Biện pháp gắn kết mạng lưới tổ chức khoa học và công nghệ theo định hướng phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương (Nghiên cứu trường hợp tỉnh Phú Thọ

ẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC
XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
VIỆN CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH
KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ





ĐỖ XUÂN HOÀN





BIỆN PHÁP GẮN KẾT MẠNG LƯỚI TỔ CHỨC
KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI Ở ĐỊA PHƯƠNG
(NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TỈNH PHÚ THỌ)


LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC





CHUYÊN NGÀNH: CHÍNH SÁCH KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
Mã số: 60.34.70

Khóa: 2007 - 2010





HÀ NỘI - 2010


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC
XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
VIỆN CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH
KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ








BIỆN PHÁP GẮN KẾT MẠNG LƯỚI TỔ CHỨC
KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI Ở ĐỊA PHƯƠNG
(NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TỈNH PHÚ THỌ)


LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC

CHUYÊN NGÀNH: CHÍNH SÁCH KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
Mã số: 60.34.70
Khóa: 2007 - 2010



Người thực hiện: Đỗ Xuân Hoàn
Hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Văn Học




HÀ NỘI – 2010



99
MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU 1
CHƢƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MẠNG LƢỚI TỔ CHỨC KHOA
HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VÀ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU VÀ TRIỂN
KHAI 10
1.1. MẠNG LƢỚI CÁC TỔ CHỨC KH&CN VÀ CÁC KHÁI NIỆM
LIÊN QUAN 10
1.1.1. Hoạt động KH&CN 10

a) Khái niệm khoa học, công nghệ và hoạt động KH&CN 10
b) Khái niệm và đặc trưng của hoạt động NC&TK 12
c) Các loại hình hoạt động NC&TK 12
1.1.2. Năng lực NC&TK 13
a) Khái niệm năng lực NC&TK 13
b) Các yếu tố của năng lực NC&TK 14
1.1.3. Tổ chức KH&CN 15
1.1.4. Mạng lƣới các tổ chức NC&TK là một hệ thống 17
1.1.5. Quan điểm chủ đạo trong phân tích mạng lƣới các tổ chức
nghiên cứu và triển khai 18
1.2. MỐI QUAN HỆ GIỮA HOẠT ĐỘNG NC&TK VỚI PHÁT
TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI 21
1.2.1. Mối quan hệ giữa khoa học và công nghệ 21
1.2.2. Mối quan hệ giữa tổ chức NC&TK với doanh nghiệp 22
a). Tam giác liên kết 22
b). Lợi ích của các thành viên trong tam giác liên kết 24
1.2.3. Mối quan hệ giữa KH&CN với phát triển KT-XH 26
a) Nguyên lý phát triển KT-XH dựa trên KH&CN. 26
b) Cơ chế tác động của KH&CN đối với sự phát triển KT-XH. 27
1.3. GẮN KẾT HOẠT ĐỘNG NC&TK THEO TIẾP CẬN HỆ THỐNG
ĐỔI MỚI QUỐC GIA 28
1.3.1. Đổi mới 28
1.3.2. Đổi mới theo mô hình tuyến tính 29
1.3.3. Đổi mới theo mô hình phi tuyến 30
1.3.4. Hệ thống đổi mới quốc gia 31

100
a) Các khái niệm 31
b) Chức năng của Chính phủ trong Hệ thống đổi mới quốc gia 33
c). Cấu trúc của Hệ thống đổi mới quốc gia 33

1.3.5. Chính sách đổi mới với hoạt động NC-TK 34
KẾT LUẬN CHƢƠNG I 36
CHƢƠNG II THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG NC&TK CÁC TỔ CHỨC
KH&CN TRÊN ĐỊA BÀN VỚI SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI
CỦA TỈNH 38
2.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN KT-XH TỈNH PHÚ
THỌ GIAI ĐOẠN 2006 -2010 38
2.1.1. Vị trí địa lý và tiềm năng thiên nhiên 38
2.1.2. Phát triển kinh tế - xã hội 39
2.1.3. Nhận định chung 41
2.2. HIỆN TRẠNG KH&CN TỈNH PHÚ THỌ GIAI ĐOẠN 2006 -2010
41
2.2.1. Hệ thống các cơ quan quản lý nhà nƣớc về KH&CN 41
2.2.2. Mạng lƣới các tổ chức KH&CN trên địa bàn tỉnh 42
2.2.3. Về nhân lực KH&CN 44
a). Về số lượng và trình độ: 44
b). Về phân bố lực lượng cán bộ KH&CN: 45
c). Về độ tuổi của cán bộ KH&CN 47
d). Nhận định chung về đội ngũ cán bộ KH&CN 47
2.2.4. Đầu tƣ cho KH&CN 48
a). Tình hình đầu tư cơ sở vật chất cho tổ chức KH&CN: 48
b). Nguồn thu của các tổ chức KH&CN 50
c). Tổng ngân sách sự nghiệp KH&CN và cơ cấu chi 51
2.2.5. Tác động của hoạt động NC&TK các tổ chức KH&CN đối với
sự phát triển KH&CN và kinh tế - xã hội của tỉnh 53
b). Trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp 55
c). Trong nghiên cứu, điều tra tài nguyên và bảo vệ môi trường 57
d). Trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn 59
e.) Trong lĩnh vực khoa học quản lý 62
f).Trong lĩnh vực bảo vệ và nâng cao sức khoẻ cộng đồng 62

g). Trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ thông tin 63

101
2.2.6. Sơ lƣợc hiện trạng công nghệ của các doanh nghiệp Phú thọ . 64
a). Về trình độ công nghệ 64
b). Về nhu cầu đổi mới công nghệ của doanh nghiệp 65
2.2.7. Đánh giá chung hoạt động NC&TK các tổ chức KH&CN 66
a). Những ưu điểm 66
b). Những hạn chế và thách thức chủ yếu 67
c). Nguyên nhân của những hạn chế trên 69
KẾT LUẬN CHƢƠNG II 70
CHƢƠNG III BIỆN PHÁP GẮN KẾT HOẠT ĐỘNG CỦA MẠNG
LƢỚI CÁC TỔ CHỨC KH&CN VỚI PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ
HỘI TỈNH PHÚ THỌ 72
3.1. QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU, ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN KINH
TẾ - XÃ HỘI TỈNH PHÚ THỌ ĐẾN NĂM 2020 72
3.1.1. Quan điểm phát triển KT-XH 72
3.1.2. Mục tiêu 73
3.2. NHŨNG VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN KT-XH ĐẶT RA CHO KH&CN
TỈNH PHÚ THỌ 75
3.2.1. Tốc độ tăng trưởng kinh tế cao đòi hỏi sự đóng góp mạnh mẽ của
công nghệ 75
3.2.2. Nghiên cứu khoa học phải làm rõ những vấn đề liên quan tới sự
phát triển phù hợp với điều kiện đặc thù của Phú Thọ 75
3.2.3. KH&CN phục vụ cho việc phát triển ngành nghề mới 76
3.2.4. KH&CN phục vụ cho các định hướng ưu tiên 77
3.2.5. KH&CN hướng vào phục vụ các sản phẩm mũi nhọn của Tỉnh77
3.2.6. KH&CN phục vụ các vùng kinh tế trọng điểm 78
3.2.7. KH&CN góp phần giải quyết việc làm cho người lao động 78
3.3. CÁC BIỆN PHÁP GẮN KẾT HOẠT ĐỘNG NC&TK CỦA

MẠNG LƢỚI CÁC TỔ CHỨC KH&CN VỚI PHÁT TRIỂN KINH
TÊ - XÃ HỘI TỈNH PHÚ THỌ 79
3.3.1. Hiện trạng các biện pháp gắn kết hoạt động NC&TK của các
tổ chức KH&CN với doanh nghiệp 79
a). Các biện pháp ngoại biên 79
b) Các biện pháp kích cầu 80
c). Các biện pháp kích cung 81

102
c) Về phát triển các tổ chức trung gian, môi giới 85
3.3.2 Đổi mới chính sách gắn kết hoạt động NC&TK với doanh nghiệp85
a) Khuyến khích doanh nghiệp thúc đẩy hoạt động KH&CN 85
b) Khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư NCƯD,
CGCN, DVTV trên địa bàn 86
c) Thúc đẩy phát triển thị trường công nghệ 86
d) Tăng cường trợ giúp về thông tin KH&CN 87
e) Xây dựng cơ sở hạ tầng cho phát triển KH&CN 87
f) Phát triển nguồn nhân lực KH&CN 87
g) Hỗ trợ thông qua các chương trình mục tiêu 88
h) Phân cấp để Tỉnh chủ động trong việc ban hành chính sách phù
hợp với điều kiện của tỉnh 89
KẾT LUẬN CHƢƠNG III 89
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 91
1. KẾT LUẬN 91
2. KHUYẾN NGHỊ 93
2.1. Đối với các tổ chức NC&TK : 93
2.2. Đối với các doanh nghiệp 94
2.3. Đối với các cơ quan quản lý Nhà nƣớc có liên quan ở địa phƣơng
94
2.4. Về hƣớng nghiên cứu tiếp theo 95

TÀI LIỆU THAM KHẢO 96



103
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

KH&CN: Khoa học và công nghệ
KT-XH: Kinh tế - Xã hội
NC&TK: Nghiên cứu và triển khai.
R&D: Nghiên cứu và triển khai
NCCB: Nghiên cứu cơ bản
NCƯD: Nghiên cứu ứng dụng
ĐMCN: Đổi mới công nghệ
ĐH-CĐ: Đại học - Cao đẳng
CNH, HĐH: Công nghiệp hoá, Hiện đại hoá
CNKT: Công nhân kỹ thuật
DN: Doanh nghiệp
NIS: Hệ thống đổi mới quốc gia
CN-TTCN: Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp
CGCN: Chuyển giao công nghệ
DVTV: Dịch vụ tư vấn
SX-KD: Sản xuất - Kinh doanh
UNESCO: United Nations Educational, Scientific and Cultural
Organisation (Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn
hoá, của Liên hiệp quốc).
OECD: Organisation for Economic Co-operation and
Development (Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế)
ESCAP: Uỷ ban KT&XH khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
HĐND: Hội đồng nhân dân

UBND: Ủy ban nhân dân
NA: Không khai báo (not avirable)
TW: Trung ương

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. LÝ DO NGHIÊN CỨU
1.1. Vai trò quan trọng của mạng lƣới các tổ chức KH&CN trên địa
bàn tỉnh


 

              
 

            

n

 


 

             
KH&CN, song 



1




1
Tr h vi nghin cu ch v t c l vi v ng b trong m l qu gia  t Ph
H, Ph th, v c truy th tr ch c c n. Tuy nhin, ch l, nng su ch Ph th v
ch  th 3 trong c n, c tranh th trn th tr trong n v qu t.

2
1.2. Các chính sách hiện hành chƣa thích ứng với tính đa dạng của
các tổ chức KH&CN trên địa bàn tỉnh
, 






70 



&CN, : 



&CN 







b, 



NC&TK, &CN, 
NC&



.
  
            
 


c 
 





1.3. Cần thiết một số giải pháp để nâng cao tính hƣớng đích của các
tổ chức KH&CN trên địa bàn tỉnh








    



3






  Biện pháp gắn kết mạng lưới tổ chức KH&CN
theo định hướng phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương - Trường hợp tỉnh
Phú Thọ
2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU
 

- 
 



- 



 


- 
g:

 
 


.

4
-          
NC&TK 
 


- 


.
-  
 
 
.
 


- 
 - -
-
 
-
.
- 

-
 

 - 
- 
              
              

5








                
 

              


- 
.
-       
.
- 
.
 





- 


 


6

KT-XH

KT-.
3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
3.1. Mục tiêu chung:

-  
3.2. Mục tiêu cụ thể:
- 
 

- 

- 
- 

4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- 

- 
- 
-            
2005 
5. MẪU KHẢO SÁT



6. VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU


7
- 
- 

- 
-

-  
- 
7. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU


- 


- 
    
 
- 
              

- 
-     
   



-.
8. LUẬN CỨ NGHIÊN CỨU
8.1. Luận cứ lý thuyết
- 
             

8


- 
              

- 

8.2. Luận cứ thực tiễn

- 
- 





+ 
                

       
           -    

-    


-  

-           


9
9. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
9.1. Phƣơng pháp tiếp cận
9.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin
- 
- 
- 
9.3. Phƣơng pháp xử lý thông tin
10. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN



Chƣơng I: Cơ sở lý luận về mạng lƣới tổ chức khoa học và công
nghệ và hoạt động nghiên cứu & triển khai
Chƣơng II: Thực trạng hoạt động NC&TK của các tổ chức
KH&CN trên địa bàn với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh
Chƣơng III: Biện pháp gắn kết hoạt động của mạng lƣới các tổ
chức KH&CN với phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Phú Thọ















10
CHƢƠNG I
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MẠNG LƢỚI TỔ CHỨC KHOA HỌC
VÀ CÔNG NGHỆ VÀ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU VÀ TRIỂN KHAI

1.1. MẠNG LƢỚI CÁC TỔ CHỨC KH&CN VÀ CÁC KHÁI NIỆM
LIÊN QUAN

1.1.1. Hoạt động KH&CN
a) Khái niệm khoa học, công nghệ và hoạt động KH&CN
Khoa học  "hệ thống tri thức về mọi loại quy luật của vật
chất và sự vận động của vật chất, những quy luật của tự nhiên, xã hội, tư duy"
(theo UNESC






Công nghệ hệ thống kiến thức về quy trình và kỹ thuật dùng để chế
biến vật liệu và thông tin. Nó bao gồm kiến thức, kỹ năng, thiết bị, phương
pháp và các hệ thống dùng trong việc tạo ra hàng hoá và cung cấp dịch vụ"
(theo ESCAP) [1], [2].



 
              




vật thể phần kỹ thuật (technoware);

11
con người       phần thông tin
phần tổ chức (Orgaware) [3]
Nawaz sharif 


        
 
 




Hoạt động KH&CN  "các hoạt động có
hệ thống liên quan chặt chẽ với việc sản xuất, nâng cao, truyền bá và ứng
dụng các tri thức khoa học và kỹ thuật trong mọi lĩnh vực của khoa học và
công nghệ, là các khoa học tự nhiên và công nghệ, các khoa học y dược và
nông nghiệp, cũng như các khoa học xã hội và nhân văn" [4 

n khai ( R&D);
;  
( 
)
Theo  "Hoạt động KH&CN bao gồm nghiên cứu khoa
học, nghiên cứu và phát triển công nghệ, dịch vụ khoa học và công nghệ, hoạt
động phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, hợp lý hoá sản xuất và các hoạt
động khác nhằm phát triển khoa học và công nghệ" .

 
“các hoạt động khác”. 



12
5]. 

 t
b) Khái niệm và đặc trưng của hoạt động NC&TK
          
"các hoạt động sáng tạo được thực hiện một cách có hệ thống để
tăng cường vốn tri thức, bao gồm tri thức về con người, văn hoá, xã hội, và sử
dụng vốn tri thức này để tìm ra các ứng dụng mới" [7, 8].
     
;  (novelty or innovation);



c) Các loại hình hoạt động NC&TK

[6].
Nghiên cứu cơ bản: l nh,
c, ng t 
  cc pht
   nh th       gi    
h
tu (cha   NCCB  


Nghiên cứu ứng dụng: l         
NCCB n l p
v ng v   
   
s


13

Triển khai  Triển khai thực nghiệm): l c quy
 cc nguyn l thu a ra cc
hnh  quy tr
 
  c, nh i chnh,
i tr   :
+ Tạo vật mẫu (Prototype): a quan
tm  quy m  s 
c phng th  c
+ Tạo quy trình sản xuất (hoặc QTCN)
nh trong cc x
 knh (
+ Sản xuất thử (sản xuất loạt số 0): giai 
 

triển khai
"phát triển công nghệ
 


6].
1.1.2. Năng lực NC&TK
a) Khái niệm năng lực NC&TK
N 

ng l

6].

 

14


N 
 

b) Các yếu tố của năng lực NC&TK

               
5] [10].
- Về nhân lực           

  

l to        o c    
ng NC&TK nh cn
, cnh chnh, nhn vin vn phng trong 8].



- Về thông tin KH&CN





     

- 

15

               
ph



- Về tài chính


  

      





- Về cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ NC&TK   NC&TK







1.1.3. Tổ chức KH&CN



 gọi chung là tổ chức nghiên cứu và
phát triển gọi chung là trường

16
đại họcNC&TK 

    

c         

            

          

 
.





-
-
 
 






NC&TK -


 

17



 NC&TK 


NC&TK.
Theo cách nhìn của luận văn thì tổ chức NC&TK là chủ thể có tư cách
pháp nhân đầy đủ, chuyên sản xuất các sản phẩm khoa học và công nghệ mới,
chuyển giao và áp dụng các sản phẩm đó vào sản xuất, đời sống; giáo dục và
đào tạo; thực hiện các dịch vụ KH&CN và các dịch vụ khác mà pháp luật
không cấm.
 

, c DN. 

: 
        
 - 
 
1.1.4. Mạng lƣới các tổ chức NC&TK là một hệ thống
"mạng lưới" NC&TK 



Trong  
 
- 



18
NC&TK 
 t 

- 

NC&TK - 
, 
 -  -  - 

  

  
 

NC&TK 
 NC&TK 



. 
- 

Tuy n

 

1.1.5. Quan điểm chủ đạo trong phân tích mạng lƣới các tổ chức
nghiên cứu và triển khai
NC&TK 
   