trách nhiệm dân sự ngoài hợp đồng do xâm phạm quyền tác giả

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Lời nói đầu
Trên thế giới, đặc biệt là ở các nớc phát triển, khi phát hiện thấy các hành vi
xâm phạm quyền tác giả, chủ thể quyền thông thờng khởi kiện ra toà dân sự để
yêu cầu toà án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Bởi vì, toà án sẽ là cơ
quan đa ra phán quyết xác đáng nhất để xử lý các hành vi xâm phạm quyền tác
giả. Hơn nữa, khi toà án áp dụng các biện pháp dân sự sẽ bù đắp đợc một phần
thiệt hại do hành vi xâm phạm quyền tác giả gây ra cho chủ thể quyền. Còn ở Việt
Nam, số vụ án về quyền tác giả đợc toà án thụ lý và giải quyết trong thời gian qua
còn rất khiêm tốn. Bởi: tác giả, chủ sở hữu tác phẩm cha coi khởi kiện ra toà là
chuyện bình thờng; cộng với năng lực, trình độ chuyên môn của các cán bộ, công
chức ngành toà án còn yếu, hiểu biết cha sâu về lĩnh vực SHTT nói chung và
quyền tác giả nói riêng nên cha tạo đợc lòng tin cho chủ thể quyền vào khả năng
giải quyết của toà án. Thêm vào đó, nếu muốn khởi kiện ra toà thì hầu hết tác giả,
chủ sở hữu tác phẩm không biết mình phải thực hiện thủ tục nh thế nào? Toà nào
sẽ có thẩm quyền giải quyết? Chủ thể đã có hành vi vi phạm quyền tác giả của
mình sẽ phải chịu những chế tài dân sự nào? Hiện nay, hệ thống pháp luật về
SHTT của Việt Nam đã tơng đối hoàn thiện. Tuy nhiên, các vấn đề trên đợc quy
định rải rác trong các quy định của Luật SHTT và các văn bản pháp luật liên quan
khác, khiến cho tác giả, chủ sở hữu tác phẩm khó tiếp cận. Chính từ lý do đó, em
đã chọn vấn đề: Trách nhiệm dân sự ngoài hợp đồng do xâm phạm quyền tác
giả làm đề tài cho luận văn tốt nghiệp đại học của mình.
Tác giả- hiểu theo nghĩa chung nhất là ngời trực tiếp sáng tạo ra một phần
hoặc toàn bộ tác phẩm. Theo nghĩa này, tác giả gồm cả tác giả của tác phẩm văn
học, nghệ thuật, khoa học; tác giả của kiểu dáng công nghiệp, sáng chế, giải pháp
hữu ích. Còn nếu hiểu theo nghĩa hẹp thì tác giả chỉ là là ngời trực tiếp sáng tạo ra
một phần hoặc toàn bộ tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học. Trong khuôn khổ
của một luận văn cử nhân, luận văn này chỉ nghiên cứu vấn đề cơ bản nhất về
Trách nhiệm dân sự của cá nhân, tổ chức đã có hành vi xâm phạm quyền tác giả
đối với tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học.
1

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Phơng pháp nghiên cứu của luận văn này là dựa trên phơng pháp luận của
Chủ nghĩa Mac - Lênin, t tởng Hồ Chí Minh; quan điểm của Đảng và Nhà nớc ta
về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học. Đồng
thời, luận văn sử dụng thêm một số phơng pháp khác nh phơng pháp so sánh, ph-
ơng pháp thống kê, tổng hợp.
Kết cấu của Luận văn gồm:
Chơng 1: Khái niệm TNDS ngoài hợp đồng do xâm phạm quyền tác giả
Chơng 2: Các hành vi xâm phạm quyền tác giả v thiệt hại
Chơng 3: Xử lý xâm phạm, thực tiễn áp dụng luật và kiến nghị
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Chơng I
Khái niệm trách nhiệm dân sự Ngoài hợp đồng
do xâm phạm quyền tác giả và thực trạng xâm phạm
1. Khái niệm Trách nhiệm dân sự ngoài hợp đồng do xâm phạm quyền tác
giả
1.1. Trách nhiệm dân sự ngoài hợp đồng
TNDS nói chung là loại trách nhiệm pháp lý do toà án hoặc các chủ thể
khác đợc phép áp dụng đối với các chủ thể vi phạm pháp luật dân sự. Bản thân
TNDS không phải là sự cỡng chế mà chỉ là nghĩa vụ phải gánh chịu những biện
pháp cỡng chế do pháp luật quy định. Chủ thể vi phạm bị buộc phải thực hiện
những biện pháp cỡng chế do pháp luật dân sự quy định. TNDS ngoài hợp đồng là
một loại TNDS, do đó mang đầy đủ các đặc tính trên của TNDS.
TNDS ngoài hợp đồng khác với trách nhiệm hình sự. TNDS ngoài hợp đồng
đợc áp dụng với mọi cá nhân, tổ chức; Còn trách nhiệm hình sự chỉ áp dụng đối
với cá nhân. Bên cạnh đó, lỗi trong trách nhiệm hình sự đóng một vai trò hết sức
quan trọng, là một yếu tố bắt buộc trong cấu thành tội phạm, không có lỗi thì
không phải chịu trách nhiệm hình sự. Nhng đối với TNDS ngoài hợp đồng cơ sở
để xác định trách nhiệm này là hành vi vi phạm pháp luật gây thiệt hại; tuy lỗi là

một yếu tố cấu thành nhng không phải mọi trờng hợp lỗi đều là yếu tố bắt buộc.
Trong luật dân sự chỉ quy định những nguyên tắc khái quát về TNDS ngoài hợp
đồng mà không quy định những hành vi nào là hành vi có lỗi và phải chịu chế tài.
TNDS ngoài hợp đồng khác với TNDS trong hợp đồng. TNDS trong hợp
đồng là trách nhiệm pháp lý phát sinh giữa các bên có quan hệ hợp đồng và hành
vi vi phạm là hành vi không thực hiện, hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ
nghĩa vụ theo hợp đồng. Còn TNDS ngoài hợp đồng thờng là trách nhiệm pháp lý
phát sinh giữa các bên không có quan hệ hợp đồng và hành vi của chủ thể vi phạm
là hành vi xâm phạm đến tài sản và các quyền nhân thân của chủ thể khác. Thiệt
hại xảy ra đối với TNDS trong hợp đồng chỉ có thể là thiệt hại vật chất và chế tài
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
áp dụng chủ yếu không chỉ có bồi thờng thiệt hại mà còn có hình thức phạt do vi
phạm hợp đồng. Riêng TNDS ngoài hợp đồng thì ngoài thiệt hại về vật chất ra còn
có thiệt hại về tinh thần, chế tài thông thờng áp dụng là bồi thờng thiệt hại. Bên
cạnh đó, căn cứ xác định TNDS trong hợp đồng không chỉ do pháp luật quy định
mà các bên có thể thoả thuận trong hợp đồng các căn cứ khác; bởi vậy, chế tài bồi
thờng thiệt hại có thể đợc áp dụng ngay cả khi chủ thể vi phạm không có lỗi. Còn
TNDS ngoài hợp đồng đợc dựa trên các căn cứ do pháp luật quy định, sẽ không
phát sinh trách nhiệm bồi thờng thiệt hại nếu chủ thể vi phạm chứng minh đợc
mình không có lỗi (trừ trờng hợp nguồn nguy hiểm cao độ, cha mẹ bồi thờng thiệt
hại cho con cha thành niên và trờng hợp ô nhiễm môi trờng). Thêm vào đó, TNDS
trong hợp đồng do phát sinh giữa các bên có quan hệ hợp đồng nên trên thực tế, để
đảm bảo thực hiện hợp đồng các bên thờng có thoả thuận áp dụng các biện pháp
bảo đảm kèm theo hợp đồng, còn đối với TNDS ngoài hợp đồng không áp dụng
biện pháp bảo đảm.
TNDS ngoài hợp đồng đợc chia thành hai loại là TNDS ngoài hợp đồng do
hành vi xâm phạm tài sản và TNDS ngoài hợp đồng do hành vi xâm phạm quyền
nhân thân. Tài sản có thể là tài sản hữu hình (các vật hiện hữu có thể sờ mó, cầm
nắm đợc), có thể là tài sản vô hình (tức là các quyền tài sản trị giá đợc thành tiền)

nh quyền sở hữu trí tuệ, trong đó có quyền tác giả. Trờng hợp áp dụng TNDS
ngoài hợp đồng do hành vi xâm phạm quyền nhân thân, hành vi của chủ thể vi
phạm có thể là hành vi xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín, họ, tên, bí mật đời
t Các quyền nhân thân này luôn gắn liền với chủ thể và về nguyên tắc không thể
chuyển dịch đợc.
TNDS nói chung và TNDS ngoài hợp đồng nói riêng đều là trách nhiệm tài
sản nhằm khôi phục tình trạng tài sản của ngời bị thiệt hại do cơ quan nhà nớc có
thẩm quyền áp dụng. Ngoài ra, việc áp dụng TNDS ngoài hợp đồng còn giáo dục
mọi ngời về ý thức tuân thủ pháp luật, bảo vệ tài sản xã hội chủ nghĩa, tôn trọng
quyền và lợi ích hợp pháp của ngời khác.
1.2. Khái niệm TNDS ngoài hợp đồng do xâm phạm quyền tác giả
TNDS do xâm phạm quyền tác giả cũng là một loại chế tài dân sự có thể
phát sinh giữa các bên có quan hệ hợp đồng hoặc không có quan hệ hợp đồng. Tr-
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
ờng hợp bên vi phạm và bên bị vi phạm quyền tác giả đã ký hợp đồng liên quan
đến quyền tác giả và hợp đồng này đã có hiệu lực pháp luật thì trách nhiệm của
bên vi phạm khi không thực hiện hợp đồng, hoặc có thực hiện nhng không đúng,
không đầy đủ là TNDS trong hợp đồng. Vì thế, nội dung này nằm ngoài phạm vi
nghiên cứu của đề tài.
Trờng hợp hai bên, bên vi phạm và bên bị vi phạm về quyền tác giả cha ký
hợp đồng liên quan đến quyền tác giả thì TNDS mà bên vi phạm phải gánh chịu là
TNDS ngoài hợp đồng; hoặc có thể các bên này có ký hợp đồng nhng hành vi vi
phạm không liên quan đến việc thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng; hoặc nếu hành
vi vi phạm quyền tác giả gây ra tổn thất về tinh thần cho chủ thể quyền tác giả thì
dù các bên có quan hệ hợp đồng hay không có quan hệ hợp đồng thì TNDS đợc áp
dụng đối với bên vi phạm luôn là TNDS ngoài hợp đồng.
Nh phần 1.1.1 đã phân tích, TNDS ngoài hợp đồng do xâm phạm quyền tác
giả có thể là hành vi xâm phạm quyền tài sản, có thể là hành vi xâm phạm quyền
nhân thân. Hành vi xâm phạm quyền tài sản sẽ làm cho chủ thể quyền bị mất đi

những lợi ích vật chất đáng lẽ ra họ đợc hởng (tiền nhuận bút, thù lao ) và hành
vi xâm phạm quyền nhân thân gây ra tổn thất về tinh thần cho tác giả (danh dự, uy
tín, nhân phẩm ). Các hành vi xâm phạm này đều đ ợc Luật SHTT quy định tại
Điều 28.
Qua những phân tích trên, ta có thể hiểu rằng: TNDS ngoài hợp đồng do
xâm phạm quyền tác giả là một loại trách nhiệm pháp lý thờng phát sinh giữa
các bên không có quan hệ hợp đồng, chủ thể vi phạm phải gánh chịu những hậu
quả bất lợi do có hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với chủ thể quyền.
2. Thực trạng xâm phạm quyền tác giả
Trong những năm qua, Đảng và Nhà nớc ta đã có nhiều nỗ lực trong việc
thực thi quyền SHTT nói chung và quyền tác giả nói riêng, đặc biệt là sau khi Việt
Nam tham gia công ớc Berne (24/10/2006) và trở thành thành viên chính thức của
WTO (11/01/2007). Tuy nhiên, số vụ vi phạm quyền tác giả vẫn có xu hớng gia
tăng, tính chất ngày càng tinh vi hơn. Có ý kiến cho rằng tình trạng vi phạm quyền
tác giả tại Việt Nam hiện nay đã đến mức báo động. Vi phạm bản quyền lan tràn
trong tất cả các lĩnh vực của đời sống.
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
2.1. Trong lĩnh vực xuất bản
Hiện tợng xuất bản mà không xin phép tác giả, chủ sở hữu tác phẩm, không
có hợp đồng sử dụng tác phẩm để xuất bản diễn ra ngày một trầm trọng. Trong khi
đó, các cơ quan chức năng lại cha thực sự mạnh tay với các trờng hợp vi phạm
này. Còn tác giả, chủ sở hữu tác phẩm nhiều khi trông chờ vào Nhà xuất bản hoặc
cơ quan chức năng xử lý các trờng hợp vi phạm này. Nhà văn Nguyễn Nhật ánh
cho biết: Thời gian của nhà văn phải để dành cho sáng tác, săn tìm ý t ởng, t
liệu. Nhà văn không thể chạy theo bảo vệ bản quyền những đứa con tinh thần
của mình, nếu vẫn còn mong muốn sáng tác. Chuyện bản quyền đành trông chờ
vào nhà xuất bản hoặc các cơ quan chức năng với pháp luật
(1)
. Nhà văn chờ vào

nhà xuất bản nhng nhà xuất bản cũng không khá gì hơn. Hai năm sau sự kiện cuốn
Harry Potter tập 6 bị in lậu, Nhà xuất bản Trẻ - đơn vị giữ bản quyền vẫn đành
sống chung với vi phạm khi tập 7 lại tiếp tục bị vi phạm. Chiều ngày 02/01/2007
Nhà xuất bản Trẻ cùng các cơ quan chức năng đã phát hiện ra một khối lợng lớn
ruột sách Harry Potter 7 bản tiếng Việt in lậu tại một cơ sở thuộc Quận Đống
Đa, Hà Nội. Theo ghi nhận của đoàn kiểm tra, khoảng 1,3 tấn ruột sách lậu bán
thành phẩm đang đợc đóng xén nhng không có mẫu bìa. Trớc đó, ngày
31/10/2007, lực lợng công an quản lý đặc doanh (PC13) Hà Nội phối hợp với PA
25 đã phát hiện một cơ sở in lậu bìa Harry Potter 7 tại phố Vĩnh Tuy, Quận Hai Bà
Trng, Hà Nội. Chủ cơ sở này thừa nhận vừa qua có in khoảng 2000 mẫu bìa
Harry Potter 7 lậu. Sáng ngày 01/11/2007, nhiều sách Harry Potter 7 bản tiếng
Việt đợc bày bán công khai tại khu vực đờng Láng, Hà Nội. Sách giả này mỏng
hơn sách thật, chữ in lem nhem khó đọc, trang giấy mỏng, dễ rách. Không chỉ
riêng cuốn Harry Potter, gần nh tất cả những tác phẩm có bản quyền của nhà xuất
bản này đều bị vi phạm bản quyền. Năm 2007, Nhà xuất bản Trẻ là đơn vị có tới 5
trên tổng số 10 đầu sách bán chạy nhất nớc và cũng là nhà xuất bản có nhiều sách
bị vi phạm bản quyền nhất nớc, từ sách in cho tới sách điện tử. Bởi thế, giám đốc
nhà xuất bản Trẻ có lần đã chỉ muốn bỏ nghề khi thấy sách lậu tràn ngập khắp
nơi, chèn ép cả sách thật
(2)
. Hoàn cảnh này không chỉ mình Nhà xuất bản Trẻ
1 ()
Http://www.sggp.org.vn - Website của Đảng bộ Đảng cộng sản Việt Nam Thành phố Hồ Chí Minh.
2

(1)
Http://www.sggp.org.vn Website của Đảng bộ Đảng cộng sản Việt Nam Thành phố Hồ Chí Minh.
6
Website: Email : Tel : 0918.775.368
gánh chịu, tất cả các nhà xuất bản trên cả nớc đều nằm trong danh mục sách bị vi

phạm bản quyền.
Nạn đạo văn kéo dài suốt mấy năm nay cũng cha có biện pháp ngăn chặn.
Nhiều trờng hợp đã sử dụng nguyên xi tác phẩm của ngời khác, đặc biệt là tác
phẩm của các nhà văn nổi tiếng đa vào tác phẩm của mình rồi in thành sách. Nạn
đạo văn xảy ra phổ biến nhất trong lĩnh vực văn học. Tác phẩm của các nhà văn
bị đánh cắp trắng trợn. Cuối năm 2006, chính tác giả cuốn tiểu thuyết Quân s
Đào Duy Từ đã phát hiện ra đứa con tinh thần của mình bị sao chép toàn bộ
phần h cấu. Truyện ngắn Màu của lá của nhà văn Võ Thị Hảo thì bị một thí sinh
nộp tác phẩm thi vào một trờng chuyên đào tạo những cây bút viết văn sao chép
tới 99 % (chỉ thay tên nhân vật).
Có không ít trờng hợp sách thực chất là dịch từ tác phẩm nớc ngoài nhng
đứng tên biên soạn. Sách biên soạn mà thực chất là sao chép từ sách, tài liệu của n-
ớc ngoài. Dạng vi phạm này thờng tập trung vào các loại sách báo khoa học, công
nghệ, sách kinh tế, sách tin học, sách ngoại ngữ
(1)
.
Tình trạng cắt xén, sửa chữa, bóp méo, làm thay đổi nội dung tác phẩm, ghi
sai tên tác giả vi phạm nghiêm trọng quyền nhân thân vẫn diễn ra thờng xuyên.
Các hành vi này xâm phạm cả quyền vật chất lẫn tinh thần của tác giả, gây bức
xúc trong d luận
2.2. Trong lĩnh vực báo chí
Luật Báo chí 1999 ra đời có các quy định về quyền tác giả thực sự là cơ sở
pháp lý quan trọng điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh ở lĩnh vực này. Đối với
báo in, tình trạng vi phạm quyền tác giả xảy ra là việc một số tác giả sử dụng nội
dung, tài liệu, t liệu của ngời khác rồi viết thành bài gửi đăng báo mà không xin
phép tác giả, chủ sở hữu tác phẩm; trích dẫn công trình nghiên cứu của ngời khác
mà không dẫn chiếu nguồn gốc tác phẩm; dịch tác phẩm báo chí nớc ngoài nhng
đứng tên mình; không xin phép và trả thù lao cho tác giả khi sử dụng lại các tác
phẩm báo chí đã đợc công bố. Tuy nhiên, báo in vẫn đợc coi là có ý thức tôn trọng
1 ()

Hoàng Minh Thái,(2001), Hoàn thiện pháp luật về bảo hộ quyền tác giả ở Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc
sỹ luật học chuyên ngành lý luận Nhà nớc và pháp luật, Trang 41.
7
Website: Email : Tel : 0918.775.368
bản quyền hơn trong làng báo chí nói chung vì việc tôn trọng bản quyền đã
trở thành một thứ luật bất thành văn trong giới báo chí giấy
(1)
.
Chuyển sang lĩnh vực báo điện tử, tình trạng vi phạm quyền tác giả đã đến
mức báo động. Trong thời đại kỹ thuật số, việc lấy nội dung từ báo chí khác
thật dễ dàng, cùng với t tởng ai cũng làm thế cả nên việc sử dụng bài viết của
báo khác trên các báo điện tử tại Việt Nam đã trở thành chuyện th ờng ngày ở
huyện. Một độc giả thân thiết của báo điện tử từng tâm sự: đã không ít lần khi
xem tin tức của một trang tin tức trực tuyến, thấy một bài viết về chủ đề mình
quan tâm, tôi hào hứng vào đọc, để rồi nhận ra rằng bài này mình đã đọc ở đâu
đó rồi
(2)
. Các nhà báo sao chép, xào xáo, thay tên đổi họ các tác phẩm của ngời
khác để rồi đăng báo, thậm chí là bê nguyên xi. Tác giả Trần Ngọc Thái Sơn đã
từng viết một bài báo về vấn đề này. Anh dùng Google để tìm xem một tờ báo
điện tử sử dụng bao nhiêu bài viết của báo khác. Cuộc khảo sát này theo tác giả
là tơng đối chính xác, vì để kiểm tra, tác giả luôn click vào năm bài viết bất kỳ
trong hai mơi kết quả đầu tiên từ Google để kiểm tra cụm từ khoá có thực sự là
trích dẫn nguyên xi không. Kết quả 100% trờng hợp (6 x 5 x 5 = 150 lần click)
đều xác nhận là cụm từ khoá nằm dới cùng của bài viết, nghĩa là đăng lại chứ
không phải trích dẫn.
Qua cuộc khảo sát năm tờ báo điện tử, ta các con số đáng kinh ngạc sau:
1()
,
(2)

Http://sonnymotives.com Website của Trần Ngọc Thái Sơn
2
8
Website: Email : Tel : 0918.775.368
T.Trẻ T.Niên VnE Vn.Net Dân Trí 24h
Tổng
Theo Tuổi trẻ
913 6500 2640 668 5920 16641
Theo Thanh niên
641 6310 789 554 1470 9764
Theo VnExpress
1580 1800 3340 1130 873 8723
Theo VietnamNet
1770 1490 0 1180 2080 6520
Theo Dân Trí
46 70 61 411 35 623
Theo 24h
63 290 2 618 212 1185
Tổng
4100 4563 12873 7798 3744 10378 43456
* Chú giải :
Số liệu hàng ngang thể hiện tờ báo nào đăng nguyên xi bao nhiêu bài của
báo nào. Ví dụ: Thanh niên đăng của Tuổi trẻ 913 bài, VietnamExpress đăng của
Tuổi trẻ 6500 bài.
Tổng của hàng ngang thể hiện một tờ báo bị năm tờ còn lại đăng tất cả bao
nhiêu bài. Ví dụ: Tuổi trẻ bị năm tờ báo còn lại đăng tất cả 16641 bài của Tuổi trẻ;
Thanh niên bị năm tờ báo còn lại đang tất cả 9764 bài của Thanh niên.
Tổng của hàng dọc thể hiện một tờ báo đã đăng bao nhiêu bài của báo khác.
Ví dụ: Tuổi trẻ đã đăng tất cả 4400 bài của báo khác (641 + 1580 + 1770 + 46 +
63 = 4100); Thanh niên đã đăng tất cả 4563 bài của báo khác (913 + 1800 + 1490

+ 70 + 290 = 4563).
Từ bảng số liệu trên ta có thể thấy rằng, sáu tờ báo điện tử khá phổ biến, ăn
khách nhất hiện nay (Tuổi Trẻ, Thanh Niên, VnExpress, VietnamNet, Dân Trí,
24h) còn vi phạm bản quyền nghiêm trọng thì huống hồ các tờ báo đàn em khác
lại không làm theo. Tất cả các tờ báo điện tử hiện nay dù ít hay nhiều đều đã vi
phạm bản quyền lẫn nhau. Đó là một sự thật đáng buồn, nhất là khi Việt Nam
đã gia nhập WTO
(1)
.
Các đài phát thanh và truyền hình cũng có hiện tợng vi phạm bản quyền.
Một số đài truyền hình đã sử dụng băng, đĩa phim, băng đĩa hình ca nhạc, sân
khấu của các hãng phim, hãng sản xuất không có sự thoả thuận với các hãng đó, vi
phạm đến quyền khai thác bình thờng tác phẩm của chủ sở hữu tác phẩm.
Trên báo Thanh niên số ra ngày 04/10/2006 có đăng bài nói về vụ VTC
1()
Http://sonnymotives.com Website của Trần Ngọc Thái Sơn
9
Website: Email : Tel : 0918.775.368
ăn cắp bản quyền phát hình đêm chung kết Hoa hậu thế giới 2006 . TV
plus là công ty đứng ra mua bản quyền phát sóng đêm chung kết cuộc thi Hoa hậu
thế giới 2006 và đợc quyền kêu gọi tài trợ cùng quảng cáo. Họ đã phát sóng hai
buổi thi Hoa hậu bãi biển và Hoa hậu tài năng trớc đó và thông báo phát sóng
vòng chung kết vào đêm 01/10/2006. Tuy nhiên, VTC đã nhanh chân hơn, thu
lại chơng trình này từ kênh Star World và phát vào tra 01/10 trên kênh VTC 1.
Mặc dù đã biết và đợc thông báo trực tiếp từ phía đại diện của TV plus và VTV
nhng VTC vẫn công khai vi phạm bản quyền.
Ngoài ra, tình trạng một số tổ chức, cá nhân đã nhận tín hiệu vệ tinh về các
chơng trình âm nhạc, thể thao, văn hoá, phim truyện của các hãng truyền hình nớc
ngoài cũng đã xảy ra.
2.3. Trong lĩnh vực âm nhạc

Trong lĩnh vực này, nạn sao chép đĩa, download nhạc vô tội vạ diễn ra khắp
nơi. Bởi không ai có thể xác minh đợc sự hợp pháp của các tác phẩm âm nhạc trên
những chiếc điện thoại di động, trên máy nghe nhạc MP3 Các website cho phép
download nhạc hầu hết không quan tâm đến chuyện tác quyền.
Tình trạng ca sỹ trẻ bắt tay với các trùm đĩa lậu diễn ra ngày một tăng.
Ngày càng có nhiều ca sỹ sẵn sàng hợp tác với các đầu nậu, băng đĩa lậu để sớm
tung một số tác phẩm ra thị trờng nhằm quảng bá cho album sắp phát hành. Những
ca sỹ vô danh còn tiến xa hơn qua việc hợp tác toàn phần với ngời làm đĩa lậu
nhằm mục tiêu giới thiệu mình với công chúng. Ca sỹ đ a tác phẩm, đa băng đĩa
trắng, trả tiền cho các đầu nậu để tác phẩm của mình trình bày đợc chép chung
với những ca sỹ đang hot khác và tiêu thụ trên thị tr ờng (nhạc sỹ Hà Quang
Minh). Các hành vi vi phạm quyền tác giả trong lĩnh vực âm nhạc này đã ảnh hởng
nghiêm trọng đến nền âm nhạc Việt Nam nói chung và các ca sỹ, nghệ sỹ trong
làng âm nhạc nói riêng. Ca sỹ Hiền Thục từng nói: Một nghệ sỹ phải đầu t rất
nhiều công sức, tiền bạc để phát hành đợc một album. Nhng chỉ vài giờ album
ấy đã có trên thị trờng đĩa lậu. Chuyện thất thu có thể là chuyện nhỏ vì dù sao
10
Website: Email : Tel : 0918.775.368
đĩa nhạc bán đợc nhiều thì nghệ sỹ cũng đạt đợc mục tiêu quảng bá tên tuổi. Nh-
ng khi chép lậu, chất lợng album giảm đi đáng kể mới là điều đáng buồn
(1)
.
Các công cụ sao chép băng đĩa lậu ngày càng tinh vi, tốc độ ngày càng
nhanh và giá thành ngày càng giảm làm cho tình trạng vi phạm quyền tác giả
trong lĩnh vực âm nhạc diễn ra nghiêm trọng. ở Việt Nam, việc mua một đĩa lậu
giá năm, bảy ngàn đồng dễ dàng hơn so với việc bỏ ra vài chục ngàn cho đĩa có
bản quyền, lại hợp với túi tiền nên ngời dân vẫn chuộng hàng vi phạm bản quyền
hơn. Chính vì thế, ý thức của ngời dân là vấn đề cần bàn tới nếu muốn ngăn chặn
nạn vi phạm bản quyền các tác phẩm âm nhạc Việt Nam.
Không chỉ riêng nạn sao chép băng đĩa lậu, nạn đạo nhạc cũng diễn ra sôi

nổi. Các ca từ, giai điệu của các ca khúc cứ na ná nhau dẫn đến những vụ kiện
tụng giữa các nhạc sỹ, ca sỹ vì tội đạo bản quyền . Trang web Giaidieu.Net tung
lên mạng phần demo bản hoà tấu Frontier của nữ nhạc sỹ ngời Nhật Keiko Matsui
đã khiến cho bài hát Tình thôi xót xa của nhạc sỹ Bảo Chấn lâu nay vẫn đợc coi
là đứa con tinh thần của ông bỗng dng trở thành kết quả của việc sao chép nhạc.
Tình thôi xót xa đã copy tới 95% giai điệu của bản hoà tấu Frontier . Cũng
trong thời gian đó, Cục nghệ thuật biểu diễn đã có bảng danh sách liệt kê 70 ca
khúc bị nghi đạo nhạc nớc ngoài. Đó là những bài hát phát hiện đợc, còn hàng
chục kẻ đạo nhạc khác cha đợc đa ra ánh sáng, nh phần chìm của tảng băng
trôi.
2.4. Trong lĩnh vực điện ảnh
ở lĩnh vực điện ảnh, tình trạng sửa chữa, cắt xén, thay đổi kịch bản mà
không xin phép tác giả kịch bản để xây dựng tác phẩm điện ảnh là hành vi xâm
phạm quyền nhân thân phổ biến nhất. Một bên giành quyền bảo vệ sự toàn vẹn của
kịch bản thuộc loại hình tác phẩm viết, với một bên giành quyền tiếp tục sáng tạo
để có tác phẩm điện ảnh. Thực tế này đã xuất hiện và tồn tại kể từ khi ra đời ngành
điện ảnh tới nay. Một số tác phẩm kịch bản bị sửa chữa tới mức cha đẻ của nó
không còn nhận ra đứa con tinh thần ban đầu của mình nữa. Một số vụ tranh
chấp về vấn đề này đã đợc toà án thụ lý và giải quyết, nh vụ tranh chấp về tác
1 ()
Http://libhcmussh.edu.vn Website của Th viện trờng Đại học Khoa học xã hội và nhân văn Thành phố Hồ
Chí Minh.
11
Website: Email : Tel : 0918.775.368
phẩm điện ảnh Hôn nhân không giá thú , tranh chấp về kịch bản của tác phẩm
T ớng cớp Bạch Hải Đờng
(1)

Thực tế cho thấy, một số đài truyền hình địa phơng đã sử dụng các băng
đĩa phim thuộc bản quyền của Fafilm Việt Nam để phát sóng, vi phạm quyền tác

giả, gây thiệt hại cho hệ thống các công ty điện ảnh, băng hình đang khai thác lợi
ích từ việc bán và cho thuê các băng đĩa phim. Tại các đại lý băng đĩa hình tình
trạng bán và sao chép băng đĩa lậu vẫn còn tồn tại.
2.5. Trong lĩnh vực nghệ thuật tạo hình
Cho đến nay, việc tuỳ tiện sao chép tác phẩm mỹ thuật diễn ra trong nhiều
năm vẫn cha chấm dứt, thậm chí còn ngày càng gia tăng. Hiện tại trong giới mỹ
thuật, nhiều hoạ sỹ Việt Nam nổi tiếng và đắt khách trên thị trờng đau đầu với các
tác phẩm vi phạm bản quyền của mình bày bán thản nhiên tại các cửa hàng, thậm
chí là hè phố. Đối tợng bị xâm phạm nhiều nhất là các tác phẩm nổi tiếng của các
tác giả kì cựu của ngành mỹ thuật nh: Nguyễn Phan Chánh, Bùi Xuân Phái, Tô
Ngọc Vân, Nguyễn Sáng
Thời gian gần đây, có những bức tranh đợc tác giả đạonguyên xi tranh
của hoạ sỹ nớc ngoài rồi đem đi xét giải thởng Triển lãm mỹ thuật toàn quốc. Bức
tranh Bình minh trên công tr ờng của tác giả Lơng Văn Trung (sinh năm 1981-
sinh viên Đại học Mỹ thuật Hà Nội) sao chép tới 95% tác phẩm Đội lao động
của một hoạ sỹ ngời Nga. Đây thực sự là một tác phẩm sao chép và ăn cắp ý tởng
trắng trợn - cao tay hơn những kẻ chép tranh bình thờng, cố tình che dấu khi tham
gia triển lãm. Bức vẽ của Lơng Văn Trung qua mắt đợc 11 thành viên Hội đồng
nghệ thuật, trong đó có cả Vụ trởng vụ mỹ thuật nhiếp ảnh (phó chủ tịch hội đồng)
một lần nữa ghi thêm sự kiện không hay cho giới mỹ thuật. Trớc đó, năm 2005,
bức tranh cổ động V ợt đèn đỏcủa tác giả Nguyễn ánh Mỹ cũng bị thu hồi giải
nhì Tranh cổ động an toàn giao thông TP. Hồ Chí Minh 2005 do vi phạm quyền
tác giả.
1 ()
Hoàng Minh Thái, (2001), Hoàn thiện pháp luật về bảo hộ quyền tác giả ở Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc
sỹ luật học chuyên ngành lý luận Nhà nớc và pháp luật, Trang 49.
12
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Trong lĩnh vực mỹ thuật, không chỉ diễn ra hiện tợng sao chép tranh của
nhau mà còn xảy ra tình trạng tranh đạo từ ảnh. Tác giả của bức tranh Lớp học

vùng cao đã chôm lại từ một bức ảnh khác vẽ lại tranh cổ động (năm 2006).
Nạn xâm phạm bản quyền tác phẩm ảnh, tác phẩm hội hoạ ngày càng phổ biến,
thậm chí có những tác phẩm bị luộc nguyên xi và công khai.
Việc sao chép y nguyên tác phẩm gốc hoặc nhái lại, ký tên tác giả trên
tranh của ngời khác, không xin phép tác giả, chủ sở hữu tác phẩm, không thực
hiện các quy định về kích thớc tranh chép đã vi phạm nghiêm trọng đến quyền và
lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm.
Trong điêu khắc, hiện tợng vi phạm quyền tác giả cũng đã diễn ra. Nhiều
bức tợng đài trong nớc đợc xây dựng gần giống tợng đài ở nớc ngoài. Tợng đài
Công nhân việt Nam (Cung văn hoá Hữu nghị Hà Nội) trông nhang nhác tợng
đài Công nhân Trung Quốc trớc nhà tởng niệm Mao Trạch Đông bên Trung
Quốc của hoạ sỹ Nguyễn Phú Cờng, tợng đài Hoàng Quốc Việt ở TP. Bắc Ninh
và tợng đài chủ tịch Tôn Đức Thắng ở Long Xuyên - An Giang của tác giả Lâm
Quang Nới
Các loại hình tác phẩm mỹ thuật ứng dụng cũng có sự vi phạm rất nghiêm
trọng, đặc biệt là sự sao chép hình thức thể hiện trên bao bì sản phẩm, hàng hoá
cùng loại. Một số vụ vi phạm điển hình phải kể đến là hình thức thể hiện bao bì
gói mỳ ăn liền giữa Công ty An Thái - Kiên Giang và Công ty Phơng Đông - TP.
Hồ Chí Minh; hình thức thể hiện trên bao bì kẹo đậu phộng của cơ sở sản xuất
Xuân Phát (TP. Cần Thơ) đã sao chép hình thức thể hiện trên bao bì kẹo đậu
phộng của cơ sở sản xuất Yến Nh (tỉnh Hậu Giang) năm 2008
2.6. Trong lĩnh vực phần mềm máy tính
Trong thời gian qua đã có nhiều hoạt động tự bảo vệ của các doanh nghiệp
đầu t thiết kế chơng trình máy tính, hoạt động thanh tra, kiểm tra xử lý đã đợc tăng
cờng nhng kết quả cha cao. Bởi vậy, vi phạm bản quyền trong lĩnh vực phần mềm
máy tính vẫn diễn ra phổ biến. Tình trạng sử dụng chơng trình máy tính không có
bản quyền hợp pháp còn diễn ra khá phổ biến, xâm hại tới quyền và lợi ích của các
cá nhân, tổ chức trong và ngoài nớc. So với năm 2006 tỷ lệ vi phạm bản quyền
13
Website: Email : Tel : 0918.775.368

phần mềm ở Việt Nam đã giảm từ 90% xuống còn 88% trong năm 2007
(1)
. Tuy
nhiên, 88% vẫn là con số đáng phải suy nghĩ.
Các cuộc kiểm tra của Cục quản lý thị trờng (Bộ Công Thơng) và Cục Cảnh
sát kinh tế (Bộ Công An) cho thấy rất rõ tình trạng đánh cắp, xài chùa vô tội vạ
các phần mềm của cả các công ty nớc ngoài và trong nớc với các đĩa sao chép luận
văn, luận án tiến sỹ, thạc sỹ, đĩa chip tự học của VNPT, chơng trình gia s, bộ từ
điển Lạc Việt Vi phạm bản quyền ở Việt Nam đã lên tới mức báo động. Tại
những chợ trời phần mềm khá nổi tiếng ở Hà Nội là khu Bách Khoa và khu Lý
Nam Đế, các bìa đĩa CD, phần mềm bày bán công khai, từ hệ điều hành Windows
mới nhất của Microsoft đến cả các game mà nhà sản xuất cha tung ra thị trờng
Hơn nữa, giá này rẻ gấp 100 lần so với đĩa có bản quyền, có nguồn gốc xuất xứ
đàng hoàng, chất lợng lại ngang bằng không nh các loại sản phẩm đợc làm giả,
làm nhái khác. Trên vỏ các đĩa CD này không hề ghi tên nhà xuất bản, không có
nguồn gốc xuất xứ.
Vào tháng 10/2006, tại Hà Nội, các cơ quan chức năng đã tiến hành kiểm
tra Công ty Daewoo Hanel, phát hiện 42 máy tính tại đây không chỉ cài đặt các
phần mềm bất hợp pháp của Microsoft mà cả phần mềm của các công ty máy tính
Việt Nam nh Lạc Việt từ điển, Vietkey với giá trị ớc tính lên tới một tỷ đồng.
Gần đây nhất, ngày 07/11/2007 Thanh tra Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch và C15
(Bộ Công An) đã phát hiện vụ vi phạm bản quyền cực lớn. Công ty TNHH
Archetype Việt Nam có văn phòng đặt tại 142 Đội Cấn, Ba Đình, Hà Nội đã cài
đặt trái phép các phần mềm máy tính lên đến 6 tỷ đồng. Đây là vụ vi phạm bản
quyền lớn nhất từ trớc đến nay mà ngành Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã phát
hiện và xử lý
(2)
.
Những năm gần đây, Toà án đã thụ lý và giải quyết một số vụ tranh chấp về
phần mềm máy tính nh: vụ hai phần mềm Lever 4 - Lemon 3 (10/2005) PCI đã

thua kiện và phải chịu bồi thờng cho DigiNet; tranh chấp bản quyền phần mềm
1 ()
Http://www.cov.gov.vn/vietnam/view - Website của Cục bản quyền tác giả Văn học nghệ thuật.

2 ()
Http://vietnamese-law-consultancy.com Website của Văn phòng luật s Hải Hà & cộng sự
14
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Web
++
(01/2007) giữa nguyên đơn là công ty cổ phần Phần mềm Hà Nội và bị đơn
là Công ty cổ phần Thơng mại số.
* Những nguyên nhân cơ bản của các vi phạm về quyền tác giả ở Việt
Nam hiện nay:
- Sự hiểu biết về quyền tác giả trong đại bộ phận ngời dân còn thấp, kể cả
các tác giả. Có những trờng hợp chủ thể vi phạm quyền tác giả không ý thức đợc
đó là hành vi vi phạm quyền tác giả. Song, cũng có những trờng hợp họ hiểu đó là
hành vi vi phạm nhng lại coi đó là chuyện bình thờng nên vẫn cố tình vi phạm.
- Lĩnh vực pháp luật về quyền tác giả còn khá mới mẻ, cộng thêm công tác
tuyên truyền, phổ biến pháp luật cha đợc làm tốt đã dẫn đến tình trạng ngời dân
không tiếp cận đợc với các văn bản pháp luật về quyền tác giả, không hiểu luật
nên đã dẫn đến vi phạm đó cũng là chuyện dễ hiểu.
- Hiện nay, sự phối hợp giữa các cơ quan thực thi pháp luật về quyền tác giả
cha đợc đồng bộ. Việc xử lý vi phạm còn thiếu nghiêm minh.
- Chế tài áp dụng cha đủ mạnh để răn đe các đối tợng có hành vi vi phạm
quyền tác giả. Nhiều khi bị xử lý về hành chính và dân sự nhng số tiền phạt nhỏ
hơn so với khoản lợi thu đợc do vi phạm nên các đối tợng này vẫn tiếp tục vi
phạm, thậm chí vi phạm nhiều hơn và tinh vi hơn. Trách nhiệm hình sự tuy đợc
quy định tại Điều 131Bộ luật hình sự nhng từ khi luật này ra đời cha có vụ vi phạm
quyền tác giả nào bị xử lý về mặt hình sự.

3. ý nghĩa của việc bảo vệ quyền tác giả
Có thể khẳng định rằng: Việc bảo vệ quyền SHTT nói chung và quyền tác
giả nói riêng hiệu quả sẽ tạo ra một cơ chế tác động qua lại về lợi ích giữa những
ngời sáng tạo và lợi ích chung của xã hội. Cơ chế này sẽ góp phần ổn định và thúc
đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, đặc biệt là quốc gia đang phát
triển nh Việt Nam. Cụ thể:
- Khuyến khích các hoạt động sáng tạo tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa
học của giới trí thức, văn nghệ sỹ và cá nhân, tổ chức khác nhằm phát triển văn
hoá - xã hội thông qua cơ chế bảo vệ và dung hoà lợi ích chính đáng của tác giả,
chủ sở hữu tác phẩm với lợi ích chung của toàn xã hội.
15
Website: Email : Tel : 0918.775.368
- Đảm bảo lợi ích của các chủ thể trong quan hệ pháp luật về quyền tác giả.
Đồng thời còn là sự bù đắp xứng đáng cho tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả
vì những công sức sáng tạo họ bỏ ra. Điều 60 Hiến pháp 92 có quy định: Công
dân có quyền nghiên cứu khoa học, kỹ thuật, phát minh, sáng chế, sáng kiến cải
tiến kỹ thuật, hợp lý hoá sản xuất, sáng tác, phê bình văn học, nghệ thuật và
tham gia các hoạt động văn hoá khác. Nhà nớc bảo hộ quyền tác giả, quyền sở
hữu công nghiệp. Nh vậy, việc bảo vệ tốt quyền tác giả còn là nguyên tắc hiến
định, là nghĩa vụ mà nhà nớc phải thực hiện.
- Tạo ý thức coi trọng sự sáng tạo, thói quen tuân thủ pháp luật về quyền tác
giả. Bởi vì khi thực hiện tốt quyền tác giả, xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm
sẽ có tính răn đe đối với các cá nhân và tổ chức đang và đã có ý định vi phạm
quyền tác giả.
- Góp phần phát triển kinh tế xã hội đất nớc, cũng nh quá trình hội nhập
kinh tế quốc tế. Xử lý tốt các hành vi vi phạm quyền tác giả sẽ tạo ra môi trờng
pháp lý bình đẳng cho các chủ thể trong một cơ chế thị trờng ổn định nhằm thúc
đẩy sự tăng trởng kinh tế.
16
Website: Email : Tel : 0918.775.368

Chơng II
Các hành vi xâm phạm quyền tác giả và thiệt hại
Trong hệ thống pháp luật Việt Nam hiện hành không có một khái niệm
chung để chỉ các hành vi xâm phạm quyền tác giả mà các hành vi này đợc liệt kê
tại Điều 28 Luật SHTT 2005. Hành vi xem xét bị coi là vi phạm quyền tác giả nếu
thoả mãn điều kiện sau: Đối tợng bị xem xét thuộc phạm vi đối tợng đang đợc bảo
hộ quyền tác giả. Nếu đăng kí tại cơ quan nhà nớc có thẩm quyền thì xác định
theo Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, nếu không đăng ký thì các quyền
này xác định trên cơ sở bản gốc tác phẩm và các tài liệu khác liên quan (nếu có).
Có thể chia các hành vi xâm phạm quyền tác giả thành hai loại: Hành vi xâm
phạm quyền tài sản và hành vi xâm phạm quyền nhân thân.
1. Hành vi xâm phạm quyền tài sản
Các hành vi xâm phạm quyền tài sản của tác giả đợc liệt kê từ khoản 6 đến
khoản 16 Điều 28 Luật SHTT, bao gồm các hành vi sau:
Sao chép tác phẩm mà không đợc phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác
giả, trừ trờng hợp quy định tại điểm a và điểm đ khoản 1 Điều 25 Luật
SHTT;
Làm tác phẩm phái sinh mà không đợc phép của tác giả, chủ sở hữu
quyền tác giả đối với tác phẩm đợc dùng làm tác phẩm phái sinh, trừ tr-
ờng hợp quy định tại điểm i khoản 1 Điều 25 Luật SHTT;
Sử dụng tác phẩm mà không đợc phép của chủ sở hữu quyền tác giả,
không trả tiền nhuận bút, thù lao, quyền lợi vật chất khác theo quy định
của pháp luật, trừ trờng hợp quy định tại khoản 1 Điều 25 Luật SHTT;
Cho thuê tác phẩm mà không trả tiền nhuận bút, thù lao và quyền lợi vật
chất khác cho tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả;
Nhân bản, sản xuất bản sao, phân phối, trng bày hoặc truyền đạt tác
phẩm đến công chúng qua mạng truyền thông và các phơng tiện kỹ thuật
số mà không đợc phép của chủ sở hữu quyền tác giả;
17
Website: Email : Tel : 0918.775.368

Xuất bản tác phẩm mà không đợc phép của chủ sở hữu quyền tác giả;
Cố ý huỷ bỏ hoặc làm vô hiệu các biện pháp kỹ thuật do chủ sở hữu
quyền tác giả thực hiện để bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm của
mình;
Cố ý xoá, thay đổi thông tin quản lý quyền dới hình thức điện tử có trong
tác phẩm;
Sản xuất, lắp ráp, biến đổi, phân phối, nhập khẩu, xuất khẩu, bán hoặc
cho thuê thiết bị khi biết hoặc có cơ sở để biết thiết bị đó làm vô hiệu
hoá các biện pháp kỹ thuật do chủ sở hữu quyền tác giả thực hiện để bảo
vệ quyền tác giả đối với tác phẩm của mình;
Làm và bán tác phẩm mà chữ ký của tác giả bị giả mạo;
Xuất khẩu, nhập khẩu, phân phối bản sao tác phẩm mà không đợc phép
của chủ sở hữu quyền tác giả.
* So sánh hành vi sử dụng tác phẩm (khoản 8 Điều 28 Luật SHTT) và
hành vi nhân bản tác phẩm (khoản 10 Điều 28 Luật SHTT).
Hành vi sử dụng tác phẩm và hành vi nhân bản tác phẩm đều là hành vi của
một chủ thể nhất định tác động vào các tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học.
Nếu các hành vi này không phải do chủ thể quyền thực hiện, hoặc không phải do
cá nhân, tổ chức khác thực hiện khi có sự cho phép của chủ thể quyền thì sẽ bị coi
là hành vi xâm phạm quyền tác giả.
Tuy nhiên, nội hàm của khái niệm sử dụng rộng hơn so với khái niệm
nhân bản. Nhân bản là việc tạo ra nhiều bản giống hệt nhau ; còn sử dụng
tác phẩm đợc hiểu theo nghĩa rất rộng, gồm tất cả các hành vi của chủ thể đem tác
phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học của mình dùng vào một mục đích nào đó
(1)
nh: sao chép tác phẩm, phân phối, xuất bản, tái bản, trng bày, triển lãm, phát
thanh, truyền hình, ghi âm, ghi hình, chụp ảnh, dịch, phóng tác, cải biên, chuyển
thể, tuyển tập, chú giải Nhân bản chỉ là một trong số các hành vi ấy. Nh vậy,
không chỉ hành vi nhân bản nằm trong khái niệm sử dụng tác phẩm mà tất cả các
1 ()

Viện ngôn ngữ học, Từ điển Tiếng Việt 2003 Nhà xuất bản Đà Nẵng, Trang 876.
18
Website: Email : Tel : 0918.775.368
hành vi khác đợc quy định tại Điều 10 Luật SHTT (sản xuất bản sao, phân phối,
trng bày hoặc truyền đạt tác phẩm đến công chúng qua mạng truyền thông và
các phơng tiện kỹ thuật số) đều là các hành vi sử dụng tác phẩm.
* So sánh hành vi sao chép tác phẩm (khoản 6 Điều 28 Luật SHTT) và
hành vi sử dụng tác phẩm (khoản 8 Điều 28 Luật SHTT).
Tơng tự nh hành vi nhân bản, hành vi sao chép cũng giống hành vi sử
dụng ở điểm đều là hành vi của một chủ thể nhất định tác động vào các tác phẩm
văn học, nghệ thuật, khoa học.
Mặc dù vậy, sao chép là việc tạo ra một hoặc nhiều bản sao của tác
phẩm bằng bất kỳ phơng tiện hay hình thức nào, bao gồm cả việc lu trữ thờng
xuyên hoặc tạm thời dới hình thức điện tử (khoản 10 Điều 4 Luật SHTT). Còn
hành vi sử dụng tác phẩm, nh đã nêu trên gồm rất nhiều hành vi. Sao chép là
một hành vi sử dụng tác phẩm. Điều này thể hiện ngay trong quy định của Luật
SHTT. Tại Điều 25 Luật SHTT quy định về các tr ờng hợp sử dụng tác phẩm đã
công bố không phải xin phép, không phải trả tiền nhuận bút, thù lao có liệt kê
hành vi tự sao chép một bản nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, giảng dạy
của cá nhân (điểm a khoản 1) và hành vi sao chép tác phẩm để l u trữ trong th
viện với mục đích nghiên cứu (điểm đ khoản 1).
Từ sự phân tích trên đây có thể thấy rằng, hiện nay pháp luật quy định vấn
đề này đã có sự chồng chéo, không rõ ràng.
Trong số các hành vi xâm phạm quyền tài sản của tác giả thì hành vi sao
chép tác phẩm là hành vi phổ biến nhất, nghiêm trọng nhất. Tình trạng sao chép
lậu diễn ra không chỉ trong các lĩnh vực truyền thống xa nay có nhiều vi phạm
(các tác phẩm báo chí, văn học nghệ thuật ) mà còn tràn sang cả các lĩnh vực
khác nh lĩnh vực phần mềm máy tính, mỹ thuật ứng dụng
Đầu năm 2007, giới mỹ thuật xôn xao về sự cố đạo tranh của tác giả L-
ơng Văn Trung (sinh viên Đại học Mỹ thuật Hà Nội). Bức vẽ Bình minh trên

công trờng mà Lơng Văn Trung tham gia xét giải thởng Triển lãm mỹ thuật toàn
quốc 2001- 2005 sao chép tới 95% tác phẩm Đội lao động của hoạ sỹ ngời Nga
M.C Ombus Cuznhexov sáng tác năm 1981. Đây là trờng hợp sao chép không thể
19
Website: Email : Tel : 0918.775.368
chối cãi vì tác giả đã đạo nguyên hình thức thể hiện, bố cục, nhân vật, thậm
chí cả số lợng công nhân đợc thể hiện trong tác phẩm cũng đợc giữ nguyên. Cũng
trong năm 2007, d luận đã phát hiện ra tác phẩm Hà Nội cái nhìn hôm nay
của tác giả Vũ Đức Toàn sáng tác năm 2002 đợc chọn in trong cuốn sách Mỹ
thuật Hà Nội đợc sao chép tới 99% tác phẩm Domingo de Delft sáng tác năm
1956 của hoạ sỹ ngời Argentina là Torres Aguero. Tranh của Vũ Đức Toàn đã
copy nguyên bố cục cũng nh gam màu chủ đạo tác phẩm của hoạ sỹ ngời
Argentina, nhng đã khéo léo vẽ sắc nét hơn các mảng hình và thay đổi một số
chi tiết, màu sắc nhỏ.
Lĩnh vực hiện nay còn mới mẻ ở Việt Nam là phần mềm máy tính và giao
diện website tình trạng vi phạm bản quyền cũng kịp xuất hiện. Những trò mợn
tạm ý tởng (hay chính là sự sao chép hoàn hảo) đang diễn ra ngày càng phổ biến.
Giao diện website của một số công ty, tờ báo địa phơng giống hệt FPT,
VietnamNet, Dân Trí, Hà Nội mới hay một số website nổi tiếng nào đó. Rất
nhiều ngời khi ấn enter vào một website nào đó mà lầm tởng nó là một site con
hay là phiên bản thứ hai của một website nổi tiếng, đầu tiên là ngạc nhiên sau đó
là bất bình trớc hành vi ăn cắp trắng trợn đó.
Một tác phẩm bị coi là sao chép vi phạm quyền tác giả khi có sự tơng tự
khách quan giữa tác phẩm đó với tác phẩm gốc. Bị coi là xâm phạm quyền tác
giả nếu có sự sao chép toàn bộ hoặc phần cơ bản của tác phẩm, đợc tính bằng
chất lợng, không tính bằng khối lợng
(1)
. Tác phẩm gốc là tác phẩm đã đợc tạo ra
vào một thời điểm trớc thời điểm tác phẩm bị nghi là có sự xâm phạm và tác giả
của tác phẩm bị nghi là có xâm phạm ấy đã có điều kiện tiếp cận với tác phẩm

gốc.
Khi xem xét hành vi xâm phạm quyền tài sản cần lu ý rằng hành vi sử dụng
với sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả sẽ không bị coi là xâm phạm quyền tác
giả. Ngoài ra, nếu việc sử dụng tác phẩm không nhằm mục đích kinh doanh mà
nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, giảng dạy của cá nhân hay sao chép trong
th viện với mục đích nghiên cứu (không quá một bản); việc sử dụng không làm
1 ()
Vụ pháp luật quốc tế, (2005), Bình luận về quyền tác giả theo pháp luật Việt Nam, Nhà xuất bản T pháp,
Trang 106.
20
Website: Email : Tel : 0918.775.368
ảnh hởng đến việc khai thác bình thờng của chủ sở hữu quyền tác giả và ngời sử
dụng nhắc tên tác giả, nguồn gốc tác phẩm thì cũng không bị coi là hành vi xâm
phạm quyền tác giả.
Một điểm cần lu ý khác khi xem xét hành vi vi phạm quyền tài sản là:
Trong Luật SHTT, quyền tác giả không quy định về việc bảo hộ ý tởng mà chỉ quy
định về việc bảo hộ các cách biểu hiện ý tởng, việc bảo hộ ý tởng chỉ đợc quy định
trong quyền sở hữu công nghiệp. Trên thực tế đã có những trờng hợp các tác phẩm
có nội dung na ná nhau nhng không phải là hành vi xâm phạm quyền tác giả. Một
số ví dụ nh: tác phẩm AQ chính truyện của nhà văn Lỗ Tấn và tác phẩm Chí
phèo của nhà văn Nam Cao; tác phẩm Kim Vân Kiều truyện của tác giả Thanh
Tâm Tài Nhân và Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du Gần đây d luận
xôn xao hai tác phẩm Cánh đồng bất tận (Phạm Thanh Khơng) và Dòng sông
tật nguyền(Nguyễn Ngọc T) đạo văn của nhau. Nhng sự thật là cả hai tác giả
đều cho rằng không ai vi phạm, dù hai tác phẩm có những điểm tơng đồng nhất
định. Về mặt ý tởng, cả hai đều khai thác câu chuyện về một ngời cha bị vợ phản
bội mà quay ra trả thù những ngời đàn bà khác, quên mất trách nhiệm đối với con.
Về đề tài, đều đề cập đến số phận của những con ngời sống trên sông nớc mang
khát vọng lên bờ, và một số chi tiết khác cũng có những điểm giống nhau Tuy ý
tởng giống nhau nhng cách thể hiện ý tởng là khác nhau, do đó không vi phạm

quyền tác giả.
2. Hành vi xâm phạm quyền nhân thân
2.1. Hành vi xâm phạm quyền nhân thân không thể chuyển dịch
Hành vi xâm phạm quyền nhân thân không thể chuyển dịch đợc quy định
tại các khoản 1, khoản 2, khoản 5 Điều 28 Luật SHTT, bao gồm các hành vi sau:
- Chiếm đoạt quyền tác giả đối với tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa
học;
- Mạo danh tác giả;
- Sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dới bất kỳ hình thức nào gây
phơng hại đến danh dự và uy tín của tác giả.
21
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Các quyền nhân thân không thể chuyển dịch là các quyền chỉ dành riêng
cho tác giả. Chủ sở hữu quyền tác giả sẽ không có các quyền này nếu nh họ
không đồng thời là tác giả. Quyền nhân thân này đợc bảo hộ vô thời hạn. Cho nên,
mọi hành vi không nêu tên hoặc nêu sai tên tác giả; thay đổi tên tác phẩm; thay
đổi hình thức thể hiện tác phẩm; cắt xén, bóp méo tác phẩm sau khi tác phẩm đợc
thể hiện dới hình thức vật chất nhất định đều bị coi là hành vi xâm phạm quyền tác
giả, dù có thể tác giả của tác phẩm đã mất cách đó hàng thế kỷ.
Tại khoản 5 Điều 28 Luật SHTT quy định hành vi Sửa chữa, cắt xén hoặc
xuyên tạc tác phẩm dới bất kỳ hình thức nào gây phơng hại đến danh dự và uy
tín của tác giả là phù hợp với quy định tại khoản 1 Điều 6 bis Công ớc Berne về
bảo hộ tác phẩm văn học, nghệ thuật. Tuy nhiên, việc đánh giá xem danh dự, uy
tín của tác giả có bị phơng hại không lại phụ thuộc vào phong tục tập quán của
từng khu vực, từng vùng miền khác nhau, thậm chí còn phải xem xét đến nền văn
hoá, phong tục tập quán của các nền văn hoá khác trên thế giới (nếu là hành vi
xâm phạm quyền tác giả có liên quan đến yếu tố nớc ngoài). Quyền bảo vệ sự toàn
vẹn tác phẩm là quyền nhân thân đặc trng của tác giả, luôn thuộc về tác giả, kể cả
khi tác giả không còn là chủ sở hữu tác phẩm. Chỉ có tác giả mà không một ai
khác có quyền sửa chữa, cắt xén hoặc thay đổi tác phẩm, nếu không có sự đồng ý

của tác giả. Vì vậy, tác giả đợc pháp luật trao cho quyền cấm những hành vi sửa
chữa, cắt xén, xuyên tạc tác phẩm của các tổ chức, cá nhân khác.
Trong cuốn Bình luận quyền tác giả theo pháp luật Việt Nam có đoạn
viết: Trong thực tế hiện nay, có nhiều trờng hợp các nhà khoa học trẻ, cha có
danh tiếng, do muốn tác phẩm của mình đợc in, đợc công bố nên phải khớc từ
quyền tác giả của mình bằng cách để cho thủ trởng cơ quan hoặc những ngời có
chức, có quyền, có danh tiếng đứng tên tác phẩm. Những tác giả đích thực này,
nếu có bằng chứng có thể kiện đòi quyền đợc coi là tác giả, quyền đứng tên tác
phẩm. Bên cạnh đó, một số ngời lại vì muốn nổi tiếng mà đã sẵn sàng bán rẻ l-
ơng tâm nghề nghiệp chôm các tác phẩm văn học, nghệ thuật của ngời khác rồi
đề tên mình và đem công bố. Tệ hơn nữa, có ngời còn mợn tạm đứa con tinh
thần của ngời khác đi tham gia các cuộc thi để rồi ung dung nhận giải.
22
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Ngày 26/6/2006, nhà báo Hà Linh (phóng viên Thời báo kinh tế Việt Nam)
đã thắng kiện trong vụ kiện Nhà xuất bản Văn hoá thông tin chôm tám bài báo
của chị, in thành sách, không xin phép và không đề đúng tên tác giả. Đây chính là
trờng hợp sao chép toàn bộ tác phẩm. Theo nhận định của giới chuyên môn, trờng
hợp vi phạm quyền tác giả này không phải là ngoại lệ, thậm chí là khá phổ biến
hiện nay.
Một số hành vi khác cũng cần phải kể đến là hành vi thu gom tác phẩm của
ngời khác rồi gắn thêm vào đó chữ biên soạn hay su tầm rồi ký tên khác, in
thành sách để xuất bản; thay tên các tác phẩm, sửa tên nhân vật, cắt xén tác phẩm
của các tác phẩm đã đợc công bố.
Cuối năm 2006, Album Chat với Mozart của ca sỹ Mỹ Linh bị luật s Cù
Huy Hà Vũ kiến nghị về việc album này vi phạm quyền nhân thân của một số
nhạc sỹ nớc ngoài. Việc đặt lời mới cho những bản nhạc cổ điển về bản chất
không khác gì nhiều so với hành vi làm nhạc chế. Album này không vi phạm
quyền tài sản (vì các tác giả đã mất cách đây hơn 50 năm) nhng rõ ràng là vi phạm
quyền nhân thân. Ca sỹ Mỹ Linh từng cho rằng: Chat với Mozart là cuộc trò

chuyện giữa đại diện của hai thế hệ, trong đó, Mỹ Linh là đại diện cho giới trẻ
hiện nay và Mozart là đại diện của những giá trị nhạc cổ điển và mọi chỉ trích chỉ
làm cho CD bán chạy hơn, nghĩa là sẽ mang lại nhiều lợi nhuận hơn cho cô và cho
các nhà sản xuất khác. Thực ra, album này vi phạm quyền nhân thân của tám nhạc
sỹ cổ điển nớc ngoài (Bach, Tchaikovsky, Borodine, Elgar, Mozart, Schumann,
Vivaldi, Gounod) với việc chế lời Việt cho các tác phẩm của các nhạc sỹ này.
Album Chat với Mozart đã vi phạm quyền nhân thân theo khoản 5 Điều 28 Luật
SHTT: Sửa chữa, cắt xén, hoặc xuyên tạc tác phẩm d ới bất kỳ hình thức nào do
quyền này đ ợc bảo hộ vô thời hạn(khoản 1 Điều 27 Luật SHTT). Dựa vào cơ sở
pháp lý này có thể khẳng định: phổ lời mới cho tác phẩm là một hành vi xâm
phạm sự toàn vẹn của tác phẩm và vì thế mà bị coi là hành vi xâm phạm quyền
nhân thân của tác giả. Hơn nữa, tại Điều 2 Luật SHTT ghi rõ: Luật này áp dụng
đối với Điều ớc quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Việt Nam gia nhập Công ớc
Berne về bảo hộ các tác phẩm văn học, nghệ thuật tháng 10 năm 2004, trong khi
đó album Chat với Mozart ra đời vào tháng 11/2006. Do vậy, những ngời thừa
23
Website: Email : Tel : 0918.775.368
kế hợp pháp của các nhạc sỹ có tác phẩm đợc sử dụng trong Chat với Mozart có
quyền khởi kiện tác giả và các nhà sản xuất CD này về hành vi xâm phạm quyền
nhân thân của tác giả.
Trên thực tế ngời ta thờng quan tâm hơn đối với hành vi xâm phạm quyền
tài sản mà ít để ý tới hành vi xâm phạm quyền nhân thân của tác giả, đặc biệt là tr-
ờng hợp các tác giả của tác phẩm đã chết hơn năm mơi năm.
2.2. Hành vi xâm phạm quyền nhân thân có thể chuyển dịch
Hành vi xâm phạm quyền nhân thân có thể chuyển dịch đợc quy định tại
khoản 3 và khoản 4 Điều 28 Luật SHTT, bao gồm các hành vi sau:
Công bố, phân phối tác phẩm mà không đợc phép của tác giả;
Công bố, phân phối tác phẩm có đồng tác giả mà không đợc phép của
đồng tác giả đó.
Công bố tác phẩm là việc phát hành tác phẩm đến công chúng với số lợng

bản sao đủ để đáp ứng nhu cầu hợp lý của công chúng tuỳ theo bản chất của tác
phẩm.
Việc trình diễn một tác phẩm sân khấu, điện ảnh, âm nhạc; đọc trớc công
chúng một tác phẩm văn học; phát sóng tác phẩm văn học, nghệ thuật; trng bày tác
phẩm tạo hình; xây dựng công trình từ tác phẩm kiến trúc đều không coi là công
bố tác phẩm.
Công bố tác phẩm là quyền nhân thân. Tuy nhiên, khác với các quyền nhân
thân khác, quyền công bố tác phẩm là quyền có thể chuyển giao cho ngời khác,
không nhất thiết phải chính tác giả là ngời công bố; đồng thời quyền nhân này là
quyền đợc pháp luật bảo hộ có thời hạn (suốt cuộc đời tác giả và năm mơi năm sau
khi tác giả chết). Bởi vậy, việc công bố tác phẩm có thể do tác giả, chủ sở hữu
quyền tác giả thực hiện hoặc do cá nhân, tổ chức khác thực hiện với sự đồng ý của
tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả.
Trờng hợp cá nhân, tổ chức nào đó công bố, phổ biến tác phẩm đã có sự
đồng ý của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm nhng vẫn có thể coi là vi phạm, nếu tác
phẩm có đồng tác giả mà họ cha xin phép tất cả các đồng tác giả. Các tác giả còn
24
Website: Email : Tel : 0918.775.368
lại không đợc xin phép có thể kiện cá nhân, tổ chức có hành vi công bố, phổ biến
tác phẩm này.
Quyền công bố và phổ biến tác phẩm là độc quyền của tác giả, nếu tác giả
đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả; và sẽ là độc quyền của chủ sở hữu tác
phẩm, nếu tác giả không đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả.
2.3. Hành vi xâm phạm quyền tác giả tại Đại học Luật Hà Nội
2.3.1. Cài đặt phần mềm máy tính bất hợp pháp
Chủ sở hữu phần mềm máy tính có quyền cho hoặc không cho ngời khác sử
dụng phần mềm máy tính của mình. Vì vậy, mọi hành vi sao chép phần mềm máy
tính dới bất kỳ hình thức nào khi cha đợc sự cho phép của chủ sở hữu đều là hành
vi xâm phạm quyền tác giả, kể cả khi hành vi sao chép ấy nhằm mục đích học tập,
nghiên cứu không vì lợi nhuận (khoản 3 Điều 25 Luật SHTT). Khi muốn sử

dụng phần mềm máy tính, mọi tổ chức, cá nhân đều phải xin phép chủ sở hữu dới
hình thức ký hợp đồng sử dụng tác phẩm với chủ sở hữu. Tuy nhiên, tình trạng sử
dụng phần mềm máy tính khi cha đợc sự cho phép của chủ sở hữu diễn ra phổ
biến. Ngay tại Trờng Đại học Luật Hà Nội (cái nôi đào tạo nhiều nhân tài luật học,
từ giảng viên cho đến sinh viên đều là những ngời hiểu biết pháp luật) tình trạng
này cũng đã diễn ra. Hiện tại, một số máy tính trên th viện và một vài phòng ban
của Trờng Đại học Luật Hà Nội có cài đặt các phần mềm máy tính mà không có
hợp đồng mua bản quyền tác giả nh: Vietkey, Microsoft Windows, Microsoft
Office Hành vi này của Tr ờng Đại học Luật Hà Nội là hành vi cài đặt phần mềm
máy tính bất hợp pháp, hay nói cách khác đây là hành vi xâm phạm quyền tác giả
đối với phần mềm máy tính theo quy định của pháp luật Việt Nam.
2.3.2. Sao chép tác phẩm, dịch tài liệu nớc ngoài bất hợp pháp
Thực tế, Th viện Trờng Đại học Luật Hà Nội mới chỉ thực hiện hành vi
photo tài liệu (giáo trình, sách tham khảo,và các tài liệu khác) không xin phép tác
giả, chủ sở hữu tác phẩm kể từ khi chuyển từ phơng thức đào tạo truyền thống
sang phơng thức đào tạo theo tín chỉ do không đủ tài liệu cho việc học tập, nghiên
cứu của sinh viên. Tổng số tài liệu photo vi phạm hiện có trên Th viện vào khoảng
579 cuốn; trong đó vi phạm nhiều nhất là loại sách, giáo trình vi phạm khoảng 414
25