Giải pháp cho các ngân hàng thương mại Việt Nam thời kỳ hậu khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 Luận văn thạc sĩ

B
TR

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T TP. H

CHÍ MINH

----- v ( w -----

ÀO TH M LINH

GI I PHÁP CHO CÁC NGÂN HÀNG TH

NG M I

VI T NAM TH I K H U KH NG HO NG TÀI
CHÍNH TỒN C U N M 2008

LU N V N TH C S KINH T

TP.H Chí Minh – N m 2010


B
TR

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T TP. H

CHÍ MINH

----- v ( w -----

ÀO TH M LINH

GI I PHÁP CHO CÁC CÁC NGÂN HÀNG TH

NG

M I VI T NAM TH I K H U KH NG HO NG
TÀI CHÍNH TỒN C U N M 2008

Chun ngành: KINH T - TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
Mã s : 60.31.12

LU N V N TH C S KINH T

NG

IH

NG D N KHOA H C:

PGS.TS. TR

TP.H Chí Minh – N m 2010

NG TH H NG


L I CAM OAN
Tôi tên ào Th M Linh, h c viên Cao h c l p êm 3–K16 tr

ng

ih c

Kinh t Thành ph H Chí Minh, chuyên ngành Ngân hàng.
Tơi xin cam oan ây là cơng trình nghiên c u c a tôi. Các s li u nêu trong
lu n v n là nh ng s li u trung th c và

c tơi x lý, phân tích ch a t ng

c cơng

b trong b t k cơng trình nào.
Tp. H Chí Minh, ngày … tháng … n m 2010
Ng

i cam oan

ào Th M Linh


DANH M C CÁC BI U
Trang

Bi u
tr

1: Di n bi n thay

i giá nhà trong th i k bong bóng th

ng nhà ...................................................................................................... 21

Bi u

2: Di n bi n chính sách thay

Bi u

3: T c

t ng tr

i lãi su t c b n

Hoa K .............. 22

ng tín d ng c a NHTM Vi t Nam

qua các n m....................................................................................................... 42
Bi u

4: T ng tr

ng huy

ng v n toàn h th ng ngân hàng

t 2007-2009...................................................................................................... 46
Bi u

5: Di n bi n lãi su t huy

ng, cho vay b ng VND

t 2008-2009...................................................................................................... 47
Bi u

6: T ng tr

ng tín d ng và M2 tr

c và trong kh ng ho ng .......... 50

Bi u

7: T l n x u 21 ngân hàng th

ng m i 2007 ............................... 53

Bi u

8: T l n x u 21 ngân hàng th

ng m i 2008 ............................... 54

Bi u

9: T l n x u 21 ngân hàng th

ng m i 2009 ............................... 55

Bi u

10: So sánh t ng tr

ng ngh a v ti m n trung bình

c a 21 ngân hàng.............................................................................................. 58


DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 1: T ng tr

ng kinh t th gi i và các n

c qua các n m ................... 31

B ng 2: Di n bi n TTCK toàn c u s t gi m trong kh ng ho ng .................. 32
B ng 3: T l t ng tr

ng huy

ng v n c a 21 ngân hàng t

n m 2007-2009 .................................................................................................. 48
B ng 4: T l t ng tr

ng d n cho vay c a 21 ngân hàng t

n m 2007-2009 .................................................................................................. 51
B ng 5: T l t ng tr

ng l i nhu n c a 21 ngân hàng t

n m 2007-2009 .................................................................................................. 60
B ng 6: T l t ng tr

ng l i nhu n trên v n ch s h u bình

quân (ROE) c a 21 ngân hàng t n m 2007-2009 ......................................... 62
B ng 7: T l t ng tr

ng l i nhu n trên tài s n bình quân (ROA)

c a 21 ngân hàng t n m 2007-2009 .............................................................. 63


DANH M C T

VI T T T

CAR

:H s an toàn v n

ERM

:C ch t giá h i oái Châu Âu

EU

:Liên minh châu Âu

FED

:C c d tr liên bang M

IMF

:Qu ti n t qu c t

GDP

:T ng s n ph m qu c n i

NFSC

:U ban giám sát tài chính qu c gia

NHTM

:Ngân hàng th

NHTW

:Ngân hàng trung

SEC

: y ban ch ng khoán M

TMCP

:Th

TTCK

:Th tr

WB

:Ngân hàng th gi i

WTO

:T ch c th

ng m i
ng

ng m i c ph n
ng ch ng khoán

ng m i th gi i


M CL C

L IM
CH

U

Trang

NG 1: T NG QUAN V KH NG HO NG TÀI

CHÍNH VÀ NH NG TÁC

NG

N HO T

NG

KINH DOANH C A NHTM
1.1 T NG QUAN V KH NG HO NG TÀI CHÍNH ................................. 5
1.1.1 Các lo i kh ng ho ng tài chính.......................................................... 5
1.1.2 Các mơ hình kh ng ho ng tài chính.................................................. 6
1.2 TÁC
HO T

NG C A KH NG HO NG TÀI CHÍNH

N

NG C A CÁC NHTM .................................................................... 9

1.2.1 Khái ni m v Ngân hàng Th
1.2.2 Các ho t

ng m i............................................... 9

ng kinh doanh c a NHTM ............................................ 11

1.2.2.1 Ho t

ng huy

1.2.2.2 Ho t

ng c p tín d ng ............................................................. 12

1.2.2.3 Các ho t
1.2.3 Tác

ng v n............................................................ 11

ng khác ................................................................... 13

ng kh ng ho ng

n ho t

ng c a NHTM ........................ 14
ng v n ..................................... 15

1.2.3.1 Tác

ng

n ho t

ng huy

1.2.3.2 Tác

ng

n ho t

ng tín d ng.............................................. 15

1.2.3.3 Tác

ng

n các ho t

ng khác............................................. 16

CH

NG 2: TH C TR NG KH NG HO NG TÀI CHÍNH

TỒN C U N M 2008 VÀ NH NG TÁC
HO T

NG

N

NG KINH DOANH C A NHTM VI T NAM

2.1 TH C TR NG C A KH NG HO NG TÀI CHÍNH TỒN C U ... 18
2.1.1 Ngun nhân ...................................................................................... 18
2.1.1.1 Chính sách ti n t n i l ng và chính sách nhà cho
ng

i có thu nh p th p ......................................................................... 18

2.1.1.2 Kh ng ho ng cho vay nhà

t và kh ng ho ng tín d ng........ 19

2.1.1.3 Ch ng khốn hóa các kho n vay trên th tr ng cho
vay th ch p b t ng s n...................................................................... 25
2.1.1.4 Buông l ng qu n lý, giám sát

i v i ho t

ng tài chính ...... 25

2.1.1.5 ịn b y tài chính t ng cao........................................................ 28
2.1.2 Tác

ng c a kh ng ho ng tài chính

i v i n n kinh

t th gi i ..................................................................................................... 29
2.1.3 Tác

ng c a kh ng ho ng tài chính

i v i n n kinh

t Vi t Nam.................................................................................................. 33
2.1.3.1

i v i t ng tr

2.1.3.2.

i v i h th ng tài chính – ngân hàng .................................. 34

2.1.3.3

iv iv n

2.1.3.4 Ho t

2.1.3.5
2.2 TÁC
HO T

ng kinh t ....................................................... 33

ut c an

ng c a th tr

i v i th tr

c ngồi........................................... 35

ng ch ng khốn – B t

ng s n ......... 36

ng hàng hoá và d ch v .................................... 37

NG C A KH NG HO NG TÀI CHÍNH TỒN C U
NG C A CÁC NGÂN HÀNG TH

NG M I VI T NAM.... 38

2.2.1 H th ng NHTM Vi t Nam............................................................... 38
2.2.2 Ho t

ng ngân hàng tr

c kh ng ho ng ...................................... 41

N


2.2.3 Tác

ng c a kh ng ho ng

n ho t

ng c a NHTM ................. 45

2.2.3.1 Ho t

ng huy

2.2.3.2 Ho t

ng tín d ng .................................................................... 49

2.2.3.3 Các ho t

ng v n............................................................ 45

ng khác ................................................................... 56

2.2.3.4 Các ch tiêu l i nhu n ............................................................... 59
2.3 C

H I VÀ THÁCH TH C TH I K H U KH NG HO NG....... 65

2.3.1 C h i.................................................................................................. 65
2.3.2 Thách th c ......................................................................................... 69

CH

NG 3: GI I PHÁP CHO CÁC NHTM TH I K H U

KH NG HO NG TÀI CHÍNH TỒN C U 2008
3.1 GI I PHÁP CHO NGÂN HÀNG NHÀ N
3.1.1 Hoàn thi n mơi tr

C VÀ CHÍNH PH ....... 73

ng pháp lý........................................................ 73

3.1.2 Nâng cao hi u qu chính sách ti n t ............................................... 75
3.1.3 Nâng cao n ng l c c a các c quan qu n lý tài chính ti n t ........ 76
3.1.4 C i cách h th ng tài chính – ngân hàng ........................................ 77
3.1.5 Xây d ng h th ng phòng ng a r i ro ............................................ 79
3.2 GI I PHÁP CHO CÁC NHTM .............................................................. 82
3.2.1 T ng v n cho các NHTM.................................................................. 82
3.2.2 Nâng cao ch t l

ng tín d ng .......................................................... 83

3.2.3 Nâng cao n ng l c

i ng cán b qu n lý i u hành ................... 86

3.2.4 Nâng cao n ng l c qu n tr r i ro.................................................... 87
K T LU N
TÀI LI U THAM KH O


1

L IM

U

Lý do nghiên c u
Ngày nay, khi mà toàn c u hóa n n kinh t th gi i và khu v c di n ra m t cách
m nh m và sâu r ng thì s ph thu c kinh t c a m i qu c gia vào ph n còn l i c a
th gi i càng tr nên kh ng khít h n. M i s bi n
nh h

ng

n ho t

ng c a n n kinh t th gi i l p t c

ng kinh t c a m i qu c gia.

Trong các l nh v c thì l nh v c tài chính ngân hàng là l nh v c nh y c m nh t
c a n n kinh t , nó ch u nh h

ng tr c ti p và

u tiên tr

c nh ng bi n

ic an n

kinh t th gi i. Chính vì v y, cu c kh ng ho ng tài chính tồn c u, mà ngun nhân
xu t phát t n n kinh t l n nh t th gi i là M , ã l p t c tác

ng làm cho n n tài

chính tồn c u b r i vào kh ng ho ng, hàng lo t ngân hàng các n

c b phá s n.

Các ngân hàng th

ng m i Vi t Nam c ng không n m ngồi tác

kh ng ho ng tài chính tồn c u. M c dù không b tác

ng l n d n

n phá s n nh

ng m i n

c ta c ng b tác

các ngân hàng t i M , EU, … nh ng các ngân hàng th
ng làm nh h

ng x u

n ho t

ng c a cu c

ng kinh doanh.

Chính vì th vi c nghiên c u nh ng tác

ng c a kh ng ho ng

n ho t

ng

c a các ngân hàng, c ng nh nh ng nguy c , thách th c mà các ngân hàng g p ph i
khi c n bão kh ng ho ng ã i qua tr thành v n
t

ó

c c k quan tr ng và c p bách,

ra các gi i pháp cho các ngân hàng th i k h u kh ng ho ng.

Xác

nh v n

V n

nghiên c u c a

tài này ó là “Gi i pháp cho các NHTM Vi t Nam

th i k h u kh ng ho ng tài chính tồn c u n m 2008” tác
tài chính tồn c u n m 2008 tuy không tr c ti p tác
NHTM Vi t Nam mà nó tác
NHTM t

ng gián ti p

ó làm t ng r i ro trong ho t

n các

ng c a cu c kh ng ho ng
ng

it

ng kinh doanh.

n các ho t

ng c a

ng là khách hàng c a các
tài c ng

ng th i nghiên


2

c u nh ng th i c và thách th c h u kh ng ho ng
ó

i v i các ngân hàng th

ng m i t

ra các gi i pháp.
M c tiêu nghiên c u
tài nghiên c u tác

v i ho t

ng c a kh ng ho ng tài chính toàn c u n m 2008

ng c a các ngân hàng th

i

ng m i Vi t Nam có m t s m c tiêu nghiên c u

ch ch t nh sau:
-

Khái quát lý lu n kh ng ho ng tài chính

-

Phân tích nguyên nhân c a kh ng ho ng và s tác

ng

i v i kinh t th gi i

c ng nh kinh t Vi t Nam
-

Phân tích tác
th

ng c a kh ng ho ng

i v i ho t

ng c a các ngân hàng

ng m i Vi t Nam n m 2008

-

a ra các gi i pháp giúp ngân hàng t ng c

ng hi u qu th i k h u kh ng

ho ng
Ph

ng pháp nghiên c u
tài nghiên c u này có s k t h p s d ng t ng h p nhi u ph

ng pháp

nghiên c u khác nhau.
Th nh t ph i k

n là ph

ng pháp nghiên c u

nh tính. Hi n nay ph

pháp này tr nên r t ph bi n và thông d ng. Do cơng trình nghiên c u liên quan
di n gi i, suy lu n
pháp này.

a ra nh n xét phù h p nên t t y u

u i m c a ph

ng pháp này khi s d ng là d dàng th c hi n,

có th phát huy nh ng nhân t ch quan trong nh n xét v n
Th hai là ph
c u s cho ta th y
nay ph

tài ph i s d ng ph

ng pháp mô t , so sánh. S d ng ph
c cái nhìn t

ng

ng pháp nghiên c u này r t th

n
ng

ng th i

.
ng pháp này trong nghiên

i hoàn ch nh v các v n
ng xuyên

ng

c n xem xét. Hi n

c s d ng khi ánh giá c ng

3

nh phân tích s li u mang tính ch t t

ng

i, tuy t

i c v t ng th , không gian và

th i gian.
Ph

ng pháp nghiên c u

nh l

ng, th ng kê và phân tích h i quy c ng

c

s d ng trong cơng trình nghiên c u này. Do vi c nghiên c u ti n hành thu th p th ng
kê nên ph

ng pháp này s

c khai thác tri t

. Có ph

ng pháp này trong cơng

trình nghiên c u s giúp các nh n xét ánh giá có c s và khoa h c h n.
Ph m vi nghiên c u và s li u
tài i vào nghiên c u ho t
ó t p trung vào ho t

ng các ngân hàng th

ng tín d ng, ho t

ng huy

Th i gian thu th p s li u nghiên c u th ng kê c a
tr

ng v n và các ch s l i nhu n.
tài giai o n t 2007 là giai o n

c kh ng ho ng, n m 2008 là giai o n kh ng ho ng

kh ng ho ng. S l

ng các ngân hàng th

ng m i

là 21 ngân hàng trong ó có 3 ngân hàng th

ng m i Vi t Nam trong

n n m 2009 là giai o n sau

c thu th p l y s li u phân tích

ng m i nhà n

c 18 ngân hàng th

ng

m i c ph n.
Ý ngh a
Ý ngh a th c ti n c a
tích tác
nh tác

tài mang l i hai óng góp c b n sau. Th nh t, phân

ng c a kh ng ho ng s d ng các s li u vi mô c a các ngân hàng th y
ng c a kh ng ho ng nh h

ng

n ho t

ng kinh doanh c a NHTM gây ra

r i ro trong kinh doanh và l i nhu n b s t gi m nghiêm tr ng. Tr
ã có nhi u phân tích, nh ng t p trung vào nh ng v n
song ph

ng Vi t M và s tác

Vi t Nam. Th hai,

kh ng ho ng và nh ng ch
ho ng.

ng c a kh ng ho ng

tài phân tích th c tr ng ho t
ng trình hành

c

c ây
v mô, v th

n th tr

ng m i

ng ch ng khoán

ng c a các ngân hàng k t sau

ng cho các ngân hàng th i k h u kh ng

4

K t c u lu n v n
V i

tài “Gi i pháp cho các NHTM Vi t Nam th i k h u kh ng ho ng tài

chính tồn c u n m 2008” thì k t c u lu n v n g m có các ph n chính sau:
Ch

ng 1: T ng quan v kh ng ho ng tài chính và nh ng tác

ng

n ho t

ng kinh doanh c a NHTM
Ch
ng

ng 2: Th c tr ng kh ng ho ng tài chính tồn c u n m 2008 và nh ng tác

n ho t
Ch

ng kinh doanh c a NHTM Vi t Nam.

ng 3: Gi i pháp cho các NHTM Vi t Nam th i k h u kh ng ho ng tài

chính tồn c u n m 2008
K t lu n


5

CH

NG 1: T NG QUAN V

VÀ NH NG TÁC

NG

KH NG HO NG TÀI CHÍNH
N HO T

NG KINH DOANH

C A NHTM
1.1 T NG QUAN V KH NG HO NG TÀI CHÍNH
1.1.1 Các lo i kh ng ho ng tài chính
Kh ng ho ng ti n t : là hi n t

ng giá tr

n v ti n t qu c gia b suy gi m giá

tr so v i ngo i t m t cách nghiêm tr ng và nhanh chóng. Chính ph tr nên vơ cùng

khó kh n khi ki m soát t giá h i oái và khi ngân hàng trung
t giá

ng c g ng can thi p

b o v giá tr c a ti n t thì d tr ngo i h i c a qu c gia b m t i

quy mô

l n.
c tr ng c a kh ng ho ng ti n t là "n n ói ti n" hay là s "r i lo n" toàn b
l u thông ti n t , và s m t giá
ho ng th tr

ng ti n. Kh ng ho ng ti n t , v i ý ngh a là kh ng

ng tín d ng ng n h n, th

ng gây ra kh ng ho ng th tr

là n i c p phát các kho n tín d ng dài h n, d n

ng v n (t b n)

n kh ng ho ng tài chính - ti n t .

Kh ng ho ng tài chính là s th t b i c a m t hay m t s nhân t c a n n kinh t
trong vi c áp ng

y

ngh a v , b n ph n tài chính c a mình. D u hi u c a kh ng

ho ng tài chính là:
- Các NHTM khơng hồn tr

c các kho n ti n g i c a ng

- Các khách hàng vay v n, bao g m c khách hàng
th hoàn tr

y

c x p lo i A c ng khơng

các kho n vay cho ngân hàng.

- Chính ph t b t giá h i oái c
Khi x y ra hi n t
thanh toán v s l

i g i ti n.

ng m t cân

nh.

i nghiêm tr ng gi a tài s n có và ngh a v ph i

ng, th i h n, ch ng lo i ti n thì có th x y ra kh ng ho ng tài

chính. Nh v y kh ng ho ng tài chính là khái ni m bao trùm

c s d ng chung cho


6

m i lo i kh ng ho ng g n v i m t cân
ph i thanh toán l n h n nhi u ph

i v tài chính và th

ng ti n dùng

ó. Chính vì v y, kh ng ho ng tài chính có

ng là g n v i ngh a v

thanh toán t i m t th i i m nào

c i m c a kh ng ho ng "thi u" ch

không gi ng kh ng ho ng "th a" di n ra trong n n kinh t th tr
M t s d ng kh ng ho ng tài chính

ng t nhi u n m nay.

c thù nh : kh ng ho ng ngân hàng; kh ng

ho ng n qu c gia; kh ng ho ng ti n t ; kh ng ho ng th tr

ng ch ng khoán.

ây là

nh ng d ng kh ng ho ng tài chính c b n.
Kh ng ho ng ngân hàng: ây là tình tr ng di n ra khi các khách hàng
rút ti n

ng lo t

t kh i ngân hàng. Vì ngân hàng cho vay ph n l n s ti n g i vào nên khi

khách hàng

ng lo t rút ti n, s r t khó

kho n n . S rút ti n

các ngân hàng có kh n ng hồn tr các

t có th d n t i s phá s n c a ngân hàng, khi n nhi u khách

hàng m t i kho n ti n g i c a mình, tr khi h
g i. N u vi c rút ti n

c b i th

ng nh b o hi m ti n

t lan r ng s gây ra kh ng ho ng ngân hàng mang tính h

th ng. C ng có th hi n t

ng khơng lan r ng, nh ng lãi su t tín d ng

c t ng lên

do lo ng i v s thi u h t trong ngân sách. Lúc này, chính các ngân hàng s tr thành
nhân t gây ra kh ng ho ng tài chính.
Kh ng ho ng n qu c gia: là tình tr ng m t qu c gia ph i

ngh th

ng th o

l i v các kho n th a thu n vay n , hoãn tr lãi và v n g c, hay nói cách khác qu c gia
ó r i vào tình tr ng khơng th chi tr .
1.1.2 Các mơ hình kh ng ho ng tài chính
D a trên nh ng
ra, ng

c i m và tính ch t c a các cu c kh ng ho ng tài chính ã n

i ta ã xây d ng nên 3 mơ hình kh ng ho ng c b n.
Mơ hình kh ng ho ng ti n t th nh t, mơ hình này

xây d ng và ch y u
ki n t giá c

c P. Krugman (1979)

c tr ng cho các cu c kh ng ho ng cán cân vãng lai trong i u

nh b các ho t

ng

u c t n cơng. Mơ hình này x y ra

m ts


7

n

c có n n t ng kinh t v mơ quá y u kém, ngân sách thâm h t tr m tr ng, cung ti n

t ng quá m c (có th do Chính ph in ti n
phát gia t ng; nh ng i u này d n
nguy c

bù

p thâm h t ngân sách) khi n l m

n cán cân vãng lai thâm h t tr m tr ng. Tr

c

ng n i t b gi m giá, Chính ph bu c ph i liên t c can thi p b ng cách bán

ngo i t ra th tr

ng

m t m c th p nh t

duy trì t giá c

nh. Khi l

ng d tr ngo i h i gi m xu ng

nh nào ó, các cu c t n cơng mang tính

uc b t

u x y ra,

cùng v i các i u ki n n n t ng kinh t v mơ q y u kém và th m chí là s gia t ng
c ng th ng v chính tr và xã h i,
ch m d t ch

t giá c

n m t th i i m nào ó, Chính ph bu c ph i

nh và chuy n sang th n i t giá làm cho

m t giá liên t c và kh ng ho ng ti n t x y ra. Mơ hình này
các cu c kh ng ho ng

m ts n

ng n i t b

c th hi n rõ nh t trong

c châu M - Latinh vào cu i nh ng n m 1970,

u

nh ng n m 1980 và trong nh ng n m 1990.
Mơ hình kh ng ho ng th h th hai
Kh ng ho ng d ng này cịn
nh ng n
ch

c có m c

t giá c

c g i là kh ng ho ng t phát sinh, có th x y ra

y u kém v tài chính và v mô v a ph i, song cam k t duy trì

nh c a Chính ph b suy y u do các bi n pháp b o v t giá quá t n

kém (ch ng h n do th t ch t ti n t , lãi su t b
tr

ng kinh t và t o vi c làm). Tr

n it

c Obstfeld (1994 và 1995) xây d ng.

y lên cao, gây tác

c tín hi u ó, các nhà

ng x u t i t ng

u c có th bán tháo

ng

mua ngo i t . Nh ng s c ép này bu c Chính ph khơng cịn cách nào khác là

ph i t b ch

t giá c

nh

cu c t n công quy mô c a gi i

th c thi chính sách ti n t m r ng tr

c nh ng

u c ti n t , và h u qu là kh ng ho ng bùng phát.

Bi n th khác c a mơ hình kh ng ho ng th h th hai xu t phát t tình tr ng thơng tin
khơng hồn h o và m t

i x ng. Trong i u ki n m t ho c m t s ngân hàng có

kh ng ho ng, tình tr ng này d n

n hành vi bày àn, gây ho ng lo n tài chính và d n

n kh ng ho ng tài chính. Mơ hình này có th th y trong cu c kh ng ho ng c a H
th ng ti n t châu Âu n m 1992 - 1993.


8

Mơ hình kh ng ho ng th h th ba

c Yoshitomi và Ohno (1999) xây d ng,

c tr ng cho các cu c kh ng ho ng tài kho n v n trong cán cân thanh toán qu c t .
Kh ng ho ng tài kho n v n th

ng d n

n kh ng ho ng kép: kh ng ho ng ti n t và

kh ng ho ng ngân hàng. Vi c t do hóa tài kho n v n thi u m t trình t thích h p ã
d n

n hai h qu là ti n

cho cu c kh ng ho ng kép: lu ng v n

vào

tv

t

quá m c thâm h t cán cân vãng lai, và v n ng n h n chi m t tr ng quá l n.
Lu ng v n

vào

tv

t quá m c thâm h t cán cân vãng lai ã khi n cán cân

thanh toán th ng d và d tr ngo i h i t ng.
d ng,

u t và tiêu dùng trong n

c.

i u này ã d n t i s bành tr

i m m u ch t

ây là vi c

ng tín

u t quá m c,

u t kém hi u qu , ã d n t i h u qu là thâm h t cán cân vãng lai, xu t hi n n n
kinh t bong bóng và m c cung d th a. Khi các nhà

u t nh n th c

kém k trên và nh ng d u hi u b t n khác nh s s t gi m b t
c ng nh các ho t

ng

u c ti n t t n công, h

c nh ng y u

ng s n và c phi u

ng lo t rút v n ra kh i n n kinh

t . H u qu là cán cân thanh toán tr nên thâm h t tr m tr ng và d tr ngo i h i d n

c n ki t, báo hi u v m t cu c kh ng ho ng ti n t x y ra.
Trong i u ki n t do hóa cán cân v n, m t l
quá l n ã
l

ng v n ng n h n v i t tr ng

vào n n kinh t . Vi c giám sát các kho n vay n kém hi u qu , m t

ng l n v n vay ng n h n b ng ngo i t

h n vào nh ng d án kém hi u qu d n

ã
nv n

c cho vay b ng n i t

u t dài

sai l ch kép tr m tr ng. B ng cân

i tài kho n c a các công ty c ng nh c a h th ng ngân hàng x u i m t cách tr m
tr ng khi
rút ra

ng n i t m t giá và m t l

t ng t;

ut n

c ngo i b

n lúc ó, tài s n rịng c a các ngân hàng b s t gi m, d n

n tín d ng

càng b th t ch t và b ng cân
trình tác

i tài s n c a các ngân hàng càng t i t h n tr

ng vịng xốy và c ng h

m t th i gian r t ng n và

ng v n l n c a các nhà

c. Quá

ng này gây nên kh ng ho ng bùng phát trong

y các n n kinh t ng p sâu vào vịng suy thối.


9

1.2 TÁC

NG C A KH NG HO NG TÀI CHÍNH

N HO T

NG C A

CÁC NHTM
1.2.1 Khái ni m v Ngân hàng Th
Ngân hàng th

ng m i

ng m i là lo i hình t ch c tín d ng tr c ti p giao d ch v i các

cơng ty, xí nghi p, các t ch c kinh t và cá nhân b ng cách nh n ti n g i, ti n ti t
ki m r i s d ng s v n ó
hàng cho các

cho vay,

chi t kh u và cung ng các d ch v ngân

n v , các t ch c kinh t và cá nhân trong xã h i.

Theo Lu t các T ch c Tín d ng s 47/2010/QH12 thì khái ni m NHTM
hi u là lo i hình ngân hàng
ng kinh doanh khác theo quy
Ho t

c th c hi n t t c các ho t

c

ng ngân hàng và các ho t

nh c a Lu t này nh m m c tiêu l i nhu n.

ng ngân hàng là vi c kinh doanh, cung ng th

ng xuyên m t ho c m t

s các nghi p v nh nh n ti n g i, c p tín d ng, cung ng d ch v thanh toán qua tài
kho n.
Nh n ti n g i là ho t

ng nh n ti n c a t ch c, cá nhân d

i hình th c ti n

g i khơng k h n, ti n g i có k h n, ti n g i ti t ki m, phát hành ch ng ch ti n g i,
k phi u, tín phi u và các hình th c nh n ti n g i khác theo nguyên t c có hồn tr
ti n g c, lãi cho ng

y

i g i ti n theo th a thu n.

C p tín d ng là vi c th a thu n

t ch c, cá nhân s d ng m t kho n ti n ho c

cam k t cho phép s d ng m t kho n ti n theo nguyên t c có hồn tr b ng nghi p v
cho vay, chi t kh u, cho thuê tài chính, bao thanh toán, b o lãnh ngân hàng và các
nghi p v c p tín d ng khác.
Cung ng d ch v thanh toán qua tài kho n là vi c cung ng ph

ng ti n thanh

toán; th c hi n d ch v thanh toán séc, l nh chi, y nhi m chi, nh thu, y nhi m thu,
th ngân hàng, th tín d ng và các d ch v thanh tốn khác cho khách hàng thơng qua
tài kho n c a khách hàng.


10

Ho t

ng ngân hàng là m t lo i hình kinh doanh

kinh doanh trong n n kinh t th tr

ng; ó là ho t

c bi t trong s các lo i hình

ng kinh doanh ti n t và các d ch

v tài chính có liên quan. Do v y mà NHTM có nh ng b n ch t
Tr

c bi t riêng.

c h t NHTM th c ch t ch là m t t ch c kinh t . B i vì nó có kh n ng t

ch v kinh t , ho t

ng trong m t ngành kinh t nh t

nh ng v y, các NHTM

u có c c u t ch c b máy nh các

cịn ph i có ngh a v n p thu cho Nhà n
khác, b n ch t c a NHTM là ho t
thành l p và ho t

nh (ngành ngân hàng). Không

c. C ng gi ng nh các t ch c kinh t

ng mang tính ch t kinh doanh. Các NHTM mu n

ng ph i có ngu n v n ban

ít nh t ph i b ng m c v n pháp

n v kinh t khác và

u (g i là v n i u l ), ngu n v n này

nh do chính ph quy

nh. Trong quá trình ho t

ng

thì các NHTM ph i t ch v tình hình tài chính c a mình. ây là m c tiêu c b n nh
h

ng xuyên su t

n quá trình ho t

V i b n ch t ho t

ng c a ngân hàng.

ng kinh doanh trong l nh v c ti n t , tín d ng và các d ch

v ngân hàng liên quan r ng rãi v i các ngành, các thành ph n kinh t , m i l nh v c
c a
th

i s ng kinh t - xã h i ã t o nên s khác bi t v i m t doanh nghi p thông
ng. NHTM th c ch t là m t lo i hình doanh nghi p

c bi t, hàng hóa kinh doanh

ch y u c a lo i hình doanh nghi p này là “quy n s d ng các kho n ti n t ”. Ngân
hàng v a là ng

i cung c p

ng v n,

khách hàng. T t c nh ng ho t

ng th i c ng là ng

ng “mua và bán” này th

i “tiêu th ”

ng v n c a

ng thông qua m t s công

c và nghi p v ngân hàng. Là m t doanh nghi p kinh doanh v n, NHTM ln tìm
cách t i a hóa l i nhu n b ng cách i vay và cho vay.
V i

c i m là m t doanh nghi p

kinh doanh mang nét

c bi t thì NHTM có m t s nguyên t c

c thù là:

Th nh t, các d ch v tài chính

c cung c p tr

cho khách hàng và trong ó có l i ích c a chính ngân hàng.

c h t ph i

m b o l i ích


11

Th hai, c n ph i th c hi n các bi n pháp
l a ch n khách hàng, a d ng hóa tài s n

m b o ho t

ng kinh doanh nh là

phân tán r i ro, th c hi n ki m tra giám

sát...
1.2.2 Các ho t

ng kinh doanh c a NHTM

1.2.2.1 Ho t
Ho t

ng huy

hàng c ng nh

ng huy

ng v n

ng v n là ho t

ng ti n

có ý ngh a

i v i b n thân ngân

i v i xã h i. Trong nghi p v này, Ngân hàng Th

ng m i

cs

d ng nh ng bi n pháp và công c c n thi t mà lu t pháp cho phép

huy

ng các

ngu n ti n nhàn r i trong xã h i, làm ngu n v n tín d ng

i v i n n kinh

t . K t qu c a nghi p v huy

cho vay

ng v n là t o ra ngu n v n

áp ng các nhu c u

c a n n kinh t .
Ngu n v n huy
ó là: v n huy
V n huy

ng t ho t

ng huy

ng v n

c t o ra ch y u t 2 ngu n

ng và v n i vay.
ng là ngu n v n ch y u c a Ngân hàng th

ng m i, th c ch t là tài

s n b ng ti n c a các s h u ch mà ngân hàng t m th i qu n lý và s d ng, nh ng v i
ngh a v hoàn tr k p th i,

y

khi khách hàng yêu c u. Ngu n v n huy

ng là

ngu n tài nguyên to l n nh t và bao g m:
- Ti n g i không k h n c a

n v , cá nhân.

- Ti n g i ti t ki m không k h n.
- Ti n g i ti t ki m có k h n.
- Ti n phát hành k phi u, trái phi u.
- Các kho n ti n g i khác.
i v i ti n g i c a cá nhân và

n v , ngồi lãi su t thì nhu c u giao d ch v i

nh ng ti n l i nhanh chóng và an tồn là y u t c b n

thu hút ngu n ti n này.

i


12

v i ti n g i ti t ki m, ti n phát hành k phi u, trái phi u, thì lãi su t là y u t quy t
nh vì ng

i g i ti t ki m hay mua k phi u

Ngồi v n huy

ng thì ngu n v n i vay c ng có v trí quan tr ng trong t ng

ngu n v n c a Ngân hàng Th
Trung

ng m i. Ngu n v n i vay, bao g m vay c a ngân hàng

ng thông qua bi n pháp chi t kh u, tái chi t kh u các ch ng t có giá c a

Ngân hàng Trung

ng; vay c a các Ngân hàng th

liên ngân hàng; vay c a các ngân hàng n
1.2.2.2 Ho t
Ho t
thúc

u nh m m c ích ki m l i.

ng m i khác thơng qua th tr

c ngồi.

ng c p tín d ng

ng tín d ng c a Ngân hàng Th

ng m i có vai trị r t l n trong vi c

y kinh t xã h i phát tri n, vì ã cung ng m t kh i l

kinh t ( nhi u n

ng

ng v n r t l n cho n n

c t l d n tín d ng so v i GDP x p x t 70 - 100%, có n

l này cịn l n h n 100%). Trong ho t

ng tín d ng Ngân hàng Th

ct

ng m i th c hi n

các nghi p v chính nh : cho vay, chi t kh u, cho thuê tài chính, b o lãnh ngân hàng...
Cho vay là lo i hình tín d ng nghi p v c a Ngân hàng Th
Ngân hàng s cho ng
dùng. Khi
c ng
tâm
m c

i i vay m t s v n

n h n ng

ng m i trong ó

s n xu t kinh doanh,

u t ho c tiêu

i i vay ph i hoàn tr v n và ti n lãi. Ngân hàng ki m soát

i i vay, ki m sốt

c q trình s d ng v n. Ng

n vi c s d ng v n làm sao cho có hi u qu
r i ro r t l n, khơng thu h i

i i vay có ý th c quan

hoàn tr n . Trong cho vay thì

c v n vay ho c tr khơng h t ho c không úng

h n... do ch quan và khách quan.
Do ó, trong ho t

ng cho vay, các Ngân hàng s d ng các bi n pháp

m b o:

th ch p, c m c ...
R i ro tín d ng nói riêng và r i ro trong cho vay nói chung v phía Ngân hàng
mang tính khách quan nhi u h n. Do ó m t m t các Ngân hàng
phịng

bù

c trích l p qu d

p r i ro, m t khác b n thân các Ngân hàng ph i s d ng các bi n pháp


13

nghi p v theo h

ng không ng ng c i ti n và hồn thi n

có th h n ch

c nhi u

r i ro có th x y ra trong cho vay.
Còn chi t kh u là nghi p v cho vay gián ti p mà Ngân hàng s cung ng v n
tín d ng cho m t ch th và m t ch th khác th c hi n tr n cho ngân hàng. Các
t

i

ng trong nghi p v này g m h i phi u, k phi u, trái phi u và các gi y t có giá

khác.
Cho th tài chính là lo i hình tín d ng trung, dài h n. Trong ó các cơng ty cho
th tài chính dùng v n c a mình hay v n do phát hành trái phi u
b theo yêu c u c a ng

mua tài s n thi t

i i thuê và cho thuê trong m t th i gian nh t

nh. Ng

i i

thuê ph i tr cho Công ty cho thuê tài chính ti n thuê m i quý ho c m i tháng m t l n.
Khi k t thúc h p

ng cho thuê tài chính ng

i i thuê

c quy n mua ho c kéo dài

th i h n thuê ho c tr l i thi t b cho cơng ty cho th tài chính.
B o lãnh ngân hàng là nghi p v mà ngân hàng c p b o lãnh cho khách hàng
nh

ó khách hàng s

c vay v n

ngân hàng khác ho c th c hi n h p

ng kinh t

ã ký k t.
S chuy n hóa t v n ti n g i thành v n tín d ng

b sung cho các nhu c u

s n xu t kinh doanh trong n n kinh t không nh ng có ý ngh a
t xã h i, mà c

i v i b n thân Ngân hàng Th

ngu n thu nh p ch y u cho ngân hàng
hàng, bù

t

i v i toàn b n n kinh

ng m i b i vì nh cho vay mà t o ra
ó mà b i hoàn l i ti n g i cho khách

p các chi phí kinh doanh và t o ra l i nhu n ngân hàng. Tuy nhiên, ho t

ng cho vay là ho t

ng mang tính r i ro l n. Vì v y, c n ph i qu n lý các kho n

cho vay m t cách ch t ch thì m i có th ng n ng a ho c gi m thi u r i ro.
1.2.2.3 Các ho t
Ngoài hai ho t
hi n hàng lo t các ho t

ng khác
ng chính là huy
ng khác nh ho t

ng v n và c p tín d ng ngân hàng còn th c
ng

u t , cung c p d ch v ngân hàng...


14

Ho t

ng

u t là ho t

ng mà ngân hàng dùng ngu n v n

ut d

i

các hình th c nh : hùn v n mua c ph n, c phi u c a các cơng ty, xí nghi p; mua trái
phi u Chính ph , chính quy n
u t vào ch ng khốn

a ph

ng, trái phi u cơng ty... T t c m i hành

u nh m m c ích mang l i thu nh p. Nh ng m t khác nh

ho t

ng

n u

u t vào trái phi u Chính ph thì m c

hàng Th

ng

u t mà các r i ro trong ho t

ng m i có xu h

ng ngân hàng s

c phân tán. Ngoài ra,

r i ro s r t th p. Vì v y các Ngân

ng s d ng ngu n v n ngày càng t ng cho vi c

u t vào

trái phi u chính ph .
Ngồi ra ngân hàng còn th c hi n các ho t
v ngân hàng khác
- Ho t

h tr ho t

ng kinh doanh, cung ng các d ch

ng, phân tán r i ro và t o thu nh p nh :

ng kinh doanh ch ng khoán, kinh doanh ngo i h i, kinh doanh mua

bán vàng, b c, á quý...
- Các d ch v thanh toán, thu chi h cho khách hàng (chuy n ti n, thu h séc,
d ch v cung c p th tín d ng, th thanh tốn...).
- T v n tài chính, giúp

các cơng ty, xí nghi p phát hành c phi u, trái

phi u...

- Tài tr ngo i th
1.2.3 Tác

ng.

ng kh ng ho ng

n ho t

ng c a NHTM

Nghiên c u l ch s các cu c kh ng ho ng t tr
th y r ng m i khi kh ng ho ng x y ra nó tác
ho t

c cho

n nay (ph l c), cho

ng làm gia t ng các lo i r i ro trong

ng c a NHTM. Các cu c kh ng ho ng có tính ch t và ph m vi l n thì tác

làm r i ro trong ho t

ng c a ngân hàng càng gia t ng.

ngân hàng là l nh v c ch u s tác
t kh ng ho ng.

ng

ng

c bi t l nh v c tài chính

u tiên c ng nh ch u s

nh h

ng tr c ti p


15

1.2.3.1 Tác

ng

n ho t

ng huy

ng v n

Trong giai o n kh ng ho ng, các ngân hàng th

ng g p khó kh n v huy

ng

v n, do vi c khan hi m ngu n v n. B i l kh ng ho ng x y ra i kèm theo ó là l m
phát gia t ng, khi l m phát gia t ng NHNN s th c hi n chính sách ti n t thu h p.
Chính i u ó ã d n
kh ng ho ng x y ra
u t vào các ph
Tác
l

n tình tr ng thi u v n trong n n kinh t . Thêm vào ó khi
ng ti n s tr nên m t giá, do v y tâm lý ng

i dân s rút ti n

ng ti n c t tr có giá tr nh vàng.

ng c a kh ng ho ng làm cho các khách hàng làm n thua l , m t v n nên

ng ti n g i ti t ki m t i các ngân hàng th i k kh ng ho ng là khan hi m v n. Các

ngân hàng bu c ph i t ng lãi su t huy

ng và h lãi su t cho vay

hàng, do ó ã làm t ng chi phí và gi m thu nh p c a ngân hàng.

thu hút khách
ó c ng là ngun

nhân chính gây r i ro lãi su t. Chính s khơng cân x ng gi a các k h n c a tài s n N

và tài s n Có,n u ngân hàng dùng tài s n N ng n h n
thì khi lãi su t ng n h n t ng lên, trong khi lãi su t

u t vào tài s n Có dài h n
u t v n gi nguyên, ngân hàng

s g p r i ro. N u thu nh p t lãi không l n h n chi phí v lãi thì ngân hàng s gi m l i
nhu n và gây ra t n th t trong kinh doanh, nghiêm tr ng h n có th d n

n b phá s n

ngân hàng.
Tác

ng c a kh ng ho ng c ng làm gia t ng r i ro thanh toán trong ho t

c a ngân hàng và

c bi t r t nguy hi m

i v i ho t

ho ng x y ra các khách hàng nh n th y s bi n
quá l n v

ng

ng c a ngân hàng. Khi kh ng

ng s

t quá kh n ng chi tr t c th i b ng ti n m t.

i rút ti n, khi l

ng rút ti n

i u ó làm cho ngân hàng

m t kh n ng thanh tốn và có nguy c phá s n.
1.2.3.2 Tác
Tr

ng

n ho t

c tiên kh ng ho ng tác

ng tín d ng
ng làm gia t ng r i ro v ho t

ng tín d ng c a

ngân hàng. Do kh ng ho ng nên m t s khách hàng c a ngân hàng b
ho t

ng kinh doanh, có th d n

n phá s n.

nh h

ng v

i u này làm cho khách hàng không


16

th c hi n ho c khơng có kh n ng th c hi n ngh a v
cho ngân hàng. Kh ng ho ng c ng tác

ng làm cho giá tr các tài s n b o

vay b gi m giá tr , do ó khơng áp ng

m ti n

c yêu c u thu n c a ngân hàng.

Thêm vào ó, s khan hi m v n t ngu n huy
ti n t

ã cam k t v tr n g c và lãi

ng v n, t chính sách th t ch t

ki m ch l m phát làm cho ngu n v n c a ngân hàng tr nên khan hi m.

i u ó nh h

ng tr c ti p

n ho t

ng c p tín d ng c a ngân hàng. Ho t

ng tín

d ng gi m sút s làm gi m ngu n thu c ng nh l i nhu n trong ngân hàng, không
nh ng v y trong th i gian này nhi u ngân hàng có th r i vào tình tr ng thua l .
1.2.3.3 Tác

ng

n các ho t

ng khác

Ngoài ra, kh ng ho ng n ra khơng ch tác
ng mà nó cịn nh h
NHTM nh : ho t

ng

n các ho t

n ho t

ng cho vay và huy

ng mang tính ch t tín d ng khác c a

ng b o lãnh, tài tr ngo i th

Kh ng ho ng làm cho ho t

ng

ng, cho thuê tài chính.

ng c a các doanh nghi p nói riêng và n n kinh t

nói chung b suy thối, ngo i th

ng gi m sút, s n xu t ình tr , th tr

ng thu h p,

th t nghi p gia t ng... t t c nh ng i u ó làm cho các giao d ch qua ngân hàng c ng
gi m m nh. Ngân hàng khó có th tri n khai các d ch v m i trong th i gian kh ng
ho ng. Không nh ng v y ho t

ng

u t c a ngân hàng c ng b r i ro và làm gi m

ngu n thu l i áng k c a ngân hàng.
Kh ng ho ng tác

tr

ng

n các m t c a n n kinh t , nó làm bi n

ng kinh t v mơ, làm cho nh p

ro tác

t ng tr

ng c a n n kinh t ch m l i. ây là r i

ng khách quan mà ngân hàng khó có th ki m soát

gây ra nh ng thi t h i l n v tài chính.

ng mơi

c nh ng nó l i có th