XÁC ĐỊNH THIỆT HẠI

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
***
Sức khỏe và tính mạng là nhóm quyền nhân thân luôn tồn tại với mỗi cá
nhân và không thể chuyển giao cho người khác, đồng thời cũng không thể đem nó
trao đổi làm đối tượng mua, bán, tặng, cho, đặt cược hay bảo lãnh,… Bản thân hai
quyền nhân thân này nếu không bị xâm phạm thì không thể làm phát sinh các quan
hệ xã hội liên quan đến tài sản mà chỉ khi bị xâm phạm gây thiệt hại về vật chất và
tinh thần. Nhưng những thiệt hại ấy được xác định như thế nào và người có hành vi
vi phạm phải bồi thường thiệt hại ra sao cho thỏa đáng? Trên thực tế, việc xác định
thiệt hại luôn luôn gặp không ít khó khăn bởi thiệt hại gây ra thường không đơn
thuần có ảnh hưởng một cách trực tiếp mà nhiều khi còn có những thiệt hại về tinh
thần. Bài viết sau đây sẽ đi vào tìm hiểu cách xác định thiệt hại do sức khỏe, tính
mạng bị xâm phạm theo quy định của pháp luật hiện hành song song với những ví
dụ thực tiễn.
1
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
***
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VẤN ĐỀ XÁC ĐỊNH
THIỆT HẠI
I. Khái niệm thiệt hại
1. Định nghĩa
Thiệt hại là sự mất mát hoặc giảm sút về một lợi ích vật chất hoặc tinh thần
được pháp luật bảo vệ. Thiệt hại trong trách nhiệm dân sự phải là sự thiệt hại thực
tế về tài sản hoặc tổn thất tinh thần dẫn đến thiệt hại về tài sản có thể tính được bao
gồm các khoản sau:
(i) Những chi phí phải bỏ ra (chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế khắc phục thiệt
hại)
(ii) Những hư hỏng mất mát về tài sản
(iii) Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút
Thiệt hại trong trách nhiệm dân sự còn là sự tổn thất về tinh thần do danh dự,
nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm nhưng không dẫn đến thiệt hại về tài sản.

Theo thông tư số 173/UBTP ngày 23/3/1972 của Tòa án nhân dân tối cao xác
định: “là thiệt hại về vật chất, biểu hiện cụ thể là thiệt hại về tài sản hoặc là những
chi phí và những thu nhập bị giảm sút hay bị mất do có sự thiệt hại về tính mạng,
sức khỏe đưa đến”
Theo giáo trình Luật Dân sự trường Đại học Luật Hà Nội năm 1993 coi:
“Thiệt hại là tổn thất thực tế tính được thành tiền và xảy ra do việc xâm phạm đến
tính mạng, sức khỏe, danh sự, uy tín, tài sản mà gây ra cho bên bị thiệt hại”
2
Theo Nghị quyết của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao số
03/2006/NĐ-HĐTP ngày 08 tháng 07 năm 2006 hướng dẫn áp dụng một số quy
định của Bộ luật Dân sự 2005 về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Thiệt hại bao
gồm thiệt hại về vật chất và thiệt hại do tổn thất về tinh thần:
Thứ nhất, thiệt hại về vật chất bao gồm: Thiệt hại do tài sản bị xâm phạm
quy định tại Điều 608 BLDS; thiệt hại do sức khoẻ bị xâm phạm quy định
tại khoản 1 Điều 609 BLDS; thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm quy định tại
khoản 1 Điều 610 BLDS; thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm quy
định tại khoản 1 Điều 611 BLDS.
Thứ hai, thiệt hại do tổn thất về tinh thần của cá nhân được hiểu là do sức khoẻ,
danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm mà người bị thiệt hại hoặc do tính mạng
bị xâm phạm mà người thân thích gần gũi nhất của nạn nhân phải chịu đau thương,
buồn phiền, mất mát về tình cảm, bị giảm sút hoặc mất uy tín, bị bạn bè xa lánh
do bị hiểu nhầm... và cần phải được bồi thường một khoản tiền bù đắp tổn thất mà họ
phải chịu.
Thứ ba, thiệt hại do tổn thất về tinh thần của pháp nhân và các chủ thể
khác không phải là pháp nhân (gọi chung là tổ chức) được hiểu là do danh dự,
uy tín bị xâm phạm, tổ chức đó bị giảm sút hoặc mất đi sự tín nhiệm, lòng
tin... vì bị hiểu nhầm và cần phải được bồi thường một khoản tiền bù đắp tổn thất
mà tổ chức phải chịu.
2. Thiệt hại: Những tổn thất thực tế về vật chất và những tổn thất về tinh thần
2.1 Những tổn thất thực tế về vật chất

Thiệt hại vật chất tức là thiệt hại có thể tính được thành tiền, mang tính giá
trị, biểu hiện ở những dạng cụ thể như:
3
- Mất tài sản: tài sản không còn tồn tại trên thực tế, tài sản đã bị hủy hoại, bị tiêu
hủy không còn khả năng để sửa chữa, khôi phục lại hoặc là tài sản đã bị chuyển
giao không còn khả năng tìm thấy.
VD: Do có xích mích với A, B ném đá vỡ kính cửa oto của A.
- Những chi phí cho sự ngăn chăn, sửa chữa, thay thế. Cụ thể là những phí tổn phải
bỏ ra có thể là tiền hoặc những tài sản khác nhằm khôi phục lại nguyên trạng tài sản
hoặc có thể ngăn ngừa thiệt hại xảy ra do hành vi trái pháp luật của người gây thiệt
hại.
VD: B ném vỡ cửa kính ôtô của A. Thiệt hại trực tiếp ở đây là ô kính bị vỡ ngoài ra
đồ nội thất trong xe cũng bị hư hỏng nên những chi phí cụ thể ở đây là chi phí thay
kính và chi phí sữa chữa những đồ nội thất bị hư hỏng khác.
- Thiệt hại vật chất cũng có thể là những chi phí phải bỏ ra do bị thiệt hại về tính
mạng, sức khỏe như chi phí cứu chữa bao gồm viện phí, tiền thuốc men,… và chi
phí cho việc bồi dưỡng, chăm sóc phục hồi chức năng cho bên bị thiệt hại.
- Trường hợp người bị thiệt hại về tính mạng, sức khỏe mất hoàn toàn khả năng lao
động hoặc mất một phần khả năng lao động từ đó dẫn đến việc mất đi những thu
nhập về sau hoặc những thu nhập về sau hoặc những thu nhập về sau bị giảm sút so
với thu nhập bình quân trước khi thiệt hại. Những khoản thu nhập bị mất hoặc giảm
sút cũng được coi là thiệt hại phải bồi thường.
VD: A vượt ẩu và đã dùng xe oto quệt vào xe máy của B khiến B ngã gãy chân
không thể đi làm được trong khi công việc chính của B là xe ôm. Vì gãy chân, B
không thể tiếp tục làm công việc xe ôm được nữa mà phải chuyển sang bán quán
nước. Thu nhập của B từ 2.500.000 đồng/tháng đã giảm xuống còn 1.500.000
đồng/tháng. Thiệt hại ở đây là khoản chênh lệch 1.000.000 đồng/tháng.
Thiệt hại về tài sản phải là thiệt hại thực tế đã xảy ra và tính được bằng tiền
hoặc những thiệt hại trong thực tế chưa xảy ra nhưng chắn chắn sẽ xảy ra cũng
được coi là thiệt hại về tài sản.

4
VD: Thu nhập bình quân hàng tháng bị giảm sút do bị thiệt hại về sức khỏe làm
mất khả năng lao động hoặc hoa màu chuẩn bị đến ngày thu hoạch bị hư hỏng hoặc
súc vật sắp đến ngày đẻ… do hành vi trái pháp luật đã chết.
2.2 Những tổn thất về tinh thần
Đây là những thiệt hại do bị xâm phạm về danh dự, uy tín, nhân phẩm. VD:
A đánh B bầm dập mắt trái. B đi làm và giao tiếp với đồng nghiệp thì bị cho rằng
do quan hệ bất chính với vợ của A nên mới bị A đánh ghen. Thiệt hại của B ở đây
không những là những tổn thất về sức khỏe từ vết thương ở mắt trái mà còn là
những tổn thương về tinh thần. Nếu B là người nổi tiếng, B thậm chí còn có thể
phải bỏ ra các chi phí để cải chính trên các phương tiện thông tin đại chúng. Những
thiệt hại này không chỉ gây ra cho cá nhân mà còn có thể xảy ra đối với doanh
nghiệp trong quá trình sản xuất kinh doanh.
II. Xác định thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm
1. Các quy định của pháp luật về xác định thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm
Theo Điều 609 BLDS 2005, thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm được xác
định bao gồm những chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi dưỡng, phục hồi sức
khỏe và chức năng bị mất, bị giảm sút của người gây thiệt hại.
Theo quy định tại mục II, Nghị quyết của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân
dân Tối cao số 03/2006/NĐ-HĐTP ngày 08 tháng 07 năm 2006 hướng dẫn áp dụng
một số quy định của Bộ luật Dân sự 2005 về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng,
thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm bao gồm những chi phí hợp lý cho việc cứu
chữa, bồi dưỡng, phục hồi sức khỏe và chức năng bị mất, bị giảm sút của nạn nhân
và đã được chi tiết hóa gồm các khoản tiền thuê phương tiện đưa người bị thiệt hại
đến bệnh viện, tiền thuốc và các khoản chi cho các dịch vụ chiếu, chụp cắt lớp, siêu
âm, xét nghiệm, truyền máu theo yêu cầu của bác sĩ điều trị. Trong trường hợp
người chịu thiệt hại về sức khỏe bị gây thương tích về phần đầu, phần chi, phần da,
mắt,… thì những khoản người bị gây thiệt hại được bồi thường xác định được gồm
5
các khoản chi cho việc lắp chân giả, tay giả, mắt giả, tiền giải phẫu thẩm mỹ khác

để hồi phục phục phần nào về thẩm mỹ của khuôn mặt người đó như trước khi chưa
bị gây thiệt hại như chi phí làm mũi, làm môi, làm cằm giả; chi phí khắc phục lại
làn da do bị cháy, bị bỏng do lửa cháy, do hóa chất, do axit và các khoản chi để
mua xe đẩy, nạng chống…
Thiệt hại còn bao gồm những chi phí liên quan đến chức năng thu nhập của
người bị gây thiệt hại. Những thu nhập đó có thể bị giảm sút hoặc mất đi ngay sau
khi hành vi gây thiệt hại xảy ra.
2. Thiệt hại của người bị gây thiệt hại về sức khỏe
2.1 Thiệt hại về vật chất
Thiệt hại vật chất tức là thiệt hại có thể tính được thành tiền, mang tính giá
trị, bao gồm:
Thứ nhất: Thiệt hại là những chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi dưỡng
phục hồi sức khỏe và chức năng bị mất, bị giảm sút của người bị thiệt hại.
Thứ hai: Thiệt hại là thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút của người bị
thiệt hại; nếu thu nhập thực tế của người bị thiệt hại không ổn định và không thể
xác định được thì áp dụng mức thu nhập trung bình của lao động cùng loại
Thứ ba: Thiệt hại là những chi phí hợp lý và phần thu nhập thực tế bị mất
của người chăm sóc người bị thiệt hại trong thời gian điều trị; nếu người bị thiệt hại
mất khả năng lao động và cần có người thường xuyên chăm sóc thì thiệt hại bao
gồm cả chi phí hợp lý cho việc chăm sóc người bị thiệt hại.
Thứ tư: Thiệt hại là mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên
thoả thuận; nếu không thoả thuận được thì mức tối đa không quá ba mươi tháng
lương tối thiểu do Nhà nước quy định.
2.1.1 Những chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi dưỡng phục hồi sức khỏe và
chức năng bị mất, bị giảm sút của người bị thiệt hại
6
“Chi phí hợp lý” là những chi phí liên quan trực tiếp đến việc khắc phục hậu
quả của hành vi gây thiệt hại về sức khỏe cho người bị gây thiệt hại.
Các chi phí này gồm có:
Một là các khoản tiền chi phí khám chữa bệnh như chi phí sơ cứu ban đầu,

tiền thuốc theo đơn của bác sĩ, tiền điều trị gồm các chi phí khác để điều trị ngoài
đơn thuốc như tiền chụp phim, điện não đồ, phẫu thuật, truyền dịch thay thế các bộ
phận của cơ thể, tiền giám định sức khỏe,… hay các khoản viện phí đối với những
người bị gây thiệt hại phải điều trị nội trú.
Hai là các khoản tiền bồi dưỡng để phục hồi sức khỏe (trước và sau khi ra
viện) và chi phí để mua sắm các phương tiện kỹ thuật cần thiết nhằm làm phục hồi
chức năng bị mất, bị giảm sút cho người bị thiệt hại.
2.1.2 Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút của người bị thiệt hại
“Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút” là khoản thu nhập không thu
được của người bị thiệt hại trong hoặc sau thời gian điều trị do họ phải nghỉ việc để
điều trị hay mất khả năng lao động. Nó cũng là khoản tiền chênh lệch giữa thu nhập
có được trước khi sức khỏe bị thiệt hại.
Trường hợp 1: Thu nhập bị giảm sút. VD: B làm công cho một công ty trách
nhiệm hữu hạn. Thu nhập thực tế của B trước khi sức khoẻ bị xâm phạm là ổn định,
trung bình mỗi tháng là 600 ngàn đồng. Do sức khoẻ bị xâm phạm, B phải điều trị
và trong thời gian điều trị công ty trả cho B 50% tiền lương là 300 ngàn đồng. Trong
trường hợp này thu nhập thực tế của B mỗi tháng bị giảm sút 300 ngàn đồng.
Trường hợp 2: Thu nhập không đổi. VD: C là công chức có thu nhập hàng
tháng ổn định 500 ngàn đồng. Do sức khoẻ bị xâm phạm, C phải điều trị và trong
thời gian điều trị cơ quan vẫn trả đủ các khoản thu nhập cho C. Trong trường hợp
này thu nhập thực tế của C không bị mất.
Trường hợp 3: Thu nhập bị mất. VD: A làm nghề sửa xe máy tự do. Thu nhập
thực tế của A trước khi sức khoẻ bị xâm phạm là ổn định, trung bình mỗi tháng là
7
một triệu đồng. Do sức khoẻ bị xâm phạm, A phải điều trị nên không có khoản thu
nhập nào. Trong trường hợp này thu nhập thực tế của A bị mất.
2.1.3 Chi phí hợp lý và phần thu nhập thực tế bị mất của người chăm sóc
người bị thiệt hại trong thời gian điều trị và chi phí hợp lý cho việc chăm sóc
người bị thiệt hại
Ngoài các khoản chi phí cho chính bản thân người bị thiệt hại thì người gây

thiệt hại còn phải bồi thường những chi phí và thu nhập thực tế bị mất cho người
trực tiếp chăm sóc người bị hại trong thời gian điều trị vết thương. Những khoản
tiền này gồm có tiền tàu, xe đi lại, tiền ăn ở, thu nhập bình quân hang tháng của họ.
Trường hợp sau khi bị xâm phạm sức khỏe, người bị thiệt hại mất khả năng lao
động và không tự phục vụ được những sinh hoạt tối thiểu cho bản than, cần phải có
người thường xuyên chăm sóc và họ cũng không còn khả năng cấp dưỡng cho
những người mà họ thường xuyên cấp dưỡng thì người gây thiệt hại cũng có trách
nhiệm phải bồi thường cả những khoản này.
2.2 Thiệt hại về tinh thần
Thiệt hại về tinh thần là chi phí cho những tổn thất về tinh thần, những thiệt
hại phi vật chất có ảnh hưởng tới tính cách và đời sống nội tâm của người bị gây
thiệt hại.
3. Cách xác định thiệt hại của người bị gây thiệt hại về sức khỏe
3.1 Người bị thiệt hại có thu nhập thực tế, hợp pháp
Việc xác định thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút của người bị thiệt hại
được xác định theo hai bước:
Bước một: Xác định thu nhập thực tế của người bị thiệt hại trong thời gian
điều trị là có hay không. Trong trường hợp người bị gây thiệt hại có thu nhập thì
thu nhập thực tế của họ là bao nhiêu?
8