Phân tích đột biến Gen tARN và ND3 của AND ty thể ở bệnh nhân ung thư đại trực tràng

I HC QUC GIA HÀ NI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
  





NGUYỄN THỊ NGỌC TÚ




PHÂN TÍCH ĐỘT BIẾN GEN tARN VÀ ND3 CỦA ADN
TY THỂ Ở BỆNH NHÂN UNG THƢ ĐẠI TRỰC TRÀNG






LUC

Hà Ni  2012


I HC QUC GIA HÀ NI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN




Nguyễn Thị Ngọc Tú


PHÂN TÍCH ĐỘT BIẾN GEN tARN VÀ ND3 CỦA ADN
TY THỂ Ở BỆNH NHÂN UNG THƢ ĐẠI TRỰC TRÀNG

Chuyên ngành: Sinh hc thc nghim
Mã s: 60 42 30


LUC

NG DN KHOA HC:
PGS.TS. Trnh Hng Thái



Hà Ni  2012

MỤC LỤC

BNG KÝ HIU VÀ CÁC CH VIT TT a
DANH MC CÁC BNG c
DANH MC CÁC HÌNH d
M U 1
Chng 1- TNG QUAN 3
1.1. TY TH 3
1.1.1. H genome ty th 3
t bin ADN ty th và bnh ty th 5
t bin ADN ty th và bnh ung th 7
1.2. UNG TH I TRC TRÀNG 10
1.2.1. Khái quát v ung th i trc tràng 10
1.2.2. Nguyên nhân gây ung th i trc tràng 11
1.2.3. Phân loi các dng ung th i trc tràng theo mô hc 12
1.2.4. Các phng pháp ch i trc tràng [20] 15
T BIN ADN TY TH VÀ BNH UNG TH I TRC TRÀNG 16
t bin gen tARN ca ADN ty th 17
a ADN ty th 19
1.3.3. Các phng pháp phát hit bin gen ty th giúp chnh 22
1.3.4. Tình hình nghiên cu  trong nc 24
CHNG 2: NGUYÊN LIU VÀ PHNG PHÁP 26
2.1. NGUYÊN LIU 26
i tng nghiên cu 26
2.1.2. Hóa cht 26
2.1.3. Thit b 27
2.2. PHNG PHÁP NGHIÊN CU 28
2.2.1. Tách chit ADN tng s t mô 28

2.2.2. Kh



10398 3243 

 . 29
2.2.3. Phân tích RFLP 31
n di kim tra sn phm PCR và sn phm ct bng enzym gii hn 32
2.2.5. Tinh sch ADN 35
Chng 3 - KT QU VÀ THO LUN 37
3.1. KT QU T BIM A3243G CA GEN tARN TY
TH BNG K THUT PCR-RFLP 37
3.1.1. Tách chit ADN tng s t mu mô ung th i trc tràng 37
3.1.2. Kt qu n gen 3243 ca ADN ty th 38
3.1.3. Kt qu n gen cha v trí 3243 ADN ty th 38
3.2. KT QU A GEN ND3 ADN TY
TH BNG K THUT PCR-RFLP 40
3.2.1. Kt qu n gen 10398 ca ADN ty th 40
3.2.2. Kt qu  41
3.2.3. Kt qu gii trình t t bin A10398G 42
3.2.4. 



10398G v









 i trc tràng 46




 59
KIN NGH 60
TÀI LIU THAM KHO 61
PH LC i
Ph lc 1. Danh sách bm lâm sàng i
Ph lc 2. Kt qu gii trình t n 10398 vi


Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

a

BẢNG KÝ HIỆU VÀ CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt
Viết đầy đủ
bp
Base pair (cp baz)

CPEO
Chronic progressive external ophthalmoplegia (Bnh lit m
ngoài tin trin mãn)
cs
Cng s
DHPLC
Denaturing high performance liquid chromatography
(Sc ký lng bin tính hi
EDTA
Ethylene Diamine Tetraacetic Acid
KSS
KearnSayre syndrome (Hi chng Kearn-Sayre)
LHON
Leber hereditary optic neuropathy (Bnh lit thn kinh th giác di
truyn Leber)
LS
Leigh syndrome (Hi chng Leigh)
MELAS
Mitochondrial encephalopathy, lactic acidosis and stroke -like
episodes (Bnh viêm não ty nhim acid lactic vi các biu hin
 t qu)
MERRF
Myoclonus epilepsy and ragged red fibers (Chng kinh co git
 nham nh)
mtDNA
Mitochondrial DNA (ADN ty th)
NARP
Neuropathy, ataxia, and retinitis pigmentosa (Bnh thn kinh, mt
u hòa và thoái hóa võng mc)
ND3

NADH dehydrogenase 3
PCR
Polymerase chain Reaction (Phn ng chui trùng hp)
Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

b

RFLP
Restriction Fragment Length Polymorphism
 n ct gii hn)
ROS
Reactive oxygen species (Các loi oxy phn ng)
SDS
Sodium dodecyl sulfate
SNP

TBE
Tris borate EDTA
TNM
TumorNodeMetastasis

Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

c


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bng 1. H thng phân loi vi trc tràng [29] 13
Bn bnh trong TNM và t l sng sót  n bnh khác
nhau [29] 15
Bng 3. Thng kê mu s dng 26
Bng 4. 

 d

 26
Bng 5. t b 

 d

 27
Bng 6. Các cp mc s dng trong phn ng PCR 29
Bng 7. Thành phn phn ng PCR vi th tích phn ng 12,5 l 30
Bng 8. Hae

DdeI 32
Bng 9. Di n gel agarose dùng trong phân tách acid nucleic [6] 33
Bng 10. Kh i vi acid nucleic [6] 34
Bng 11.1 bc 7cm 35
Bng 12. Phân b  A10398G  ADN ty th ca bi trc
tràng theo im bnh hc lâm sàng 46

Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

d

DANH MỤC CÁC HÌNH

 cu to ADN ty th i [ 75]. 4
Hình 2. Các bnn ri lon ADN ty th [64] 6
Hình 3. Genome ty th vt bin trong các b 8
Hình 4. Hình i trc tràng [76]. 11
n phát trin ci trc tràng [77]. 15
Hình 6. Mt s t bim trên tARN ty th i [59]. 17
Hình 7. ng s tách chit t mô 37
Hình 8. n di sn phn gen 3243 38
Hình 9. 3243 

 HaeIII 39
Hình 10. n di sn phn gen 10398 41
Hình 11. 10398 

 42
Hình 12. Kt qu gii trình t mt bin A10398G 43
Hình 13. Kt qu so sánh trình t mt bin vi trình t ADN
chun ca ty th 44
Hình 14. Kt qu gii trình t mt bin A10398G 44
Hình 15. Kt qu so sánh trình t mt bin vi trình t ADN chun ca ty
th 45
Hình 16. Bi phân b  theo v trí mô. 48
Hình 17. Bi phân b i tính. 49
Hình 18. Bi phân b i. 50
Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

e

Hình 19. Bi phân b  trí khi u. 51
Hình 20. Bi phân b c u. 52
Hình 21. Bi phân b  hch. 53
Hình 22. Bi phân b n TNM. 54
Hình 23. Bi phân b  bit hóa. 55
Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

1

MỞ ĐẦU

Ty th là bào quan ph bin  các t bào nhân chun. Ty th c coi
là ng ca t bào,  n ra quá trình chuyn hóa các hp cht
hng mà t bào có th s dc là ATP. Ngoài ra, ty th
còn ng trong nhiu quá trình chuyn hóa apoptosis
(quá trình t cht ca t bào), u khin tín hiu khii
cht ca t bào, tng hp nhân Heme, tng hp Steroid [32]. i ta
c trên 150 bnh di truyn theo mu h khác nhau do ADN ty th
quynh. Các bnh do ri lon ADN ty th c biu hin rng,
chúng có th n ri lon quá trình mã hóa protein hon ch là
nht bii các nucleotide [57].
 lng ri lon ty th n các bnh ty th
c xem là mt trong nhng mc tiêu nghiên cn ca di truyn hc và y
hc. c bing nghiên cu s dng ADN ty th t ch th sinh hc 
phát trin nhanh chóng trong nhi       n các bnh
chuyn hóa him gp, lão hóa, c tính di truyn qun th s dng các
du chun di truyn ca m c này phi k  

c s quan tâm ca nhiu nhà khoa hc.
i trc tràng là mt trong các lo bin nht trên th
ging hàng th  qun  nam gi n gii.
Trên th gii có khong 3,5 triu bnh nhân mc b
khong hp mc phát hin [79].  Vii trc
m mt t l ng th hai v t l mc bnh cng
tiêu hóa, ch  dày.  c hiu qu u tr tt thì bnh
nhân cc chm càng tt. Vi s phát trin ca khoa hc, ngày
Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

2

nay nghiên cu  m phân tu v t bin ADN ty th,
n vào công tác chu tr bnh có hiu qu.
Trong khuôn kh lu tài nghiên cu:
“Phân tích đột biến gen tARN và ND3 của ADN ty thể ở bệnh nhân ung thƣ
đại trực tràng”
vi m
 Phát hin t bin gen tARN và ND 3  ADN ty th  bnh nhân
i trc tràng bng k thut PCR-RFLP.
 i liên 

t bin gen tARN và ND3  ADN ty
th vm lâm sàng ca 

i trc tràng  i
Vit Nam.
  c thc hin ti phòng Proteomics và Sinh hc cu trúc thuc
Phòng thí nghim Trm Công ngh Enzym và i hc Khoa

hc T i hc Quc gia Hà Ni.



Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

3

Chƣơng 1- TỔNG QUAN

1.1. TY THỂ
Ty th là bào quan có ch     ng trong cht dinh
ng trong ATP. Ty th có trong tt c t bào nhân chun. Ty
th c Atman phát hit tên là
mitochondria (theo ting Hy lp- mito là si và chondria là hng có
dng si, hoc dng hi kính hing [3].
Ty th c coi là ng ca t n hóa các
cht hng t bào có th s dc là ATP. Ngoài ra, ty th
ng trong nhiu quá trình chuyn hóa 
t cht ca t bào), u khin tín hiu khii cht ca
t bào, tng hp nhân Heme, tng hp Steroid [32].
1.1.1. Hệ genome ty thể
Ty th có ch     t h di truyn t lp khác vi h di
truyn ca nhân t bào. ADN ty th là phân t si kép, dc
16569bp, gm hai chui khác nhau v thành phn nucleotide: chui nng có cha
nhiu guanine, chui nh cha nhiu cytosine. Chui nng mã hóa cho 28 gen,
chui nh mã cho 9 gen trong tng s 37 gen ca h gen ty th. Trong 37 gen này có
13 gen ghi mã cho 13 chui polypeptide cn thit cho h thng phosphoryl hóa oxy
hóa. S gen còn li ghi mã cho 22 tARN, 2 rARN có vai trò trong s dch mã ca ty

th [10] (1). Các chui polypeptide còn li cn thit cho cu trúc và ch
ca ty th c ghi mã bc tng hp trong ribosome ca
t bào cht.
Các nghiên cu trên ADN ty th cho thy h gen ty th có nh
riêng, phân bit vi h gen nhân. H gen ty th c tính di truyn theo dòng m,
có t n vài nghìn bn copy trong mt t bào. Các t bào khác nhau có s
ng bn copy khác nhau, tùy thuc vào nhu cng trong mô [60]. H
Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

4

gen ty th không có vùng intron và các gen không có, hoc có rt ít các bazo không
mã hóa  gia chúng. Trong nhing hp không xut hin các codon kt thúc
mà ch có s polyadenin hóa sau phiên mã. D- Loop là vùng duy nht trong h gen
ty th không tham gia mã hóa. Vùng D-c 1,1 kb cha các yu t
quan trng cho quá trình phiên mã và da promoter phiên mã ca
chui nng và chui nh, có vùng gn vi các yu t phiên mã ADN ty th
vùng D-Loop x  t bin s  ng ti tính toàn vn ca các chui
c mã hóa trong ty th [41].


Hình 1. Sơ đồ cấu tạo ADN ty thể ngƣời [ 75].
m ca h gen ty th hông có intron, không có histon bo v,
li phân b gn chuc t c to ra
  t bin ca ADN
ty th  nhân (khong 10 ln) [51]. Bi ADN ty th có nhiu bn sao nên
phân t b t bin có th cùng tn ti vi dng di (wild type) không b t bin,
to nên hi   ng nht (heteroplasmy). ADN ty th có th  dng
ng nht (homoplasmy) khi tt c các bn sao ca genome ty th   au.

Trong nhing ht bin dng heteroplasmy không gây ra nhng biu hin
lâm sàng hay c nhng biu hin hóa sinh cho tt tt bin
Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

5

[51]. Vì vc m ng nht ct bin ADN ty th có ý
ong chnh ty th.
1.1.2. Đột biến ADN ty thể và bệnh ty thể
Nhm ca h gen ty th c phát hin t u nh
và tt biu tiên có liên quan ti các bc tìm thy
[68]. Bnh ty th là thut ng  ch mt nhóm các bnh gây ra do các
i trong quá trình tc sinh ra thu ti
thiu ca mô thì bnh ty th s xut hin do s ng ca các protein tham gia
vào chui phosphoryl hóa oxy hóa. S ng các phân t ADN  
quan là khác nhau do có nhu cng khác nhau. Bi vy, các mô b nh
ng nhiu nht ct bin ADN ty th là h thng th 
n, gan, ty. Các bc mô t khá rõ da trên các biu hin lâm
sàng, hình thái và hóa sinh, tuy vy bnh khó nhn ra bi biu hin lâm sàng ca
bnh rt bii và khu bnh din ra rt âm thc bia
tr còn nh [57]. Tuy nhiên, hin nay, do tin b c c
phân t, vinh bnh ty th u kh quan. Các nghiên cu dch t hc
trong nhy bnh ty th là mt trong nhng bnh liên quan
t bin gen ph bin  i, ng ti ít nhi trong
qu[22] (hình 2).

Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

6


Hình 2. Các bệnh liên quan đến rối loạn ADN ty thể [64]
t bin ADN ty th gây ra các bnh  i
c phát hin. Các bnh này có th xut hin  bt k n nào trong cuc
i, t a bé mng thành  mi la tui. Ngoài ra, nhit
bic di truyn theo dòng m, bi vy mà nhng chi có
th c dùng cho nhiu th h  [57]. Các nghiên cu cho tht
bin ADN ty th có liên qn tình trn kinh và tim mt
bin ty th gây bnh bao gt bit bin mn có liên quan ti
các bnh  i, hu ht trong s n h th
ngot s bnh có liên quan vt bin ADN ty th [57]:
Bệnh liệt thần kinh thị giác di truyền Leber (LHON): có tt bim
gây bnh, tuy vy ch t bin gây bnh chính chim ti 90% là G3460A,
G11778A và T14484C. C t biu  gen thuc phc h I ca chui hô
hp. Bnh tin trin cp, bán cp, mt th lc trung tâm dn ch giác
chung gim kèm chng lon màu sc.
Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

7

Bệnh thần kinh, sắc tố võng mạc, mất điều hòa (NARP): bnh gây ra bt
bin T8993G trên gen ATPasa 6 thuc phc h V. Ngi bnh có biu hin chm
phát trin, sc t võng mc, mt trí nh, mu hòa, yn kinh.
Hội chứng Leigh: Bt bin T8993G trên gen ATPasa 6,
ging vi bnh NARP, tuy nhiên bt bin th hin hi
chng i bnh có biu hin ri lon thoái hóa thn kinh tin trin, biu
hin su tiên ca tr, có t mt hoc nhiu khu vc ca

h th
Bệnh viêm não tủy nhiễm acid lactic với các biểu hiện tương tự đột quỵ
(MELAS): bnh gây ra bt bin A3243G thuc gen tRNA (leu). Bnh có các
triu chng ri lon tht ni, mù và nôn ma.
Chứng động kinh co giật cơ và có sợi đỏ nham nhở (MERRF): Bnh gây ra
bt bin A8344G, T8356C thuc gen i bnh có biu hin tai
bin, co gii, nhiu loc thc

1.1.3. Đột biến ADN ty thể và bệnh ung thƣ
Mi liên quan gia s mt cha ty th vi bc
Otto Warburg lu tiên phát hin ra t nh thit rng
s  cng phân hiu khí trong nhiu loi mô u là do s 
hi chui hô hp trong nhng t bào này [70]. Theo Warburg, mt s bii ca ty
th t bin ca ADN ty th, nhng bi i
trong s biu hin và hong ca các ti ca chui hô hp.
Hong ca chui hô hp ca ty th có liên quan vi s to thành các loi
oxy phn ng (Reactive oxygen species _ ROS). Tru kin các electron b
tha quá mc (ví d  c do s c ch phc h
enzym chui hô hc to ra rt nhiu. S a ROS, hoc stress
oxy hóa có th t bin ADN ty th i các thành phn lipid và
protein ni bào. H gen ty th c bit d dàng chu tác dng ca ROS do phân b
Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

8

gn chui hô hp, kh a cha sai hng b gii hn [51]t bin ADN ty th
có th gây ra s biu hing ca các ti thuc chui vn chuyn
n t c mã hóa bi ADN ty th, dn làm gi hong ca chui vn
chuyn t, gim kh i vn chuyn

t b suy gim v ch n quá trình to thành ATP và ROS,
làm bin ði s biu hin ca mt s u hòa
protein và quá trình tng hp nucleotide ca t y bii ca h gen ty
th n b[27]. Mt s t bin ADN ty th c xác
nh trong nhiu loi un       i trc tràng, bung
trng, rut, gan, ty, tuyn tin lit, pht bin ADN ty th có th xut hin 
vùng ghi mã và vùng không ghi mã [19] (hình 3). n nay nhiu dng bii
ADN ty th nh trong ung i này bao gt bin
m, thêm hoc mt base, ln, mi s ng bn sao ADN ty
th.


Hình 3. Genome ty thể với các đột biến trong các bệnh ung thƣ [19]
Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

9

Đột biến điểm
t bin ADN ty th  bi
trình t genome ty th trên 19 cng ca cùng bnh
y có 74% bt bit
bin thuc vùng D-loop, phn còn li (18,5%)   nh trong các gen 16S
rRNA, ND2 và ATPase 6 [58]. Trong s t bit bin thêm hoc mt
base chim 42% thuc vùng D-Loop, còn lt bim thuc vùng ghi
mã và không ghi mã [55].
t bin ADN ty th c tìm thy  bnh i trc tràng. Polyak và
    t bin ADN ty th trong các vùng ghi mã ND1, ND4, ND5,
[53].
Vi bng tr        t bin

ADN ty thn ln là dng nht (homoplasmy) và hu ht
bit bin này là D-Loop, 12sRNA,
16S rRNA và cytochrome b, chng t các vùng này là nhng vùng nóng có kh
 t bin cao trong bnh ung trng [45].
Phân tích  b t
bin soma  vùng D-Loop, trong s t bin thêm hoc mt base
ti v trí nucleotide 303-309 (v trí D310) [72].
Mất đoạn
ADN ty th b mt mn lnh 
[14], i trc tràng [21]. Trong mt nghiên cu khác, Burgart và
t bin mn nh (50bp) trong vùng D-Loop  4/32 (12,5%)
bnh nhân  dày [17].



Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

10

Thêm đoạn
     t bi n nh  
trong vùng D-Loop ca ADN ty th a 1 b
dày [72]. t bii có 2 hon lp li k tip nhau.
Thay đổi số bản sao ADN ty thể
Bii v s bn sao ADN ty th c phát hin  nhiu loi bnh ung
 bn sao ADN ty th  n giáp [47], i [15], ung
i trc tràng [44]. Bing gim s bn sao ADN ty th c xác
nh thy  bn[63]u mô t bào gan [42], ng
trng [69]y bii v ng ADN ty th có liên quan vi loi ung


i ta cho rng s ng bn sao ADN ty th trong b
ph thuc v trí ct bin trong b t bin trong
vùng D-u khin s nhân bn ADN ty th s làm gim s bn copy. Mt
t bin ADN ty th  các gen mã hóa cho các protein ca chui phosphoryl
hóa oxy hóa li có th  b m ng li s mt
cha ty th [38].
1.2. UNG THƢ ĐẠI TRỰC TRÀNG
1.2.1. Khái quát về ung thƣ đại trực tràng
i trc tràng hay còn gt kt (colon cancer) bao gm
i tràng là phn rut ln hình ch N bao
gn rut kn
xung (descending colon). Trc tràng (rectum) là phn rut th cha phân, ni
gii tràng và hu môn (hình 4). ng xy ra  n ni gii tràng
và trng hai lo  vi nhau và khó có th xác
y ra sau vì th c gi chung
i trc tràng [79].
Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

11


Hình 4. Hình ảnh đại trực tràng [76].
i trc tràng là mt trong nhng lo bin nht trên th
gii hin nay, chim t l cao th ng hc ch
 gii có khong 1 triu ca mc mi và trên na triu ca t
vong. T l mc bnh không gic tính t l bnh nhân  c phát
trin (M, Nht) cao gp 410 ln. Trên thc t, s ng
bnh nhân  c  già hóa dân s và

i si trng 

phát hin 
n sau 4550 tui,  tu (khong ½ s i), tuy nhiên bnh có
ng tr hóa do ch  ng, sinh hot, s dng nhiu bia, thuc lá
[78].
1.2.2. Nguyên nhân gây ung thƣ đại trực tràng
i trc tràng bt ngun t mt polyp tuyn khi sinh. Có 2 dng polyp
ph bin  i trc tràng là: polyp không phi kh
sau này và polyp ác tính, s phát trin thành u tuyn nh vi m lon sn cao ri
thành u tuyn ln và dn. Tuy nhiên, mt vài nghiên cu
li cho r mt s u thành
viên là do ng ca dng polyp không phi khi u [33]. Các nhà khoa hc ch ra
rng có rt nhii trc tràng và tt c u dn
Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

12

vic bii bnh hc xy ra  các t bào bii trng. Thng
kê cho thy có 2 nhóm nguyên nhân chính gây ra b
 Yu t di truyn: Hot hóa các gen tit hot các gen c ch khi
u, sai hng trong sa cha ADN và di truy
 Yu t không di truyn: các tác nhân vt lí, hóa hc; quá trình lão hóa, ch
      m hay thói quen s d  u, hút thuc lá
ng xuyên có th gây nên nhng bii trong t bào biu mô trc tràng,
i tràng.
i,
gii tính, chng ti trc tràng
[33].

1.2.3. Phân loại các dạng ung thƣ đại trực tràng theo mô học
Theo phân loi mô hc ca T chc Y t th gii
trc tràng gm các dng: u tuyu mô, carcinoid (u ni tit bit hóa
u mô tuyn  carcinoid kt hp. Ngoài ra, mt s dng him gp
         ch máu, sacom m vi tn
ng khi ln), u hc t u mô t bào hình thoi (xut hin
riêng l hay kt hp vu mô tuyn hou mô vc
gu mô  u mô t bào sáng (xut hin riêng l hay
kt hp vi mt loi khác c   i tr    u mô v
thuTrong các dnu mô tuyn là dng rt hay gp, chim
n 95% trong tng s các di trt
phát t niêm mc rut vi tu có dng nt nh, g cao, khi có phát
sinh t mt u tuyn, biu hin ca n phát trin và
loi cng polyp hay dng nhú [7].
Hệ thống phân loại giai đoạn ung thư đại trực tràng:
Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

13

Vin cc ca khi u và m
lan rng ca nó khi v t quan trt
nh liu pháp phù hp nh u tr n nay có mt s h thng phân
c s dng rng rãi trên th gii. S khác nhau gia các h
thng này ph thuc vào mch ca ti s dng trong vic ch
bnh án ca tng bnh nhân [20]. Trong khuôn kh lu cp
n h thng TNM (TumorLymph NodeM thng phân loi
c áp di vi các mu chúng tôi s dng trong nghiên cu.
H thi trc tràng dc, mc
 lan rng ca khn các hch bch huyt (Bng 1

T cho bit kích c, m lan sâu vào thành rut ca khi u.
N cho bit cho khn các hch bch huy ng hch bch
huyt b lây nhim.
M cho bit m c b phn khác c.
Bảng 1. Hệ thống phân loại TNM đối với ung thƣ đại trực tràng [29]
T – Khối u nguyên phát
T
x
 
T
0
 Không có bng chng ca u nguyên phát
T
is
 u mô ti ch: ni biu mô hay xâm nhp lm
T
1
 u mô xâm nhp h niêm mc
T
2
 u mô xâm nhp l
T
3
 u mô xâm nhp qua li thanh mc hoc vào mô
i tràng và trc tràng không có phúc mc
T
4
 U xâm nhp trc tic cu trúc và/ hoc gây thng phúc
mc tng
N – Hạch lympho

Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

14

N
x
 Hch bch huyc 
N
0
 ch bch huyt vùng
N
1
 n 3 hch bch huyt vùng
N
2
 n nhich bch huyt vùng
M – Di căn xa
M
x
 
M
0
 
M
1
 

i trc n (5) [29]:
 n 0, các t bào bc tìm thy trong các lp

trong cùng ci trc tràng. Nhng t bào bng có th tr 
ng gc gu
mô ti ch.
 n còn trong lp lót bên trong.
  gi trc tràng hoc trc
n các hch bch huyt.
 n hch bch huyn nhng
phn xa c.
 n các phn xa c thông qua h thng bch
huyc gi trng di n
là phi và gan.

Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

15


Hình 5. Các giai đoạn phát triển của ung thƣ đại trực tràng [77].
T l sng sót ca bnh nhân  n bc th hin trong bng 2.
Bảng 2. Các giai đoạn bệnh trong TNM và tỉ lệ sống sót ở các giai đoạn bệnh khác
nhau [29]
Giai đoạn
TNM
Khả năng sống sót sau 5 năm
n 0
T
is
N
0

M
0

100%
n I
T
12
N
0
M
0

8095%
n IIA
T
3
N
0
M
0

7275%
n IIB
T
4
N
0
M
0

6566%
n IIIA
T
12
N
1
M
0

5560%
n IIIB
T
34
N
1
M
0

3542%
n IIIC
T bt k, N
2
M
0

2527%
n IV
T bt k, N bt k, M
1

07%

1.2.4. Các phƣơng pháp chẩn đoán ung thƣ đại trực tràng [20]
Ngày nay, s phát trin không ngng ca khoa hc k thuc bit là các k
thut sinh hc phân t n cht, phát hin sm và theo dõi
hiu qu u tr i trnh này bao
gm:
Luận văn Cao học Nguyễn Thị Ngọc Tú
_________________________________________________________________________

16

 Chẩn đoán lâm sàng có th da trên các triu chng: tiêu chy hoc táo bón,
có máu ln trong phân, phân cht, khó chu chung  b  ng hoc co
thng xuyên, st cân không rõ lý do.
 Chẩn đoán hình ảnh bin nht hii
tràng sigma bng ng soi mm giúp nhìn rõ các khi u và làm sinh thit.
 Chẩn đoán mô học và tế bào họct gia
các t bào bng, lon su mô ti ch. Ph bi là k
thut chc hút kim nh.
 Chẩn đoán dựa vào xét nghiệm sinh hóa máu: Mt s các xét nghim ph
bin có th k ti là xét nghim sinh hóa phát hi
xét nghim máu trong phân (FOBT).
1.3. ĐỘT BIẾN ADN TY THỂ VÀ BỆNH UNG THƢ ĐẠI TRỰC TRÀNG
Hiu nghiên cu phát hit bin ADN ty th  vùng mã
hóa và vùng không mã hóa (D-Loop)  b   i tr  
nt bin ADN ty th  các vùng mã hóa: ND1,
ND4L, ND5, cytochrome b, COXI, COXII và COXIIIrRNA 12S
và 16S [53].
Trong mt nghiên cu khác, Mansoureh và cs khi phân tích cng

và mô bnh ca 30 bi trc tn 15 mt
bi      t bi t bin T4216C chim
ng kê ging và mô bnh [49].
nh s có mt ct bin ADN ty th (23%) trên
vùng D-Loop. Nht bit bit bin mt 1bp,
t bin thêm 2 bp [9]. Skonieczna và cs (2012) khi tng kt li mt s nghiên
cu v t bim ca ADN ty th  bi trc tràng thy rng
 t bin là dng transition (bi i gia các purin (A, G) hoc gia các
pyrimidine (C, T), 11,4% còn lt bin dng transversion (bii gia mt
purin vi mt pyrimidine). Kho  t bi m nm trên các gen rRNA.