VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ KẾT HỢP VỚI PHẦN MỀM GEOMETER’S SKETCHPAD TRONG DẠY HỌC MỘT SỐ CHỦ ĐỀ HÌNH HỌC KHÔNG GIAN LỚP 11

- 1 -
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NAM ĐỊNH
TRƯỜNG THPT A NGHĨA HƯNG
SÁNG KIẾN DỰ THI CẤP TỈNH
BÁO CÁO SÁNG KIẾN
VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI
QUYẾT VẤN ĐỀ KẾT HỢP VỚI PHẦN MỀM
GEOMETER’S SKETCHPAD TRONG DẠY HỌC MỘT SỐ
CHỦ ĐỀ HÌNH HỌC KHÔNG GIAN LỚP 11
Tác giả:TRẦN VĂN HUẤN
Trình độ chuyên môn:Đại học
Chức vụ:Giáo viên
Nơi công tác:Trường THPT A Nghĩa Hưng, Nam Định.
Ngày 20 tháng 10 năm 2011
THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN
1/Tên sáng kiến:”Sử dụng phương pháp dạy học phát hiện và giải quyêt vấn đề kết hợp
với phần mềm Geometer’s Sketchpad trong dạy học một số chủ đề của hình học không
gian”
2/Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:
Dạy học hình học không gian lớp 11 cụ thể là việc tìm thiết diện của hai mặt phẳng.
3/Thời gian áp dụng:Từ tháng 10/2010-5/2011.
4/Tác giả:
Họ và tên:TRẦN VĂN HUẤN
Năm sinh:1982
Nơi thường trú:Liễu Đề,Nghĩa Hưng, Nam Định
Trình độ chuyên môn:Đại học
Chức vụ công tác :Giáo viên Toán THPT
Nơi làm việc:Trương THPT A Nghĩa Hưng.Nam Định.
Địa chỉ :Trần Văn Huấn-xóm Đoài ,TT Liễu Đề,Nghĩa Hưng ,Nam Định.
Điện thoại:0986 539 716
5/Đơn vị áp dụng sáng kiến:

Tên đơn vị:Trường THPT A Nghĩa Hưng ,Nam Định.
Địa chỉ:TT Liễu Đề,Nghĩa Hưng,Nam Định.
Điện thoại:03503 871 713
I/Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến.
Trong đường lối xây dựng và phát triển đất nước.Đảng và Nhà nước ta rất quan
tâm đến sự nghiệp giáo dục,coi giáo dục là quốc sách hàng đầu,và phương pháp giáo
dục được đặt biệt quan tâm.Điều này được thể hiện trong các văn kiện,nghị quyết của
Đảng.Nghị quyết Trung ương lần thứ hai,khoá VIII của BCH Trung ương Đảng đã chỉ
rõ con đường đổi mới giáo dục và đào tạo là:”Đổi mới mạnh mẽ các phương pháp giáo
dục đào tạo,khắc phục lối giáo dục một chiều,rèn luyện thành lếp tư duy sáng tạo của
người học,phát triển mạnh mẽ phong trào tự học,tự đào tạo thường xuyên và rộng khắp
trong toàn dân,nhất là thanh niên”
“Tập trung chỉ đạo nâng cao hiệu quả đổi mới kiểm tra đánh giá thúc đẩy đổi mới phương
pháp dạy học, dạy học phân hoá trên cơ sở chuẩn kiến thức, kỹ năng của Chương trình giáo
dục phổ thông; tạo ra sự chuyển biến mới về đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm
tra đánh giá, nâng cao chất lượng giáo dục”(Công văn Số: 5358/BGDĐT-GDTrH V/v:
Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ GDTrH năm học 2011-2012- ngày 12 tháng 8 năm 2011
).
Mặt khác,trong chỉ thị số 29/2001/CT-BGD &ĐT ngày 30/7/2001 của bộ trưởng Bộ
Giáo Dục Đào Tạo về việc tăng cường dạy,đào tạo và ứng dụng công nghệ thông
tin :”Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin ở tất cả các cấp học,ngành học theo
- 2 -
hướng sử dung công nghệ thông tin như là công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới
phương pháp giảng dạy,học tập ở tất cả các môn học”
Thực tế giảng dạy cho thấy,dạy học với sự hỗ trợ của công nghệ kỹ thuật,đặc biệt là
công nghệ thông tin,kết hợp với việc sử dụng,lựa chọn phương pháp phù hợp sẽ kích
thích được hứng thú học tập của học sinh,giúp học sinh lĩnh hội được tri thức một cách
chủ động,và đạt được mục đích học tâp.
Việc lựa chọn phương pháp giảng dạy phù hợp với một nội dung kiến thức nhất định
là đặc biệt quan trọng.Nó giúp người thày có được sự định hướng trong việc giảng dạy

-tuỳ thuộc vào mục tiêu,nội dung cần đạt,trình độ nhận thức của học sinh. Nó giúp
người học dễ dàng tiếp cận kiến thức,tích luỹ kiến thức đó.
Có nhiều phương pháp dạy học đang được áp dụng trên thế giới:
Dạy hoc phát hiện và giải quyết vấn đề.
Dạy học hợp tác
Dạy học sủ dụng phiếu học tập,(sử dụng công nghẹ dạy học.)
Dạy học theo tư tưởng của thuyết kiến tạo.
Dạy học có sử dụng phương tiện kỹ thuật với các thành tựu của khoa học cộng nghệ
thông tin và truyền thông….
Qua thực tế giảng dạy tôi thấy rằng,Phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn
đề có nhiều ưu việt:
-Nó phù hợp với nguyên tắc về tính tự giác,tích cực.Nó khêu gợi được hoạt
động học tập của người học,gợi động cơ trong quá trình học tập.
-Sử dụng phương pháp dạy học nay không đòi hỏi phải có sự thay đổi lớn về
cơ chế trường lớp,bài học,cơ sở vật chất hay trình độ giáo viên.
Phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề đã được rất nhiều nước trên thế
giới sử dụng thành công.Nó có khả năng góp phần tích cực trong việc đổi mới phương
pháp dạy học.Và tỏ ra phù hợp với thực tế dạy và học toán của nước ta hiện nay.
Đối với phần hình học không gian lớp 11.
-Học sinh đã được tiếp cân các khái niệm của HHKG ở lớp dưói.Tuy nhiên đây là
một nội dung khó đối với học sinh.
-Nhiều trường và nhiều giáo viên đã sử dụng đồ dung dạy học trực quan như:Mô hình
hình học không gian,bẳng phụ có vẽ sẵn hình học không gian,…
Ngày nay,đa phần các trường đều có máy tính,máy chiếu,Kết hợp với sự tiến bộ của
khoa học công nghệ,chúng ta hoàn toàn có thể tạo ra các mô hình,các bảng phụ bàng
phần mềm toán học Geometer’s Sketchpad một cách thuận tiện,mà vẫn đảm baỏ tính
trực quan,sinh động.
- 3 -
Vì những lý do trên sáng kiến được chọn là:”Vận dụng phương pháp dạy học phát
hiện và giải quyết vấn đề kết hợp với sử dụng phần mềm Geometer’s Sketchpad trong

dạy học một số chủ đề của hình học không gian lớp 11”
Mục đích- nhiệm vụ nghiên cứu.
-Làm rõ phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề ,từ đó xây dựng phương
án dạy học các chủ đề xác định giao tuyến của hai mặt phẳng,áp dụng vào bài toán thiết
diện tạo bởi một mặt phẳng và một khối đa diện,xác dịnh đoạn vuông góc từ một điển
đến một mặt phẳng,nhằm phát huy tính tích cực của học sinh.
-Nghiên cứu vận dụng phần mềm Geometer’s Sketchpad vào việc vẽ hình,hỗ trợ cho
việc dạy học các chủ đề trên.
II/Thực trạng.
Trong thực tế giảng dạy hình học không gian lớp 11
-Đây là nội dung khó đối với đa số học sinh,đòi hỏi trí tưởng tượng cao, trong khi số
thời lượng rất ít so với lượng kiến thức được yêu cầu .Vì vậy cần có nhiều hình ảnh trực
quan sinh động,và tạo dược hứng thú cho học sinh thì học sinh mới rễ tiếp thu.
-Để tạo ra được một mô hình cần rất nhiều công,và thường cũng chỉ là nững mô hình
cố định ,không linh hoạt.chỉ có thể thể hiện được một hai hình ảnh,rất khó khăn trong
việc thay đổi,và khó theo ý giáo viên
-Phương pháp sử dụng trong dạy học nói chung và dạy học hình học không gian nói
riêng vẫn mang lối dạy học một chiều,không phát huy được tính tích cực học tập của
học sinh.
-Hơn nữa trong một vài năm đề thi tôt nghiệp THPT và đề thi Đại Học phần hình học
không gian lại có thể giải được bằng phương pháp toạ độ một cách dễ dàng,gây tâm lý
không chú trọng đến việc dạy và học hình học không gian thuộc chương trình hình học
không gian lớp 11.
Vì vậy kỹ năng vẽ hình,khả năng tư duy hình học,trí tưởng tượng,kỹ năng trình bày lời
giải bài toán hình học không gian của học sinh rất hạn chế.
III/Các giải pháp.
A/Phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề(PPDHPH và GQVĐ)
Là phương pháp dạy học mà người thày giáo tổ chức cho học sinh luôn đứng trước
những tình huống có vấn đề về những nội dung toán học,tạo độnh lực cho học sinh tìm
tòi,sáng tạo những con đường để giải quyết vấn đề đó.Từ đó học sinh rút ra được công

thức,chứng minh được định lý,tích luỹ các kiến thức một cách tích cực chủ động.Người
gicó viên đóng vai trò như một đạo diễn,vừa tạo ra tình huống có vấn đề,vừa tổ cức
hướng dẫn học sinh tìm tòi giải quyết vấn đề đó.
- 4 -
A.1/Vấn đề và tình huống có vấn đề(Tình huóng gợi vấn đề)
-Một vấn đề được biểu thị bằng một hệ thống câu hỏi hoặc một yêu cầu hoạt động
mà người học chưa có lời giải hoặc chưa có thuật toán để giải.
-Tình huống gợi vấn đề là một tình huống thoả mãn các điều kiện sau;
+Tồn tại một vấn đề.
+Gợi nhu cầu nhận thức.
+Khơi dậy niềm tin ở khả năng của bản thân.
A.2/ Đặc điểm của dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề:
Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề có những đặc điểm sau:
-Học sinh được đặt vào tình huống có vấn đề chư không phải được thông báo tri
thức dưới dạng có sẵn.
-Học sinh hoạt động tự giác,tích cực,chủ động,sáng tạo,tận lực huy động tri thức
và khả năng của mình để phát hiện và giải quyết vấn đề ,chứ không phải nghe thày
giảng một cách thụ động.
-Mục đích của dạy học không chỉ làm cho học sinh lĩnh hộiđược kết quả của quá
trình phát hiện và giải quyết vấn đề,mà còn ở chỗ làm cho họ có khả năng tiến hành các
quá trình như vậy.
A.3/Các hình thức(cấp độ) dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề.
Căn cứ vào mức độ độc lập của học sinh trong quá trình phát hiện và giải quyết
vấn đề,người ta chia thành các cấp độ sau:
(1).Tự nghiên cứu vấn đề:
Sau khi thày giáo tạo ra tình huông có vấn đề ,thì ngưới học tự phát hiện ,nghiên
cứu,và giái quyết vấn đề một cách đọc lập.
(2).Vấn đáp phát hiện và giải quyết vấn đề.
Ở đây người học không hoàn toàn độ lập mà có sự hướng dẫn của thày.
-Thày :tạo ra tình huống có vấn đề và đưa ra các câu hỏi nhằm gợi mở hướng phát

hiện và giải quyết.
-Trò:Trả lời câu hỏi hoặc hành động đáp trả.
Những câu hỏi không chỉ làm tái hiện kiến thức mà là những câu hỏi từ xa về gần,
định hướng tư duy của học sinh nhằm phát hiện và giải quyết vấn đề.
(3),Thuyết trình phát hiện và giải quyết vấn đề.
Ở đây,mức độ độc lâp của học sinh thấp hơn hai mức độ trên.
-Thày giáo tạo ra tình huống có vấn đề,thuyết trình đi đến phát hiện vấn đề,giải
quyết vấn đề.trong quá trình đó,có những dự đoán,có khi thành công,có khi thất bại,phải
điều choỉnh hướng đi mới đi đến kết quả.
-Học trò: được đặt mình trong quá trình tìm tòi,phán đoán đó.sau khi khám phá
thành công thi mô phỏng và rút gọn quá trình khám phá đó.
A.4/Các bước tiến hành dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề.
- 5 -
Hạt nhân của quá trình dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề là việc điều khiển
người học thực hiện hoặc hoà nhập vào quá trình nghiên cứu vấn đề.Qúa trình này được
chia thành bốn bước:
Bước 1:Phát hiện và thâm nhập vấn đề
.Phát hiện vấn đề từ tình huống có vấn đề,thường là do thày tạo ra .Có thể liên
tưởng đến những cách tìm tòi,dự đoán.
.Giải thích và chính xác hoá vấn đề để hiểu đúng vấn đề được đặt ra.
.Phát biểu vấn đề và đặt mục đích giải quyết vấn đề đó.
Bước 2:Tìm giải pháp: Thường được thực hiện theo tứ tự sau:
.Phân tích vấn đề,tìm mối liên hệ giữa những cái đã biết và những cái phải
tìm.Liên tưởng đến những định nghĩa định lý thích hợp.
. Đề xuất và thực hiện phương hướng giải quyết vấn đề.
Thường sử dụng các cách: quy lạ về quen,hướng đích, đặc biệt hoá,khái quát
hoá,tương tự ,suy xuôi,suy ngược,xem xét những mối liên hệ và phụ thuộc.
.Kiểm tra tính đúng đắn của giải pháp.
Sau khi tìm ra giải pháp ,có thể tiếp tục tìm các giải pháp khác,so sánh để lựa chọn giải
pháp hợp lý nhất.

Bước 3:Trình bày giải pháp.
Bước 4:Phân tích sâu thêm giải pháp.
.Tìm hiểu những khả năng ứng dụng kết quả.
. Đề xuất những vấn đề mới có liên quan nhờ xét tương tự,khái quát hoá, đặc biệt
hoá,lật ngựoc vấn đề và giải quyết nếu có thể.
Khi dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề áp dụng cho môn toán,cần lưu ý.
(1)Khi dạy khái niện.có hai con đường hình thành khái niện là con đường quy nạp
và con đường suy diễn.
(2)Khi dạy định lý:Có hai con đường để tiếp cận định lý là quy nạp và suy diễn.
(3)Khi dạy bài tập.Cần chú ý , đang dạy chứng minh hay dạy tìm tòi.
(4)Cần chú ý quan điểm:dạy học toán là dạy các hoạt động toán học.
Hơn nữa cần hình thành và rèn luyện cho học sinh các thao tác tư duy cơ bản: đặc
biệt hóa,tương tự hoá,khái quát hoá,…
B/ Phần mềm Geometer’s Sketchpad.
B.1/Giới thiệu về phần mềm Geometer’s Sketchpad.
Geometer’s Sketchpad là một phần mềm dùng để nghiên cứu hình học động được
viết bởi Nicholas Jackiw-người Mỹ vào năm 1995 và được sử dụng rộng rãi trong các
trường phổ thông ở Mỹ và Úc,…
Hiện nay phần mềm này đã được rất nhiều giáo viên của Việt Nam áp dụng,và tỏ ra có
hiệu quả.Có thể tải phần mềm từ Website www.thnt.com.vn của báo” tin học và nhà
trường”.Có cả phiên bản tiếng Việt để nhưng ai mới tiếp cận vẫn có thể dễ dàng khai
thác.
- 6 -