Bảo đảm pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước

Bài tập lớn học kỳ Môn Luật Hành Chính Việt Nam
A. LỜI MỞ ĐẦU
Trong những năm gần đây, các quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo thường xuyên
được sửa đổi, bổ sung. Điều đó thể hiện việc cố gắng hoàn thiện cơ chế luật pháp để tạo điều
kiện thuận lợi cho công dân thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo của mình. Quyền khiếu nại, tố cáo
của công dân được pháp luật quy định là cơ sở pháp lý cần thiết để công dân thực hiện tốt quyền
làm chủ và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước, góp phần làm trong sạch bộ máy nhà
nước đồng thời cũng qua đó phát huy dân chủ, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa.
B. NỘI DUNG
1. Bảo đảm pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước.
Bảo đảm pháp chế là tổng thể các biện pháp, phương tiện tổ chức pháp lý do các cơ quan
nhà nước, tổ chức xã hội và công dân áp dụng nhằm thực hiện chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ
của các cơ quan Nhà nước và các tổ chức ấy cũng như việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của
công dân. Pháp chế trong quản lí hành chính nhà nước là nhấn mạnh đến trật tự pháp luật nhằm
bảo vệ và phát triển quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, củng cố và duy trì địa vị pháp lí
hành chính các cơ của quan nhà nước và tổ chức xã hội. Bảo đảm pháp chế chính là phải củng cố
việc xây dựng cơ chế, phương tiện, phương pháp và cách thức nhằm làm cho pháp luật được
thực hiện hiệu quả trong thực tế, đem lại lợi ích cho Nhà nước, cho xã hội và cho người lao
động.
Quyền và nghĩa vụ khiếu nại, tố cáo của công dân được quy định trong Điều 74 Hiến
pháp năm 1992 đây là một trong những hoạt động quan trong để đảm bảo pháp chế trong quản
lý hành chính nhà nước.
2. Khiếu nại, tố cáo và hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo.
2.1. Khiếu nại, tố cáo
2.1.1. Khiếu nại
Theo quy định tại khoản 1 Điều 2 Luật Khiếu nại tố cáo 1998, sửa đổi bổ sung năm
2005 : “Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức, hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do
Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành
chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng
quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình”
Như vậy: khiếu nại là đề nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức chịu tác động trực tiếp của

quyết định hành chính hay hành vi hành chính hoặc là đề nghị của cán bộ, công chức chịu tác
động trực tiếp của quyết định kỷ luật đối với cơ quan, tổ chức hoặc người có thẩm quyền giải
quyết khiếu nại. Đề nghị này xuất phát từ nhận thức chủ quan của người khiếu nại khi họ cho
Trần Hồng Minh_ k341209
1
Bài tập lớn học kỳ Môn Luật Hành Chính Việt Nam
rằng quyền và lợi ích chính đáng của mình bị xâm phạm bởi quyết định hành chính, hành vi hành
chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc.
Chủ thể của việc khiếu nại bao gồm công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công
chức. Chủ thể thực hiện quyền khiếu nại phải là người có năng lực hành vi đầy đủ và phải tự
mình thực hiện quyền khiếu nại. Về đối tượng của khiếu nại, theo Luật khiếu nại, tố cáo sửa đổi,
bổ sung năm 2005 bao gồm: quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật cán
bộ, công chức.
2.1.2. Tố cáo
Tố cáo theo nghĩa chung nhất là “vạch rõ tội lỗi của kẻ khác trước cơ quan pháp luật
hoặc trước dư luận’’. Đây là một quyền chính trị cơ bản của công dân, nó ngày càng được quy định
rõ ràng, cụ thể và chặt chẽ. Khoản 2, Điều 2 Luật Khiếu nại, tố cáo ghi: “Tố cáo là việc công dân
theo thủ tục do Luật này quy định báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi
vi phạm pháp luật của bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại
lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức” . Công dân dù bị
ảnh hưởng trực tiếp hay không bị ảnh hưởng bởi hành vi vi phạm pháp luật là đối tượng của việc
tố cáo đều có quyền thực hiện việc tố cáo khi biết được có hành vi vi phạm pháp luật xảy ra
trong đời sống xã hội. Nhưng khác với khiếu nại, tố cáo luôn được gửi tới cơ quan nhà nước có
thẩm quyền, theo một trình tự thủ tục do pháp luật quy định và người tố cáo luôn là chủ thể xác
định, có những quyền, nghĩa vụ được quy định trong Luật khiếu nại, tố cáo.
2.2 Hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo.
Giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước là hoạt động kiểm tra,
xác minh, kết luận về tính hợp pháp và tính hợp lý của quyết định hành chính, hành vi hành
chính bị khiếu nại hay hành vi bị tố cáo thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan hành chính
để có biện pháp giải quyết theo quy định của pháp luật. Hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo là

một hoạt động bảo đảm pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước, bảo vệ các quyền, lợi ích
hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, xã hội, bảo vệ trật tự kỷ
cương, trật tự pháp luật, xử lý những hành vi vi phạm pháp luật.
3. Vai trò của khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với việc đảm bảo
pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước.
Khiếu nại, tố cáo là một trong những quyền cơ bản của công dân. Thực hiện quyền khiếu
nại, tố cáo là một hình thức dân chủ trực tiếp để nhân dân tham gia hoạt động quản lý nhà nước,
quản lý xã hội, giám sát hoạt động cuả các cơ quan nhà nước, công chức nhà nước. Giải quyết tốt
khiếu nại hành chính nhằm phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, góp phần đấu tranh chống quan
liêu, tham nhũng, tiêu cực trong các cơ quan nhà nước, ổn định tình hình chính trị - xã hội, thúc
Trần Hồng Minh_ k341209
2
Bài tập lớn học kỳ Môn Luật Hành Chính Việt Nam
đẩy kinh tế phát triển. Giải quyết khiếu nại hành chính là trách nhiệm, nghĩa vụ của các cơ quan
hành chính nhà nước. Thông qua hoạt động khiếu nại, tố cáo của công dân mà nhiều hành vi
tham nhũng, lãng phí, vi phạm dân chủ được làm sáng tỏ, góp phần làm cho bộ máy nhà nước
thêm trong sạch, củng cố lòng tin của nhân dân lao động đối với Đảng và Nhà nước ta.
Vai trò của khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với việc đảm bảo pháp chế
trong quản lý hành chính nhà nước được thể hiện như sau:
Quyền khiếu nại, quyền tố cáo là một trong những quyền cơ bản, quyền tự do dân chủ
quan trọng của công dân được Hiến pháp ghi nhận và bảo đảm thực hiện. Quyền khiếu nại, tố
cáo của công dân không tồn tại độc lập mà liên quan chặt chẽ với các quyền tự do khác của công
dân trong mối quan hệ tổng hòa của sự thống nhất các quyền và nghĩa vụ của công dân. Thực
hiện và bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo thể hiện mối quan hệ giữa Nhà nước và công dân, thể
hiện sự phát triển của chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa và là biểu hiện của chế độ chính trị của
mỗi Nhà nước. Khiếu nại, tố cáo không những là công cụ, phương tiện pháp lí hữu hiệu để công
dân, cơ quan, tổ chức bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, lợi ích của Nhà nước khi bị
xâm phạm, mà còn là một trong những phương thức quan trọng để công dân tham gia quản lý
nhà nước, phát huy một cách có hiệu quả quyền làm chủ của mình, xây dựng nền công vụ minh
bạch, đóng vai trò phục vụ, phù hợp với xu thế phát triển nền hành chính hiện đại trong giai đoạn

hiện nay.
Thông qua khiếu nại và giải quyết khiếu nại, nhà nước kiểm tra, giám sát hoạt động của bộ
máy và hoàn thiện hoạt động quản lý của mình. Khiếu nại là một kênh thông tin có giá trị chân
thực, khách quan phản ánh hoạt động của quyền lực nhà nước, do đó khiếu nại còn được coi là
công cụ để công dân giám sát việc thực thi quyền lực nhà nước.
Tố cáo phản ánh hoạt động tiêu cực, bất ổn của bộ máy nhà nước và đội ngũ
cán bộ, nhân viên nhà nước, là nguồn thông tin quan trọng được cơ quan nhà nước tiếp nhận, xử
lý, góp phần tích cực vào việc tăng cường và bảo đảm pháp chế. Do đó, tố cáo là phương thức để
công dân giám sát hoạt động của bộ máy nhà nước và bảo vệ lợi ích của Nhà nước, của xã hội và
của công dân.
Giải quyết khiếu nại, tố cáo thực chất là giải quyết mối quan hệ giữa nhà nước và
nhân dân, đây cũng là một đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Do
đó, để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tất yếu các cơ quan hành chính nhà nước
phải thực hiện tốt công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo. Giải quyết tốt, có hiệu quả khiếu nại, tố
cáo là nhân tố tích cực tác động trở lại đối với hoạt động chấp hành và điều hành của các cơ quan
hành chính nhà nước.
Thông qua khiếu nại, tố cáo Nhà nước kiểm định được tính đúng đắn, phù hợp và khả
thi của chính sách, pháp luật do mình ban hành, đồng thời kiểm tra việc chấp hành pháp luật của
Trần Hồng Minh_ k341209
3
Bài tập lớn học kỳ Môn Luật Hành Chính Việt Nam
cơ quan, tổ chức và cá nhân thông qua việc đánh giá tính hợp pháp của các quyết định hành
chính, hành vi hành chính, qua đó giúp Nhà nước hoàn thiện cơ chế quản lý xã hội bằng pháp
luật, đồng thời nhằm khôi phục các quyền, lợi ích của công dân, cơ quan, tổ chức bị quyết định
hành chính, hành vi hành chính xâm phạm. Nhiều hành vi tham nhũng, lãng phí, vi phạm dân chủ
được làm sáng tỏ, phát hiện những cán bộ, công chức không đủ tư cách thoái hóa biến chất trong
đội ngũ cán bộ, công chức của bộ máy nhà nước góp phần làm cho bộ máy nhà nước thêm trong
sạch, củng cố lòng tin của nhân dân lao động đối với Đảng và Nhà nước ta.
Khiếu nại, tố cáo và hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo phản ánh thực trạng nền hành
chính quốc gia, phản ánh hoạt động thi hành công vụ của cán bộ, công chức nhà nước. Thông

qua hoạt động giải quyết khiếu nại tố cáo, cơ quan hành chính nhà nước cấp trên kiểm tra, giám
sát, đánh giá hoạt động của cấp dưới, từ đó có biện pháp chấn chỉnh, khắc phục những tồn tại,
yếu kém và xử lý hành vi vi phạm pháp luật để xây dựng một nền hành chính vững mạnh, trong
sạch, chuyên nghiệp, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả.
Như vậy, thực hiện tốt công tác giải quyết khiếu nại tố cáo không những bảo đảm quyền
khiếu nại, tố cáo của công dân, phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và sức mạnh, trí tuệ của nhân
dân trong việc tham gia quản lý nhà nước, mà còn bảo đảm kỷ cương, kỷ luật tăng cường pháp
chế xã hội chủ nghĩa trong quản lý hành chính nhà nước.
- Khi khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại tố cáo được thực hiện đúng theo quy định
của pháp luật, sẽ phát huy được tối đa vai trò của nó :
+ Pháp luật khiếu nại, tố cáo đã quy định cụ thể thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố
cáo của người đứng đầu các cơ quan hành chính nhà nước đối với từng loại khiếu nại, tố cáo cụ
thể phát sinh trong các lĩnh vực quản lý nhà nước. Khi những người có thẩm quyền giải quyết
những những vụ việc cụ thể họ nhận thức đúng đắn các quy định của pháp luật khiếu nại, tố cáo
và thực hiện nhất quán, đảm bảo đúng với tinh thần, nội dung của Hiến pháp và luật trên quy mô
toàn quốc, không có ngoại lệ; pháp luật khiếu nại, tố cáo và pháp luật khác có liên quan được
thực hiện công bằng với mọi người, mọi chủ thể, không phân biệt địa vị, thành phần, giới tính,
dân tộc, tôn giáo...Bên cạnh đó việc cấp dưới phục tùng chỉ đạo của cấp trên, lợi ích của ngành,
địa phương, lợi ích của từng cá nhân phù hợp với lợi ích chung của quốc gia khi giải quyết khiếu
nại tố cáo…Tất cả những điều trên đều là điều kiện quan trọng để thiết lập trật tự, kỷ cương, đảm
bảo tính thống nhất của pháp chế xã hội chủ nghĩa trong quản lý hành chính nhà nước.
+ Việc chấp hành đầy đủ những quy định về trình tự, thủ tục giúp cho khiếu nại, tố cáo và
hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước thể hiện sự minh
bạch, công khai tạo tiền đề quan trọng để người có thẩm quyền ban hành quyết định giải quyết
đúng pháp luật, trong nhiều trường hợp có ý nghĩa quyết định để giải quyết dứt điểm vụ việc bảo
đảm việc giải quyết khiếu nại, tố cáo đạt được hiệu quả. Ngoài ra việc tuân thủ những quy định
Trần Hồng Minh_ k341209
4
Bài tập lớn học kỳ Môn Luật Hành Chính Việt Nam
về việc ban hành quyết định, kết luận giải quyết khiếu nại, tố cáo là một trong những cơ sở quan

trọng để bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động giải quyết khiếu nại tố cáo của các
cơ quan hành chính nhà nước vì những văn bản này là hình thức phản ánh kết quả của quá trình
giải quyết những vụ việc khiếu nại, tố cáo cụ thể.
Công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại, tố cáo của Thủ trưởng các cơ
quan hành chính nhà nước và những người có thẩm quyền trên các mặt công tác: tiếp dân, tiếp
nhận đơn thư khiếu nại, tố cáo, giải quyết những vụ việc khiếu nại, tố cáo. Trong những thời
điểm tình hình khiếu nại tố cáo diễn biến phức tạp, hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo có
nhiều tồn tại, các cơ quan hành chính nhà nước đã có những giải pháp có tính “đột phá” để xử lý
kịp thởi, có hiệu quả. Qua công tác thanh tra, kiểm tra cơ quan hành chính cấp trên và người có
thẩm quyền biết được cụ thể, chính xác thực trạng hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của cấp
dưới, từ đó chấn chỉnh, xử lý kịp thời những yếu kém, vi phạm.
4. Thực trạng của khiếu nại, tố cáo và hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo và Kiến
nghị.
4.1. Thực trạng
Luật Khiếu nại, tố cáo và các văn bản hướng dẫn thi hành đã đóng vai trò là cơ sở pháp lý
quan trọng cho việc khuyến khích người dân tích cực tham gia phát hiện các hành vi vi phạm
pháp luật, tăng cường trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong giải quyết tố cáo .Tuy nhiên, tình
hình tố cáo diễn biến hết sức phức tạp. Số lượng các vụ việc tố cáo qua các năm vẫn còn nhiều.
Tình hình tố cáo gay gắt, phức tạp thường xảy ra tại các thời điểm trước bầu cử đại biểu Quốc
hội, đại biểu Hội đồng nhân dân, đại hội Đảng hoặc liên quan đến việc bổ nhiệm cán bộ cấp cơ
sở. ở một số địa phương xảy ra những vụ khiếu nại, tố cáo đông người, diễn ra trên địa bàn nhiều
xã rất phức tạp, kéo dài. Nội dung tố cáo chủ yếu là về một số cán bộ đảng viên lợi dụng chức vụ
quyền hạn để tham ô, nhận hối lộ, cố ý làm trái chính sách pháp luật trong quá trình quản lý, sử
dụng đất đai; trong sản xuất kinh doanh và cả trong quá trình xem xét, giải quyết khiếu nại, tố
cáo; tiếp tay cho buôn lậu, làm ăn phi pháp; bao che, không xử lý vi phạm của cấp dưới; ngoài ra
là các tố cáo về mất dân chủ, không công bằng trong thực hiện các chủ trương, chính sách của
Đảng, pháp luật của Nhà nước, nhất là trong công tác cán bộ, về lối sống sa đọa, tham nhũng của
một số cán bộ, đảng viên sa sút phẩm chất đạo đức.
1
Chính phủ đã tăng cường hướng dẫn đôn đốc, chỉ đạo công tác tiếp dân và giải quyết

khiếu nại, tố cáo; đã ban hành nhiều nghị định, chỉ thị và nhiều công điện về vấn đề này. Lãnh
đạo một số bộ, ngành và địa phương đã quan tâm hơn đến công tác giải quyết tố cáo. Nhìn
chung, các bộ, ngành, địa phương đã quan tâm triển khai và thu được nhiều kết quả đáng ghi
nhận. Nhiều đơn vị triển khai thực hiện có hiệu quả; một số tỉnh tập trung rà soát và xem xét, giải
1
Hồ Thị Thu An - Thanh tra viên Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ - Thực trạng và hướng hoàn
thiện luật khiếu nại, tố cáo – nguồn Tạp chí Nghiên cứu lập pháp điện tử
Trần Hồng Minh_ k341209
5