Tăng cường hoạt động kinh tế báo chí của báo Tuyên Quang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH





AN THỊ THU HẰNG





TĂNG CƢỜNG HOẠT ĐỘNG KINH TẾ
BÁO CHÍ CỦA BÁO TUYÊN QUANG




LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH





AN THỊ THU HẰNG




TĂNG CƢỜNG HOẠT ĐỘNG KINH TẾ
BÁO CHÍ CỦA BÁO TUYÊN QUANG

Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ




Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Trung Thành








THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

i
LỜI CAM ĐOAN


Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết luận nghiên cứu trình bày trong Luận văn này là trung thực và
chính xác. Những kết quả của luận văn chƣa từng đƣợc công bố trong bất cứ
công trình nào.
Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình!

Học viên




AN THỊ THU HẰNG















Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ii
LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành Luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn PGS.TS.
Lê Trung Thành đã tận tình hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện.
Tôi xin chân thành cảm ơn Phòng Quản lý Đào tạo Sau đại học - Trƣờng ĐH

Kinh tế và QTKD đã tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành khoá học và trình
bày Luận văn này.
Báo Tuyên Quang đã giúp tôi thực hiện thành công
Luận văn.
Xin trân trọng cảm ơn!

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iii
MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i
LỜI CẢM ƠN ii
MỤC LỤC iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT vi
DANH MỤC CÁC BẢNG vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ vii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ viii
MỞ ĐẦU 1
1. Tính cấp thiết của đề tài 1
2. Mục tiêu nghiên cứu 4
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4
4. Ý nghĩa khoa học của đề tài 5
5. Kết cấu của luận văn 5
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG
KINH TẾ BÁO CHÍ ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA BÁO ĐẢNG
ĐỊA PHƢƠNG 6
1.1. Cơ sở lý luận 6
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 6
1.1.2. Tác động của hoạt động kinh tế báo chí đối với sự phát triển

của báo Đảng địa phƣơng 11
1.1.3. Nội dung cơ bản của hoạt động kinh tế báo chí 13
1.1.4. Một số nội dung liên quan đến hoạt động kinh tế báo chí tại
Việt Nam 16
1.1.5. Các loại hình kinh tế báo chí 20
1.2. Cơ sở thực tiễn 22
1.2.1. Hoạt động kinh tế báo chí ở một số nƣớc trên thế giới 22
1.2.2. Hoạt động kinh tế báo chí tại một số cơ quan báo chí Việt Nam 24
1.2.3. Bài học kinh nghiệm cho hoạt động kinh tế báo chí của
báo Tuyên Quang 26

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iv
Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 29
2.1. Các câu hỏi đặt ra mà đề tài cần giải quyết 29
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu 30
2.2.1. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu 31
2.2.2. Phƣơng pháp xử lý dữ liệu 34
2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu 35
Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ THỰC TRẠNG HOẠT
ĐỘNG KINH TẾ BÁO CHÍ CỦA BÁO TUYÊN QUANG 37
3.1. Giới thiệu chung về Báo Tuyên Quang 37
3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển 37
3.1.2. Chức năng và nhiệm vụ 40
3.1.3. Cơ cấu tổ chức 42
3.2. Thực trạng hoạt động kinh tế báo chí của Báo Tuyên Quang 43
3.2.1. Doanh thu từ hoạt động kinh tế báo chí của Báo Tuyên Quang 43
3.2.2. Kết quả đánh giá hiệu quả hoạt động kinh tế báo chí của
Báo Tuyên Quang 47

3.3. Đánh giá chung về hoạt động kinh tế báo chí của Báo Tuyên Quang 53
3.3.1. Những kết quả đạt đƣợc 53
3.3.2. Những hạn chế tồn tại 54
3.3.3. Nguyên nhân hạn chế 55
Chƣơng 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG HOẠT ĐỘNG
KINH TẾ BÁO CHÍ CỦA BÁO TUYÊN QUANG TRONG GIAI
ĐOẠN TỚI 56
4.1. Quan điểm và định hƣớng phát triển của Báo Tuyên Quang trong
giai đoạn tới 56

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

v
4.2. Các giải pháp, đề xuất, kiến nghị 57
4.2.1. Đổi mới quan điểm nhận thức về vai trò, vị thế của kinh tế
trong hoạt động báo chí truyền thông tại Báo Tuyên Quang 59
4.2.2. Nâng cao năng lực và hiệu quả lãnh đạo của Đảng, vai trò quản
lý của Nhà nƣớc với sự phát triển kinh tế truyền thông nói chung,
kinh tế truyền hình nói riêng 61
4.2.3. Nâng cao chất lƣợng đào tạo, bồi dƣỡng nhận thức và năng
lực quản lý kinh tế cho đội ngũ cán bộ quản lý, phóng viên tại Báo
Tuyên Quang 65
4.2.4. Đa dạng hóa các loại hình kinh tế báo chí tại Báo Tuyên Quang 68
KẾT LUẬN 71
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 73

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

1. GTGT : Giá trị gia tăng
2. GS : Giáo Sƣ
3. KTBC : Kinh tế báo chí
4. HĐND, UBND : Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân
5. NSNN : Ngân sách Nhà nƣớc
6. PGS.TS : Phó Giáo Sƣ. Tiến Sĩ
7. QĐ - TTG : Quyết định - Thủ tƣớng
8. SX : Sản xuất
9. TNDN : Thu nhập doanh nghiệp
10. TT-BTC : Thông tƣ - Bộ tào chính
11. TT-TT : Truyền thông - Thông tin


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

vii
DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Kết quả hoạt động kinh tế báo chí của Báo Tuyên Quang
giai đoạn 2009 - 2013 44


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Biểu đồ biến động kết quả hoạt động kinh tế báo chí của
Báo Tuyên Quang giai đoạn 2009 - 2013 45
Biểu đồ 3.2. Đánh giá của khách thể nghiên cứu về hiệu quả quá
trình sản xuất, tiêu thụ, phân phối trong hoạt động kinh
tế báo chí tại Báo Tuyên Quang 49

Biểu đồ 3.3. Đánh giá của khách thể nghiên cứu về hiệu quả áp dụng
các loại hình kinh tế báo chí tại Báo Tuyên Quang 52

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

viii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1. Tác động của hoạt động kinh tế báo chí đối với sự phát
triển của báo Đảng địa phƣơng 12
Sơ đồ 1.2. Nội dung cơ bản của hoạt động kinh tế báo chí 14
Sơ đồ 1.3. Các loại hình kinh tế báo chí 20
Sơ đồ 3.1. Cơ cấu tổ chức Báo Tuyên Quang 42
Sơ đồ 4.1. Quy trình triển khai giải pháp đổi mới quan điểm nhận
thức về vai trò, vị thế của kinh tế trong hoạt động báo chí
truyền thông tại Báo Tuyên Quang 60
Sơ đồ 4.2. Quy trình triển khai giải pháp nâng cao năng lực và hiệu
quả lãnh đạo của Đảng, vai trò quản lý của Nhà nƣớc với
sự phát triển kinh tế truyền thông nói chung, kinh tế truyền
hình nói riêng 64
Sơ đồ 4.3. Quy trình triển khai giải pháp nâng cao chất lƣợng đào
tạo, bồi dƣỡng nhận thức và năng lực quản lý kinh tế cho
đội ngũ cán bộ quản lý, phóng viên tại Báo Tuyên Quang 67
Sơ đồ 4.4. Quy trình triển khai giải pháp giải pháp đa dạng hóa các
loại hình kinh tế báo chí tại Báo Tuyên Quang 70


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Báo chí truyền thông ra đời do nhu cầu thông tin của con ngƣời, nó là
một thành tố của nền văn hóa hiện đại. Vai trò của báo chí truyền thông trong
việc phát triển xã hội về mọi mặt đã đƣợc nhân loại ghi nhận.
Ngày nay, báo chí truyền thông phát triển với tốc độ nhanh chóng cả về
số lƣợng và chất lƣợng. Điều đáng nói là, báo chí không chỉ đóng vai trò là
tác nhân chi phối kinh tế xã hội, mà còn trở thành một thành phần của nền
kinh tế. Báo chí trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất hàng hóa, tạo ra của
cải vật chất. Nhờ đó, khái niệm kinh tế truyền thông đƣợc nhân loại biết đến
và quan tâm sâu sắc.
Cùng với các thành phần kinh tế, báo chí ngày càng mang lại lợi
nhuận cao hơn, thậm chí siêu lợi nhuận cho quốc gia. Xét trong khía cạnh
kinh tế, có thể nói những chuyển động trong khu vực báo chí diễn ra chậm
hơn nhiều so với các khu vực kinh doanh, sản xuất của xã hội. Vào đầu
những năm 90 của thế kỷ trƣớc, khi quan hệ thị trƣờng đã đƣợc khẳng định
rõ ràng và đòi hỏi các doanh nghiệp trong quản lý, phát triển cũng nhƣ toàn
bộ nền kinh tế, thì hầu nhƣ các cơ quan báo chí còn quá lạ lẫm với vấn đề
tự chủ tài chính. Tuy nhiên, vào thời điểm hiện nay đã có hàng trăm cơ
quan báo chí đã hoàn toàn tự chủ về tài chính, tự đảm bảo đƣợc nguồn lực
kinh tế - kỹ thuật cho các hoạt động nghiệp vụ cũng nhƣ khả năng mở rộng
quy mô sản phẩm và khả năng ảnh hƣởng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

2
Nhìn một cách tổng thể, có thể thấy trong xã hội đang hình thành một
nền kinh tế báo chí. Hai chỗ dựa quyết định cho nền kinh tế báo chí là sản
phẩm hàng hóa báo chí truyền thông và dịch vụ quảng cáo trên các phƣơng
tiện truyền thông đại chúng. Xã hội càng phát triển thì yêu cầu thông tin báo

chí càng tăng lên, do đó nhu cầu về sản phẩm hàng hóa báo chí cũng tăng lên.
Nền kinh tế tăng trƣởng nhanh dẫn đến nhu cầu ngày càng lớn về quảng cáo
nhằm đƣa hàng hóa, dịch vụ đến ngƣời tiêu dùng.
Tuy nhiên, còn nhiều ý kiến nhìn nhận khác nhau xung quanh vấn đề
quảng cáo trên báo chí. Quảng cáo trên báo chí có phải là chức năng hay vai
trò xã hội của báo chí hay không, ít nhất có hai loại ý kiến. Thứ nhất, quảng
cáo hay thông tin quảng cáo trên báo chí là chức năng, vai trò xã hội cơ bản
của báo chí; và thứ hai, đó là công việc ngoài chức năng báo chí, vì báo chí
chỉ đăng tải thông tin thời sự; quá trình tìm kiếm câu trả lời này liên quan mật
thiết đến vấn đề lớn hiện nay của báo chí Việt Nam đang rất quan tâm - vấn
đề kinh tế báo chí.
Ở Việt Nam, Quyết định của Thủ Tƣớng Chính Phủ số 219/2005/QĐ -
TTG ngày 09 tháng 9 năm 2005 về phê duyệt chiến lƣợc phát triển thông tin đến
năm 2010 đã mở đƣờng cho lộ trình phát triển nền kinh tế báo chí truyền thông.
Sự phát triển kinh tế báo chí dẫn đến sự tác động có tính hai mặt vào
đời sống báo chí truyền thông.
Thứ nhất, nó mang lại nguồn lực tài chính quan trọng, bảo đảm cho sự
phát triển, tăng cƣờng cơ sở vật chất, đổi mới thiết bị kỹ thuật công nghệ, mở
mang thêm các nguồn thông tin, tài liệu, cũng nhƣ công tác đào tạo, nâng cao
trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ những ngƣời làm báo. Nói tóm
lại, kinh tế báo chí trở thành động lực phát triển cho báo chí.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

3
Thứ hai, sự phát triển kinh tế báo chí dẫn tới hiện tƣợng thƣơng mại
hóa hoạt động báo chí, xuất hiện những sản phẩm báo chí thuần túy phục vụ
các mục đích thƣơng mại, chạy theo lợi nhuận, không quan tâm đến chức
năng thông tin, tuyên truyền hoặc coi chức năng thông tin, tuyên truyền nhƣ
vỏ bọc cho hoạt động kinh tế.

Theo xu hƣớng tất yếu đó, báo chí tại các địa phƣơng cũng đang
chuyển mình, góp phần hoạt động tích cực hơn để tạo ra lợi nhuận từ hoạt
động sản xuất báo chí. Nhờ có những nỗ lực này, báo địa phƣơng từng
bƣớc làm giảm gánh nặng cho ngân sách, góp sức cho nền kinh tế địa
phƣơng phát triển.
Báo Tuyên Quang cũng không nằm ngoài xu hƣớng dịch chuyển trên.
Lãnh đạo, cán bộ, phóng viên báo Tuyên Quang đã và đang có những hoạt
động thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh tế báo chí. Tuy nhiên,
vì những lý do khách quan và chủ quan, hoạt động kinh tế của báo Tuyên
Quang chƣa phát huy hiệu quả tốt nhất. Đồng thời, so với một số tỉnh bạn,
báo Tuyên Quang vẫn còn những hạn chế nhất định trong công tác triển khai
hoạt động kinh tế báo chí.
Từ những nguyên do trên, tác giả xin mạnh dạn chọn đề tài “Tăng
cường hoạt động kinh tế báo chí của báo Tuyên Quang” để nghiên
cứu, nhằm chỉ rõ thực trạng của vấn đề và đề xuất những giải pháp tích
cực để giải quyết hạn chế tồn tại trong hoạt động kinh tế báo chí của
báo Tuyên Quang.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

4
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Đề tài này nghiên cứu với mục tiêu tăng cƣờng hoạt động kinh tế báo
chí của Báo Tuyên Quang trong giai đoạn tới.
2.2. Mục tiêu cụ thể
Mục tiêu cụ thể của đề tài bao gồm:
+ Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động kinh tế báo chí
của báo đảng địa phƣơng nói chung và báo Tuyên Quang nói riêng.
+ Đánh giá thực trạng hoạt động kinh tế báo chí của Báo Tuyên Quang

giai đoạn 2009 - 2013.
+ Đƣa ra các yếu tố ảnh hƣởng đến hoạt động kinh tế báo chí của Báo
Tuyên Quang.
+ Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cƣờng hoạt động kinh tế báo chí
của Báo Tuyên Quang trong giai đoạn tới, đến năm 2020.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là hoạt động kinh tế báo chí của
Báo Tuyên Quang.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung: Hoạt động kinh tế báo chí của Báo Tuyên Quang.
- Phạm vi về thời gian: Thực trạng hoạt động kinh tế báo chí của Báo
Tuyên Quang giai đoạn 2009 - 2013 và đề xuất giải pháp đến năm 2020.
- Phạm vi về không gian: Báo Tuyên Quang.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

5
4. Ý nghĩa khoa học của đề tài
4.1. Ý nghĩa đối với thực tiễn
Luận văn này chỉ rõ thực trạng của hoạt động kinh tế báo chí tại báo
Tuyên Quang. Từ đó, các cấp lãnh đạo địa phƣơng có thể nhận diện đƣợc xu
thế tất yếu, thực trạng, những ƣu việt của việc cho phép báo chí làm kinh tế,
và triển khai thực hiện các giải pháp nhằm tăng cƣờng hoạt động kinh tế báo
chí hiệu quả hơn nữa tại báo Tuyên Quang.
4.2. Ý nghĩa đối với khoa học
Đề tài là công trình nghiên cứu có tính chất liên ngành, góp phần phát
triển lý thuyết về kinh tế báo chí của các cơ quan báo tại địa phƣơng. Lý luận
về hoạt động kinh tế báo chí địa phƣơng sẽ đƣợc định hình, phát triển với
phân tích chi tiết trong đề tài này.

5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận và các danh mục, luận văn gồm 4
chƣơng chính, cụ thể:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động kinh tế báo chí đối
với sự phát triển của báo Đảng địa phƣơng.
Chương 2: Phƣơng pháp nghiên cứu.
Chương 3: Kết quả nghiên cứu về thực trạng hoạt động kinh tế báo chí
của Báo Tuyên Quang.
Chương 4: Một số giải pháp tăng cƣờng hoạt động kinh tế báo chí của
Báo Tuyên Quang trong giai đoạn tới.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

6
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG
KINH TẾ BÁO CHÍ ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA
BÁO ĐẢNG ĐỊA PHƢƠNG
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1.1. Khái niệm kinh tế
“Kinh tế” là thuật ngữ quen thuộc, thƣờng xuyên xuất hiện trong các
doanh nghiệp, trong nền kinh tế và trong đời sống của ngƣời dân. Đây là thuật
ngữ xuất hiện từ lâu trên thế giới và đã đƣợc nhiều học giả quan tâm nghiên
cứu để “ mổ xẻ” các vấn đề liên quan đến thuật ngữ này.
Vậy, “Kinh tế” là gì?
Có thể hiểu, nguyên nghĩa của khái niệm “Kinh tế” bao hàm trong bốn
từ “kinh bang tế thế”. Thời xa xƣa, « Kinh bang tế thế » đƣợc hiểu là công
việc của các nhà vua, các công việc này bao gồm những hoạt động chăm lo
đời sống vật chất của bề tôi và chăm lo đời sống tinh thần của cộng đồng.

Khái niệm “Kinh tế” sơ khởi xuất hiện từ cụm từ “Kinh bang tế thế”
với từ “Kinh” trong kinh bang, trị nƣớc và “Tế” trong tế thế, giúp đời. Thuật
ngữ này đƣợc vua Minh Trị của Nhật dịch ra tiếng La Tinh và lôi kéo đƣợc
tầng lớp tri thức Nho giáo đi kinh doanh, buôn bán và làm giàu cho đất nƣớc.
Sau này, khái niệm “Kinh bang tế thế” đƣợc mở rộng ra để phù hợp với
hoàn cảnh và môi trƣờng phát triển của các thời kỳ sau này, khi có nhiều thay
đổi về các thể chế chính trị cũng nhƣ sự phát triển của xã hội loài ngƣời.
Ngƣời đặt nền móng cho kinh tế hiện nay là Adam Smith (1723 -
1790). Ông là một nhà kinh tế chính trị học và triết gia đạo đức học lớn ngƣời

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

7
Scotland; là nhân vật mở đƣờng cho phát triển lý luận kinh tế. Theo Adam
Smith trong cuốn sách nổi tiếng về kinh tế “ Wealth of Nations” (Sự giàu có
của các quốc gia), Ông định nghĩa về khái niệm “Kinh tế” nhƣ sau:
“Kinh tế là một nhánh của kinh tế học chính trị. Khái niệm này để
chỉ các hoạt động nhằm hướng đến mục tiêu tăng thu nhập cao hơn cho
người dân trong một xã hội và góp phần vào sự nghiệp thịnh vượng đất
nước”. (Adam Smith, “An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth
of Nations”).
Theo Adam Smith, khái niệm “Kinh tế” vào thời điểm đó đƣợc hiểu
nhƣ là nghiên cứu về sự giàu có của ngƣời dân và của một quốc gia. Sau này,
nhiều công trình nghiên cứu của nhiều học giả khác đã đƣa ra những cách
hiểu khác nhau về khái niệm này.
Theo Alfred Marshall, nhà kinh tế vĩ đại của thế kỷ XIX, Ông cho rằng
kinh tế đƣợc hiểu nhƣ sau:
“Kinh tế học là môn học nghiên cứu xã hội loài người trong cuộc sống
thường nhật của họ”. (Alfred Marshall, “Principles of Political Economy”)
Môn khoa học này nghiên cứu về các quyết định kinh tế trong đời sống

mỗi ngƣời, của các doanh nghiệp và hoạt động của nền kinh tế, hay các quyết
định tối ƣu hóa tiêu dùng, tối ƣu hóa sản xuất và xã hội đạt hiệu quả và công
bằng nhất.
Tại Việt Nam, cũng đã có nhiều nghiên cứu về khái niệm này. Trong
phạm vi của đề tài, tác giả xin trích dẫn một số khái niệm dƣới đây:
Trong bài viết về “Kinh tế tri thức ở Việt Nam” của GS Hồ Bảo Tú
đăng trên tạp chí Tia sáng đăng ngày 20-07-2010 có đƣa ra quan điểm nhƣ
sau về khái niệm kinh tế:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

8
“Theo một định nghĩa được thừa nhận rộng rãi, kinh tế là toàn bộ các
hoạt động sản xuất, phân phối, trao đổi, tiêu thụ hàng hóa và dịch vụ của một
cộng đồng hay một quốc gia”. (GS. Hồ Bảo Tú, “Kinh tế tri thức ở Việt Nam”)
Theo định nghĩa của Giáo sƣ, khái niệm “kinh tế” đƣợc hiểu gần giống
nhƣ khái niệm của thị trƣờng, có thể hiểu, khái niệm kinh tế là bao hàm tất cả
các hoạt động nhằm nâng cao đời sống ngƣời dân ở một quốc gia.
Qua quá trình tìm hiểu tài liệu và nhìn nhận thực tế khách quan các
hoạt động đang diễn ra trong nền kinh tế, tác giả thấy rằng, có thể hiểu, khái
niệm kinh tế là:
“Kinh tế là tổng thể các yếu tố sản xuất, các điều kiện sống của con
người, các mối quan hệ trong quá trình sản xuất và tái sản xuất xã hội. Nói
đến kinh tế suy cho cùng là nói đến vấn đề sở hữu và lợi ích. Nghĩa rộng của
từ này chỉ "toàn bộ các hoạt động sản xuất, trao đổi, phân phối, lưu thông"
của cả một cộng đồng dân cư, một quốc gia trong một khoảng thời gian,
thường là một năm. Khái niệm kinh tế đề cập đến các hoạt động của con
người có liên quan đến sản xuất, phân phối, trao đổi, và tiêu thụhàng hóa và
dịch vụ. Tuy nhiên định nghĩa về kinh tế đã thay đổi theo lịch sử các hoạt
động kinh tế”.

1.1.1.2. Khái niệm báo chí
Báo chí là sản phẩm thuộc kiến trúc thƣợng tầng, nó ra đời và phát
triển do nhu cầu thông tin của xã hội. Khái niệm “Báo chí” xuất hiện khi
mà xã hội cần những nhu cầu về thông tin khá lớn, và đây là khái niệm
cũng đã đƣợc nhiều học giả quan tâm, nghiên cứu để đƣa ra một thống nhất
về định nghĩa, khái niệm.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

9
Theo PGS. TS. Nguyễn Văn Dững, Trƣởng khoa Báo chí, Học viện
Báo chí và Tuyên truyền trong bài “Quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc về
công tác tƣ tƣởng, lý luận và quản lý báo chí”, Ông cho rằng:
“Báo chí là môt bộ phận của truyền thông đại chúng, nhưng là bộ
phận chiếm vị trí trung tâm, vai trò nền tảng và có khả năng quyết định
tính chất, khuynh ướng, chi phối năng lực và hiệu quả tác động của truyền
thông đại chúng.
Báo chí là hiện tượng xã hội đa nghĩa, phức tạp và có nhiều cách tiếp
cận không giống nhau trong các xã hôi có thể chế chính trị khác nhau.
Báo chí được hiểu theo nghĩa rộng, bao gồm báo in, báo chí phát
thanh, báo chí truyền hình, báo mạng điện tử (“phát hành” trên mạng
internet) và hãng thông tấn. Báo chí theo nghĩa hẹp, là bao gồm báo, tạp chí
và bản tin thời sự”. (Nguyễn Văn Dững (Chủ biên) và Đỗ Thị Thu
Hằng,“Truyền thông - Lí thuyết và kỹ năng cơ bản”).
Nhƣ vậy, theo PGS.TS Nguyễn Văn Dững, báo chí có mối quan hệ mật
thiết với truyền thông và là hiện tƣợng xã hội đa nghĩa, bao gồm nhiều loại
hình khác nhau và tác động mạnh mẽ đến đời sống thông tin của một xã hội.
Cũng theo PGS.TS Nguyễn Văn Dững, khi nhìn nhận xã hội nhƣ một
hệ thống trong tổng thể đang vận hành, báo chí cũng cần đƣợc tiếp cận từ
quan điểm hệ thống; nhìn nhận báo chí nhƣ một tiểu hệ thống cấu thành hệ

thống xã hội nói chung; trong đó, báo chí là một bộ phận cấu thành và chịu
sự chi phối của hệ thống lớn cũng nhƣ sự tác động của các tiểu hệ thống
(hoặc hệ thống con).
Theo Giáo trình học viện Báo chí và Tuyên Truyền, khái niệm “Báo
chí” đƣợc hiểu nhƣ sau:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

10
“ Báo chí bao gồm những loại hình khác nhau như: Báo in (còn gọi là
Báo viết), Báo nói (Phát thanh), Báo hình (Truyền hình), Thông tấn, Báo ảnh
và Báo điện tử (Báo trên mạng Internet).
Hiện nay, báo chí vẫn là phương tiện thông tin đại chúng nhanh nhất ,
hiệu quả nhất và có nhiều công chúng nhất Báo chí đã tác động mạnh mẽ
đến mọi mặt của đời sống, trở thành một trong những động lực quan trọng
cho sự phát triển của xã hội.” (Nguyễn Thị Thanh Kim Huệ, “Truyền thông -
Lí thuyết và kỹ năng cơ bản”).
Nhƣ vậy, nhìn chung, có thể hiểu báo chí là khái niệm đƣợc dùng để
chỉ tổng thể các phƣơng tiện truyền thông đại chúng, cung cấp nhiều nguồn
thông tin cho công chúng một cách nhanh chóng, hiệu quả nhất và là động lực
quan trọng cho sự phát triển của một xã hội.
1.1.1.3. Khái niệm kinh tế báo chí
Từ khái niệm “kinh tế” và khái niệm “báo chí”, có thể suy ra đƣợc khái
niệm “kinh tế báo chí”. Đây là khái niệm còn khá mới mẻ tại Việt Nam và
cũng là khái niệm nhận đƣợc nhiều sự quan tâm từ phía các học giả nghiên
cứu về các vấn đề liên quan đến ngành báo chí và kinh tế nói chung.
Vậy, “kinh tế báo chí” là gì?, nội dung của nó bao hàm những khía
cạnh nào?
Có thể hiểu, “kinh tế báo chí” là khái niệm đƣợc dùng để chỉ các hoạt
động về quảng cáo, truyền thông trong báo chí, là các hoạt động “thƣơng mại

hóa” báo chí. “Kinh tế báo chí” là toàn bộ các hoạt động nhằm kinh tế hóa
ngành báo chí, đƣa các sản phẩm truyền thông của báo chí thành những sản
phẩm có thể tiêu thụ trong nền kinh tế và đem lại lợi nhuận cho các cơ quan
báo chí. Hoạt động kinh tế báo chí bao hàm các yếu tố về sản xuất, phân phối,
tiêu thụ các sản phẩm báo chí, truyền thông trong nền kinh tế và đem lại
khuynh hƣớng tự chủ tài chính trong ngành báo nói chung.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

11
1.1.2. Tác động của hoạt động kinh tế báo chí đối với sự phát triển của báo
Đảng địa phương
Báo Đảng địa phƣơng đóng vai trò nhƣ cơ quan đại diện cho ngành báo
của địa phƣơng, tập hợp các loại hình báo khác nhau và đƣa tin về tình hình
phát triển của địa phƣơng về các vấn đề kinh tế, xã hội, cũng nhƣ là tờ báo có
tác động mạnh mẽ đến đời sống tinh thần của ngƣời dân tại địa phƣơng đó.
Hiện nay, đi theo xu hƣớng của ngành báo, nhiều báo Đảng đã thiết lập
sơ khai các hoạt động kinh tế báo chí và hoạt động này đã có tác động mạnh
mẽ đến sự phát triển của các báo Đảng địa phƣơng đó.

Hoạt động kinh tế báo chí
Tác động tích cực
Tác động tiêu cực
Mang lại nguồn lực tài chính
Phát triển
Cơ sở vật chất
Nguồn thông tin, tài nguyên
Trang, thiết bị
Nguồn nhân lực
Thƣơng mại hóa hoạt
động báo chí theo chiều
hƣớng sản phẩm thiên về
thƣơng mại, không tập
trung vào chức năng
tuyên truyền, thông tin
của báo chí
Động lực của báo chí

Khuynh hƣớng tự chủ tài chính

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

12

(Nguồn: Tác giả tổng hợp)
Sơ đồ 1.1. Tác động của hoạt động kinh tế báo chí đối với sự phát triển
của báo Đảng địa phương
Thông qua sơ đồ 1.1 trên đây, ta có thể thấy đƣợc những tác động trực
tiếp của hoạt động kinh tế báo chí lên sự phát triển của báo chí nói chung và
của các báo Đảng địa phƣơng nói riêng.
Thứ nhất, hoạt động kinh tế báo chí có tác động tích cực lên sự phát
triển của báo chí ở khía cạnh kinh tế báo chí trở thành động lực của báo chí.
Kinh tế báo chí phát triển sẽ mang lại nguồn lực tài chính mạnh cho các báo
Đảng địa phƣơng và nguồn tài chính này sẽ phục vụ cho công tác phát triển
toàn diện về mọi mặt từ cơ sở vật chất, trang thiết bị đến nguồn nhân lực và
nguồn thông tin, tài nguyên của các tờ báo Đảng địa phƣơng. Đây cũng là
bƣớc tiến gần hơn đến khuynh hƣớng tự chủ tài chính trong các cơ quan báo
chí, hƣớng đến mục tiêu cân đối thu chi tốt, không phụ thuộc vào ngân sách
Nhà nƣớc mà còn nộp thuế cho Nhà nƣớc.
Thứ hai, bên cạnh những tác động tích cực, hoạt động kinh tế báo chí
cũng có tác động tiêu cực đến sự phát triển của báo chí. Cụ thể, một số tờ báo
đi theo xu hƣớng thƣơng mại hóa báo chí quá đà nên xuất hiện những sản
phẩm báo chí mà thiên về kinh tế, thƣơng mại và mục đích lợi nhuận hơn là
chức năng thông tin, tuyên truyền, vì vậy, chất lƣợng báo chí giảm sút.
Đại hội IX của Đảng Cộng sản Việt Nam đã chỉ rõ: kinh tế thị trƣờng
định hƣớng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là một kiểu tổ chức kinh tế vừa tuân
theo những quy luật của kinh tế thị trƣờng vừa dựa trên cơ sở và đƣợc dẫn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

13

dắt, chi phối bởi các nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội, thể hiện
trên cả ba mặt: sở hữu, tổ chức quản lý và phân phối.
Dựa trên những nguyên tắc cơ bản này, ngành báo chí Việt Nam đã có
những định hƣớng cơ bản trong phát triển hoạt động kinh tế báo chí, đặc biệt
là ở các báo Đảng địa phƣơng. Theo đó, các cơ quan báo chí định hƣớng phát
triển theo mô hình cơ chế thị trƣờng có sự quản lý của Nhà nƣớc nhằm mục
tiêu dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Hiện nay, khi vai trò của báo chí ngày càng thể hiện rõ nét, việc tăng
cƣờng hoạt động kinh tế báo chí lại càng cần thiết và đóng vai trò quan trọng
hơn bao giờ hết. Nó giúp các cơ quan báo chí phát triển mạnh mẽ trên thị
trƣờng với sự đổi mới về bài vở, công nghệ, kỹ thuật và tự chủ hơn trong
vấn đề tài chính.
Nhƣ vậy, hoạt động kinh tế báo chí có tác động cả về hai mặt đối với
sự phát triển của báo chí nói chung và sự phát triển của báo Đảng địa
phƣơng nói riêng. Khắc phục đƣợc những tác động tiêu cực, hoạt động kinh
tế báo chí sẽ đem lại nhiều động lực phát triển cho ngành báo, hình thành
nên nhiều tập đoàn báo chí và nâng cao hiệu quả tuyên truyền, thông tin của
báo chí hơn nữa.
1.1.3. Nội dung cơ bản của hoạt động kinh tế báo chí
Nội dung cơ bản của hoạt động kinh tế báo chí đƣợc thể hiện cụ thể ở
sơ đồ 1.2 dƣới đây:





Hoạt động kinh tế báo chí
Quá trình sản xuất tiêu thụ phân phối
Cơ chế tài chính báo chí
Quá trình SX

đầu vào
Quá trình SX
đầu ra
Cơ chế tự chủ
tài chính
Cơ chế hạch toán
hoàn toàn độc lập

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

14




(Nguồn: Tác giả tổng hợp)
Sơ đồ 1.2. Nội dung cơ bản của hoạt động kinh tế báo chí
Thông qua sơ đồ trên, có thể thấy, nội dung cơ bản của hoạt động kinh
tế báo chí tập trung vào hai nội dung sau đây:
1.1.3.1. Hoạt động kinh tế báo chí xem xét các sản phẩm báo chí cũng có quá
trình sản xuất, tiêu thụ và phân phối ra thị trường
Nội dung đầu tiên của hoạt động kinh tế báo chí là nó xem xét các sản
phẩm báo chí cũng có quá trình sản xuất, tiêu thụ và phân phối ra thị trƣờng.
Cụ thể:
* Quá trình sản xuất đầu vào
Quá trình sản xuất đầu vào đối với các sản phẩm báo chí bao gồm các
yếu tố về nhân lực, nguyên liệu, công nghệ, kỹ thuật, vốn, phân phối.
- Nhân lực
+ Cán bộ lãnh đạo, quản lý: Tổng biên tập, thƣ ký tòa soạn, trƣởng
phòng phóng viên, trƣởng phòng nghiệp vụ…

+ Phóng viên, biên tập viên.
+ Nhân viên hành chính, quảng cáo, phát hành, tài vụ, văn thƣ, chế bản,
họa sĩ…
- Nguyên liệu
+ Giấy, mực in, máy móc, phƣơng tiện in ấn đối với báo in.
+ Website, hệ thống mạng và thiết bị đối với báo điện tử.
+ Hệ thống trang thiết bị, công nghệ đối với báo điện tử….

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

15
- Công nghệ, kỹ thuật: Công nghệ, kỹ thuật in đối với báo in, công nghệ
kỹ thuật truyền hình đối với báo điện tử…
- Vốn: Tiền sử dụng để đầu tƣ cho quá trình sản xuất ra sản phẩm báo chí.
- Phân phối: Phƣơng tiện vận chuyển, phát hành
* Quá trình sản xuất đầu ra
Đầu ra của các sản phẩm báo chí chính là các độc giả, khán, thính giả
(tác giả gọi chung là khách hàng của các sản phẩm báo chí), trong đó có các
khách hàng này có thể ở trong phạm vi nội địa hoặc ngƣời nƣớc ngoài quan
tâm đến các vấn đề xảy ra trên đất nƣớc Việt Nam.
1.1.3.2. Hoạt động kinh tế báo chí gắn với các cơ chế tài chính hiện nay của
ngành báo Việt Nam
Hiện nay, tại Việt Nam, hoạt động kinh tế báo chí biểu hiện ở sự gắn
kết với các cơ chế tài chính hiện nay của lĩnh vực báo chí, cụ thể ở nƣớc ta
hiện nay thiết lập, hình thành nên bốn cơ chế chính, bao gồm:
* Cơ chế sự nghiệp có thu
Cơ chế sự nghiệp có thu tức là cơ chế mà cơ quan báo chí vừa đƣợc bao
cấp, vừa làm kinh tế, ví dụ nhƣ dịch vụ, phát hành, tƣ vấn…
* Cơ chế tự chủ tài chính
Cơ chế tự chủ tài chính tức là cơ quan chủ quản không bao cấp nhƣng

trên cơ sở thiếu thì cơ quan chủ quản bù vào còn thừa thì tự chủ. Ví dụ minh
họa nhƣ báo Nghệ An năm 2009 đã chi mức chi phí 15 tỷ, thu lại đƣợc 12 tỷ,
và khi đó, Thành Ủy bù 3 tỷ.
* Cơ chế tự hoạch toán hoàn toàn
Cơ chế tự hoạch toán hoàn toàn thể hiện ở khía cạnh cơ quan báo
chí đƣợc Nhà nƣớc cấp phép hoạt động, có trụ sở, có nhân lực riêng và