Đặc điểm thành ngữ Hán - Nhật trong tiếng Nhật (có liên hệ với tiếng Việt

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN







NGUYỄN TÔ CHUNG






ĐẶC ĐIỂM THÀNH NGỮ HÁN - NHẬT
TRONG TIẾNG NHẬT
(có liên hệ với tiếng Việt)







LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HỌC

Hà Nội - 2010

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN





NGUYỄN TÔ CHUNG




ĐẶC ĐIỂM THÀNH NGỮ HÁN - NHẬT
TRONG TIẾNG NHẬT
(có liên hệ với tiếng Việt)



Chuyên ngành: Lý luận ngôn ngữ

Mã số: 62.22.01.01



LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HỌC




NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS.TS NGUYỄN THỊ VIỆT THANH
2. PGS.TS NGUYỄN XUÂN HÒA






Hà Nội - 2010

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
0.1. Tính cấp thiết của đề tài 1
0.2. Lịch sử nghiên cứu 2
0.3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 5
0.4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 5
0.5. Phƣơng pháp nghiên cứu và nguồn tƣ liệu 6
0.6. Cái mới của luận án 8
0.7. Ý nghĩa của luận án 8

0.8. Bố cục và nội dung của luận án 9
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1. Tiếp xúc ngôn ngữ 10
1.2. Trật tự từ trong tiếng Nhật 17
1.3. Quan niệm về thành ngữ 19
1.3.1. Quan niệm chung về thành ngữ 19
1.3.2. Quan niệm của giới Nhật ngữ học về thành ngữ 21
1.3.3. Quan niệm của giới Việt ngữ học về thành ngữ 39
1.3.4. Nhận xét 48
1.4. Khái quát về thành ngữ Hán Nhật trong tiếng Nhật 49
1.4.1. Cơ sở hình thành thành ngữ Hán Nhật trong tiếng Nhật 49
1.4.2. Bức tranh chung thành ngữ Hán Nhật trong tiếng Nhật 52
1.4.3. Quan niệm về thành ngữ Hán Nhật trong tiếng Nhật được áp
dụng trong luận án 61
Tiểu kết chƣơng 1 63
CHƢƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC THÀNH NGỮ HÁN NHẬT
2.1. Các dạng cấu trúc cơ bản của thành ngữ Hán Nhật 65
2.1.1. Dẫn nhập 65
2.1.2. Thành ngữ Hán Nhật xét về nội bộ cấu trúc 65

2.2. Các dạng Nhật hóa về cấu trúc của thành ngữ Hán Nhật 72
2.2.1. Thành ngữ giữ nguyên cấu trúc 72
2.2.2. Thành ngữ thay đổi cấu trúc 76
2.2.3. Thành ngữ thay đổi theo cấu trúc tiếng Nhật 78
2.2.4. Thành ngữ do người Nhật tạo mới 82
Tiểu kết chƣơng 2 85
CHƢƠNG 3: ĐẶC ĐIỂM NGỮ NGHĨA THÀNH NGỮ HÁN NHẬT
3.1. Đặc điểm ngữ nghĩa của thành ngữ tiếng Nhật 89
3.2. Đặc điểm ngữ nghĩa của thành ngữ Hán Nhật và sự phân loại theo
nhóm chủ đề…………………… 90

3.2.1. Đặc điểm ngữ nghĩa của thành ngữ Hán Nhật 90
3.2.2. Phân loại thành ngữ Hán Nhật theo nhóm chủ đề 94
3.3. Các kiểu ngữ nghĩa của thành ngữ Hán Nhật 106
3.3.1. Thành ngữ giữ nguyên nghĩa gốc Hán 106
3.3.2. Thành ngữ thay đổi nghĩa 113
3.3.3. Thành ngữ phát triển nghĩa 114
3.4. Đặc điểm ngữ nghĩa thành ngữ Hán Nhật do ngƣời Nhật tạo mới 116
3.4.1. Đặc điểm ngữ nghĩa của thành ngữ do người Nhật tạo mới
bằng yếu tố Hán 116
3.4.2. Đặc điểm ngữ nghĩa của thành ngữ do người Nhật tạo mới
bằng yếu tố Hán và yếu tố Nhật 122
Tiểu kết chƣơng 3 124
CHƢƠNG 4: NGHIÊN CỨU THÀNH NGỮ HÁN NHẬT - HÁN VIỆT NHÌN
TỪ GÓC ĐỘ ĐỐI CHIẾU NGÔN NGỮ
4.1. Dẫn nhập 127
4.2. Đối chiếu về mặt cấu trúc, ngữ nghĩa của thành ngữ
Hán Nhật - Hán Việt 133
4.2.1. Thành ngữ Hán Nhật - Hán Việt có cấu trúc giống nhau,

nghĩa giống nhau 133
4.2.2. Thành ngữ Hán Nhật - Hán Việt có cấu trúc giống nhau,
nghĩa khác nhau 140
4.2.3. Thành ngữ Hán Nhật – Hán Việt có cấu trúc giống nhau,
bảo lưu nghĩa gốc, phát triển nghĩa 142
4.2.4. Thành ngữ Hán Nhật - Hán Việt có cấu trúc giống nhau,
nghĩa giống nhau, yếu tố khác nhau 145
4.2.5. Thành ngữ Hán Nhật - Hán Việt có cấu trúc giống nhau,
nghĩa khác nhau, yếu tố khác nhau 148
4.2.6.Thành ngữ Hán Nhật - Hán Việt có cấu trúc giống nhau,
nghĩa gốc giống nhau, phát triển nghĩa, yếu tố khác nhau 149

4.2.7. Thành ngữ Hán Nhật - Hán Việt có cấu trúc khác nhau,
nghĩa giống nhau 152
4.2.8. Thành ngữ Hán Nhật - Hán Việt có cấu trúc khác nhau,
nghĩa giống nhau, yếu tố khác nhau 153
4.2.9. Thành ngữ Hán Nhật - Hán Việt có cấu trúc khác nhau,
nghĩa khác nhau 158
Tiểu kết chƣơng 4 162
KẾT LUẬN 164
NHỮNG CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ………………… …………………….169
TÀI LIỆU THAM KHẢO 170
PHỤ LỤC (2.220. đơn vị thành ngữ)