẩm quyền của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố,
đồng thời cũng qui định thủ tục tiến hành các hoạt động trong giai đoạn này
của Viện kiểm sát và các chủ thể có liên quan. Những qui định này của Bộ
luật Tố tụng hình sự năm 2003 đã tạo ra cơ sở pháp lý để Viện kiểm sát thực
hiện chức năng của mình trong quá trình giải quyết vụ án hình sự nói chung
và giai đoạn truy tố nói riêng góp phần xử lý tội phạm có hiệu quả đồng thời
góp phần bảo đảm quyền con người trong tố tụng hình sự.

6

Tuy nhiên, trong thực tiễn thi hành pháp luật tố tụng hình sự đã bộc lộ
những bất cập của các qui định trong Bộ luật Tố tụng hình sự cũng như những
hạn chế trong việc áp dụng pháp luật giải quyết vụ án hình sự, như: Sự chồng
chéo và khó phân định quyền hạn và trách nhiệm giữa hai chức năng thực
hành quyền công tố và kiểm sát tuân theo pháp luật của Viện kiểm sát, do
việc điều tra thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra nhưng việc truy tố lại
thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát nên hoạt động thực hành công tố đôi khi
mang tính hình thức… Vì vậy, nghiên cứu chức năng, thẩm quyền, nhiệm vụ
quyền hạn của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố là đòi cấp thiết hiện nay
đáp ứng đòi hỏi của yêu cầu cải cách tư pháp
Nghị quyết số 08/NQ-TW ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị về một
số nhiệm vụ trọng tâm tư pháp trong thời gian tới và Nghị quyết 49-NQ/TW
ngày 02/06/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm

2020 đã hình thành một cách tổng thể về chính sách tố tụng hình sự trong đó
có định hướng "xây dựng nền công tố mạnh" "gắn hoạt động công tố với hoạt
động điều tra" hướng tới xây dựng tố tụng hình sự "dân chủ, minh bạch" bảo
đảm công bằng, góp phần đấu tranh tội phạm có hiệu quả, góp phần bảo đảm
lợi ích nhà nước, xã hội và bảo đảm quyền con người. Để thực hiện những
định hướng này, việc đổi mới tố chức và hoạt động của Viện kiểm sát là yêu
cầu quan trọng và là đòi hỏi khách quan của thực tiễn giải quyết vụ án. Do
vậy, việc nghiên cứu chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của Viện kiểm sát trong
giai đoạn truy tố phục vụ yêu cầu cải cách tư pháp, góp phần xây dựng nền tư
pháp trong sạch, vững mạnh là việc nên làm.
Để góp phần làm cụ thể hơn những vấn đề về thầm quyền của Viện
kiểm sát trong giai đoạn truy tố nên tôi chọn đề tài "Thẩm quyền của Viện
kiểm sát trong giai đoạn truy tố" làm đề tài luận văn Thạc sĩ luật học với
mong muốn nghiên cứu góp phần bổ sung lý luận khoa học cũng như công
cuộc củng cố và hoàn thiện hơn nữa về thẩm quyền của Viện kiểm sát nói
chung và trong giai đoạn truy tố nói riêng.

7

2. Tình hình nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của đề tài
Là một trong nhưng chủ thể của tố tụng hình sự có vai trò quan trọng
đối với việc truy cứu trách nhiệm hình sự người phạm tội và bảo đảm việc
thực hiện nghiêm chỉnh pháp luật tố tụng hình sự của quá trình giải quyết vụ
án hình sự nên nghiên cứu về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm
sát và các vấn đề có liên quan được nhiều nhà khoa học, người làm công tác
thực tiễn trong ngành kiểm sát quan tâm nghiên cứu. Những nghiên cứu này
khá phong phú, dưới nhiều góc khác nhau, được thể hiện qua các đề tài, các
sách, các bài đăng trên các tạp chí chuyên ngành. Có thể kể đến một vài công
trình tiêu biểu sau: Đề cập đến quá trình phát triển của lý luận về quyền công
tố từ khi khoa học luật Việt Nam hình thành và phát triển với đề tài "Những

vấn đề lý luận về quyền công tố và việc tổ chức thực hiện quyền công tố ở
Việt Nam từ năm 1945 đến nay" của tác giả Lê Hữu Thể. Hay như đề cập hoạt
động của các cơ quan tiến hành tố tụng trong đó có Viên kiểm sát, tác giả
Nguyễn Ngọc Chí có bài viết "Hiệu quả hoạt động của các cơ quan tiến hành
tố tụng khi giải quyết vụ án hình sự trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa". Bên cạnh đó Viện khoa học kiểm sát cũng nghiên
cứu về sự thay đổi giữa của Bộ luật Tố tụng hình sự 2003 so với trước đây đã
chỉ ra những tiến bộ về thẩm quyền của Viện kiểm sát qua đề tài "Những sửa
đổi cơ bản của Bộ luật Tố tụng hình sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam năm 2003"
Tuy nhiên, những nghiên cứu này hoặc có thể quá rộng hoặc chỉ thiên
về lý thuyết hoặc thực tiễn, những công trình nghiên cứu tổng thể cả lý luận
và thực tiễn về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát trong giai
đoạn truy tố gần như chưa được đề cập. Vì vậy, luận văn này chúng tôi nghiên
cứu một cách tập trung thẩm quyền của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố
gồm hai mặt đó là các phạm vi của thẩm quyền và cụ thể hóa hoạt động quyền
công tố và thực hành quyền công tố, cùng với những quy định cụ thể của Bộ
luật Tố tụng hình sự năm 2003 về thẩm quyền của Viện kiểm sát trong giai

8

đoạn truy tố, bên cạnh đó là vai trò của các hoạt động kiểm sát việc tuân theo
pháp luật. Đồng thời kết hợp với liên hệ thực tiễn áp dụng cụ thể các quy định
đó trong phạm vi một tỉnh có nhiều yếu tố đặc trưng của Việt Nam là Quảng
Ninh. Từ đó đưa ra những kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của công tác
công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự của Viện
kiểm sát trong giai đoạn truy tố.
Mặt khác, các công trình nghiên cứu đều có cách tiếp cận và giải
quyết vấn đề khác nhau nhằm đưa ra những giải pháp của riêng mình nên
công trình này với cách tiếp cận tổng thể sẽ góp một cách nhìn toàn diện về

chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố.
Đồng thời tính thời sự của thực tiễn hoạt động truy tố của Viện kiểm sát đòi
hỏi luôn luôn phải cập nhật nên luận văn phần nào đáp ứng được đòi hỏi này.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Mục đích: Trên cơ sở phân tích cụ thể các quy định của Bộ luật Tố
tụng hình sự về thẩm quyền của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố mà cụ
thể là các quyết định của nó. Cùng với thực tiễn thi hành các quyết định này
khóa luận đề xuất một số kiến nghị nhằm nâng cao tính hiệu quả của việc thực
hiện quyết định này trong thời gian tới, cũng như đề xuất hướng hoàn thiện
cho việc xây dựng Viện kiểm sát trong thời gian tới để đáp ứng nhu cầu hội
nhập cũng như tiến trình phát triển của nhà nước và xã hội
Nhiệm vụ: Để thực hiện mục đích như trên chúng tôi xác định những
nhiệm vụ nghiên cứu sau:
- Nghiên cứu khái quát về quyền công tố và việc tổ chức thực hành
quyền công tố ở nước ta theo Bộ luật Tố tụng hình sự. Nhiệm vụ và quyền
hạn của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố. Cũng như hoạt động kiểm sát
việc tuân theo pháp luật trong cùng thời điểm này.
- Xem xét thực tiễn thi hành những quy định của pháp luật về thẩm
quyền của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố bằng cách nhìn vào những

9

phân tích số liệu về các quyết định mà cơ quan này ban hành trên một địa bàn
cụ thể sau đó đưa ra những nhận xét về thẩm quyền của Viện kiểm sát.
- Đề xuất một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về vai trò cũng như vị
trí của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố và một số kiến nghị khác nhằm
phát huy cũng như kiện toàn vị trí cơ quan Viện kiểm sát trong quá trinh cải
cách tư pháp hiện nay.
4. Phương pháp nghiên cứu
Nhằm tận dụng tính chất hợp lý từng loại phương pháp nghiên cứu

khoa học, đề tài sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau như
phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử gắn liền với phương pháp
nghiên cứu tài liệu, phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh để
thu thập số liệu, phân tích số liệu; kết hợp giữa lý luận và thực tiễn tư duy
logic để phân tích chứng minh
5. Những điểm mới và ý nghĩa của luận văn
Đây là đề tài chuyên khảo mà tôi nghiên cứu dựa trên những hiểu biết
về tri thức khoa học pháp lý, trình bày, phân tích và đánh giá có hệ thống về
phạm vi và tổng hợp quyền và nghĩa vụ của Viện kiểm sát trong giai đoạn
truy tố.
Đưa ra những phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng
trong hoạt động truy tố của Viện kiểm sát trong quá trình tố tụng nói chung và
giai đoạn truy tố nói riêng.
Những kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được tham khảo và vận
dụng từng bước vào quá trình nâng cao chất lượng công tác cải cách tư pháp
theo tinh thần Nghị quyết số 49/NQ-TW của Bộ Chính trị ở Việt Nam hiện nay.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận văn gồm 3 chương:

10
Chương 1: Những vấn đề chung về thẩm quyền của Viện kiểm sát
trong giai đoạn truy tố
Chương 2: Qui định của pháp luật và thực trạng thực thi thẩm quyền
của Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố
Chương 3: Hoàn thiện pháp luật và các giải pháp nâng cao hiệu quả
áp dụng thẩm quyền của viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố

11
Chương 1

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM SÁT
TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ

1.1. THẨM QUYỀN VÀ THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM SÁT
1.1.1. Khái niệm thẩm quyền
Vấn đề thẩm quyền chỉ được đặt ra khi xã hội có nhà nước vì lúc đó
quyền lực nhà nước được giao cho những cơ quan, tổ chức, cá nhân cụ thể
thực hiện quyền lực đó. Như vậy quyền lực của nhà nước thuộc về ai, với
phạm vi và mực độ như thế nào chính là nội dung của thẩm quyền. Vậy thẩm
quyền là một khái niệm quan trọng, trung tâm của khoa học pháp lý. Có thể
nói, không có thuật ngữ nào được sử dụng phổ biến trong pháp luật như thuật
ngữ "thẩm quyền". Trong pháp luật nước ngoài, chúng ta còn thường gặp
thuật ngữ thẩm quyền ngay trong tên các văn bản pháp luật, nhất là về tổ chức
bộ máy nhà nước, bởi vì nội dung các văn bản đó thực chất là các quy định về
thẩm quyền. Tuy vậy, ngay trong văn bản pháp luật nước ngoài, thường cũng
không có định nghĩa khái niệm thẩm quyền, mặc dù thực chất vấn đề là quy
định về thẩm quyền và ở nước ta cũng có tình trạng đó. Có lẽ một phần do sự
phức tạp của khái niệm này nên khó đưa ra một định nghĩa đầy đủ về nó, tuy
các quy định về thẩm quyền chiếm tỉ trọng lớn trong hệ thống văn bản pháp
luật và có vị trí đặc biệt quan trọng.
Là khái niệm quan trọng và rất phổ biến, nhưng kể từ những năm 80
đến nay (những năm nền khoa học pháp lý của Việt Nam mới bắt đầu hình
thành và phát triển), chưa có bài viết nào riêng về khái niệm "thẩm quyền", dù
dưới dạng đơn giản nhất. Việc nghiên cứu các khái niệm cơ bản đối với nhận
thức luận là vô cùng quan trọng, có ý nghĩa nền tảng. Nhiều bất cập trong các
quy định pháp luật về thẩm quyền nói chung và về phân cấp quản lý nói riêng,
có nhiều nguyên nhân, nhưng có khi chỉ do một nguyên nhân đơn giản là

1
2

không nắm vững khái niệm thẩm quyền và phương pháp phân định thẩm
quyền giữa các cơ quan nhà nước.
Do tính phức tạp và tồn tại nhiều khái niệm gần gũi quan hệ chặt chẽ với
nó, nên có rất nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm thẩm quyền. Các nghiên
cứu đã đưa ra những khái niệm khác nhau về thẩm quyền, cụ thể như sau:
Thứ nhất, trong các văn bản pháp luật Xô Viết thường có chương/điều
về "nhiệm vụ", nên trong khoa học pháp lý Xô Viết có quan điểm cho rằng
"phạm vi các nhiệm vụ" của cơ quan là một trong các yếu tố của thẩm quyền
cơ quan. Theo đó, khái niệm thẩm quyền bao hàm các nhiệm vụ và các quyền
hạn (các quyền và nghĩa vụ). Quan điểm này lại khá phổ biến trong luật hành
chính Cộng hòa dân chủ Đức và cũng có ở Bungari. Có lẽ do sự tiếp nhận
giản đơn quan điểm này mà trong hầu hết các văn bản pháp luật về tổ chức
của nước ta từ Hiến pháp 1980 trở lại đây, những điều mà thực chất là quy
định về thẩm quyền cơ quan và người có chức vụ, đều ghi là "nhiệm vụ và
quyền hạn", nhưng trong các điều đó thật không thể phân biệt đâu là nhiệm vụ,
đâu là quyền hạn. Thể hiện cụ thể trong Hiến pháp 1980 tại các Điều 83, 100,
107, 115; Hiến pháp 1992 tại các Điều 84, 91, 103, 112, 114 và các luật tổ
chức các cơ quan nhà nước.
Nhiệm vụ là đích cần đạt trong đó có những nhiệm vụ chung, lớn, dài
hạn và những nhiệm vụ cụ thể, ngắn hạn. Như vậy, nhiệm vụ thực chất là cái
mà cơ quan phải thực hiện được, là mục đích cụ thể cần đi đến khi thực hiện
thẩm quyền của nó chứ không phải là yếu tố của thẩm quyền. Nhiệm vụ và
thẩm quyền là các khái niệm khác hẳn nhau, nhưng chúng lại có quan hệ rất
chặt chẽ với nhau. Thẩm quyền là phương tiện để thực hiện nhiệm vụ. Nhiệm
vụ góp phần phác họa thẩm quyền, phác họa mục đích, "hướng tác động" của
thẩm quyền, nên cũng có thể nói, nhiệm vụ là tiền đề của thẩm quyền. Đương
nhiên, trước hết nhiệm vụ của cơ quan nhà nước phải được quy định phù hợp
với vị trí, vai trò của nó trong bộ máy nhà nước. Sau đó, khi quy định thẩm

13

quyền, nhà nước thường phải làm theo trình tự sau: căn cứ vào nhiệm vụ mà
quy định chức năng, và căn cứ vào nhiệm vụ và chức năng mà giao quyền hạn.
Thẩm quyền được trao cho cơ quan phải phù hợp với nhiệm vụ của nó, đủ để
thực hiện nhiệm vụ. Theo cách hiểu này thì ở nước ta các hiến pháp "cũ hơn"
lại "chính xác hơn", vì các điều về thẩm quyền cơ quan nhà nước đều chỉ ghi
"quyền hạn" tại các Điều 50, 53, 74 Hiến pháp 1959 hoặc "quyền" hay "quyền
hạn" tại các Điều 36, 49, 52 Hiến pháp 1946.
Thứ hai, có quan điểm cho rằng, "chức năng quản lý" được trao cho
cơ quan là yếu tố của thẩm quyền, theo đó thẩm quyền bao hàm: một là, các
chức năng, hai là, các quyền và nghĩa vụ hoặc là quyền hạn. Biến thể của
quan điểm này là ý kiến coi chức năng và thẩm quyền là hai bộ phận tồn tại
song song và độc lập với nhau. Quan điểm này cũng khá phổ biến ở Việt Nam,
thể hiện trong câu thông dụng ở tên các văn bản, như các nghị định về tổ chức
bộ máy là "quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn", coi các khái niệm
này như tách rời nhau. Nhưng là loại hoạt động, chức năng chỉ mới định ra
hành lang chung, loại hoạt động mà cơ quan được tiến hành, con đường mà
nó được đi, mà chưa xác định phạm vi cụ thể của con đường mà cơ quan đi,
cách đi Một chức năng có thể do một số cơ quan cùng thực hiện, cũng như
có thể một số cơ quan cùng đi chung một con đường, nhưng mỗi cơ quan đi
một cách khác nhau (với phạm vi, phương pháp khác nhau). Thẩm quyền là
"mảnh sân riêng" chứ không phải là "con đường chung". Ví dụ, giám sát,
thanh tra, kiểm tra là chức năng mà tất cả mọi cơ quan nhà nước đều phải
thực hiện, nhưng mỗi cơ quan có hình thức, phương pháp, phạm vi khác nhau
trong việc thực hiện chức năng đó. Chỉ nói riêng chức năng giám sát, thanh
tra, kiểm tra trật tự an toàn giao thông đường bộ đã có khá nhiều loại cơ quan
và người có chức vụ tiến hành, và mỗi chủ thể đó thực hiện chức năng này
trong phạm vi thẩm quyền của mình, không thể chồng chéo lên nhau. Khi
pháp luật quy định cho một cơ quan nào đó thực hiện một chức năng nào đó,
tức là đã trao cho nó quyền và đồng thời là nghĩa vụ thực hiện chức năng đó.

14
Tóm lại, chức năng không phải là yếu tố của thẩm quyền, mà các quyền và
nghĩa vụ thức hiện các chức năng mới là yếu tố của thẩm quyền. Nhưng từ đó
cũng thấy rõ chức năng và thẩm quyền không hoàn toàn độc lập với nhau. Do
đó sách báo thường viết "giao chức năng và thẩm quyền" là không chính xác.
Việc đầu tiên khi quy định thẩm quyền của cơ quan nhà nước là xác
định các chức năng (loại hoạt động) mà nó cần thực hiện và phạm vi của chức
năng đó (những vấn đề, loại hay những khách thể/đối tượng bị quản lý nhất
định trong những lĩnh vực đời sống xã hội nhất định, những hình thức và
phương pháp hoạt động nhất định để thực hiện những nhiệm vụ nhất định.)
Thứ ba, có quan điểm coi thẩm quyền là tổng thể tất cả quyền, nghĩa
vụ (quyền hạn) và trách nhiệm. Có lẽ là do tầm quan trọng của vấn đề trách
nhiệm. Quan điểm này rất phổ biến ở Việt Nam. Nó không chỉ thể hiện trong
các văn bản pháp luật, mà cả trong sách báo, thậm chí ngay trong các định
nghĩa khái niệm "phân cấp quản lý". Nhưng "trách nhiệm" có thể được hiểu
cả theo hai nghĩa: tinh thần trách nhiệm, quyền và nghĩa vụ thực hiện công
việc nào đó, hoặc sự gánh chịu hậu quả pháp lý khi không thực hiện hoặc thực
hiện không đúng thẩm quyền được giao. Nếu hiểu theo nghĩa là quyền và
nghĩa vụ thì nó đồng nhất với thẩm quyền; trong các văn bản pháp luật nghĩa
này thường được thể hiện bằng thuật ngữ kép "có trách nhiệm" hay "chịu
trách nhiệm" thực hiện công việc nào đó. Với nghĩa là "tinh thần trách nhiệm"
thì chỉ mang tính đạo đức chứ không mang tính pháp lý, và "tinh thần" thì
không thể trao, nên không thể là yếu tố của thẩm quyền. Như vậy, "trách
nhiệm" trong tổng thể của quan điểm này chỉ có thể hiểu theo nghĩa thứ hai là
sự gánh chịu hậu quả pháp lý; trong các văn bản pháp luật, nghĩa này thường
hay thể hiện bằng thuật ngữ kép "chịu trách nhiệm trước " chủ thể nào đó.
Do đó, trách nhiệm không phải là yếu tố của thẩm quyền, mà là hậu quả của
việc thực hiện không đúng thẩm quyền. Trách nhiệm luôn phải được quy định
tương xứng với thẩm quyền, thẩm quyền càng lớn trách nhiệm càng phải cao,
nếu không sẽ dẫn đến tình trạng lạm quyền, vô trách nhiệm.

15
Trên đây là những quan điểm về thẩm quyền, mỗi quan điểm đều có
những điểm hợp lý của nó và từ những hạt nhân hợp lý đó chúng ta sẽ làm rõ
khái niệm thẩm quyền phải phản ánh được những nội dung sau:
Bàn về thẩm quyền theo quan điểm của các nhà kinh điển của chủ
nghĩa Mác - Lênin, nhà nước là sản phẩm của những mâu thuẫn giai cấp đối
kháng không thể điều hòa. Nhà nước ra đời nhằm làm một nhiệm vụ đặc biệt
là cưỡng chế và quản lý để phục vụ cho việc duy trì trật tự đối với toàn xã hội
để bảo vệ lợi ích cho giai cấp thống trị. Chức năng này được thực hiện thông
qua bộ máy nhà nước từ trung ương tới địa phương và trong đó bao gồm
nhiều loại cơ quan khác nhau tựu trung trong ba loại cơ quan là lập pháp,
hành pháp và tư pháp. Mỗi cơ quan này có quyền hạn riêng để phù hợp chức
năng nhiệm vụ mà nó phải thi hành.
Chức năng nhiệm vụ cho mỗi cơ quan trong bộ máy này thường được
quy định phụ thuộc vào kiểu nhà nước mà nó đang phục vụ. Cụ thể như trong
nhà nước quân chủ chuyên chế thì quyền lực hoàn toàn tập trung vào tay của nhà
vua. Đối với nhà nước tư bản thì nền tảng quyền lực dựa trên thuyết tam quyền
phân lập mà người đầu tiên khởi xướng cho nó chính là Môngtécxkiơ. Ông đã
chỉ ra rằng "khi mà quyền lập pháp và hành pháp nhập lại trong tay mộ người
hay một viện nguyên lão, thì sẽ không còn gì là tự do nữa" [21, tr. 101-102];
vì người ta sợ rằng chính ông ta hay Viện ấy chỉ đặt ra luật độc tài để thi hành
một cách độc tài. Cũng không có gì là tự do nếu quyền tư pháp không tách
khỏi quyền lập pháp và hành pháp. Nếu quyền tư pháp nhập lại với quyền lập
pháp thì người ta độc đoán với quyền sống và quyền tự do của công dân; quan
tòa sẽ là người đặt ra luật lệ. Nếu quyền tư pháp nhập lại với quyền hành pháp
thì quan tòa sẽ có cả sức mạnh đàn áp. Nếu một người hay tổ chức của quan
chức, hoặc quý tộc, hoặc của dân chúng nắm luôn cả ba thứ quyền lực nói
trên thì tất cả sẽ mất hết. Sau đó các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin
khi xây dựng mô hình nhà nước kiểu mới đã kế thừa những hạt nhân hợp lý

của các học thuyết chính trị và trên cơ sở tổng kết những kinh nghiệm đấu

16
tranh giai cấp để đưa ra quan điểm quyền lực là thống nhất, không phân chia
và thuộc về nhân dân. Học thuyết đó xây dựng Quốc hội là cơ quan đại diện
cho nhân dân và "không phải là một cơ quan đại nghị, mà là một cơ quan
hành động, vừa lập pháp, vừa hành pháp" và "các nghị sĩ phải tự mình công
tác, tự mình thực hiện những pháp luật của mình, tự mình kiểm tra lấy tác
dụng của pháp luật ấy, tự mình phải chịu trách nhiệm trực tiếp trước cử tri của
mình" [13]. Tuy nhiên cơ quan quyền lực nhất của Nhà nước không làm tất cả
mọi việc mà phân công cho các cơ quan trong bộ máy nhà nước, trong đó mỗi cơ
quan có chức năng nhiệm vụ, có quyền hoạt động trong một lĩnh vực nhất định.
Trong quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền tại Viện Nam, Đảng
và Nhà nước đã đi theo đúng đường lối của học thuyết Mác - Lênin với chủ
trương toàn bộ quyền lực thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa
giai cấp công nhân với giai cấp công nhân và đội ngũ trí thức. Điều 2 Hiến
pháp năm 1992 sửa đổi năm 2001 đã khẳng định: "Quyền lực nhà nước là
thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong
việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp" [31, tr. 13]
Cụ thể hóa điều này quyền lực nhà nước được thực hiện thông qua
những cơ quan đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân, do nhân dân
bầu ra và chịu trách nhiệm trước nhân dân, được tổ chức và hoạt động theo
nguyên tắc tập trung dân chủ có sự phân công, phân nhiệm trên cơ sở đảm
bảo nguyên tắc thống nhất quyền lực. Ví dụ cùng có thực hiện quyền năng tư
pháp nhưng Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án có những chức năng và
nhiệm vụ riêng do luật đinh. Phạm vi hoạt động riêng của từng cơ quan đã tạo
ra thẩm quyền cho mỗi cơ quan nhà nước. Từ đó ta có thể thấy thẩm quyền
của cơ quan nhà nước chính là lĩnh vực mà Nhà nước đã giao cho cơ quan đó
thực hiện. Trong phạm vi thẩm quyền đó cơ quan nhà nước không làm thay
chức năng của nhau, không thay thế cơ quan nhà nước này bằng cơ quan nhà

nước khác để thực hiện chức năng đã được xác định. Ví dụ như Quốc hội là
cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực cao nhất của nước

17
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Quốc hội là cơ quan duy nhất có quyền
lập hiến và lập pháp. Quốc hội quyết định những chính sách cơ bản về đối nội
và đối ngoại, nhiệm vụ kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của đất nước,
những nguyên tắc chủ yếu về tổ chức hoạt động của bộ máy nhà nước về quan
hệ xã hội và hoạt động của công dân. Quốc hội thực hiện quyền giám sát tối
cao đối với toàn bộ hoạt động của Nhà nước. Chính phủ là cơ quan chấp hành
của Quốc hội, là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có quyền quản lý điều hành xã hội trên mọi lĩnh
vực: chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại của
Nhà nước, v.v
Ngoài ra từ điển luật học cũng đã cơ bản xác định được một số điểm
quan trọng của thẩm quyền như sau: "Tổng hợp các quyền và nghĩa vụ hành
động, quyết định của các cơ quan, tổ chức thuộc hệ thống bộ máy nhà nước
do pháp luật quy định" [36].
Từ khái niệm trên đây có thể thấy khi xác định về vấn đề thẩm quyền
luôn phải gắn đối với một chủ thể xác định như một cơ quan hoặc tổ chức
thuộc bộ máy nhà nước. Điều đặc biệt ở của chủ thể trong thẩm quyền là cơ
quan hoặc tổ chức phải thuộc phạm vi điều chỉnh của bộ máy nhà nước, điều
này xác định hạn hẹp một số chủ thể mới được xác định có thẩm quyền.
Ngoài ra thẩm quyền cũng có thể gắn với một cá nhân được thực hiện nhân
danh nhà nước. Ví dụ như Chủ tịch nước là người đứng đầu Nhà nước, thay
mặt nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ là thành
viên Chính phủ, là người chịu trách nhiệm trước Quốc hội và báo cáo công tác
với Quốc hội, Ủy ban thường vụ quốc hội hoặc Viện trưởng Viện kiểm sát nhân
dân tối cao và Chánh án Tòa án nhân dân tối cao chịu trách nhiệm báo cáo công
tác trước quốc hội. Với các nhiệm vụ như vậy thì họ sẽ có những quyền hạn

và thẩm quyền nhất định được quy định trong các văn bản cụ thể.
Khi xác định được chủ thể thuộc phạm vi nội hàm của thẩm quyền thì
lúc này mới xác định tới các chức năng nhiệm vụ cũng như phạm vi quyền

18
hạn đối với các chủ thể đó. Dựa trên chủ này người ta tiếp tục đi vào vấn hai
khía cạnh của thẩm quyền đó là thẩm quyền về nội dung và thẩm quyền về
hình thức:
Thẩm quyền về nội dung sẽ quy định tổng hợp những quyền và nghĩa
vụ mà pháp luật quy định cho cơ quan đó được thực hiện. Trong phạm vi
những quy định của pháp luật thì chủ thế chỉ có thể thực hiện những quyền
năng và phải thực hiện những nghĩa vụ nhất định. Dựa trên chính những
quyền năng này thì xác định nên chủ thể ban đầu. Ví dụ như thẩm quyền của
Viện kiểm sát đó là chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân
theo pháp luật, đây chính là hai chức năng cụ thể trong thầm quyền của Viện
kiểm sát mà được pháp luật quy định.
Thẩm quyền về hình thức sẽ quy định phạm vi những quyền hạn của
chủ thể ban đầu. Phạm vi này có thể là về đối tượng, lãnh thổ, hoạt động hoặc
về sự việc… tuy từng mục đích người ta sẽ xác định phạm vi theo những tiêu
chí nào. Ví dụ thẩm quyền đối với Tòa án nhân dân cấp huyện chỉ xét xử các
loại án rất nghiêm trọng trở xuống, ngoài phạm vi này Tòa án nhân dân cấp
huyện hoàn toàn không có thẩm quyền xét xử các loại vụ án khác.
Tổng hợp hai bộ phận của thầm quyền lại đều nhằm xác định một
vấn đề đó là chủ thể sẽ thực hiện những chức năng nhiệm vụ như như thế
nào thuộc phạm vi điều chỉnh như thế nào. Việc đó tránh việc chồng chéo về
mặt thẩm quyền giữa các chủ thể với nhau, giúp cho các cơ quan, tổ chức
hoặc cá nhân trong bộ máy nhà nước hoạt động được hiệu quả đạt mục đích
đã đề ra.
Từ những phân tích trên đây chúng ta có thể hiểu thẩm quyền như sau:
Thẩm quyền là tổng hợp các quyền và nghĩa vụ mà pháp luật quy định cho

một cơ quan, tổ chức hoặc một cá nhân cho phép giải quyết những việc cụ thể
trong lĩnh vực hoặc phạm vi nhất định nhằm thực hiện chức năng và nhiệm vụ
được nhà nước phân công.

19
1.1.2. Thẩm quyền của Viện kiểm sát
Viện kiểm sát là một cơ quan thuộc hệ thống bộ máy nhà nước vì vậy
Viện kiểm sát sẽ thực hiện những chức năng được Nhà nước phân công. Từ
những trách nhiệm và quyền hạn được nhà nước giao cho để thực hiện những
chức năng đó chính là xác định nên thẩm quyền của Viện kiểm sát.
Không như những quốc gia tổ chức theo nguyên tắc tam quyền phân
lập nên quyền lực được phân chia thành các nhánh rõ ràng có chế ước lẫn
nhau nên không có cơ quan Viện kiểm sát mà chỉ có Viện công tố thực hiện
chức năng công tố và thuộc phạm vi điều chỉnh của nhánh quyền lực hành
pháp hoặc thuộc nhánh quyền lực tư pháp khi là một bộ phận của Tòa án. Ở
nước ta bộ máy nhà nước được tổ chức theo nguyên tắc quyền lực nhà nước
thống nhất, không phân chia, nhưng có sự phân công giữa ba quyền lập pháp,
hành pháp và tư pháp. Trong đó Viện kiểm sát thuộc nhánh quyền lực tư pháp,
Điều 138 Hiến pháp năm 1980 của nước ta quy định:
Viện kiểm sát nhân dân tối cao nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam kiểm sát việc tuân theo pháp luật của các bộ và các
cơ quan khác thuộc Hội đồng Bộ trưởng, các cơ quan chính quyền
địa phương, tổ chức xã hội và đơn vị vũ trang nhân dân, các nhân
viên nhà nước và công dân, thực hành quyền công tố, bảo đảm cho
pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất [26].
Có thể nói, đây là văn bản đầu tiên quy định về thẩm quyền của Viện
kiểm sát nói chung ở nước ta, kế thừa sau đó Hiến pháp 1992 cũng có quy
định tương tự, nhưng cho đến này vẫn chưa có một văn bản nào quy định khái
niệm thẩm quyền của Viện kiểm sát. Để xác định được thẩm quyền của Viện
kiểm sát chúng ta cần đi sâu làm rõ hai chức năng của Viện kiểm sát gồm:

Chức năng thực hành quyền công tố và chức năng kiểm sát việc tuân theo
pháp luật Viện kiểm sát.

20
1.1.2.1. Chức năng thực hành quyền công tố
Chức năng thực hành quyền công tố cũng là một khái niệm chưa được
hiểu một cách pháp quy do đó còn nhiều vấn đề xung quanh khái niệm này
cũng có những quan điểm như:
- Quan điểm thứ nhất cho rằng: Quyền công tố là quyền đại diện cho
Nhà nước để đưa các vụ việc vi phạm trật tự pháp luật ra cơ quan xét xử để
bảo vệ lợi ích nhà nước, bảo vệ trật tự pháp luật. Nếu quyền công tố được
hiểu như trên thì quá rộng, bởi vì những người ủng hộ quan điểm này đã đồng
nhất chức năng kiểm sát tuân theo pháp luật với quyền công tố, xác định
phạm vi thực hành quyền công tố không chỉ trong giải quyết vụ án hình sự mà
còn trong giải quyết các vụ án dân sự, vụ án kinh tế, vụ án hành chính, vụ án
lao động thậm chí còn trong cả công tác thi hành án, công tác kiểm sát giam
giữ, cải tạo. Không những thế, cách hiểu này còn phân biệt rõ được hai chức
năng cụ thể của Viện kiểm sát nhân dân là: Chức năng kiểm sát việc tuân theo
pháp luật và chức năng thực hành quyền công tố. Mặc dù khi thực hiện, hai
chức năng có một số nội dung đan xen, có mối quan hệ chặt chẽ với nhau,
nhưng đó là 2 chức năng độc lập [13].
- Quan điểm thứ hai cho rằng: Quyền công tố là quyền Nhà nước giao
cho Viện kiểm sát mà trực tiếp là Kiểm sát viên thay mặt Nhà nước thực hiện
buộc tội tại phiên tòa. Những người theo quan điểm này cho rằng quyền công
tố chỉ là quyền buộc tội của Viện kiểm sát tại phiên tòa, từ đó có thể thấy rằng
quyền công tố chỉ thực hiện tại phiên tòa, và như vậy phạm vi thực hành quyền
công tố chỉ có trong tố tụng hình sự mà cụ thể là chỉ giới hạn trong phiên tòa
hình sự. Không những vậy quan điểm này còn đã lấy một số hoạt động dễ
thấy của thực hành quyền công tố như truy tố, luận tội tại phiên tòa là quyền
công tố. Cách hiểu này quá hẹp về quyền công tố, không những thế đã đồng

nhất việc một số hoạt động thực hành quyền công tố với quyền công tố [39].
- Quan điểm thứ ba cho rằng: Quyền công tố chỉ là một quyền năng,
một hình thức thực hiện chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật của Viện

21
kiểm sát trong tố tụng hình sự. Với quan điểm này thì không cần có sự phân
biệt giữa chức năng thực hành quyền công tố với chức năng kiểm sát tuân
theo pháp luật trong tố tụng hình sự. Nếu cho rằng thực hành quyền công tố là
phương thức thực hiện chức năng kiểm sát tuân theo pháp luật, thì không
đánh giá đúng được bản chất của quyền công tố được Viện kiểm sát thực hiện
là nhân danh quyền lực công và vốn là một trong hai chức năng được Quốc
hội giao cho Viện kiểm sát. Các văn bản pháp luật của Nhà nước Việt Nam
trong đó có các văn bản pháp luật mới nhất là luật tổ chức Viện kiểm sát nhân
dân năm 2002 và Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003, đều quy định Viện kiểm
sát nhân dân có hai chức năng: thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt
động tư pháp [1, tr. 1-12].
- Quan điểm thứ tư cho rằng: Quyền công tố là quyền buộc tội (quyền
truy cứu trách nhiệm hình sự) nhân danh Nhà nước (nhân danh quyền lực
công) đối với kẻ phạm tội. Quyền này là quyền của Nhà nước, Nhà nước giao
cho một cơ quan cụ thể thực hiện mà ở Việt Nam là Viện kiểm sát. Để thực
hiện chức năng này cơ quan công tố phải đảm bảo việc thu thập tài liệu,
chứng cứ của cơ quan điều tra một cách chính xác và khách quan để từ đó
nhằm xác định đúng tội phạm và người phạm tội, từ đó truy cứu người phạm
tội ra trước Tòa án và bảo vệ sự buộc tội đó trước Tòa án [37, tr. 12-15].
Các quan điểm trên đây ít hay nhiều đều có những hạt nhân hợp lý của
nó. Để xác định đúng đắn khái niệm quyền công tố chúng ta phải khẳng định
một số vấn đề đó là: Quyền công tố là quyền của Nhà nước, Nhà nước ủy
quyền cho cho cơ quan cụ thể thực hiện quyền này trong bộ máy cơ quan
nhà nước phân quyền hoặc phân công thực hiện chức năng; tiếp theo, quyền
công tố về thực chất là quyền của Nhà nước truy cứu trách nhiệm hình sự

đối với người phạm tội. Để làm được điều đó, cơ quan được giao nhiệm vụ
thực hành quyền công tố phải xác định tội phạm và người phạm tội, trên cơ
sở đó truy tố bị can ra trước tòa và bảo vệ sự buộc tội; cuối cùng, quyền
công tố mang tính cụ thể, tức chỉ xuất hiện trong trường hợp tội phạm cụ thể

22
đã được thực hiện và đối với những người phạm tội cụ thể, không tồn tại
quyền công tố chung chung.
Với những phân tích và dẫn chứng trên đây cùng với việc tán thành ý
kiến lấy xuất phát điểm từ quan niệm về quyền công tố là quyền của cơ quan
nhà nước thực hiện việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội
nhằm đưa người đó ra xét xử trước tòa án đồng thời bảo vệ sự buộc tội đó, thì
chúng ta có thể đưa ra khái niệm về thực hành quyền công tố như sau: Thực
hành quyền công tố là việc thực hiện các hành vi tố tụng cần thiết theo quy
định của pháp luật tố tụng hình sự, để truy cứu trách nhiệm hình sự với người
phạm tội nhằm đưa người phạm tội ra xét xử trước tòa án và bảo vệ sự buộc
tội đó.
1.1.2.2. Chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật
Hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật là một dạng hoạt động có
tính quyền lực Nhà nước, nguồn gốc quyền lực kiểm sát có tính phái sinh từ
quyền lực Quốc hội. Hoạt động kiểm sát là một dạng của hoạt động giám sát -
theo dõi, kiểm tra việc tuân thủ Hiến pháp, pháp luật trong việc ban hành các
văn bản quy phạm pháp luật và trong hoạt động của những chủ thể nhất định
theo sự ủy quyền của Quốc hội, như PGS.TS Trần Văn Độ thì:
Theo nghĩa rộng, kiểm sát tư pháp cũng được hiểu là giám
sát tư pháp là một bộ phận, một lĩnh vực của giám sát Nhà nước
trong lĩnh vực tư pháp
Còn theo nghĩa hẹp, thì kiểm sát tư pháp được hiểu là chức
năng của Viện kiểm sát đảm bảo cho pháp luật được chấp hành
nghiêm chỉnh và thống nhất trong giải quyết các vụ xung đột và

tranh chấp pháp luật [13, tr. 12].
Trong phạm vi luận văn này chúng tôi chỉ nghiên cứu kiểm sát tư
pháp theo nghĩa hẹp vì vậy mà thẩm quyền kiểm sát tư pháp duy nhất thuộc
về Viện kiểm sát. Phạm vi của hoạt động này theo Điều 3 Luật tổ chức Viện

23
kiểm sát nhân dân năm 2002 thì kiểm sát tư pháp sẽ được thực hiện trong việc
chấp hành pháp luật trong hoạt động điều tra, xét xử các vụ án hình sự, giải
quyết các vụ án dân sự, hôn nhân gia đình, hành chính, kinh tế, lao động, thi
hành án và quyết định của tòa án, trong việc tam giam, tạm giữ, quản lý và
giáo dục người chấp hành án phạt tù và những việc khác theo quy định của
pháp luật. Do kiểm sát tư pháp là kiểm sát việc chấp hành pháp luật vì vậy mà
kiểm sát tư pháp là nhằm đảm bảo cho pháp luật được áp dụng thống nhất
trong giải quyết các vụ án trên cơ sở tuân thủ nghiêm chỉnh thủ tục tố tụng mà
pháp luật quy định.
Đây chính là hai chức năng chính và quan trọng nhất của Viện kiểm
sát. Tất cả những văn bản pháp quy của pháp luật quy định cho ngành kiểm
sát đều xoay quanh hai chức năng này. Đây là hai chức năng cốt lõi để có thể
phản ánh được về vai trò của Viện kiểm sát. Với hai chức năng này chúng ta
có thể thấy được phạm vi thẩm quyền rộng lớn của Viện kiểm sát so với Viện
công tố tại các quốc gia theo nguyên tắc phân quyền.
Xác định thẩm quyền của một cơ quan cụ thể luôn được đặt trong một
phạm vi nhất định nhằm củng cố và kiểm soát quyền lực đối với cơ quan đó.
Cụ thể Viện kiểm sát chỉ có thể thực hiện đầy đủ hai chức năng thực hành
quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp trong phạm vi tố tụng hình
sự, Viện kiểm sát không thể thực hiện đầy đủ hai chức năng này trong tố tụng
dân sự hay tố tụng hành chính vì trong những lĩnh vực này đã có những cơ
quan nhà nước khác thực hiện những chức năng nhà nước yêu cầu. Xác định
rõ phạm vi sẽ dễ dàng cho việc hoạt động của các cơ quan trong sự chồng
chéo cũng như việc tranh chấp quyền lực giữa các cơ quan với nhau.

Cụ thể việc xác định phạm vi thẩm quyền của Viện kiểm sát bao gồm
một số lĩnh vực như thẩm quyền theo lãnh thổ, theo đối tượng, theo sự việc hay
theo hoạt động, Những phạm vi này tuy từng tình huống cụ thể nhằm sử
dụng trong việc xác định thẩm quyền của Viện kiểm sát khi có tranh chấp xẩy ra.

24
Từ những phân tích và đánh giá trên đây ta có thể đi đến kết luận như
sau: Thẩm quyền của Viện kiểm sát là những quyền năng được pháp luật quy
định cụ thể nhằm thực hiện chức năng chính của Viện kiểm sát là thực hành
quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong phạm vi pháp luật
quy định.
1.2. THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM SÁT TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ
Quá trình giải quyết một vụ án hình sự, trong giới nghiên cứu và thực
tế áp dụng pháp luật luật tố tụng hình sự đều thống nhất bao gồm 5 giai đoạn
khác nhau bao gồm: Khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án. Trong
các giai đoạn đó thì phạm vi của giai đoạn truy tố là vấn đề còn nhiều tranh
cãi do cách hiểu thuật ngữ này giữa những bối cảnh và hệ thống pháp luật
khác nhau. Dẫn tới việc xác định giai đoạn truy tố bắt đầu khi nào và kết thúc
khi nào không thực sự thống nhất. Cụ thể nổi lên một số quan điểm như sau:
Quan điểm thứ nhất cho rằng: Hoạt động truy tố bó gọn chức năng của
Viện kiểm sát chỉ thực hiện và hoàn tất các thủ tục truy tố một con người ra
trước tòa án do ở giai đoạn điều tra Viện kiểm sát đã tham gia hoạt động
Kiểm sát điều tra trực tiếp phê chuẩn một số quyết định trong hoạt động điều
tra. Cụ thể nội dung của quan điểm này chia rõ giai đoạn truy tố và giai đoạn
điều tra với nhau, trong đó giai đoạn truy tố bắt đầu khi Cơ quan điều tra ban
hành Bản kết luận điều tra và chuyển hồ sơ sang Viện kiểm sát đề nghị truy tố
một người trước pháp luật và kết thúc giai đoạn khi Viện kiểm sát ban hành
Cáo trạng truy tố người đó ra trước tòa án. Điều này cho thấy sự bó gọn của
hoạt động truy tố chỉ nằm trong một giai đoạn rất ngắn khi cơ quan điều tra
chuyển sang Viện kiểm sát. Quan điểm này mặc nhiên coi truy tố chỉ thực

chất chỉ là hoàn tất các thủ tục truy tố sau khi Cơ quan điều tra thực hiện toàn
bộ các hoạt động điều tra. Như vậy, nội hàm của khái niệm truy tố sẽ chỉ là
thực hiện các thủ tục để hoàn tất việc truy tố trước khi chuyển sang tòa án để
xét xử.

25
Quan điểm thứ hai cho rằng: Hoạt động truy tố nên được coi là toàn
bộ quá trình từ khi Viện kiểm sát tham gia hoạt động tố tụng của một vụ án
hình sự đến khi Viện kiểm sát ban hành quyết định truy tố hoặc không truy tố
một con người cụ thể ra trước tòa án. Quan điểm này cho thấy giai đoạn truy
tố được mở rộng bao trùm từ khi vụ án được khởi tố và kết thúc khi Viện
kiểm sát ban hành quyết định truy tố hoặc không truy tố một con người ra
trước tòa án. Cụ thể Viện kiểm sát sẽ thực hiện tất cả các hoạt động cùng Cơ
quan điều tra, trực tiếp chỉ đạo, định hướng tất cả các hoạt động điều tra.
Quan điểm này đã hợp nhất giai đoạn điều tra vào giai đoạn truy tố với vai trò
chủ đạo của Viện kiểm sát trực tiếp thực hiện toàn bộ các hoạt động điều.
Quan điểm này cho thấy sự mở rộng thẩm quyền của Viện kiểm sát, từ một cơ
quan đơn thuần thực hiện việc truy tố thành một Cơ quan điều tra thực thụ.
Quan điểm thứ ba cho rằng: Hoạt động truy tố là hoạt động của Viện
kiểm sát cùng phối hợp với Cơ quan điều tra trong quá trình điều trên cơ sở
định hướng điều tra cũng như thực hiện một số hoạt động quan trọng trong
việc giải quyết vụ án sau khi đã khởi tố vụ án đến hoạt động truy tố bị cáo tại
phiên tòa sơ thẩm. Điều này cho phép Viện kiểm sát cùng phối hợp hoạt động
với Cơ quan điều tra trên cơ sở chế ước lẫn nhau trong giai đoạn điều tra. Cơ
quan điều tra vẫn là thành phần chủ chốt trong giai đoạn điều tra, Viện kiểm
sát chỉ tham gia với vai trò định hướng cuộc điều tra và giám sát một số công
việc cụ thể của Cơ quan điều tra để tránh xâm phạm tới quyền của những
người tham gia gia tố tụng. Việc mở rộng giai đoạn truy tố sang giai đoạn xét
xử có thể dẫn đến việc đồng nhất khái niệm truy tố với nhiệm vụ thực hành
quyền công tố nói chung của Viện kiểm sát.

Mỗi quan điểm trên đều có những giá trị hợp lý và phù hợp với mô hình
mỗi quốc gia cũng như thể chế chính trị ở mỗi thời đại khác nhau các quan điểm
đều công nhận vai trò chủ chốt trong giai đoạn truy tố phải là Viện kiểm sát hoặc
Viện công tố. Tuy nhiên, giới hạn trong giai đoạn này như thế nào thì vẫn là điều
mà các quan điểm này đang tranh cãi. Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn