Vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế vào môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông (phần Lịch sử thế giới cổ đại và trung đại lớp 10, chư

1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC





VŨ THỊ THÚY HẢI





VẬN DỤNG QUY TRÌNH DẠY HỌC THEO HƯỚNG TIẾP CẬN
CHUẨN QUỐC TẾ VÀO MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG (PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI CỔ ĐẠI VÀ TRUNG ĐẠI
LỚP 10, CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)



LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM LỊCH SỬ

HÀ NỘI - 2012



2
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC






VŨ THỊ THÚY HẢI




VẬN DỤNG QUY TRÌNH DẠY HỌC THEO HƯỚNG TIẾP CẬN
CHUẨN QUỐC TẾ VÀO MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG (PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI CỔ ĐẠI VÀ TRUNG ĐẠI
LỚP 10, CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)


LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM LỊCH SỬ

CHUYÊN NGÀNH : LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

(BỘ MÔN LỊCH SỬ)
Mã số: 60 14 10

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Kim Đỉnh





HÀ NỘI – 2012


122
MỤC LỤC
Trang
Lời cảm ơn…………………………………………………………………….i
Danh mục các chữ viết tắt…………………………………………………….ii
MỞ ĐẦU 1
1. Lý do chọn đề tài 5
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 6
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 9
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 9
5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 10
6. Giả thuyết khoa học 10
7. Đo
́
ng go
́
p cu
̉

a đề ta
̀
i 10
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 11
9. Cấu trúc luận văn 11
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG
QUY TRÌNH DẠY HỌC THEO HƢỚNG TIẾP CẬN CHUẨN QUỐC
TẾ VÀO MÔN LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 13
1.1. Cơ sở lí luận 13
1.1.1. Khái niệm quy trình dạy học 13
1.1.2. Quan niệm về quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế 14
1.1.3. Yêu cầu chuẩn nghề nghiệp của giáo viên trung học phổ thông Việt
Nam theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo 18
1.1.4. Sự cần thiết của việc vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận
chuẩn quốc tế vào môn Lịch sử ở trường trung học phổ thông 19
1.1.5. Yêu cầu của việc vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận
chuẩn quốc tế vào môn Lịch sử ở trường trung học phổ thông 21
1.2. Thực trạng dạy học môn Lịch sử ở trường trung học phổ thông 23
1.2.1. Nội dung điều tra, khảo sát 25



123
1.2.2. Kết quả điều tra khảo sát 26
1.2.3. Yêu cầu đặt ra từ thực trạng dạy và học môn Lịch sử ở trường trung học
phổ thông 33
CHƢƠNG 2: VẬN DỤNG QUY TRÌNH DẠY HỌC THEO HƢỚNG
TIẾP CẬN CHUẨN QUỐC TẾ VÀO PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI CỔ
ĐẠI VÀ TRUNG ĐẠI LỚP 10, CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN 37
2.1. Vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của phần Lịch sử thế giới cổ đại và

trung đại lớp 10, chương trình chuẩn 37
2.1.1. Vị trí, mục tiêu 37
2.1.2. Nội dung cơ bản 40
2.2. Một số biện pháp vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc
tế vào phần Lịch sử thế giới cổ đại và trung đại lớp 10, chương trình chuẩn 44
2.2.1. Phân tích nhu cầu học sinh làm cơ sở xây dựng kế hoạch bài dạy 44
2.2.2. Xác định vị trí, mục tiêu, nội dung bài học làm cơ sở lựa chọn phương
pháp, hình thức tổ chức dạy học, hình thức kiểm tra, đánh giá 49
2.2.3. Lập kế hoạch đánh giá, cải tiến phát triển chuyên môn 55
2.3. Thực nghiệm sư phạm 60
2.3.1. Mục đích thực nghiệm 60
2.3.2. Nguyên tắc tiến hành thực nghiệm 60
2.3.3. Đối tượng và thời gian thực nghiệm 61
2.3.4. Nội dung thực nghiệm 61
2.3.5. Tiến trình thực nghiệm 63
2.3.6. Kết quả thực nghiệm 65
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 78
TÀI LIỆU THAM KHẢO 82
PHỤ LỤC 86




4

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ĐH
Đại học
ĐHQG

Đại học Quốc gia
ĐHSP
Đại học sư phạm
HS
Học sinh
GV
Giáo viên
PPDH
Phương pháp dạy học
SGK
Sách giáo khoa
THCS
Trung học cơ sở
THPT
Trung học phổ thông

5

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam giai đoạn 2009 - 2020 đã nêu
rõ: “Giáo dục và đào tạo có sứ mạng đào tạo con người Việt Nam phát triển
toàn diện, góp phần xây dựng nền văn hóa tiên tiến của đất nước trong bối
cảnh toàn cầu hóa, đồng thời tạo lập nền tảng và động lực công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước” [2, tr.15]. Để đạt được mục đích này, yêu cầu đặt ra
đối với ngành giáo dục là phải đổi mới một cách toàn diện, có hệ thống từ
mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy - học, phương pháp kiểm tra đánh giá
cho đến việc xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, giúp người học có thể
chủ động, tích cực, phát triển các kỹ năng và vận dụng kiến thức đã học vào
cuộc sống.
Trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng, việc xây dựng
quy trình dạy học có vai trò đặc biệt quan trọng, góp phần quyết định vào sự
thành công của từng giờ học, môn học. Xây dựng quy trình dạy học giúp giáo
viên có thể tư duy một cách hệ thống về các thành tố hiện hữu trong quá trình
tổ chức giờ giảng, chủ động trong thực thi và có được những đánh giá, phản
hồi hữu ích trong phát triển chuyên môn. Một giờ học sẽ không thể thành
công nếu như mỗi giáo viên không có sự chuẩn bị chu đáo từ trước.
Chương trình đào tạo cấp văn bằng, chứng chỉ quốc tế dành cho giáo
viên và chuyên gia đào tạo của Đại học Khảo thí Quốc tế Cambridge đã và
đang được triển khai ở nhiều nước trên thế giới. Tham gia khóa học, các học
viên đã được tiếp cận cách thức triển khai dạy học theo một quy trình sư
phạm bao gồm nhiều yếu tố cấu thành được đặt trong mối liên hệ hữu cơ, mật

thiết với nhau, đảm bảo các mục tiêu đặt ra của bài học, môn học, chương
trình học. Có thể khẳng định rằng, chương trình đào tạo của Đại học Khảo thí


6
Quốc tế Cambridge đã đề ra được một quy trình dạy học mới, hiệu quả và phù
hợp với xu thế dạy học hiện nay ở Việt Nam, góp phần quan trọng vào việc
nâng cao chất lượng dạy học nói chung và dạy học môn Lịch sử ở trường phổ
thông nói riêng.
Tuy nhiên, thực tế dạy và học lịch sử ở các trường phổ thông hiện nay
cho thấy, hầu hết các giáo viên chưa quan tâm đúng mức tới việc triển khai
bài dạy theo một quy trình phát huy được tối đa tính tích cực chủ động, sáng
tạo trong học tập của học sinh. Giáo viên thường chỉ quan tâm đến khâu triển
khai kế hoạch bài dạy trên lớp mà chưa quan tâm, chú ý đúng mức đến khâu
chuẩn bị và đánh giá cải tiến thông qua việc thu thập thông tin phản hồi của
học sinh. Điều đó làm ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học môn Lịch sử.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi lựa chọn vấn đề “Vận dụng
quy trình dạy học theo hƣớng tiếp cận chuẩn quốc tế vào môn Lịch sử ở
trƣờng trung học phổ thông (Phần Lịch sử thế giới cổ đại và trung đại lớp
10, chƣơng trình chuẩn)” làm đề tài nghiên cứu của mình. Xây dựng và đề
xuất một số biện pháp vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn
quốc tế vào dạy học lịch sử, chúng tôi mong muốn được đóng góp một phần
nhỏ vào việc đổi mới phương pháp dạy học, góp phần nâng cao chất lượng
dạy và học môn Lịch sử hiện nay.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Xây dựng quy trình dạy học nói chung và môn Lịch sử nói riêng đã thu
hút sự quan tâm của đông đảo các nhà nghiên cứu ở cả trong và ngoài nước.
Cho tới nay, đã có không ít các sách chuyên khảo, tạp chí và luận văn đề cập
đến vấn đề này.
Tài liệu tập huấn “Chương trình đào tạo cấp bằng, chứng chỉ quốc tế

của Đại học Khảo thí Quốc tế Cambridge cho giáo viên và chuyên gia đào
tạo” của Đại học Khảo thí Quốc tế Cambridge (bản dịch tiếng Việt) đã cung
cấp cho người học một quy trình rõ ràng trong triển khai dạy học. Theo cách


7
tiếp cận của Đại học Khảo thí Quốc tế Cambridge, để có thể đem lại những
kết quả tốt nhất, công việc dạy học cần phải được bắt đầu từ khâu chuẩn bị kế
hoạch dạy học, cho đến thực thi và đánh giá cải tiến. Mỗi khâu của quy
trình lại bao gồm nhiều bước nhỏ hơn và chúng được đặt trong mối liên hệ
hữu cơ với nhau. Bên cạnh đó, tài liệu cũng đưa ra những chỉ dẫn khi tiến
hành lập kế hoạch dạy học cho từng bài học cụ thể. Đây là nguồn tài liệu tham
khảo quan trọng trong quá trình chúng tôi thực hiện đề tài luận văn của mình.
Các tác giả Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng và Nguyễn Thị Côi
trong cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử” (tập II) đã đưa ra quan niệm của
mình về việc chuẩn bị bài học lịch sử trước khi tiến hành triển khai trên lớp,
trong đó nhấn mạnh “Việc chuẩn bị bài học là điều kiện quan trọng để hoàn
thành tốt nhiệm vụ dạy học” [21, tr.153]. Ngoài ra, các tác giả còn đưa ra một
số nguyên tắc trong quá trình chuẩn bị bài học mà giáo viên phải chú ý như
xác định loại bài, vị trí, mục tiêu của bài học, xây dựng đề cương và viết giáo
án bài giảng.
Tác giả Phan Ngọc Liên trong cuốn “Thiết kế bài giảng lịch sử ở
trường THPT”, cũng đã nêu lên sự cần thiết của việc linh hoạt, sáng tạo, tránh
công thức của giáo viên trong khi xây dựng kế hoạch dạy học. Theo tác giả,
“Sự linh hoạt trong cấu trúc bài học, sự sáng tạo của giáo viên và việc tránh
công thức rập khuôn khi soạn bài là những yếu tố góp phần vào thành công
của bài học, bên cạnh việc cải tiến, nâng cao nội dung và phương pháp dạy
học” [12, tr.7].
Tác giả Nguyễn Thị Côi trong bài viết “Thiết kế kế hoạch bài học Lịch
sử ở trường phổ thông theo tinh thần đổi mới” (Tạp chí Giáo dục, số

221/1999, tr.36), cũng đã chỉ ra các yêu cầu cơ bản của việc xây dựng kế
hoạch bài dạy theo tinh thần đổi mới như: phản ánh đúng và đầy đủ mục tiêu,
nội dung cơ bản của chương trình, sách giáo khoa, đối tượng học sinh và mức
độ kiến thức cần lĩnh hội của học sinh ở từng bài, xác lập được cấu trúc bài


8
học cũng như thể hiện rõ được các chức năng điều khiển, lãnh đạo, tổ chức
quá trình dạy học của giáo viên.
Vấn đề xây dựng quy trình dạy học cũng đã được đi sâu nghiên cứu
dưới góc độ các đề tài luận văn thạc sĩ như tác giả Cao Thị Mai Len - Đại học
Giáo dục - ĐHQG Hà Nội với đề tài “Xây dựng quy trình giảng dạy phần tổ
hợp lớp 11 trung học phổ thông theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế” (2009),
tác giả Nguyễn Thị Nghĩa - ĐHSP Hà Nội (1999) với đề tài “Thiết kế bài học
lịch sử ở trường THPT”, tác giả Nguyễn Xuân Trường - ĐHSP Hà Nội
(1998) với đề tài “Cấu trúc giờ học lịch sử ở trường phổ thông trung học theo
hướng dạy học “lấy người học làm trung tâm”. Các luận văn đã chỉ ra một số
nguyên tắc và biện pháp khi thiết kế bài học cũng như quy trình cụ thể của
một giờ học lịch sử.
Đặc biệt, trong đề tài khóa luận “Áp dụng quy trình trình dạy học tiếp
cận chuẩn quốc tế trong xây dựng kế hoạch bài dạy môn Lịch sử ở trường
trung học phổ thông” (2010) của bản thân mình, chúng tôi cũng đã nghiên
cứu, tìm hiểu và đề xuất việc áp dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận
chuẩn quốc tế trong việc xây dựng kế hoạch bài dạy môn Lịch sử với mục
đích nâng cao chất lượng dạy học môn học. Trên cơ sở các vấn đề đặt ra ở
khóa luận tốt nghiệp, luận văn tiếp tục nghiên cứu, tìm hiểu và đề xuất một số
biện pháp vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế vào
môn Lịch sử ở trường THPT.
Như vậy, có thể nhận thấy, xung quanh vấn đề xây dựng và triển khai
quy trình dạy học nói chung, dạy học môn Lịch sử nói riêng đã có khá nhiều

các sách chuyên khảo, bài viết, luận văn, khóa luận tập trung nghiên cứu. Tuy
nhiên, các tài liệu mới chủ yếu đề cập nhiều đến việc chuẩn bị kế hoạch bài
dạy, xây dựng kế hoạch bài dạy mà chưa chỉ ra được một quy trình dạy học cụ
thể theo chiều hướng phát huy tính tích cực, chủ động của người học để có thể
nâng cao hiệu quả dạy học môn học.


9
Những kết quả nghiên cứu của các tác giả đi trước và khóa luận tốt
nghiệp của bản thân chính là nguồn tài liệu quý báu, là những căn cứ, gợi ý có
giá trị cho chúng tôi thực hiện luận văn này.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tƣợng
Một số biện pháp vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận
chuẩn quốc tế vào dạy học lịch sử ở trường THPT nói chung và phần Lịch sử
thế giới cổ đại và trung đại lớp 10 nói riêng.
3.2. Phạm vi
Về nội dung, với phạm vi của một luận văn tốt nghiệp, đề tài tập trung vào
việc nghiên cứu quy trình dạy học theo chương trình tập huấn dành cho giáo
viên của trường Đại học Khảo thí Quốc tế Cambridge, từ đó vận dụng vào dạy
học phần Lịch sử thế giới cổ đại và trung đại lớp 10, chương trình chuẩn.
Về hình thức tổ chức dạy học: tập trung vào các bài học nội khóa.
Về phạm vi điều tra, khảo sát thực trạng: tiến hành tại trường THPT Trần
Phú - Hoàn Kiếm (Hà Nội), Bình Sơn (Vĩnh Phúc), Ngô Sỹ Liên (Bắc Giang).
Về phạm vi thực nghiệm: tiến hành tại trường THPT Bình Sơn - Vĩnh Phúc.
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Mục đích
Trên cơ sở khẳng định vai trò, sự cần thiết của việc xây dựng quy trình
dạy học môn Lịch sử ở trường THPT theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế, đề
tài đề xuất một số biện pháp vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận

chuẩn quốc tế vào dạy học phần Lịch sử thế giới cổ đại và trung đại lớp 10,
chương trình chuẩn nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch
sử ở trường THPT.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu lí luận về quy trình dạy học theo chương trình tập huấn
của Đại học Khảo thí Quốc tế Cambridge.


10
- Tiến hành khảo sát thực trạng dạy và học môn Lịch sử tại một số
trường THPT: Trần Phú - Hoàn Kiếm (Hà Nội), Bình Sơn (Vĩnh Phúc), Ngô
Sỹ Liên (Bắc Giang).
- Đề xuất một số biện pháp vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp
cận chuẩn quốc tế vào dạy học phần Lịch sử thế giới cổ đại và trung đại lớp
10, chương trình chuẩn.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm và đánh giá hiệu quả của việc vận
dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế vào môn Lịch sử
tại trường THPT Bình Sơn - Vĩnh Phúc.
5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở phƣơng pháp luận
Dựa trên những quan điểm của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, quan điểm đường lối của Đảng và Nhà nước ta về lịch sử, giáo dục.
5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu lí thuyết: đọc và phân tích, tổng hợp tài liệu, sách báo, tạp
chí, internet… về quy trình dạy học theo chương trình tập huấn của Đại học
Khảo thí Quốc tế Cambridge.
- Nghiên cứu thực tiễn: quan sát, dự giờ, điều tra, phỏng vấn giáo viên
và học sinh để đánh giá thực trạng dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện
nay; thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm tra, đối chứng kết quả nghiên cứu của

luận văn.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu giáo viên vận dụng quy trình dạy học tiếp cận chuẩn quốc tế theo
cách thức mà đề tài đề xuất sẽ đáp ứng được nhu cầu người học, tạo hứng thú
học tập lịch sử nói chung, học tập phần Lịch sử thế giới cổ đại và trung đại
lớp 10 nói riêng, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử ở trường
THPT hiện nay.
7. Đo
́
ng go
́
p cu
̉
a đê
̀
ta
̀
i


11
Thực hiện tốt những nhiệm vụ đề ra, luận văn góp phần:
- Khẳng định vai trò, sự cần thiết của việc vận dụng quy trình dạy học
theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế vào môn Lịch sử ở trường THPT.
- Đánh giá được thực trạng dạy học lịch sử nói chung, thực trạng triển
khai quy trình dạy học trong môn Lịch sử nói riêng.
- Đề xuất một số biện pháp vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp
cận chuẩn quốc tế vào môn Lịch sử ở trường THPT.
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
- Ý nghĩa khoa học: làm phong phú thêm lí luận phương pháp dạy học

lịch sử nói chung và vấn đề xây dựng quy trình dạy học môn Lịch sử ở trường
THPT nói riêng.
- Ý nghĩa thực tiễn: là nguồn tài liệu tham khảo cho sinh viên các
trường Cao đẳng, Đại học Sư phạm, Đại học Giáo dục; GV môn Lịch sử và
bản thân tác giả luận văn vận dụng trong quá trình dạy học ở trường THPT.
9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
bao gồm 2 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc vận dụng quy trình dạy
học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế vào môn Lịch sử ở trường trung học
phổ thông
Chương 2: Vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc
tế vào Phần Lịch sử thế giới cổ đại và trung đại lớp 10, chương trình chuẩn








13
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG QUY
TRÌNH DẠY HỌC THEO HƢỚNG TIẾP CẬN CHUẨN QUỐC TẾ
VÀO MÔN LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Khái niệm quy trình dạy học
Để có thể làm rõ khái niệm “quy trình dạy học”, trước hết, chúng ta cần

phải làm rõ khái niệm dạy - học. Cho đến nay, khái niệm này đã được đề cập
rất nhiều trong các công trình nghiên cứu. Theo “Từ điển Tiếng Việt” thì dạy
là “truyền lại tri thức hoặc kỹ năng một cách ít nhiều có hệ thống, có phương
pháp” [27, tr.244], còn học là “sự thu nhận kiến thức, luyện tập kỹ năng do
người khác truyền lại” [27, tr.453].
Theo lý thuyết sư phạm tương tác của Jean-Marc Denomme’ và
Madeleine Roy (Canada) vào những năm 40 - 50 của thế kỉ XX, hệ thống dạy
học bao gồm ba nhân tố cơ bản và sự tương tác giữa chúng tạo nên sự hiệu
quả trong dạy học. Ba nhân tố đó là người học, người dạy và môi trường.
Người học chủ động huy động mọi năng lực cá nhân để tìm cách học hỏi và
lĩnh hội tri thức cho bản thân mình. Người dạy sẽ tổ chức các hoạt động giúp
đỡ, hướng dẫn người học chiếm lĩnh kiến thức. Môi trường bao gồm cả môi
trường bên trong và bên ngoài có ảnh hưởng trực tiếp đến cả người dạy và
người học.
Trong cuốn “Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường”, tác
giả Phan Trọng Ngọ đã cho rằng: dạy “là sự truyền lại của thế hệ trước cho
thế hệ sau những kinh nghiệm mà xã hội đã sáng tạo ra và tích lũy được qua
các thế hệ”; còn học là “quá trình tương tác giữa cá thể với môi trường, kết
quả là sự biến đổi bền vững về nhận thức, thái độ hay hành vi của cá thể đó”
[23, tr.14-15].


14
Như vậy, mặc dù được nhìn nhận ở nhiều góc độ khác nhau, song các
khái niệm trên đều đã nêu bật được bản chất của dạy và học. Theo đó, dạy
chính là một quá trình tích cực, trong đó người dạy chia sẻ thông tin với
người học, định hướng và điều chỉnh quá trình xử lý thông tin của người học,
giúp người học phát triển các năng lực trí tuệ và phát triển nhân cách theo
mục đích, mục tiêu giáo dục đã đề ra. Học là quá trình thu thập, xử lý thông
tin từ môi trường xung quanh, nhằm thay đổi hành vi một cách tổng hợp.

Từ việc xem xét và chỉ ra bản chất của các khái niệm dạy - học, chúng
ta có thể đưa ra định nghĩa về quy trình dạy học như sau: Quy trình dạy - học
là một quá trình tương tác có chủ định giữa các yếu tố cấu thành nhằm tạo ra
sự thay đổi hành vi của người học, hướng tới những mục tiêu giáo dục cao
hơn [9, tr.1].
Ở đây, cần phải nhấn mạnh đến thuật ngữ “quy trình”. Quy trình khác
với quá trình mặc dù hai khái niệm này đều thuộc cùng một phạm trù: tổ chức
việc dạy học. Sử dụng thuật ngữ quá trình là muốn nhấn mạnh đến việc dạy
học tồn tại như một thực thể, một hoạt động mang tính xã hội đặc thù. Còn
thuật ngữ quy trình nhấn mạnh đến những bước triển khai logic, khoa học
nhằm thực hiện trọn vẹn một quá trình dạy học. Nó nhấn mạnh vào thứ tự
thực hiện các hoạt động, các thao tác cụ thể. Quá trình có thể hiểu là các bước
thực hiện được diễn ra một cách đơn tuyến còn quy trình là liên tục quay.
Khâu cuối của quy trình này là khâu mở đầu của một quy trình khác cao hơn.
Do đó, trong dạy học, kiểm tra đánh giá là giai đoạn cuối cùng trong quá trình
dạy học, song nó lại được coi là công cụ để đo mức độ đạt hiệu quả của quy
trình dạy học và để điều chỉnh cho việc dạy học tiếp theo tốt hơn.
1.1.2. Quan niệm về quy trình dạy học theo hƣớng tiếp cận chuẩn quốc tế
Đại học Khảo thí Quốc tế Cambridge (CIE) là một hệ thống hàng đầu
hiện nay về cung cấp các văn bằng, chứng chỉ quốc tế cho các các nhóm đối
tượng khác nhau trên thế giới. Trong các chương trình đã triển khai của mình,


15
CIE có chương trình đào tạo cấp văn bằng, chứng chỉ quốc tế dành cho giáo
viên, giảng viên và các chuyên gia đào tạo. Hiện nay, CIE đã và đang hoạt
động tại hơn 150 quốc gia trên toàn thế giới. Các văn bằng, chứng chỉ do CIE
cung cấp được các trường Đại học hàng đầu, các tổ chức giáo dục và các nhà
tuyển dụng trên khắp thế giới công nhận. Ở nước ta, chương trình cấp văn
bằng, chứng chỉ quốc tế dành cho giáo viên và chuyên gia đào tạo chính thức

được triển khai từ năm 2007, tại Khoa Sư phạm - ĐHQG Hà Nội (nay là
trường ĐH Giáo dục - ĐHQG Hà Nội).
Theo cách tiếp cận trong đào tạo giáo viên đạt chuẩn quốc tế của Đại
học Khảo thí Quốc tế Cambridge thì quy trình dạy học được xem xét trên một
quan điểm hệ thống, bao gồm ba giai đoạn với các thành tố liên kết thành một
chu trình và tác động qua lại với nhau theo sơ đồ sau:


















16
Sơ đồ 1.1. Quy trình dạy học tiếp cận chuẩn quốc tế

(Nguồn: Tài liệu tập huấn kỹ năng nghề nghiệp cho giảng viên của Khoa
Sƣ phạm - ĐHQG Hà Nội năm 2009)

Chuẩn
bị

Thực
thi

Đánh

giá cải
tiến

Kế
hoạch
bài
dạy
Phân tích nhu cầu
Xác định mục tiêu môn học, bài học
Mục tiêu bài dạy
Lựa chọn, sắp xếp nội dung dạy học
Lựa chọn hình thức, PP, PT dạy học.
Đánh giá kết quả học tập
Lập kế hoạch đánh giá cải tiến sau
một bài, một học kỳ, một năm học


Lưu trữ hồ sơ, tài liệu

Lập kế hoạch dạy học/đề cương môn
học

Lựa chọn hình thức, PP kiểm tra, đánh
giá


17
Như vậy, theo chương trình tập huấn của Đại học Khảo thí Quốc tế
Cambridge, quy trình dạy học bao gồm ba khâu chính là chuẩn bị kế
hoạch dạy học, thực thi kế hoạch dạy học và đánh giá cải tiến. Mỗi

khâu của quy trình dạy học lại bao gồm các bước nhỏ hơn. Chúng có mối
liên hệ hữu cơ, mật thiết với nhau. Khâu chuẩn bị là tiền đề cần thiết cho
việc thực thi kế hoạch dạy học và đánh giá cải tiến sẽ giúp kiểm nghiệm,
điều chỉnh để việc dạy học trở nên hiệu quả hơn.
Tất nhiên, để quá trình dạy học diễn ra một cách hiệu quả, phù hợp
với thực tiễn và đáp ứng được nhu cầu của học sinh, người giáo viên
không được phép coi nhẹ bất cứ khâu nào của quy trình dạy học. Vai trò
của từng khâu, từng bước, từng mắt xích trong quy trình dạy học cần được
nhìn nhận một cách chính xác, đúng đắn. Giáo viên cần phải biết gắn kết
các bước của quy trình dạy học lại thành một thể vừa thống nhất, vừa độc
lập nhưng lại vừa gắn bó hữu cơ với nhau theo chiều hướng đem lại hiệu
quả cao nhất cho việc dạy học.
Ưu điểm của quy trình dạy học theo chương trình tập huấn của Đại
học Khảo thí Quốc tế Cambridge là đã chỉ ra được một hệ thống rất rõ
ràng các bước khác nhau trong quy trình dạy học và chúng được đặt trong
mối liên hệ hữu cơ, mật thiết với nhau. Thực hiện việc dạy học theo các
bước của quy trình trên sẽ giúp cho giáo viên có thể đưa ra những định
hướng và có được những hình dung rõ ràng về việc dạy học, từ khâu triển
khai, cho đến thực thi và đánh giá cải tiến. Vì vậy, việc vận dụng quy
trình này vào dạy học môn Lịch sử ở trường THPT là điều rất cần thiết và
có thể đem lại hiệu quả cao trong việc dạy học nếu như người giáo viên
tuân thủ quy trình và triển khai nó một cách sáng tạo.



18
1.1.3. Yêu cầu chuẩn nghề nghiệp của giáo viên trung học phổ thông Việt
Nam theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo
Với mục đích giúp giáo viên phổ thông có thể tự đánh giá được phẩm
chất chính trị, đạo đức lối sống, năng lực nghề nghiệp để từ đó xây dựng kế

hoạch rèn luyện phẩm chất đạo đức và nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp
vụ của mình, ngày 22/10/2009, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành thông tư
30/2009/TT - BGDĐT quy định chuẩn nghề nghiệp giáo viên THCS và
THPT. Thông tư này bắt đầu có hiệu lực thi hành kể từ ngày 10/12/2009.
Theo quy định trên, chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT do Bộ Giáo dục
và Đào tạo ban hành bao gồm sáu tiêu chuẩn trên các mặt: Phẩm chất chính
trị, đạo đức lối sống; Năng lực tìm hiểu đối tượng và môi trường giáo dục;
Năng lực dạy học; Năng lực giáo dục; Năng lực hoạt động chính trị, xã hội và
Năng lực phát triển nghề nghiệp.
Như vậy, trong quy định chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT, Bộ Giáo
dục và Đào tạo Việt Nam cũng đã đưa ra các tiêu chí đánh giá và yêu cầu giáo
viên thực hiện để đảm bảo cho việc dạy học được tiến hành một cách có hiệu
quả từ Năng lực tìm hiểu đối tượng và môi trường giáo dục cho đến Năng lực
dạy học với các khâu lập kế hoạch, lựa chọn nội dung, phương pháp, phương
tiện, hình thức kiểm tra, đánh giá và xây dựng môi trường dạy học lành mạnh,
đảm bảo các điều kiện tốt nhất cho việc dạy học. Điều đó cho thấy, trong việc
đưa ra chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT, bên cạnh việc xây dựng các tiêu
chí phù hợp với thực tiễn giáo dục Việt Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo nước ta
đã tiếp thu kinh nghiệm tiên tiến của nền giáo dục thế giới, tiếp cận với chuẩn
của mô hình đào tạo giáo viên quốc tế. Yêu cầu đặt ra đối với người dạy là
không chỉ vận dụng tốt các hình thức, phương pháp trong giờ học mà còn phải
chú trọng đến việc tìm hiểu đối tượng, môi trường dạy học, có năng lực xây
dựng kế hoạch dạy học và dùng kết quả kiểm tra, đánh giá để điều chỉnh hoạt
động dạy học ngày một tốt hơn.


19
Vì vậy, những tiêu chí về chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT cũng là
cơ sở, căn cứ cho thấy, việc vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận
chuẩn quốc tế vào dạy học lịch sử là việc làm cần thiết, không chỉ đem lại

hiệu quả trong tổ chức dạy học mà còn góp phần vào việc đáp ứng được các
yêu cầu về chuẩn nghề nghiệp đối với giáo viên THPT ở nước ta hiện nay.
1.1.4. Sự cần thiết của việc vận dụng quy trình dạy học theo hƣớng tiếp cận
chuẩn quốc tế vào môn Lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông
Nâng cao chất lượng dạy học là mục tiêu của bất kỳ một giáo viên hay
một môn học nào. Quy trình dạy học là nhân tố có vai trò quan trọng, quyết
định tới việc triển khai một cách hiệu quả bài học trên lớp của giáo viên. Quy
trình dạy học theo chương trình tập huấn của Đại học Khảo thí Quốc tế
Cambridge là đã chỉ ra được một hệ thống rõ ràng các bước khác nhau trong
quy trình dạy học. Thực hiện việc dạy học theo các bước của quy trình trên sẽ
giúp cho giáo viên có thể đưa ra những định hướng và có được những hình
dung rõ ràng về việc dạy học, từ khâu triển khai, cho đến thực thi và đánh giá
cải tiến. Vì vậy, việc vận dụng quy trình trên vào dạy học môn Lịch sử ở
trường THPT là điều rất cần thiết và có thể đem lại hiệu quả cao trong việc
dạy học, góp phẩn đạt được mục tiêu bài học, môn học.
Chuẩn bị và triển khai bài dạy theo một quy trình là công việc cần làm
của mỗi giáo viên. Quy trình dạy học không những thể hiện các công việc cụ
thể mà còn thể hiện mối quan hệ giữa hoạt động của giáo viên và học sinh
trong quá trình triển khai bài dạy. Cũng giống như bất kỳ một công việc nào
khác, việc giảng dạy và học tập sẽ không thể đạt kết quả tốt nếu như nó không
được lên kế hoạch một cách cẩn thận. “Một giáo viên không chuẩn bị bài
trước cũng giống như một người lính ra trận mà không có vũ khí gì để anh ta
sống sót” [25, tr.10]. Lớp học chính là nơi mà các kỹ năng của một giáo viên
sẽ được đem ra kiểm tra. Vì thế chỉ có các giáo viên đã được chuẩn bị mới có
được cơ hội để “tồn tại” với các yêu cầu của một môi trường lớp học theo


20
đúng nghĩa của nó. Có thể đưa ra những lý do cơ bản sau để chứng minh cho
sự cần thiết của việc vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn

quốc tế vào môn Lịch sử ở trường THPT:
Thứ nhất, việc vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn
quốc tế sẽ mang lại cho cả người học và người dạy một ý tưởng rõ ràng
về mục tiêu bài học, mục tiêu môn học, chương trình học và cả quá trình
dạy học.
Thứ hai, quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế giúp cho
giáo viên có sự chuẩn bị kỹ càng, chu đáo về nội dung bài học mà họ sẽ dạy,
dự tính được những nguồn tài liệu mà họ sẽ sử dụng cho bài giảng của mình,
tiết kiệm được thời gian do đã chuẩn bị chu đáo từ trước và tập trung vào nhu
cầu của học sinh.
Thứ ba, việc vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn
quốc tế làm cho giáo viên ý thức được mục đích và thành quả đạt được, đặt
trọng tâm vào mục tiêu chung, không bị lạc đề sang những nội dung không
cần thiết và không hoàn thành bài giảng. Triển khai bài dạy theo quy trình
giúp giáo viên chủ động, tự tin trong giảng dạy, thậm chí có thể dự đoán các
vấn đề có thể xảy ra. Dựa trên quy trình - bản kế hoạch được chuẩn bị trước,
giáo viên tiến hành tổ chức các hoạt động dạy và học để giờ học đạt hiệu quả.
Thứ tƣ, quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế không chỉ
tạo ra một cơ sở vững chắc để giáo viên xem xét, đánh giá bài giảng của mình
mà nó còn tạo nên một điểm khởi đầu cho những kế hoạch tiếp theo mà giáo
viên phải tiến hành trong tương lai.
Tóm lại, việc vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn
quốc tế vào dạy học lịch sử ở trường THPT là việc làm quan trọng và cần
thiết, quyết định hiệu quả việc dạy học nói chung, dạy học bộ môn Lịch sử
nói riêng. Vì vậy, trước khi tiến hành bài học trên lớp, giáo viên nên vận dụng
và tuân thủ các bước của quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế


21
trong việc triển khai bài học, môn học một cách cẩn thận, sáng tạo và sử dụng

nó như một công cụ hỗ trợ đắc lực cho việc dạy học nhằm đạt mục tiêu môn
học, bài học.
1.1.5. Yêu cầu của việc vận dụng quy trình dạy học theo hƣớng tiếp cận
chuẩn quốc tế vào môn Lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông
1.1.5.1. Vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế phải
đảm bảo tính hệ thống
Theo chương trình tập huấn của Đại học Khảo thí Quốc tế Cambridge,
quy trình dạy học được triển khai bao gồm ba khâu chính là chuẩn bị kế
hoạch dạy học, thực thi kế hoạch dạy học và đánh giá cải tiến. Mỗi khâu của
quy trình dạy học lại bao gồm một hệ thống các bước nhỏ hơn. Cụ thể:
- Giai đoạn Chuẩn bị được xác định bởi các bước như: Phân tích nhu
cầu; Xác định mục tiêu môn học, bài học; Lập kế hoạch dạy học/đề cương
môn học.
- Giai đoạn Thực thi (Kế hoạch bài dạy) được xác định bởi các bước
như: Xác định mục tiêu bài dạy; Lựa chọn, sắp xếp nội dung dạy học; Lựa
chọn hình thức tổ chức dạy học, phương pháp, phương tiện, công cụ dạy học,
hình thức - phương pháp kiểm tra đánh giá; Đánh giá kết quả học tập.
- Giai đoạn Đánh giá cải tiến được xác định bởi các bước như: Lưu trữ
hồ sơ, tài liệu; Lập kế hoạch đánh giá cải tiến sau một bài, sau một học kỳ,
sau một năm học.
Có thể thấy, các khâu, các bước trong quy trình dạy học theo hướng
tiếp cận chuẩn quốc tế có mối liên hệ hữu cơ, mật thiết với nhau. Khâu chuẩn
bị là tiền đề cần thiết cho việc thực thi kế hoạch dạy học và đánh giá cải tiến
sẽ giúp kiểm nghiệm, điều chỉnh để việc dạy học trở nên hiệu quả hơn. Mỗi
khâu, mỗi bước trong quy trình dạy học có một chức năng, nhiệm vụ riêng,
đảm bảo cho quá trình dạy học diễn ra một cách hiệu quả, phát huy được tối
đa tính tích cực, chủ động và sáng tạo trong học tập của học sinh.


22

Vì vậy, khi vận dụng quy trình này vào dạy học nói chung và dạy học
lịch sử nói riêng, yêu cầu đặt ra đối với các giáo viên là phải tuân thủ các
bước và đảm bảo tính hệ thống của quy trình. Trước khi triển khai dạy học,
giáo viên cần nghiên cứu kỹ các bước trong quy trình, vận dụng nó một cách
sáng tạo vào quá trình dạy học của mình để công việc dạy học môn học, bài
học đạt hiệu quả.
1.1.5.2. Vận dụng quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế phải
phù hợp với đối tượng dạy học
Mặc dù quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế là một hệ
thống các bước khác nhau và chúng được đặt trong mối liên hệ hữu cơ, mật
thiết với nhau, song như vậy, không có nghĩa là khi vận dụng vào dạy học,
giáo viên phải tuân thủ nó một cách nguyên tắc và máy móc. Việc vận dụng
quy trình dạy học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế cần phải phù hợp với
từng nhóm đối tượng dạy học (học sinh) khác nhau.
Trước khi xây dựng kế hoạch dạy học, giáo viên cần phải dành thời
gian và sự quan tâm đúng mức tới việc điều tra đối tượng dạy học để có thể
nhận diện được đặc điểm của đối tượng dạy học. Các thông tin đầy đủ về đặc
điểm, nhu cầu, kỳ vọng và phong cách học tập của học sinh sẽ giúp giáo viên
phác họa được kế hoạch tổ chức triển khai và quản lý hiệu quả việc dạy học,
thúc đẩy các quá trình tìm kiếm cơ hội hỗ trợ cho học sinh trong suốt quá
trình dạy học. Giáo viên có thể tìm hiểu các thông tin liên quan đến học sinh
bao gồm:
- Trình độ, kiến thức, năng lực hiện tại;
- Sở thích, hứng thú, động cơ, ý chí học tập;
- Điều kiện, hoàn cảnh học tập;
- Những mong muốn về kết quả, thành tích sẽ đạt được; về sự hỗ trợ
của giáo viên; về các kiểu tổ chức hoạt động của môn học; về cách kiểm tra
đánh giá…

23
- Kỳ vọng của học sinh
….
Trên cơ sở các thông tin tìm hiểu được về đối tượng dạy học, giáo viên
tiến hành xây dựng kế hoạch dạy học phù hợp. Việc vận dụng quy trình dạy
học theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế cần được tiến hành một cách linh hoạt,
sáng tạo tùy vào từng điều kiện, hoàn cảnh cụ thể, phù hợp với từng nhóm đối
tượng học sinh khác nhau. Chỉ có như vậy, giáo viên mới có thể triển khai
công việc dạy học của mình một cách hiệu quả, theo chiều hướng phát huy
được tối đa tính tích cực, chủ động trong học tập của học sinh.
1.2. Thực trạng dạy học môn Lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông
Lịch sử thế giới nói chung, lịch sử dân tộc nói riêng là quá khứ, là sự
kết tinh các giá trị mà những thế hệ sau cần tiếp nối và phát huy. Với tư
cách là một bộ môn khoa học cơ bản, môn học Lịch sử ở trường phổ thông
có ý nghĩa quan trọng trong việc giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức và
đặc biệt là truyền thống bản sắc dân tộc. Những giá trị đó chính là hành
trang cần thiết, vô giá cho thế hệ trẻ Việt Nam trong công cuộc mở cửa và
hội nhập khu vực, quốc tế hiện nay. Bởi thế, ngay từ thời cổ đại, các nhà
khoa học đã dành cho lịch sử những vị trí đặc biệt: “Lịch sử là người thầy
của cuộc sống”, “Lịch sử là bó đuốc soi đường đi đến tương lai”. Vì vậy,
để đáp ứng mục tiêu đào tạo và để Lịch sử xứng đáng với vai trò, ý nghĩa,
sứ mệnh đó, yêu cầu đặt ra đối với mỗi quốc gia, mỗi dân tộc là ngày càng
phải nâng cao hơn nữa chất lượng dạy và học môn Lịch sử trong hệ thống
các môn học ở trường phổ thông.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, những năm qua, việc dạy và học lịch sử ở
các trường phổ thông mặc dù đã có những cố gắng và bước tiến đáng kể về
nội dung, hình thức và phương pháp giảng dạy, song vẫn chưa đáp ứng được
yêu cầu đặt ra. Kết quả thi Đại học và Cao đẳng một số năm gần đây đã thu
hút sự quan tâm, lo lắng của các nhà làm công tác nghiên cứu, giáo dục lịch

24
sử, giáo viên và toàn xã hội. “Kỳ thi vào Đại học và Cao đẳng năm 2005 có
58,5% bài thi môn sử chỉ đạt điểm 1 trở xuống. Điều tra 4 trường đại học lớn
ở các khu vực bao gồm: ĐHSP Hà Nội, ĐHSP Đà Lạt, ĐHSP Thành phố Hồ
Chí Minh, ĐHSP Đồng Tháp có tổng số thí sinh khối C là 23.588 thì số bài
được trên 5 điểm là 2.296, chiếm 9.73%”. Sang đến kỳ thi năm 2006: “Tỷ lệ
thí sinh có điểm thi dưới trung bình chiếm hơn 80%, trong đó 60% có điểm
thi dưới 1” [5, tr.31]. Có lẽ con số trên chưa phải là tất cả khi còn một số
lượng không nhỏ các bài thi bỏ giấy trắng, hoặc viết linh tinh do không biết
làm gì trong giờ thi. Dư luận xã hội đã phải đau lòng, cười ra nước mắt với
những thí sinh đã vô tình hay cố ý “bôi đen” lịch sử.
Từ thực trạng trên, dư luận xã hội đã gióng lên hồi chuông cảnh báo đối
với những người làm công tác quản lý giáo dục, những giáo viên dạy lịch sử ở
trường phổ thông và ngay cả những người làm công tác đào tạo giáo viên lịch
sử ở các trường Cao đẳng và Đại học trong cả nước. Có rất nhiều nguyên
nhân được đưa ra để lý giải cho tình trạng học sinh ngày càng “thờ ơ” với
môn học Lịch sử. PGS.TS.Trịnh Đình Tùng - ĐHSP Hà Nội trong bài viết
“Chất lượng dạy học lịch sử ở trường phổ thông: lý luận - thực trạng và giải
pháp” [24, tr.370-371], đã đưa ra 5 nguyên nhân cơ bản dẫn tới tình trạng dạy
và học lịch sử nêu trên đó là: sự quan niệm chưa đúng về vị trí môn học, sự
tác động tiêu cực của cơ chế thị trường, công tác đào đạo giáo viên lịch sử
cho các trường phổ thông còn kém chất lượng, và đặc biệt là do sự bảo thủ,
lạc hậu, không chịu đổi mới về phương pháp dạy học… đã hạn chế chất lượng
dạy và học môn Sử.
Thiết nghĩ, khi nhìn nhận, đánh giá về một vấn đề nào đó, chúng ta cần
phải có quan điểm khách quan, toàn diện, biện chứng, tránh cách nhìn phiến
diện, chỉ dừng lại ở những hạn chế và yếu kém của nó. Xã hội ghi nhận sự cố
gắng, đóng góp của giáo viên và học sinh trong dạy và học lịch sử những năm
qua song cũng cần phải nhìn thẳng vào sự thật, phát hiện ra những yếu kém,

25
sai lầm để cùng nhau khắc phục sửa chữa. Vì vậy, nhiều hội thảo, nhiều công
trình nghiên cứu, bài báo cáo, bài viết đã dành thời gian, công sức để tìm ra
những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử ở trường
phổ thông hiện nay bao gồm cả các nhóm giải pháp truyền thống, nhóm giải
pháp đột phá, nhóm giải pháp chiến lược. Trong đó, vấn đề đổi mới một cách
toàn diện về mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức thực hiện
theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, tư duy sáng tạo của người học
nhằm đáp ứng nhu cầu về đào tạo được coi là một giải pháp trọng tâm. Quá
trình dạy học phải được thực hiện chu đáo từ khâu chuẩn bị, triển khai và
kiểm tra đánh giá, trong đó khâu chuẩn bị hay xây dựng kế hoạch dạy học cho
từng môn học, từng bài học cụ thể phải được thực hiện hết sức cẩn thận,
nghiêm túc và sáng tạo.
1.2.1. Nội dung điều tra, khảo sát
Để tìm hiểu thực trạng dạy và học môn Lịch sử ở trường THPT, chúng
tôi đã tiến hành điều tra, khảo sát để có thể rút ra được những kết luận khách
quan, chính xác về thực trạng triển khai bài dạy môn Lịch sử ở trường phổ
thông nói riêng và thực trạng dạy học môn Lịch sử nói chung.
Do điều kiện về thời gian, việc tiến hành điều tra, khảo sát thực trạng
triển khai bài dạy môn Lịch sử được tiến hành chủ yếu ở các trường THPT
thuộc các tỉnh, thành phố là Hà Nội (THPT Trần Phú - Hoàn Kiếm),Vĩnh
Phúc (THPT Bình Sơn), Bắc Giang (THPT Ngô Sỹ Liên) (Phụ lục 1a, 1b).
Về phương pháp tiến hành, chúng tôi chủ yếu tập trung phỏng vấn một
số giáo viên, học sinh; điều tra bằng phiếu thăm dò ý kiến dành cho giáo viên,
học sinh tại các trường THPT ở các địa bàn nêu trên.
Đối với giáo viên: nội dung điều tra, khảo sát tập trung vào các vấn
đề cơ bản sau:
- Quan niệm của giáo viên về vai trò, sự cần thiết của việc xây dựng kế

hoạch dạy học;