SKKN Một số giải pháp dạy tập đọc nhạc cho học sinh tiểu học

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
"MỘT SỐ GIẢI PHÁP DẠY TẬP ĐỌC NHẠC CHO HỌC SINH
TIỂU HỌC"
1
PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Giáo dục thẩm mỹ cho con người là không thể thiếu được trong mục đích giáo dục
hiện nay của chúng ta là đào tạo những con người phát triển toàn diện.Việc giáo dục một
con người toàn diện không chỉ giáo dục cho họ có đạo đức tốt, có trình độ hiểu biết, nắm
chắc các kiến thức khoa học và xã hội, có sức khoẻ, biết lao động, sẵn sàng lao động mà
còn phải giáo dục cho họ biết nhìn nhận, phân biệt, biết thưởng thức cái đẹp và biết làm
đẹp cho cuộc sống. Một trong những con đường giáo dục thẩm mỹ nhanh và hiệu quả
nhất là giáo dục thông qua các môn học nghệ thuật. Trong đó có môn Âm nhạc.
Âm nhạc là phương tiện hiệu quả nhất trong giáo dục thẩm mỹ, đặc biệt là ở bậc
tiểu học, thông qua môn học này đã hình thành cho các em những kiến thức ban đầu về
ca hát, về kiến thức Âm nhạc, đặc biệt là trang bị cho các em có một thế giới tinh thần
thoải mái hơn, giúp các em phát triển toàn diện hơn, từ đó giúp các em học tốt các môn
học khác.
Bản thân tôi là giáo viên được phân công giảng dạy bộ môn, tôi nhận thấy đại đa số
các em rất thích ca hát nhưng lại ngại tập đọc nhạc. Qua thực tế giảng dạy từ những năm
trước đây. Tôi nhận thấy rằng trước một bài tập đọc nhạc, ghi chép nhạc, để các em hiểu,
nắm được và thực hiện tốt yêu cầu của bài người giáo viên cần có một phương pháp
truyền đạt, hướng dẫn thật tốt , đơn giản nhưng lại hiệu quả nhất, để giúp các em nắm
bắt, tiếp thu nhanh nhất kiến thức bài học.
Hiện nay việc giảng dạy bộ môn này hầu hết đã có giáo viên chuyên, có nhạc cụ
phục vụ cho việc giảng dạy, cùng với việc đổi mới phương pháp giảng dạy. Từ thực tế
2
đó, tôi xin đưa ra một vài giải pháp dạy Tập đọc nhạc cho học sinh Tiểu học. Đây là
những kinh nghiệm mà tôi đã đúc kết được trong những năm giảng dạy tại trường.
II. Mục đích nghiên cứu

Giúp giáo viên dạy tốt phân môn Tập đọc nhạc và học sinh học tốt phân môn này.
III. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu: Học sinh khối 3, 4, 5 trường TH Cẩm Đàn.
Đối tượng nghiên cứu: Học sinh khối 3, 4, 5 trường TH Cẩm Đàn.
IV. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp quan sát.
- Phương pháp vấn đáp.
- Phương pháp thực hành.
V. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu
Sau một thời gian áp dụng các phương pháp, biện pháp dạy học tập đọc nhạc thì kết
quả học tập của học sinh có chuyển biến theo hướng tích cực. Âm nhạc đã làm cho các
em có một tinh thần thoải mái hơn, giúp các em phát triển toàn diện hơn và các em hứng
thú hơn để học tốt các môn học khác.
3
PHẦN NỘI DUNG
I. Cơ sở lý luận
Xuất phát từ thực trạng giảng dạy Âm nhạc cho học sinh ở lứa tuổi Tiểu học. Vấn
đề học và kết quả học tập của các em là hết sức quan trọng, điều đó không chỉ phụ thuộc
vào chương trình giảng dạy phù hợp mà còn phụ thuộc vào phương pháp truyền thụ của
người thầy. Hơn nữa còn phụ thuộc vào ý thức học tập của các em cùng với sự quan tâm
chăm sóc, tạo điều kiện của gia đình và toàn thể xã hội.
Như chúng ta đã biết, Âm nhạc là một môn học mang tính nghệ thuật cao, nó khác
rất nhiều so với môn học khác, tuy nó không đòi hỏi sự chính xác một cách tuyệt đối như
những con số nhưng lại đòi hỏi người học phải có sự yêu thích, sự đam mê thậm chí là
một chút cái gọi là “năng khiếu”, điều này không phải học sinh nào cũng có được. Học
Âm nhạc mang đến cho học sinh những phút giây thư giãn, thoải mái, học mà chơi, chơi
mà học. Thông qua những câu nhạc, những lời ca, Âm nhạc giúp các em nhận thức
những hình tượng âm thanh, giai điệu, kích thích cảm xúc của các em, giúp các em cảm
thụ những giai điệu qua từng bài nhạc, từng câu nhạc.
Vậy làm thế nào để các em đọc đúng được bài tập đọc nhạc? Trước tiên các em

phải nắm vững kiến thức về Âm nhạc, vị trí các nốt nhạc trên khuông nhạc tương ứng với
độ cao âm thanh, các hình nốt nhạc tương ứng độ dài, giúp các em hiểu và phân biệt được
những âm thanh cao, thấp, dài, ngắn với lực độ khác nhau, tốc độ thể hiện khác nhau. Để
các em có hứng thú trong học tập, người giáo viên cần tạo cho các em có một tâm trạng
thoải mái, một hứng thú tràn đầy khi học âm nhạc. Để làm được việc đó, một trong nhiều
yếu tố quan trọng là người giáo viên phải truyền tải chính xác các kiến thức về Âm nhạc.
4
Là giáo viên được bồi dưỡng chuyên ngành Âm nhạc Tiểu học, qua thời gian trực
tiếp giảng dạy bộ môn, bản thân ít nhiều đã đúc kết được những kinh nghiệm trong công
tác, tôi nhận thấy thực tế việc học tập và tiếp thu các kiến thức của môn học, đặc biệt là
kiến thức đọc và ghi chép nhạc của các em là chưa cao, nhiều em còn rất lúng túng.
Trước những hạn chế thực tại, tôi xin đưa ra một số kinh nghiệm hướng dẫn các em học
tập đọc nhạc khá hiệu quả mà tôi đã tiến hành mấy năm nay.
II. Cơ sở thực tế
Đa số các em học sinh Trường Tiểu học Cẩm Đàn người dân tộc thiểu số, trình độ
nhận thức không đồng đều do ít được tiếp xúc với loại hình này nên còn thể hiện nhiều
nhược điểm khi học tập. Vì vậy người giáo viên phải từng bước giúp các em có được sự
tự tin, nắm được các kiến thức, các kỹ năng cơ bản từ đó giúp các em phát triển tai nghe
và khả năng thể hiện tốt các bài tập đọc nhạc.
Những năm trước đây, việc đầu tư trang thiết bị cho môn học còn hạn chế. Do đó
việc truyền đạt và giúp các em tiếp thu kiến thức Âm nhạc là hết sức khó khăn, thậm chí
những kiến thức đó đến với các em hết sức trừu tượng. Việc truyền thụ các kiến thức âm
nhạc chỉ qua phương pháp truyền khẩu thuần tuý, ít phát triển khả năng tư duy của các
em. Do đó không tạo được sự thu hút, ít gây hứng thú học tập cho các em.
Dựa vào cơ sở lý luận đã có cùng với thời gian giảng dạy tại trường, tôi đã tìm hiểu
khả năng học nhạc của học sinh. Bằng việc quan sát thực tế các giờ học tôi nhận thấy
việc tiếp thu các kiến thức Âm nhạc và sự yêu thích học tập bộ môn chỉ rơi vào một số
em gọi là có năng khiếu. Còn lại các em khác chỉ học theo bản năng phải học nên ít có sự
sáng tạo trong vận dụng kiến thức.
5

Qua kiểm tra đọc một bài tập đọc nhạc thì số lượng các em đọc tốt còn rất khiêm
tốn. Thực tế khi nghe các em thực hiện bài tập, bên cạnh những em trình bày tự nhiên và
thoải mái vẫn còn một số em chưa thực sự mạnh dạn, tự tin, chỉ đọc với tính chất thuộc
lòng, đọc nhạc thì chỉ đúng tên nốt mà chưa đúng trường độ, ngắt, nghỉ tuỳ tiện không
đúng tiết tấu của bài nhạc.
Vì vậy để khắc phục tình trạng trên tôi xin mạnh dạn trình bày kinh nghiệm của
mình về vấn đề này.
III. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
Để có một tiết học nhạc hiệu quả, gây hứng thú cho học sinh trước tiên người giáo
viên phải xây dựng nề nếp học tập ngay từ bài học đầu tiên. Cụ thể như xác định thái độ,
ý thức học tập đối với môn Âm nhạc. Ở lớp 3, các em đã được làm quen với các kí hiệu
Âm nhạc: các hình nốt, khuông nhạc, khóa Son, đọc 8 bài tập đọc nhạc ở lớp 4, sang lớp
5, các kỹ thuật đó được duy trì và nâng cao hơn một bước. Vì vậy, giáo viên phải nắm
vững các phương pháp và các bước trong giảng dạy
để truyền thụ lại cho các em các kiến thức của bài học cũng như phát triển các kỹ năng đã
có của các em một cách tốt nhất.
1. Xây dựng phương pháp tập đọc nhạc:
Ở lớp 3, học sinh mới làm quen với các kí hiệu ghi nhạc: khóa Son, khuông nhạc,
một số hình nốt nhạc, vị trí các nốt nhạc trên khuông nhạc, … đặc biệt vị trí các nốt nhạc
trên khuông nhạc rất quan trọng, nó quyết định cho việc đọc nhạc của học sinh ở các lớp
trên, vì vậy để cho dễ nhớ tôi đã cho học sinh ghi nhớ bằng các câu văn như sau:
Nốt Đô: ở dòng kẻ phụ dưới
6
Nốt Rê: sát dưới dòng kẻ thứ nhất
Nốt Mi: ở dòng kẻ thứ nhất
Nốt Pha: ở khe thứ nhất
Nốt Son: ở dòng kẻ thứ hai
Nốt La: ở khe thứ hai
Nốt Si: ở dòng kẻ thứ ba.
Ta thường xuyên ôn tập củng cố cho học sinh ghi nhớ vị trí các nốt nhạc trên

khuông nhạc bằng các câu văn này kết hợp sử dụng khuông nhạc bàn tay trái để khắc sâu
kiến thức cho học sinh.
Ở lớp 4, do mới được tiếp xúc nên yêu cầu của phân môn tập đọc nhạc đặt ra cho
các em là hết sức nhẹ nhàng, đơn giản. Ở giai đoạn đầu tiếp cận với phân môn này, các
em phải thực hành các bài tập về cao độ, về tiết tấu, người giáo viên phải giúp các em
nhận ra được âm thanh cao, thấp tương ứng với vị trí các nốt nhạc trên khuông trong
phạm vi 1
quãng 8. Sau đó, các em được tiếp cận với thang 5 âm: Đô - Rê - Mi – Son – La và tiến
tới thang 7 âm: Đô - Rê - Mi – Pha – Son La – Si.
Sang lớp 5, phân môn tập đọc nhạc cũng dựa trên cơ sở các kiến thức đã học ở lớp
4 nhưng nâng cao hơn. Cả năm, các em được học 8 bài tập đọc nhạc đều viết ở nhịp ;
7
dựa trên cao độ của thang 5 âm: Đô, Rê, Mi, Son, La hoặc thang 7 âm: Đô, Rê, Mi,
Pha, Son, La, Si.
Về tiết tấu, các em tiếp tục được củng cố lại trường độ với các hình móc đơn, nốt
đen, nốt trắng, lặng đen và chấm dôi. Cách dạy thực hành các hình nốt có thể thực hiện
gõ theo tiết tấu, cũng có thể cho học sinh tập đọc bằng tên gọi các hình nốt: đơn, đen,
trắng, ta có thể thay bằng tiếng trống: Tùng, rinh
Việc giúp học sinh tập đọc 1 bài tập đọc nhạc muốn thu được kết quả cũng phải
được thực hiện theo đúng các bước theo trình tự nhất định. Sau khi giới thiệu bài tập đọc
nhạc, nếu như ở tập hát, bước đầu tiên là luyện thanh thì ở tập đọc nhạc sẽ phải là luyện
tập cao độ. Cho các em đọc lại cao độ của các nốt nhạc không chỉ giúp các em khởi động
giọng mà còn giúp các em nhớ vị trí các nốt trên khuông nhạc và cảm nhận cao độ các
nốt so với nhau. Muốn các em thực hiện tốt bài tập, giáo viên phải đưa ra yêu cầu để
các em tìm hiểu, nhận xét bài nhạc, bài tập đọc nhạc có mấy nốt? gồm nốt gì? Rút ra
thang âm cho học sinh đọc, có thể hoán đổi vị trí các nốt nhạc để học sinh tìm tòi ở
mức độ cao hơn nhằm kiểm tra tai nghe của các em. Về trường độ gồm những hình
nốt gì? Rút ra hình tiết tấu chung của bài tập cho
học sinh đọc tiết tấu. Trong bài có sử dụng các ký hiệu Âm nhạc nào? mục tiêu của
giai đoạn này là làm thế nào để các em nắm và thể hiện được hình tiết tấu chủ đạo

của bài. Việc thể hiện tiết tấu phải được kết hợp theo nhiều hình thức, có thể là vừa
đọc vừa vỗ tay, vừa đọc vừa gõ đệm nhạc cụ. Hình thức thể hiện cũng có thể là cả
lớp, theo tổ nhóm, cá nhân xen kẽ. Khi các em đã thực hiện tốt tiết tấu của bài, giáo
viên đàn để các em nghe và cảm nhận giai điệu theo tiết tấu, Đây là lúc bắt đầu tập
đọc bài nhạc, tập đọc từng câu theo đàn, giáo viên sửa lỗi truyền miệng. Luyện tập
8
củng cố theo nhóm, tổ hoặc cá nhân. Khi các em đọc đúng cao độ, trường độ của bài,
mới chuyển sang ghép lời ca. Để các em có cảm nhận tốt hơn trong việc ghép lời ca
với nhạc, giáo viên nên cho các em tự ghép lời, sau đó, giáo viên đàn giai điệu và hát
mẫu lời ca để các em nghe, so sánh. Giáo viên bắt nhịp, học sinh đọc lại nhạc và
ghép lời ca. Giáo viên đàn lại từng câu, sửa lỗi cho các em. Giai đoạn này đòi hỏi sự
kết hợp luyện tập nhịp nhàng giữa đọc nhạc, hát lời và gõ đệm nhạc cụ. Cuối cùng là
việc đánh giá, đây là giai đoạn động viên khích lệ các em học tập. Phải thường xuyên
động viên học sinh, việc động viên giúp cho các em chưa thể hiện bài tập đọc nhạc
tốt sẽ cố gắng học tập hơn.
2. Xây dựng phương pháp ghi chép nhạc:
Ghi chép lại các bài nhạc đã học giúp các em nắm chắc vị trí các nốt trên khuông
cũng như nhớ các hình nốt, ký hiệu đã học. Nếu như tập đọc nhạc mang nhiều tính chất
trừu tượng vì nó còn phụ thuộc vào tai nghe của từng em thì ghi chép nhạc mang tính cụ
thể hơn, hiện thực hơn. Do vậy, việc hướng dẫn các em ghi chép đơn giản và dễ thực
hiện. Tuy nhiên, đơn giản không có nghĩa là không quan trọng, ngược lại tập
ghi chép nhạc là sự đúc kết giữa 2 phân môn tập hát và tập đọc nhạc để khắc sâu kiến
thức. Do đó đòi hỏi phải có sự chính xác tuyệt đối từng vị trí nốt trên khuông nhạc, quan
trọng hơn nữa là qua chép nhạc các em phải nhớ được tên các nốt nhạc là gì, nằm ở vị trí
nào, cách viết các hình nốt ra sao, các hình nốt đó có ý nghĩa gì và phải thể hiện thế nào.
Việc ghi chép nhạc còn giúp các em ghi nhớ các ký hiệu khác về âm nhạc. Các kiến thức
đó hổ trợ cho việc tập đọc nhạc hoặc thực hiện các bài hát theo yêu cầu của tác giả như:
dấu luyến, dấu chấm dôi, dấu quay lại, dấu hồi đoạn, dấu lặng đen, lặng đơn, ngắt câu…
9
Việc ghi chép nhạc là công việc đòi hỏi phải hướng dẫn các em thực hiện một cách

thường xuyên. Tuy nhiên không nhất thiết lúc nào cũng phải thực hiện ngay tại lớp vì
như thế sẽ mất rất nhiều thời gian. Ở lớp chỉ hướng dẫn các em cách thực hiện việc ghi
chép, nhận ra cách trình bày thế nào cho đúng, cho đẹp còn việc ghi chép lại bài nên cho
các em thực hiện ở nhà.
IV. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Từ đầu năm học tôi đã áp dụng thực hiện giảng dạy tập đọc nhạc với các phương
pháp và biện pháp như đã trình bày ở trên và thấy các em rất say mê hứng thú học tập, do
đó kết quả đã nâng lên rõ rệt: Kết quả đánh giá học lực môn Âm nhạc học kì I năm học
2011-2012 của cả 3 khối 3, 4, 5 không có học sinh xếp loại B, học sinh hoàn thành tốt và
hoàn thành đã được tăng lên, trong đó phần tập đọc nhạc các em thể hiện được tốt hơn cụ
thể ở khối lớp 5 như sau:
Phân loại học sinh đọc bài tập đọc nhạc
Đầu
năm
Cuối học
kỳ I
Tỉ lệ học sinh đọc bài tập đọc nhạc tốt, trôi chảy 10% 20%
Tỉ lệ học sinh đọc được bài tập đọc nhạc 65% 75%
Tỉ lệ học sinh chưa đọc được bài tập đọc nhạc 25% 5%
Tập đọc nhạc là phân môn khó học, việc giảng dạy cho học sinh cấp Tiểu học đòi
hỏi phải có những phương pháp, biện pháp đặc thù riêng. Hơn nữa người giáo viên còn
phải biết lựa chọn và áp dụng các phương pháp, biện pháp sao cho phù hợp với từng đối
tượng học sinh. Về phía bản thân, với một số phương pháp, biện pháp nêu trên, qua thực
tế giảng dạy tại trường, tôi nhận thấy hiệu quả của các phương pháp, biện pháp này là khá
10
cao. Tuy nhiên, khi vận dụng những phương pháp, biện pháp này, giáo viên có thể tuỳ cơ
ứng biến sao cho phù hợp với từng hoàn cảnh, từng đối tượng cụ thể để thu được kết quả
tốt nhất. Và điều quan trọng là chúng ta cùng nhau xây dựng nên những phương pháp,
biện pháp giảng dạy hay nhất, phù hợp nhất đối với phân môn tập đọc nhạc để kết quả
học tập của các em ngày càng được nâng cao hơn.

Qua đề tài này tôi muốn trao đổi với quý đồng nghiệp về vấn đề học Âm nhạc, học
Âm nhạc sẽ làm cho con người thoải mái, hứng thú hơn khi học tập môn học cũng như
học các môn học khác, giáo dục Âm
nhạc cùng với giáo dục các môn học khác lập nên một nền giáo dục toàn diện để đào tạo
một thế hệ trẻ đủ năng lực, đầy tự tin trở thành người chủ tương lai của đất nước.
PHẦN KẾT LUẬN
I. Những bài học kinh nghiệm
Khả năng nhận thức của con người nói chung, của học sinh Tiểu học nói riêng là
rất lớn và sẵn có. Điều cơ bản là người giáo viên giảng dạy phải nắm được đối tượng, tìm
hiểu cụ thể những sở thích của các em để tìm ra phương pháp, biện pháp giảng dạy thích
hợp nhất giúp các em tiếp thu kiến thức một cách dễ dàng và tạo sự say mê trong việc vận
dụng các kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống.
II. Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm
Trên cơ sở từ thực tiễn giảng dạy Âm nhạc trong trường Tiểu học, xuất phát từ thực
trạng khả năng nhận thức tiếp thu những kiến thức đặc thù của phân môn, người giáo
viên phải có vai trò chủ đạo trong việc tổ chức dạy học, bên cạnh việc truyền thụ kiến
thức chính xác còn phải lựa chọn và đưa vào thực tế những phương pháp, biện pháp
11
giảng dạy phù hợp thì ta mới thu được những kết quả như mong muốn. Qua quan sát thực
tế tôi nhận thấy các em yêu thích phân môn hơn, hào hứng học tập hơn. Đặc biệt là kết
quả học tập đã nâng lên, các em mạnh dạn hơn, tự tin hơn trong khi thực hiện bài tập.
III. Khả năng ứng dụng, triển khai
Có thể ứng dụng đối với những giáo viên giảng dạy Âm nhạc trong các trường Tiểu
học cho khối lớp 3, 4, 5.
IV. Những kiến nghị, đề xuất
Để nâng cao chất lượng học tập phân môn tập đọc nhạc cho học sinh Tiểu học tôi
xin có ý kiến đề xuất như sau:
Bổ sung thêm những đồ dùng học tập, đồ dùng giảng dạy của bộ môn để đáp ứng
nhu cầu học tập của các em.
Đề tài này nghiên cứu dựa trên thực tế tôi đã giảng dạy trong những năm qua tại

trường Tiểu học Cẩm Đàn, đúc kết những kinh nghiệm xin trình bày với quý đồng
nghiệp. Rất mong được sự đóng góp nhiệt tình của quý đồng nghiệp, của Hội đồng giám
khảo.
Tôi xin trân thành cảm ơn Ban giám hiệu nhà trường, các đồng nghiệp cùng toàn
thể các em học sinh khối 3, 4, 5 Trường Tiểu học Cẩm Đàn đã giúp đỡ tôi hoàn thành
sáng kiến kinh nghiệm này.
Cẩm Đàn, tháng 12 năm 2011
12
NGƯỜI VIẾT SÁNG KIẾN
13