Hướng dẫn phương pháp tự học môn triết học Mác - Lênin cho sinh viên trường Đại học Tây Bắc

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Lịch sử đã chứng minh rằng, sự thành bại hay thịnh suy của một dân
tộc, một quốc gia phụ thuộc rất nhiều vào việc giáo dục, đào tạo bồi dưõng
đội ngũ trí thức. Nguy cơ tụt hậu trong cuộc chạy đua ở thế kỷ XXI thực
chất là cuộc chạy đua về trí tuệ và phát triển giáo dục. Ở bất kỳ thời đại nào
nguồn lực con người luôn là vị trí trung tâm, là động lực của sự phát triển
xã hội. Trong đó thế giới quan khoa học và năng lực tư duy của con người
là yếu tố cơ bản của sự nghiệp giáo dục, sự nghiệp “trồng người”.
Ph.Ăngghen cho rằng, một dân tộc muốn đứng vững trên đỉnh cao của khoa
học thì không thể không có tư duy lý luận.
Bước vào công cuộc đổi mới trong xu thế hội nhập diễn ra mạnh mẽ,
đồng thời với việc nâng cao chất lượng chuyên môn nghiệp vụ tương xứng
với trình độ khu vực và thế giới, là hàng loạt những vấn đề đặt ra đối với nền
giáo dục nước ta như: Làm thế nào để sinh viên Việt nam có đủ trình độ và
niềm tin để gánh vác sứ mệnh vẻ vang của dân tộc là xây dựng thành công
Chủ nghĩa xã hội, làm thế nào để họ định hướng tư tưởng đúng trong đời
sống xã hội… trong thời gian học tập cũng như ra công tác sau này. Từ đây
có thể suy ra tầm quan trọng hàng đầu của sự nghiệp giáo dục và đào tạo
sinh viên về các mặt chính trị, tư tưởng, đạo đức lối sống và phát triển năng
lực tư duy lý luận. Với tư cách thế giới quan và phương pháp luận cho các
khoa học, triết học Mác – Lênin có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng trong quá
trình xác lập các phẩm chất đó cũng như lý tưởng sống của mỗi sinh viên.
Trước sự phát triển và tác động của cuộc cách mạng khoa học - công
nghệ hiện đại, với lượng tri thức tăng lũy tiến với tốc độ lớn như hiện nay
thì việc dạy và học khép kín theo chương trình của tất cả các môn học nói
chung và triết học Mác – Lênin nói riêng là chưa phù hợp với xu hướng
giáo dục - đào tạo trên thế giới.
1
Để tạo ra được nguồn lực lao động có trình độ chuyên môn cao, tư
duy sáng tạo và năng động, thích ứng một cách tích cực với thị trường thì

lượng kiến thức mà ngành Giáo dục - Đào tạo trang bị cho sinh viên chỉ
dừng ở mức “cần” cơ bản, còn điều kiện “đủ” đó chính là năng lực tự học,
tự nghiên cứu, thói quen chủ động trong nhận thức, lĩnh hội tri thức. Rèn
luyện kỹ năng này, là từng bước giúp cho sinh viên có khả năng định
hướng và nhanh chóng nắm bắt đúng đối tượng một cách chính xác trong
hoạt động trí tuệ, có khả năng xử lý nhạy bén các thông tin trước những
tình huống khác nhau (vì bản thân thông tin chưa là tri thức khi chưa được
sử lý), biết phê phán, phân tích đánh giá các quan điểm, lý thuyết và
phương pháp của người khác để tiếp thu cái hay cái tốt, khắc phục cái lạc
hậu, lệch lạc và quan trọng hơn cả là hình thành được tính độc lập trong tư
duy và huy động được tri thức lý luận và kinh nghiệm để giải quyết các vấn
đề thực tiễn đặt ra mà không phụ thuộc vào người khác.
Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, Đảng và Nhà nước
đã đưa ra nhiều chủ trương, nghị quyết nhằm đổi mới nội dung chương
trình giáo dục - đào tạo và phương pháp dạy học. Nghị quyết Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ IX của Đảng (4/2001) đã chỉ rõ: “Đổi mới phương pháp dạy
và học, phát huy tư duy sáng tạo và năng lực tự đào tạo của người học, coi
trọng thực hành, thực nghiệm, ngoại khoá, làm chủ kiến thức, tránh nhồi nhét,
học vẹt, học chay” [11, tr.203-204]. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ X của Đảng (4/2006) nhấn mạnh: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương
pháp giáo dục, phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học, khắc phục lối
truyền thụ một chiều” [12, tr.97]. Cụ thể hoá các nghị quyết trên, ngày 10
tháng 10 năm 2006 Bộ Giáo dục & Đào tạo đã ra công văn số
11381/BGDĐT-ĐH & SĐH về việc hướng dẫn giảng dạy các môn khoa học
Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, trong đó yêu cầu: “Thực hiện đổi mới
phương pháp giảng dạy theo hướng chuyển quá trình dạy ở bậc Đại học thành
quá trình tự học của sinh viên có tổ chức và hỗ trợ tối ưu của giảng viên…
2
thực hiện 50 % thời gian môn học dành cho lên lớp và 50 % thời gian hội thảo
có giảng viên hướng dẫn và sinh viên tự nghiên cứu” [7, Tr.2].

Thực tế trong giảng dạy môn triết học Mác - Lênin ở trường Đại học
Tây Bắc, một vấn đề luôn được giảng viên và sinh viên quan tâm là làm thế
nào để nắm bắt được môn triết học Mác- Lênin? Vấn đề không đơn giản là
sự nhồi nhét của người dạy và người học cố gắng thuộc lòng những nguyên
lý, quy luật phổ biến của khoa học này đã được trình bày trong giáo trình.
Để hiểu được nội dung và thực chất của Triết học Mác - Lênin thì trước
hết phải coi nó là một triết học có sự: “Sự thống nhất giữa tính khoa học và
tính cách mạng trong triết học”. Cả người dạy và người học phải gắn
những nguyên lý chung của triết học với thực tiễn và phân tích được những
vấn đề cuộc sống đã, đang và sẽ xảy ra. Bản chất của Triết học Mác không
chỉ là giải thích thế giới vấn đề là ở chỗ cải tạo thế giới, các kết luận triết
học không chỉ đơn thuần là lời giải đáp lý luận về các sự vật, hiện tượng, sự
kiện nào đó mà nó là cơ sở lý luận có giá trị định hướng cho việc xác định,
giải quyết những vấn đề ở mọi lĩnh vực khác nhau.
Như vậy, triết học một mặt đòi hỏi người học phải có một trình độ tư
duy trừu tượng và khái quát nhất định, có lối sống thực tế, kiến thức liên
môn rộng, và điều khó khăn nhất đối với hầu hết sinh viên là lần đầu tiên
được tiếp xúc với tri thức triết học (thực ra các em đã được học ở trường
phổ thông, nhưng là kiến thức sơ đẳng với đa số giáo viên dạy kiêm nhiệm,
chéo ban), năng lực nhận thức chưa hoàn thiện, nhất là tính độc lập trong tư
duy và cách thức chuyển hóa tri thức của người dạy thành tri thức của
người học, với giảng viên thì ít quan tâm đến việc hướng dẫn phương pháp
tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên một cách một cách chuyên nghiệp,
khoa học, do đó chưa hình thành kỹ năng chủ động, độc lập trong việc
khám phá tri thức triết học - vốn là môn học có tính trừu tượng cao. Tất cả
điều trên dẫn đến kết quả học tập môn học này ở trường Đại học Tây Bắc
còn rất thấp.
3
Xuất phát từ những vấn đề lý luận và thực tiễn đặt ra nói trên, tôi
lựa chọn đề tài: “Hướng dẫn phương pháp tự học môn triết học Mác -

Lênin cho sinh viên trường Đại học Tây Bắc” làm đề tài luận văn thạc sĩ
của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu
Trong lịch sử giáo dục, vấn đề tự học và hướng dẫn tự học được đề
cập và nghiên cứu từ rất sớm, nhưng ở mỗi giai đoạn phát triển khác nhau
với điều kiện lịch sử cụ thể mà vấn đề này được các nhà nghiên cứu tiếp
cận ở những góc độ, phương diện khác nhau. Bước chuyển có tính chất
quyết định trong lý luận dạy học là hình thành quan điểm dạy học “Lấy
người học làm trung tâm” và một trong những đại biểu tiêu biểu cho quan
điểm này đó là J.Deway (1938) khi ông cho rằng: “Học sinh là mặt trời,
xung quanh nó quy tụ mọi phương diện giáo dục”, tác giả này đề cao nhu
cầu, lợi ích của người học, đề xuất việc để cho người học lựa chọn nội dung
học tập, được tự lực tìm tòi nghiên cứu. Cùng với quan điểm này là sự xuất
hiện một loạt thuật ngữ mới trong giáo dục học như “Sự tự giáo dục”,
“Người tự giáo dục”...đã trở thành phổ biến ở các nước có nền giáo dục
phát triển.
Ở Việt Nam, người khởi xướng cho nền giáo dục cách mạng và là tấm
gương sáng cho nghị lực và phương pháp tự học là Hồ Chí Minh, với tư
tưởng: “Phải tự nguyện, tự giác xem công việc học tập là nhiệm vụ của
người cách mạng” và “Về học tập phải lấy tự học làm cốt”. Người rất đề
cao tính độc lập trong suy nghĩ và dựa vào sức mình là chính, đây là biểu
hiện cao của ý thức tự nguyện, tự giác học tập, Người nhấn mạnh, phải nêu
cao tác phong độc lập suy nghĩ và tự do tư tưởng. đọc tài liệu thì phải đào
sâu, hiểu kỹ, có vấn đề chưa thông suốt thì phải mạnh dạn đề ra và thảo
luận cho vỡ lẽ.
Vấn đề phát huy tính tích cực chủ động của học sinh, sinh viên nhằm
đào tạo nguồn nhân lực có khả năng sáng tạo đã được ngành giáo dục đặt ra
4
từ những năm 1960 với khẩu hiệu “Biến quá trình đào tạo thành quá trình
tự đào tạo”. Cùng với quá trình hội nhập nền kinh tế thế giới, xu hướng

vận động của nền giáo dục Việt Nam cũng từng bước tiếp cận và đổi mới
theo nền giáo dục tiên tiến của các nước phát triển, nhưng đổi mới dạy và
học như thế nào để vừa đảm bảo tính hiện đại, vừa phải phù hợp với điều
kiện hoàn cảnh nước ta, rất nhiều tác giả như Đặng Vũ Hoạt, Nguyễn Ngọc
Bảo, Trần Bá Hoành... đã có nhiều công trình nghiên cứu có giá trị cả về
phương diện lý luận và thực tiễn về vấn đề nâng cao chất lượng dạy học
thông qua tự học và hướng dẫn tự học. Mới nhất, trong thời gian vừa qua
có nhiều đề tài khoa học, luận văn thạc sỹ và luận án tiến sỹ tập trung
nghiên cứu nội dung này như:
- Luận án tiến sỹ của tác giả Nguyễn Thị Tính (2004) “Các biện pháp
tổ chức hoạt động tự học môn Giáo dục cho sinh viên các trường sư phạm”.
- Luận văn thạc sỹ của tác giả Đinh Thị Cúc (2006) “Hướng dẫn
phương pháp tự học học phần chủ nghĩa duy vật biện chứng môn triết học
Mác - Lênin cho sinh viên trường Cao đẳng kinh tế - thương mại Hà Tây”.
- Luận văn thạc sỹ của tác giả Trần Văn Bằng (2007) “Hướng dẫn
phương pháp tự học môn triết học Mác - Lênin cho sinh viên trường Cao
đẳng công nghiệp Sao Đỏ”…
Như vậy, vấn đề tự học và hướng dẫn tự học đã được nhiều nhà khoa
học, nhà giáo dục nghiên cứu ở nhiều khía cạnh, trình độ khác nhau, tất cả
đều cố gắng tập trung làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn của tự học,
chỉ ra thực trạng, tầm quan trọng cũng như giải pháp khác nhau của hoạt
động tự học và hướng dẫn tự học đối với sinh viên một số trường Đại học,
Cao đẳng.
Tuy nhiên vấn đề hướng dẫn phương pháp tự học môn triết học Mác
- Lênin ở trường Đại học Tây Bắc còn là một vấn đề mới. Là một trường
Đại học mang đậm tính đặc thù vùng, phát triển từ trường Cao đẳng sư
phạm mới được 8 năm thì vấn đề phương pháp tự học tự nghiên cứu của
5
sinh viên chưa được giảng viên và sinh viên quan tâm đúng mức, do đó gặp
rất nhiều khó khăn trong việc thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy

theo hướng chuyển quá trình dạy ở bậc Đại học thành quá trình tự học của
sinh viên theo công văn hướng dẫn số 11381 của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Vì vậy, việc nghiên cứu và triển khai vấn đề tự học và phương pháp tự học
môn triết học Mác - Lênin là hết sức cần thiết, nhằm cập nhật chương trình
đào tạo, phương pháp dạy học mới và góp phần nâng cao chất lượng học
tập môn học này tại trường Đại học Tây Bắc.
3. Mục đích nghiên cứu
Từ nghiên cứu lý luận và thực tiễn vấn đề tự học môn triết học Mác -
Lênin ở trường Đại học Tây Bắc, luận văn đề xuất một số giải pháp hoạt
động hướng dẫn phương pháp tự học cho sinh viên trường Đại học Tây Bắc
nhằm nâng cao chất lượng học tập môn này, góp phần thiết thực vào sự
nghiệp giáo dục - đào tạo chung của Trường.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu
Quá trình tự học và hướng dẫn phương pháp tự học môn triết học
Mác – Lênin cho sinh viên trường Đại học Tây Bắc.
- Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tiến hành nghiên cứu lý luận về hướng dẫn phương pháp tự
học môn triết học Mác – Lênin và thực nghiệm hướng dẫn phương pháp tự
học hai chương (chương VI và IX) trong chương trình môn triết học Mác –
Lênin cho sinh viên trường Đại học Tây Bắc.
5. Phương pháp nghiên cứu
* Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Vận dụng phương pháp luận triết học Mác - Lênin: Duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử.
- Đọc, phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá, phân loại….
các tài liệu, giáo trình, các công trình nghiên cứu có liên quan.
6
* Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát

- Phương pháp điều tra
- Phương pháp phỏng vấn, trò chuyện
- Phương pháp chuyên gia
- Thực nghiệm sư phạm
6. Đóng góp mới của tác giả
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài, thực trạng và
nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng phương pháp và hiệu quả của việc
tự học, tự nghiên cứu của sinh viên trường Đại học Tây Bắc còn thấp.
- Tiến hành thực nghiệm để so sánh đối chứng, xác định những khó
khăn, thuận lợi và tính khả thi của các biện pháp đã đề ra.
- Đề xuất một số hoạt động, biện pháp hướng dẫn phương pháp tự
học môn triết học Mác – Lênin ở trường Đại học Tây Bắc.
- Rút ra quy trình và các điều kiện cần thiết để thực hiện các biện
pháp hướng dẫn phương pháp tự học môn triết học Mác - Lênin tại trường
Đại học Tây Bắc.
7
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA HƯỚNG DẪN
PHƯƠNG PHÁP TỰ HỌC MÔN TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN
CHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC
1.1. Lý luận về tự học và hướng dẫn phương pháp tự học
1.1.1. Khái niệm và ý nghĩa của tự học
* Khái niệm tự học
Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học lý luận dạy học trong
những năm gần đây, vấn đề tự học tự nghiên cứu đã được nhiều nhà khoa học
nghiên cứu và đưa ra bàn luận, trong nhiều tài liệu, công trình khoa học của
mình các học giả đã đưa ra nhiều quan niệm, định nghĩa khác nhau xoay
quanh vấn đề này, sau đây là một số định nghĩa theo tôi là sâu sắc và cơ bản:
- Theo Giáo sư Đặng Vũ Hoạt và Phó giáo sư Hà Thị Đức trong cuốn
“Lý luận dạy học đại học” thì “Tự học là một hình thức tổ chức dạy học cơ

bản ở đại học. Đó là một hình thức nhận thức của cá nhân, nhằm nắm vững
hệ thống tri thức và kỹ năng do chính người học tự tiến hành ở trên lớp
hoặc ở ngoài lớp, theo hoặc không theo chương trình và sách giáo khoa đã
được qui định”. [15, Tr.142]
- Theo Giáo sư - Tiến sỹ Nguyễn Cảnh Toàn: “Tự học - là tự mình
động não, suy nghĩ, sử dụng các năng lực trí tuệ (quan sát, so sánh, phân
tích, tổng hợp...) và có khi cả cơ bắp (khi phải sử dụng công cụ) cùng các
phẩm chất của mình, rồi cả động cơ, tình cảm, cả nhân sinh quan, thế giới
quan (như tính trung thực, khách quan, có chí tiến thủ, không ngại khó,
ngại khổ, kiên trì, nhẫn nại, lòng say mê khoa học, ý muốn thi đỗ, biến khó
khăn thành thuận lợi..vv...) để chiếm lĩnh một lĩnh vực hiểu biết nào đó của
nhân loại, biến lĩnh vực đó thành sở hữu của mình”. [21, Tr.621]
- Nhà tâm lý học N.ARubakin quan niệm: Tự tìm lấy kiến thức – có
nghĩa là tự học. Tự học là quá trình lĩnh hội tri thức, kinh nghiệm xã hội,
lịch sử trong thực tiễn hoạt động cá nhân bằng cách thiết lập các mối quan
8
hệ cải tiến kinh nghiệm ban đầu, đối chiếu với các mô hình phản ánh hoàn
cảnh thực tại, biến tri thức của loài người thành vốn tri thức, kinh nghiệm,
kỹ năng , kỹ xảo của chủ thể.
Từ những quan điểm, định nghĩa về tự học nêu trên, tôi đi đến định
nghĩa chung nhất về tự học như sau: Tự học là quá trình nhận thức của cá
nhân người học với ý thức tự giác, tích cực, độc lập huy động năng lực trí
tuệ và thể lực của bản thân nhằm chiếm lĩnh tri thức ở một lĩnh vực nào đó
của nhân loại, biến tri thức đó thành vốn tri thức của mình.
Tùy vào điều kiện hoàn cảnh của mỗi cá nhân và chương trình giáo
dục - đào tạo mà quá trình tự học có thể thực hiện theo ba cách thức sau:
- Cách thức 1: Cá nhân người học tự nghiên cứu theo sở thích và hứng thú
môn học mà không có sự hướng dẫn của giáo viên hoặc chuyên gia về lĩnh vực
đó. Hình thức này thường gặp phải nhiều khó khăn trong quá trình nghiên cứu,
do phải tự mò mẫm nên dẫn đến đi chệch hướng nghiên cứu, phải thực nghiệm

nhiều lần hoặc cứ liệu, suy luận mang tính chủ quan của cá nhân…
Tuy nhiên quá trình tự nghiên cứu này kết quả sẽ đi đến sự sáng tạo và
phát minh ra các tri thức khoa học mới, hình thức tự học này phải được dựa
trên nền tảng cá nhân nắm vững tri thức cơ bản lĩnh vực đó và đặc biệt phải
có một niềm tin mạnh mẽ, sự khao khát, say mê khám phá tri thức mới. Đạt
tới trình độ tự học này người học đã vươn tới hình thức cao nhất của nghiên
cứu khoa học, không thầy hướng dẫn mà vẫn có thể tổ chức có hiệu quả
hoạt động nhận thức của mình.
- Cách thức 2: Tự học có thầy ở xa hướng dẫn.
Đây là hình thức tự học mới nhưng do phù hợp với thời đại nên được
ứng dụng khá phổ biến trên thế giới cũng như Việt Nam, mặc dù thầy ở xa
nhưng vẫn có sự trao đổi thông tin giữa thầy và trò bằng các phương tiện
trao đổi thông tin dưới dạng Fax, email… nhằm phản ánh, cung cấp thông
tin và giải đáp các thắc mắc, kiểm tra, đánh giá,...hình thức này được sử
dụng nhiều đặc biệt là Hệ đào tạo từ xa.
9
- Cách thức 3: Tự học có thầy trực tiếp hướng dẫn một số tiết trên lớp,
sau đó sinh viên về nhà tự học dưới sự hướng dẫn gián tiếp của giáo viên
Trong quá trình học tập trên lớp, người thầy có vai trò là nhân tố hỗ
trợ, chất xúc tác thúc đẩy và tạo điều kiện để trò tự chiếm lĩnh tri thức. Trò
với vai trò là chủ thể của quá trình nhận thức: chủ động, tự giác, tích cực
tham gia vào quá trình học tập. Trong mối quan hệ giữa người thầy và sinh
viên thì sinh viên là chủ thể cơ bản và quyết định của quá trình khám phá
tri thức. Trong quá trình tự học, tuy người học không trực tiếp trao đổi
thông tin với thầy, nhưng dưới sự hướng dẫn gián tiếp của thầy, người học
phải phát huy tính tích cực, chủ động tự sưu tầm tài liệu, sắp xếp kế hoạch
nghiên cứu để hoàn những yêu cầu do giáo viên đề ra.
Nội dung tự học của người học theo hình thức này liên quan trực tiếp
với yêu cầu của giảng viên môn học, được giảng viên định hướng về nội
dung, mục đích yêu cầu và phương pháp tự học theo một quy trình khoa

học để người học thực hiện. Như vậy ở hình thức tự học thứ ba này quá
trình tự học của sinh viên có liên quan chặt chẽ với quá trình dạy học, chịu
sự tác động của nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố hướng dẫn phương pháp tự
học của giảng viên và quá trình tự học của sinh viên.
Do mục đích, phạm vi và nhiệm vụ nghiên cứu, ở đề tài này tác giả
chủ yếu tập trung nghiên cứu việc hướng dẫn phương pháp tự học môn triết
học Mác - Lênin cho sinh viên dưới sự hướng dẫn của giảng viên trong quá
trình dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo ở trường Đại
học Tây Bắc.
Với đối tượng là sinh viên Đại học hệ chính quy do đó ta cần phân
biệt với tự học của sinh viên Hệ đào tạo từ xa. Theo Luật Giáo dục, học từ
xa, vừa học vừa làm, tự học có hướng dẫn thuộc phương thức giáo dục
không chính quy (mục d - điều 41 Luật Giáo dục). Trong các hình thức
giáo dục này, người học chủ yếu phải tự học bằng sách giáo khoa, tài liệu
và các điều kiện, phương tiện của mình để đạt được một mục tiêu hay một
10
chương trình đào tạo. Như vậy bản chất của việc học từ xa là tự học, người
học phải biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo với sự trợ giúp
của các cơ sở đào tạo mà trực tiếp là các giảng viên bộ môn.
* Ý nghĩa của tự học trong quá trình dạy học
Trong quá trình dạy học nói chung, dạy học ở bậc đại học nói riêng,
người giảng viên luôn giữ một vai trò quan trọng đặc biệt không thể thiếu
được đó là sự tổ chức, điều khiển, hướng dẫn, hoạt động học tập của sinh
viên. Nhưng thực tế cho thấy rằng, dù giảng viên có kiến thức uyên thâm
đến đâu, phương pháp giảng dạy hay đến mấy nhưng sinh viên không chịu
đầu tư thời gian, không có sự lao động của cá nhân, không có niềm khao
khát với tri thức, không có sự say mê học tập và phương pháp học tập hợp
lý, không tự giác tích cực trong học tập... thì việc học tập không thể đạt kết
quả cao được.
Theo nhà giáo dục ngưòi Nga A.Đixrtervec đã viết: “không thể ban

tặng cho hoặc truyền đạt đến bất kỳ một người nào sự phát triển và giáo
dục. Bất cứ ai mong muốn được phát triển và giáo dục cũng phải phấn đấu
bằng sự hoạt động của bản thân, bằng sức lực của chính mình. Anh ta chỉ
có thể nhận được từ bên ngoài sự kích thích mà thôi…Vì thế, sự hoạt động
tự lực là phương tiện và đồng thời là kết quả của sự giáo dục” [24, Tr.118]
Vì vậy, có thể khẳng định vai trò của hoạt động tự học luôn giữ một vị
trí rất quan trọng trong quá trình học tập của người học. Tự học là yếu tố
quyết định chất lượng và hiệu quả của hoạt động học tập của chính cá nhân
người học.
Ở bậc Đại học đòi hỏi sinh viên phải tiếp thu một lượng kiến thức lớn
và chuyên sâu, cho nên ngoài thời gian học trên lớp sinh viên phải tự học,
tự nghiên cứu ngoài giờ lên lớp để mở rộng và đào sâu tri thức. Cũng chính
thông qua hoạt động tự học này đã giúp rất nhiều cho sinh viên trong quá
trình học tập, tự học giúp sinh viên nắm vững tri thức, kỹ năng kỹ xảo và
nghề nghiệp trong tương lai. Chính trong quá trình tự học sinh viên đã từng
11
bước biến vốn kinh nghiệm của loài người thành vốn tri thức riêng của bản
thân, mở rộng kiến thức, củng cố ghi nhớ vững chắc tri thức, khơi dậy được
năng lực của bản thân, biết vận dụng tri thức vào giải quyết các nhiệm vụ
học tập mới. Ngoài ra tự học còn giúp sinh viên có được hứng thú, thói
quen và phương pháp tự học thường xuyên để làm phong phú thêm, hoàn
thiện thêm vốn hiểu biết của mình. Giúp họ tránh được sự lạc hậu trước sự
biến đổi không ngừng của khoa học và công nghệ trong thời đại ngày nay,
đặc biệt là định hình phẩm chất cần thiết của một nhà khoa học đó là nghị
lực, kiên trì và tính độc lập trong nghiên cứu.
Tuy nhiên, nói như vậy không có nghĩa là hạ thấp vai trò của giảng
viên và tập thể sinh viên trong nhà trường. Các lực lượng này có tác dụng
lớn trong việc động viên khuyến khích hướng dẫn sinh viên tự học một
cách đúng hướng và hiệu quả.
Như vậy, muốn nâng cao chất lượng học tập của sinh viên trường Đại

học Tây Bắc, bên cạnh việc phải quan tâm đúng mức đến việc bồi dưỡng
kiến thức, nâng cao trình độ nghiệp vụ chuyên môn của người giảng viên,
đồng thời phải đặc biệt chú ý đến vị trí trung tâm của sinh viên trong hoạt
động tập thể để làm sao khai thác triệt để những tiềm năng vốn có trong
mỗi cá nhân, phát huy tính tự giác, tích cực sáng tạo, chủ động trong quá
trình lĩnh hội tri thức nhằm đào tạo ra nguồn nhân lực có trình độ chuyên
môn cao, có năng lực sáng tạo và kỹ năng nghiên cứu khoa học đáp ứng
yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hóa đất nước nói chung và
khu vực Tây Bắc nói riêng.
1.1.2. Hướng dẫn phương pháp tự học, hướng dẫn phương pháp tự học
môn triết học Mác – Lênin
* Phương pháp tự học
Như phần trên tác giả đã trình bày, tự học là quá trình nhận thức của
cá nhân người học nhằm chiếm lĩnh tri thức ở một lĩnh vực nào đó của
nhân loại, thực chất đây là quá trình cá nhân tự tư duy trên cơ sở phát huy
12
mọi năng lực, phẩm chất vốn có của mình để đạt được mục tiêu nào đó
trong học tập, nghiên cứu. Để đạt được mục tiêu này người học phải lựa
chọn cho mình một phương pháp phù hợp với điều kiện, khả năng của
mình cũng như đối tượng môn học và nhiệm vụ học tập đã đặt ra – đó
chính là phương pháp tự học.
Như vậy, phương pháp tự học của sinh viên là tổng hợp những cách
thức, con đường, phương tiện mà sinh viên tự chọn cho mình trong quá trình
học tập, nghiên cứu khoa học để hoàn thành tốt nhất những nhiệm vụ học
tập và nghiên cứu khoa học đã đề ra.
* Hướng dẫn phương pháp tự học
Là một mắt xích rất quan trọng trong quá trình giáo dục – đào tạo, tự
học góp phần hình thành và nâng cao năng lực, phẩm chất của học sinh,
sinh viên, đây là vấn đề không chỉ liên quan đến người học mà cả người
dạy. Việc khơi dậy, hướng dẫn, phát hiện và phát huy nội lực tự học trong

việc giáo dục là một công việc không chỉ của một cá nhân người dạy nào
mà là vấn đề đang được cả ngành giáo dục và xã hội quan tâm.
Thực tế qua các cuộc thi quốc tế cho thấy, chỉ số thông minh của học
sinh, sinh viên Việt Nam không phải là thấp nhưng vấn đề là quy trình giáo
dục của chúng ta có khơi dậy và phát huy được khả năng tự học, tiềm lực
tư duy của thế hệ trẻ, đặc biệt là sinh viên trong các trường đại học, cao
đẳng hiện nay hay không. Một người thầy giỏi không phải chỉ uyên thâm
trong chuyên môn mà phải là người hướng dẫn khoa học để người học phát
triển được hết năng lực tư duy của mình, nói cách khác người thầy phải là
người hướng dẫn, giúp đỡ họ có được phương pháp tự học khoa học và
đúng đắn.
Theo GS Nguyễn Cảnh Toàn: “Hướng dẫn tự học chủ yếu là hướng dẫn
tư duy trong việc chiếm lĩnh kiến thức, hướng dẫn tự phê bình về tính cách
trong quá trình chiếm lĩnh kiến thức. Đó là tự học có hướng dẫn” [21, Tr.61]
13
Trong luận án tiến sỹ của mình, tác giả Hoàng Hữu Niềm có đưa ra
quan niệm về hướng dẫn tự học khá xúc tích và hợp lý, đó là: “Hướng dẫn
tự học là sự hỗ trợ của giảng viên trong việc định hướng, tổ chức và chỉ đạo
nhằm giúp người học tối ưu hoá quá trình tự lực chiếm lĩnh kiến thức, hình
thành kỹ năng, kỹ sảo thông qua đó để hình thành và phát triển nhân cách
của họ.” [17, Tr.23]
Vậy ta có thể hiểu một cách chung nhất về hướng dẫn phương pháp tự
học: Là quá trình giúp đỡ của người dạy đối với người học, nhằm hình
thành ở người học những cách thức, con đường, phương tiện tự học, tự
nghiên cứu khoa học hợp lý và hiệu quả, qua đó giúp họ không ngừng nâng
cao chất lượng học tập và nghiên cứu khoa học của mình.
Trong quá trình dạy học, người giáo viên cần tăng cường sử dụng các
phương pháp dạy học tích cực nhằm khơi dậy hứng thú, tính sáng tạo, óc tò
mò khoa học cho người học; mặt khác bên cạnh việc trang bị cho người
học hệ thống tri thức, kỹ năng, kỹ xảo thì cần đặc biệt chú ý hình thành cho

họ ý thức tự học, động cợ tự học đúng đắn.
Để giúp người học có được những cách thức tiến hành tự học như vậy,
người giảng viên có thể trực tiếp hướng dẫn sinh viên ở trên lớp quy trình
tự học, tự nghiên cứu, thông qua các bài giảng mà hình thành cho nguời
học những phương pháp tự học đúng đắn, hiệu quả.
Giữa phương pháp tự học và phương pháp dạy học tích cực có mối
quan hệ chặt chẽ với nhau. Phương pháp dạy học tích cực được hiểu là một
thuật ngữ rút gọn, dùng để chỉ những phương pháp giáo dục dạy học theo
hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học. Trong xã
hội hiện đại - với sự bùng nổ thông tin, khoa học, công nghệ phát triển như
vũ bão hiện nay thì giảng viên không thể cố nhồi nhét vào đầu óc sinh viên
lượng kiến thức đồ sộ ngày càng tăng nhanh được, mà vấn đề là phải quan
tâm hướng dẫn cho sinh viên năng lực tư duy, phương pháp học tập ngay từ
14
buổi đầu với những học phần đầu tiên, mỗi người phải xác định được vấn
đề tự học là đặc trưng quan trọng của dạy học chuyên nghiệp.
* Hướng dẫn phương pháp tự học môn triết học Mác - Lênin
Từ những quan niệm về tự học và hướng dẫn phương pháp tự học, ta
có thể hiểu hướng dẫn phương pháp tự học môn triết học Mác – Lênin là
quá trình giúp đỡ của người dạy đối với người học học phần triết học Mác -
Lênin, nhằm hình thành ở người học những cách thức, con đường, phương
tiện tự học, tự nghiên cứu khoa học hợp lý và hiệu quả, qua đó giúp họ
không ngừng nâng cao chất lượng học tập và nghiên cứu khoa học của mình
đối với học phần này.
Chúng ta cũng biết rằng muốn học tập tốt một môn học nào đó thì
người sinh viên phải hiểu được đặc điểm của môn học, tổ chức được những
hoạt động tương ứng với môn học đó để lĩnh hội tri thức, chính bản thân
người học chứ không phải ai khác phải thiết lập được mối quan hệ biện
chứng giữa chủ thể (người học) và khách thể (môn học).
Việc tự học môn triết học Mác – Lênin cũng vậy, muốn học tập đạt kết

quả cao trước hết người sinh viên phải hiểu được tính chất, đặc điểm của
môn học - đó là một bộ môn vừa mang tính chất lý luận trừu tượng, khái
quát lại vừa có tính thực tiễn rất cao. Vì vậy, việc học tập môn Triết học
Mác – Lênin không chỉ đơn thuần là việc nắm vững những nguyên lý, quy
luật, những bài tập mang tính chất lý luận mà phải gắn liền với việc am
hiểu và nắm vững những kiến thức thực tế vận dụng lý luận để giải quyết
những vấn đề thực tiễn đặt ra.
Như vậy, để tự học tốt, vấn đề quan trọng trước tiên là người sinh viên
phải hiểu rõ được ý nghĩa, vị trí đặc thù của môn học trong hệ thống các
khoa học và đối với nghề nghiệp tương lai của mình, điều đó sẽ giúp họ
xây dựng được ý thức tự học và có ý chí khắc phục khó khăn trong quá
trình tự học. Để tự học môn triết học Mác – Lênin đạt hiệu quả thì việc xây
dựng phương pháp học tập khoa học và việc lựa chọn hình thức học tập
15
phù hợp có một ý nghĩa vô cùng quan trọng. Phương pháp tự học môn triết
học Mác – Lênin không chỉ đơn thuần là học lại máy móc vở ghi, bài giảng
của thầy mà người học còn phải làm quen với việc nghiên cứu, đọc các tài
liệu tham khảo, phải tìm hiểu thực tiễn lịch sử, chính trị - xã hôi, biết kết
hợp sáng tạo giữa lý luận và thực tiễn … để tạo cho mình vốn tri thức đặc
biệt là sự am hiểu những thành tựu của khoa học tự nhiên, biết vận dụng
những kiến thức triết học để lý giải và ngược lại những tri thức đó lại là cứ
liệu khoa học minh chứng cho những nguyên lý triết học.
Tuy nhiên để thực hiện được những yêu cầu trên là vấn đề khó đối với
sinh viên, nhất là sinh viên năm thứ nhất vì các em hầu hết là mới rời ghế
nhà trường phổ thông, vốn kiến thức nhìn chung mới chỉ dừng ở cấp độ
phổ thông chưa có sự khái quát và chuyên sâu về lý luận, khả năng tư duy
độc lập chưa cao, chưa định hình phương pháp tự học ở môi trường học
chuyên nghiệp và rõ ràng là vốn sống, vốn thực tế ít, tất cả những điều trên
sẽ gây khó khăn không nhỏ cho các em khi tiếp cận với học phần triết học.
Do đó, vai trò của giảng viên bộ môn triết học Mác - Lênin là rất quan

trọng trong việc hướng dẫn phương pháp tự học môn này.
1.2. Thực trạng tự học và hướng dẫn phương pháp tự học môn triết
học Mác – Lênin ở trường Đại học Tây Bắc
1.2.1. Khái lược hoạt động dạy - học môn triết học Mác – Lênin ở trường
Đại học Tây Bắc
Trường Đại học Tây Bắc vốn tiền thân là trường Cao đẳng sư phạm
Tây Bắc, được nâng lên thành trường Đại học Tây Bắc ngày 23/03/2001, là
trường Đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo, phục vụ cho việc đào
tạo nguồn nhân lực đa ngành trình độ cao khu vực Tây Bắc, với rất nhiều
ngành nghề như: Đại học sư phạm Toán, Lý, Hóa, Văn, Sử, Địa…, cùng
với các ngành ngoài sư phạm như: Đại học Nông học, Lâm sinh, Bảo vệ
thực vật, Kế toán tổng hợp, Quản trị kinh doanh…(22 ngành Đại học và 8
ngành Cao đẳng với tổng số khoảng 8000 sinh viên)
16
Bộ môn triết học Mác – Lênin là một trong những môn khoa học
Mác – Lênin được giảng dạy cho sinh viên đại học, cao đẳng ở tất cả các
ngành học. Bộ môn này được chia thành hai phần kiến thức cơ bản là phần
I khái lược về triết học và lịch sử triết học, phần II những nguyên lý cơ bản
của triết học Mác – Lênin. Mục đích của bộ môn này nhằm trang bị cho
sinh viên một cách có hệ thống những nội dung cơ bản về thế giới quan và
phương pháp luận của triết học Mác – Lênin, lịch sử triết học, những
nguyên lý cơ bản của triết học Mác – Lênin. Bước đầu biết vận dụng các
nguyên lý cơ bản của triết học Mác – Lênin vào nghiên cứu các khoa học
cụ thể, cũng như phân tích những vấn đề cuộc sống đặt ra.
Bộ môn Triết học Mác - Lênin còn giúp người học phát triển tư duy lý
luận, tự giác trau dồi phẩm chất chính trị, tinh thần và năng lực tư duy sáng
tạo, biết khái quát và giải đáp được những đòi hỏi cấp bách của công cuộc
đổi mới và thực tiễn đặt ra, phục vụ sự nghiệp xây dựng thành công chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam.
1.2.2. Thực trạng tự học môn triết học Mác – Lênin ở trường Đại học Tây

Bắc
Qua điều tra 150 sinh viên, chúng tôi chỉ nghiên cứu hoạt động tự học
của sinh viên của các lớp hệ Đại học với hình thức phát phiếu điều tra, chủ
yếu về các mặt: Nhận thức về vai trò của môn học, hứng thú học tập môn
học, động cơ học tập, thời gian, kế hoạch tự học, hình thức, phương pháp tự
học, kỹ năng tự học.
Kết quả thống kê đạt như sau:
* Nhận thức về tầm quan trọng của học phần triết học Mác – Lênin
17
Bảng 1.1: Vai trò của môn học triết học Mác - Lênin
STT
Vai trò của học phần triết học
Mác - Lênin
Số lượng
SV
Tỷ lệ
%
1 Rất quan trọng 35 23,33
2 Quan trọng 59 39,33
3 Bình thường 53 35,34
4 Không quan trọng 3 2
Nhìn vào bảng số liệu trên, chúng ta thấy rằng có 23,33% số sinh viên
được hỏi cho rằng triết học Mác – Lênin là một học phần rất quan trọng;
39,34% sinh viên cho rằng môn học này có vai trò quan trọng; 35,34% sinh
viên đánh giá đây là môn học có vai trò bình thường và 2% sinh viên chọn
mức độ không quan trọng.
Chúng ta luôn cho rằng học phần triết học Mác – Lênin là một môn học
có vai trò quan trọng cả về mặt lý luận và thực tiễn trong việc đào tạo sinh
viên. Tuy nhiên, qua số liệu điều tra thu được, ta thấy một điều rất rõ là sinh
viên trường Đại học Tây Bắc chưa thực sự nhận thức hết vai trò, ý nghĩa của

môn triết học Mác – Lênin đối với bản thân. Với 35,33% sinh viên đánh giá
đây là môn học có vai trò bình thường và 2% sinh viên chọn mức độ không
quan trọng là quá cao so với tầm quan trọng thực sự của môn học trong
chương trình đào tạo. Vậy vấn đề là ở chương trình, bài giảng của giảng viên
hay ở nhận thức của sinh viên, thế hệ chủ nhân tương lai của đất nước???
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, tác giả chỉ đề cập đến vấn đề
nhận thức của người học về học phần triết học Mác – Lênin. Từ nhận thức
đến hành động đúng đắn là một chuỗi lôgíc, khi bản thân mỗi sinh viên
chưa thực sự hiểu rõ được vai trò của môn triết học Mác – Lênin đối với
bản thân mình thì làm sao họ có thể miệt mài, say sưa tự tìm tòi khám phá
những tri thức phong phú bổ ích của môn triết học Mác – Lênin nhưng rất
trừu tượng và không dễ để nắm bắt được thực chất và ý nghĩa của nó, và
18
hơn cả là có thể vận dụng những tri thức đó vào ngành học và thực tiễn
cuộc sống của mình.
Vậy sinh viên trường Đại học Tây Bắc đã nhận thức như thế nào về
tầm quan trọng của việc tự học môn triết học Mác – Lênin.
* Nhận thức về tầm quan trọng của việc tự học học phần triết học Mác
– Lênin.
Chúng tôi tìm hiểu vấn đề này qua phiếu điều tra và kết quả thu được
thể hiện ở bảng sau:
Bảng 1.2: Vai trò của tự học học phần triết học Mác – Lênin
STT
Vai trò của tự học học phần
triết học Mác – Lênin
Số lượng
SV
Tỷ lệ
%
1 Rất quan trọng 32 21,33

2 Quan trọng 56 37,33
3 Bình thường 58 38,67
4 Không quan trọng 4 2,67
Nhìn vào bảng số liệu chúng ta nhận thấy nhận thức của sinh viên
về vấn đề tự học môn triết học Mác – Lênin, cho là bình thường được các
em chọn nhiều nhất (38,67%); thứ hai là tiêu chí quan trọng (37,67%); thứ
ba là rất quan trọng (21,33%); sinh viên lựa chọn tiêu chí không quan trọng
là cuối cùng (2,67%). Số liệu trên cho thấy phần lớn sinh viên trường Đại
học Tây Bắc vẫn thụ động trong việc lĩnh hội kiến thức học phần triết học
Mác – Lênin, điều này là đi ngược lại với chủ trương của Bộ Giáo dục và
đào tạo là giảm tải 50% thời gian giảng lý thuyết trên lớp và chắc chắn đây
sẽ là nguyên nhân ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả học tập môn học này
của sinh viên trường Đại học Tây Bắc.
* Thực trạng hứng thú tự học, tự nghiên cứu học phần triết học Mác –
Lênin của sinh viên trường Đại học Tây Bắc
Thực tế dạy học đã chứng minh rằng khi sinh viên có hứng thú với
môn học thì kết quả học tập thu được thường rất cao, bởi khi đó các em dồn
hết cả tâm trí, năng lực vốn có và sự nỗ lực của mình để tìm hiểu, khám
19
phá thế giới tri thức môn học. Ngược lại, nếu không khơi dậy tạo được sự
cảm hứng ở các em với môn học thì kết quả học tập thu được sẽ không đạt
như mong muốn.
Để tìm hiểu hứng thú của sinh viên đối với môn học, chúng tôi tiến
hành khảo sát vấn đề này, kết quả thu được là:
Bảng 1.3: Hứng thú tự học môn triết học Mác - Lênin
STT Hứng thú tự học môn triết học Mác – Lênin
Số lượng
SV
Tỷ lệ
%

1 Rất hứng thú 9 6
2 Hứng thú 18 12
3 Bình thường 89 59,33
4 Không hứng thú 22 14,67
5 Chán và mệt mỏi 12 8
Có 89 sinh viên (59,33%) chọn mức độ bình thường; 22 sinh viên
(14,67%) chọn mức độ không hứng thú; 12 sinh viên chọn chán và mệt mỏi
(8%), còn lại là rất hứng thú và hứng thú. Nhìn vào kết quả thu được chúng
ta thấy một thực tế rằng sinh viên trường Đại học Tây Bắc chưa thực sự có
hứng thú học tập môn triết học Mác - Lênin. Số sinh viên lựa chọn mức độ
hứng thú và rất hứng thú là không nhiều, tệ hơn là vẫn có 8% sinh viên
được hỏi cảm thấy chán và mệt mỏi khi tự học môn triết học Mác - Lênin.
Điều này lý giải vì sao sinh viên chỉ học triết học khi kỳ thi đến gần - thực
chất các em chỉ học mang tính đối phó hoặc vì số lượng học trình học phần
này quá cao.
* Thực trạng phương pháp tự học môn triết học Mác – Lênin của sinh
viên trường Đại học Tây Bắc
Để tìm ra các giải pháp giúp đỡ, hướng dẫn cho việc tự học học phần
triết học Mác - Lênin của sinh viên trường Đại học Tây Bắc đạt kết quả tốt
hơn thì trước hết chúng ta phải biết được các em đã tiến hành tự học bộ
môn như thế nào? Các em đã sử dụng những phương pháp nào tiếp cận
môn triết học? Các phương pháp mà sinh viên đã và đang sử dụng có
20
những điểm mạnh, điểm yếu gì, qua khảo sát 200 sinh viên các ngành học
khác nhau đã kết quả thu được thể hiện ở bảng sau:
Bảng 1.4: Các phương pháp tự học
STT Các phương pháp tự học Số lượng
SV
Tỷ lệ
%

1
Cố gắng học thuộc những kiến thức trong phạm
vi bài giảng của thầy
56 28
2
Kết hợp vở ghi với giáo trình lập dàn bài, đề
cương ôn tập
74 37
3 Học vở ghi kết hợp với đọc sách, tài liệu tham khảo 31 15,5
4 Đọc giáo trình trước khi nghe giáo viên giảng 24 12
5
Học liên hệ với thực tiễn qua các phương tiện
thông tin
15 7,5
Nhìn vào bảng số liệu ta thấy rằng: Kết hợp vở ghi với giáo trình lập
dàn bài, đề cương ôn tập được sinh viên sử dụng nhiều nhất khi tiến hành
tự học môn triết học Mác - Lênin (37%); thứ hai là phương pháp học thuộc
những kiến thức trong phạm vi bài giảng của thầy (28%); thứ ba là học vở
ghi kết hợp với đọc sách, tài liệu tham khảo (15,5%); thứ tư là đọc giáo
trình trước khi nghe giáo viên giảng (12%); thứ năm là học liên hệ với thực
tiễn qua các phương tiện thông tin (7,5%).
Kết quả thu được như trên đã nói lên một điều rằng những phương
pháp mà sinh viên trường Đại học Tây Bắc thường sử dụng để tự học môn
triết học Mác - Lênin phần lớn là những phương pháp quen thuộc và cũng
hay được các em sử dụng để tự học ở một số bộ môn khác.
Phương pháp tự học theo kiểu lập kết hợp với vở ghi và giáo trình để
lập dàn bài, đề cương ôn tập giúp sinh viên nắm vững tri thức cơ bản của
môn triết học Mác - Lênin, hay cách học học vở ghi kết hợp đọc sách, tài
liệu tham khảo sẽ giúp các em hiểu sâu sắc hơn các vấn đề triết học Mác –
Lênin, biết mở rộng phạm vi tri thức lĩnh hội thông qua tự tìm tòi, tự đào

sâu suy nghĩ…
21
Nhưng đáng chú ý là có 28% sinh viên được hỏi đã lựa chọn học theo
kiểu đọc và học thuộc lòng những kiến thức trong phạm vi bài giảng, cách
học này có ưu điểm ở chỗ có thể giúp sinh viên nắm được một hệ thống kiến
thức cơ bản nhất định, nội dung tri thức đã được giảng viên khái quát, chọn
lọc và trình bày lôgíc theo vấn đề, tuy nhiên nếu chỉ học thuộc lòng một cách
máy móc mà không có sự suy nghĩ, liên hệ với thực tế, không có sự liên kết
với những thông tin thu được qua các nguồn tài liệu khác thì ưu điểm này sẽ
trở thành khiếm khuyết vì những nội dung giảng viên trình bày và phân tích
chỉ là cơ bản, còn để hiểu rộng và sâu sắc hơn thì người học phải tìm tòi đọc,
nghiên cứu các tài liệu tham khảo, có như vậy lượng tri thức thu được qua
mỗi chương, tiết thầy giảng mới phong phú và sâu rộng được.
Để làm được việc trên, nhiệm vụ của giảng viên phải thực hiện tốt
khâu hướng dẫn tự học, khi hướng dẫn sinh viên tự học, tự nghiên cứu
người giảng viên cần giúp cho sinh viên biết sử dụng phối hợp nhuần nhiễn
các phương pháp tự học khác nhau ví dụ: Cách tóm tắt nội dung tài liệu đã
đọc, cách tìm ý chính trong một nội dung, phương pháp phân tích, so sánh,
tổng hợp vấn đề…có như vậy thì chất lượng tự học các môn nói chung và
học phần triết học Mác - Lênin nói riêng mới đạt hiệu quả tốt được.
Tóm lại qua việc tìm hiểu thực trạng tự học môn triết học Mác -
Lênin của sinh viên trường Đại học Tây Bắc, chúng ta nhận thấy rằng: Đa
số sinh viên chưa nhận thức sâu sắc về vai trò, ý nghĩa của môn học đối với
bản thân, các em chưa biết hoặc chưa được hướng dẫn cách thức tổ chức tự
học, tự nghiên cứu môn học một cách khoa học.
* Những nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng tự học môn triết học
Mác – Lênin của sinh viên trường Đại học Tây Bắc
Để có các phương cách cụ thể giúp cho việc tự học môn triết học
Mác – Lênin của sinh viên được tốt hơn, một trong những điều kiện quan
trọng là phải nắm được nguyên nhân đã ảnh hưởng đến chất lượng tự học

bộ môn này của các em. Tác giả đã tiến hành phát phiếu điều tra những
22
nguyên nhân ảnh hưởng tới chất lượng tự học bộ môn này của sinh viên
trường Đại học Tây Bắc (200 sinh viên) qua một số chỉ số và thấy kết quả
như sau:
Bảng 1.5: Các nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng tự học
không hiệu quả
STT Các nguyên nhân
Số lượng
SV
Tỷ lệ
%
1 Không có sự hướng dẫn tự học của giảng viên 3 1,5
2 Giảng viên có hướng dẫn tự học nhưng không phù hợp 12 6
Thiếu giáo trình, tài liệu tham khảo 5 2,5
3 Chưa có phương pháp tự học phù hợp với môn học 84 42
4 Do sinh viên chưa ý thức được vai trò của môn học 40 20
5
Không có sự kiểm tra thường xuyên của giảng viên
bộ môn
20 10
6 Hình thức dạy học còn đơn điệu, nhàm chán 15 7,5
7 Nội dung môn học trừu tượng, khó học 21 10,5
Qua kết quả thu được chúng ta nhận thấy rằng nguyên nhân có ảnh
hưởng lớn nhất đến kết quả tự học không hiệu quả môn triết học Mác –
Lênin của sinh viên theo ý kiến các em là do chưa có phương pháp tự học
phù hợp với môn học (42%); thứ hai là do sinh viên chưa ý thức được vai
trò của môn học (20%), các em thẳng thắn cho rằng cố học để thi cho qua;
thứ ba là nội dung môn học trừu tượng, khó học (10,5%) hầu hết sinh viên
khi được hỏi đều trả lời môn triết học là môn khoa học xã hội khó nhất, vì

tính khái quát lý luận rất cao nên đọc khó hiểu và khó nhớ ; thứ tư là không
có sự kiểm tra thường xuyên của giảng viên bộ môn (10%), hiện tượng này
diễn ra khá phổ biến ở các môn khoa học Mác – Lênin vì lý do thực hiện
giảm thời gian lên lớp nên giảng viên chỉ giao bài tập mà không có thời
gian kiểm tra thường xuyên; thứ năm các em cho rằng hình thức dạy học
của giảng viên bộ môn này còn đơn điệu, nhàm chán; thứ sáu là có giảng
viên bộ môn hướng dẫn tự học nhưng không phù hợp và cuối cùng là
không có sự hướng dẫn tự học của giảng viên.
23
Từ kết quả trên ta thấy, nguyên nhân lớn nhất ảnh hưởng đến chất
lượng tự học môn triết học Mác – Lênin của sinh viên trường Đại học Tây
Bắc là do các em chưa có phương pháp tự học học phần triết học Mác -
Lênin. Trong lý luận dạy học, nói đến quá trình dạy học thì đặc điểm nổi
bật của quá trình là dạy phương pháp tiếp cận, khám phá tri thức cho người
học. Nhưng thực tế sinh viên ở trường Đại học Tây Bắc lại đang gặp khó
khăn ở việc tìm một cách học, một phương pháp học tập bộ môn hợp lý,
hiệu quả.
Xác định được nguyên nhân cơ bản này sẽ là nhân tố quan trong giúp
cho cán bộ, giảng viên giảng dạy môn triết học Mác – Lênin tìm ra các biện
pháp nâng cao chất lượng học tập của sinh viên đối với bộ môn này.
Bên cạnh đó nguyên nhân có ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng tự
học của sinh viên là do các hình thức dạy học chưa phong phú. Đây cũng là
một vấn đề đang được các thầy cô giáo quan tâm đến rất nhiều. Trong thực
tế, đôi khi do những điều kiện nhất định, các hình thức tổ chức dạy học bộ
môn của giáo viên chưa thực sự phong phú, chưa cuốn hút được lòng say
mê, tìm tòi tri thức môn học cho học sinh.
Một nguyên nhân khác tác động đến chất lượng tự học môn triết học
Mác - Lênin cho sinh viên là do không có sự hướng dẫn tự học. Việc mong
muốn có một hướng dẫn cụ thể để tự học bộ môn triết học Mác – Lênin là
một nhu cầu chính đáng của các em. Trong quá trình dạy học bộ môn triết

học Mác – Lênin, nhiều giảng viên cũng quan tâm đến việc trao đổi với
sinh viên về một số phương pháp tự học, tự nghiên cứu, tuy nhiên tôi nghĩ
rằng điều mà các em cần nhất là một sự hướng dẫn cụ thể, thường xuyên và
phù hợp với môn học. Ở đại học, cao đẳng, điều quan trọng có ảnh hưởng
quyết định đến chất lượng dạy – học chính là do chất lượng tự học của mỗi
bản thân sinh viên. Vì vậy việc giúp đỡ cho sinh viên có được phương pháp
tự học hợp lý, tiện lợi để các em có thể học tập môn học thường xuyên, tự
giác, tràn đầy hứng thú đang là một vấn đề rất cấp bách.
24
Việc nắm bắt được các nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng tự học
môn triết học Mác – Lênin có ý nghĩa hết sức quan trọng, đó sẽ là cơ sở để
chúng ta có những biện pháp tác động cần thiết giúp cho việc tự học của sinh
viên đạt được mục tiêu. Nói cách khác, khi không có sự am hiểu sâu sắc về
những nguyên nhân gây ra thực trạng hiện tại, không tận tâm đi vào tìm hiểu
những băn khoăn, trăn trở, những khó khăn mà sinh viên của chúng ta đang
gặp phải thì chúng ta không thể có được những biện pháp thiết thực để nâng
cao chất lượng dạy học bộ môn này trong nhà trường cao đẳng.
Thực tế qua trao đổi với các giảng viên giảng dạy bộ môn Giáo dục
chính trị nói chung và triết học Mác - Lênin nói riêng cho thấy, hầu hết các
giảng viên đều có nhận định về các nguyên nhân lớn nhất ảnh hưởng tới chất
lượng tự học môn triết học Mác – Lênin của sinh viên do các em chưa ý thức
được vai trò của môn học; thứ hai là nguyên nhân do sinh viên chưa có
phương pháp tự học; thứ ba là do nội dung môn học trừu tượng, khó học.
Vấn đề đặt ra là, cần phải có giải pháp giúp đỡ hữu hiệu để hoạt động
tự học của các em, có chất lượng hiệu quả, mỗi giảng viên bộ môn phải xác
định vấn đề tự học của sinh viên có ý nghĩa quyết định đến chất lượng
chung của hoạt động dạy học bộ môn này.
Vậy thực trạng giảng dạy và hướng dẫn phương pháp tự học học
phần triết học Mác - Lênin ở trường Đại học Tây Bắc như thế nào? Các
giảng viên thường gặp khó khăn gì khi hướng dẫn phương pháp tự học

triết học Mác - Lênin?
Để tìm hiểu những vấn đề này, chúng tôi đã tiến hành điều tra qua
phiếu phản ánh cho cán bộ giảng dạy môn triết học Mác - Lênin ở trường
Đại học Tây Bắc. Qua điều tra trên 7 giảng viên hiện đang giảng dạy bộ
môn này kết quả thu được là 100% (7/7) giảng viên cho rằng việc hướng
dẫn sinh viên tự học, tự nghiên cứu là rất quan trọng, công việc này không
chỉ thực hiện đúng tinh thần công văn số 11381/BGDĐT-ĐH & SĐH về
việc hướng dẫn giảng dạy các môn khoa học Mác – Lênin, tư tưởng Hồ
25