Xây dựng hệ thống tài khoản kế toán áp dụng chung cho các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh và hành chính sự nghiệp ở Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
j



TRN TH ÁI THÚY


XÂY DNG H THNG TÀI KHON K
TOÁN ÁP DNG CHO CÁC N V HOT
NG TRONG LNH VC SN XUT KINH
DOANH VÀ HÀNH CHÍNH S NGHIP 
VIT NAM

Chuyên ngành: K toán – Kim toán
Mã s:60.34.30



LUN VN THC S

NGI HNG DN: PGS.TS. VÕ VN NH





THÀNH PH H CHÍ MINH – 2010

MC LC


PHN M U 1
CHNG 1: TNG QUAN V H THNG K TOÁN VÀ H THNG TÀI
KHON K TOÁN 4
1.1. MT S VN  C BN V H THNG K TOÁN 4
1.1.1. K toán và vai trò ca k toán 4
1.1.1.1. nh ngha k toán 4
1.1.1.2. Vai trò ca k toán 5
1.1.2. Các b phn cu thành ca h thng k toán 6
1.1.3. K toán tài chính và k toán qun tr 8
1.2. TÀI KHON K TOÁN VÀ H THNG TÀI KHON K TOÁN 9
1.2.1. Tài khon k toán 9
1.2.1.1. Khái nim 9
1.2.1.2. Phân loi tài khon 10
1.2.1.3. Nguyên tc ghi chép vào tài khon 11
1.2.2. H thng tài khon k toán 13
1.2.2.1. Gii thiu chung v h thng tài khon k toán 13
1.2.2.2. Vai trò và tác dng ca h thng tài khon k toán 14
1.2.2.3. Các nhân t nh hng đn vic xây dng h thng tài khon k toán 15
1.3. H THNG TÀI KHON K TOÁN  MT S QUC GIA 18
1.3.1. Nhóm không quy đnh h thng tài khon k toán thng nht 18
1.3.2. Nhóm quy đnh h thng tài khon k toán thng nht 18
KT LUN CHNG 1 20
CHUNG 2:THC TRNG ÁP DNG H THNG TÀI KHON K TOÁN
TI DOANH NGHIP VÀ N V HÀNH CHÍNH S NGHIP  VIT
NAM 21
2.1. GII THIU TNG QUÁT V LCH S HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIN

CA H THNG K TOÁN VIT NAM 21
2.1.1. Lnh vc sn xut kinh doanh 21
2.1.2. Lnh vc hành chính s nghip 22
2.2. GII THIU H THNG TÀI KHON K TOÁN ANG C ÁP DNG
TI DOANH NGHIP VÀ TI N V HÀNH CHÍNH S NGHIP 23

2.2.1. Ti doanh nghip 23
2.2.1.1. H thng tài khon k toán ban hành theo Quyt đnh 15/2006/Q-
BTC ngày 20/03/2006 ca B trng B Tài chính 23
2.2.1.2. H thng tài khon k toán ban hành theo Quyt đnh 48/2006/Q-
BTC ngày 14/09/2006 ca B trng B Tài chính 27
2.2.2. Ti đn v hành chính s nghip 30
2.2.3. Nhn din nhng đim chung và khác bit gia h thng TKKT ca DN
và đn v HCSN 37
2.2.3.1. Mt s đim chung 37
54

2.2.3.2. Mt s đim khác bit 37
2.3. KHO SÁT THC TRNG ÁP DNG H THNG TÀI KHON K TOÁN
TI DOANH NGHIP VÀ TI N V HÀNH CHÍNH S NGHIP 38
2.3.1. Phm vi và đi tng kho sát 38
2.3.2. Ni dung kho sát 38
2.3.3. Phng pháp kho sát 38
2.3.4. Kt qu kho sát 38
2.4. ÁNH GIÁ THC TRNG ÁP DNG H THNG TÀI KHON K
TOÁN TI DOANH NGHIP VÀ TI N V HÀNH CHÍNH S NGHIP 43
2.4.1. Ti doanh nghip 43
2.4.1.1. u đim 43
2.4.1.2. Hn ch và nguyên nhân 44
2.4.2. Ti đn v hành chính s nghip 45

2.4.2.1. u đim 45
2.4.2.2. Hn ch và nguyên nhân 45
KT LUN CHNG 2 47
CHNG 3: XÂY DNG H THNG TÀI KHON K TOÁN ÁP DNG
CHUNG
CHO CÁC N V HOT NG TRONG LNH VC SN XUT KINH DOANH
VÀ HÀNH CHÍNH S NGHIP  VIT NAM 48
3.1. QUAN IM VÀ NGUYÊN TC XÂY DNG H THNG TÀI KHON
K TOÁN 48
3.1.1. Các quan đim xây dng 48
3.1.1.1. Thng nht h thng tài khon k toán áp dng cho các doanh nghip có quy
mô khác nhau 48
3.1.1.2. Hp nht h thng tài khon k toán áp dng cho doanh nghip và đn v
hành chính s nghip 49
3.1.1.3. Xây dng h thng tài khon k toán phi gn lin vi s thay đi ca các b
phn còn li ca h thng k toán 49
3.1.1.4. H thng tài khon k toán đc xây dng phi phc v cho k toán tài chính
và k toán qun tr và phc v tt cho vic ng dng công ngh thông tin 50
3.1.2. Các nguyên tc xây dng 50
3.1.2.1. Ly h thng tài khon k toán doanh nghip làm c s đ xây dng h thng
tài khon k toán áp dng chung 50
3.1.2.2. H thng tài khon k toán đc xây dng phi là h thng m đ có
th d dàng thay đi, sa cha, b sung 51
3.1.2.3. Hng dn ghi chép trong h thng tài khon k toán nên đc thc
hin chung ngoi tr nhng trng hp đc thù nên có hng dn riêng 51
3.2. C S CA VIC XÂY DNG 51
3.2.1. i tng k toán gia hai lnh vc có nhiu đim chung 51
3.2.2. Thc t hot đng hin nay luôn có s đan xen gia hot đng s nghip và sn
xut kinh doanh 53
3.2.3. Xu hng chung ca th gii là chuyn k toán hành chính s nghip

sang k toán dn tích nh doanh nghip 53
55


56
3.3. CÁC GII PHÁP XÂY DNG 54
3.3.1. Gii pháp tng th 54
3.3.2.1. V danh mc h thng tài khon k toán 54
3.3.3.2. V quy đnh chung, ni dung, kt cu và phng pháp ghi chép vào tài khon
61
3.3.3. Các gii pháp khác có liên quan 71
3.3.3.1. Gii pháp v h thng chng t k toán 71
3.3.3.2. Gii pháp v h thng s k toán 72
3.3.3.3. Gii pháp v h thng báo cáo tài chính 72
3.3.3.4. Gii pháp phc v cho k toán qun tr 72
3.4. KIN NGH 75
3.4.1. Vi B Tài chính 75
3.4.2. Vi các đn v k toán 77
3.4.3. Vi các c s đào to 77
KT LUN CHNG 3 79
KT LUN CHUNG 80
DANH MC TÀI LIU THAM KHO 82

1
PHN M U
1. S cn thit ca lun vn
H thng tài khon k toán (TKKT) là mt b phn quan trng ca ch đ k
toán do Nhà nc ban hành áp dng cho các đn v k toán. Hin nay  Vit Nam,
các đn v hot đng trong lnh vc sn xut kinh doanh (SXKD) và hành chính s
nghip (HCSN) đang áp dng các h thng TKKT khác nhau tng ng vi ch đ
k toán doanh nghip và ch đ k toán Hành chính s nghip.
Mc tiêu ca k toán ti các đn v đu là cung cp thông tin đ phc v cho
yêu cu qun lý ca nhà qun tr, ca c quan qun lý Nhà nc và ra quyt đnh
ca các đi tng s dng thông tin khác nhau. Thc t hin nay các đn v HCSN
 Vit Nam đang thc hin nhiu hot đng SXKD và đu t tài chính di nhiu
hình thc khác nhau, nht là sau khi Chính ph ban hành Ngh đnh s 43/2006/N-
CP ngày 25/04/2006 v t ch tài chính đi vi đn v s nghip công lp. C ch
t ch cho phép các đn v s nghip công lp thc hin nhiu hot đng hn bên
cnh lnh vc HCSN; trong đó có hot đng SXKD, hot đng dch v, hot đng
đu t tài chính, …ây là xu th chung đ hot đng s nghip bám sát yêu cu
thc t xã hi (Ví d nh ch trng đào to theo nhu cu xã hi, ch trng xã hi
hóa hot đng s nghip y t, …). H thng TKKT hin hành áp dng cho đn v
HCSN mc dù đã đa ra mt s ni dung đ phn ánh hot đng SXKD. Tuy nhiên,
khi các đn v HCSN phát trin mnh các hot đng SXKD và cung ng dch v
nhm khai thác trit đ mi ngun lc hin có thì h thng TKKT này cha th đáp
ng đc yêu cu thc tin. Mt khác, xét trên góc đ kinh t, hot đng SXKD
mang li ngun thu đáng k cho đn v đ gii quyt yêu cu nâng cao đi sng ca
đi ng viên chc trong bi cnh thc t là Nhà nc cha th tr thù lao tng
xng vi đi ng viên chc, nht là đi ng trí thc có hc hàm hc v cao và có

công đóng góp nhiu cho s nghip mà h theo đui. Bên cnh đó, vic tn ti
nhiu h thng TKKT cho thy có nhiu s trùng lp và nhng khác bit thiu tính
khoa hc nên đã gây khó khn cho ngi làm công tác k toán khi tác nghip và c

2
quan qun lý trong vic kim tra, giám sát. Ngoài ra điu này cng gây tn kém chi
phí cho vic nghiên cu, ging dy chuyên ngành k toán, đào to nhân lc k toán
khi có s chuyn đi t lnh vc SXKD sang HCSN hoc ngc li.
T thc trng này và trên c s kho sát công tác k toán ti mt s đn v
SXKD và đn v HCSN , tôi chn đ tài cho lun vn là “ Xây dng h thng tài
khon k
 toán áp dng chung cho các đn v hot đng trong lnh vc sn xut
kinh doanh và hành chính s nghip  Vit Nam”.
2. Mc tiêu nghiên cu
Trên c s kho sát tình hình áp dng h thng TKKT theo quy đnh hin
hành ti mt s đn v hot đng trong lnh vc SXKD và mt s đn v hot đng
trong lnh vc HCSN s đánh giá thc trng này, t đó đa ra các các gii pháp
thit k h thng TKKT áp dng chung cho các đn v này. Các gii pháp thit k
h thng TKKT phi đc da trên các nguyên tc, quan đim và c s ca vic
thit k h thng TKKT.
3. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu ca đ tài là các h thng TKKT áp dng cho doanh
nghip và đn v HCSN theo quy đnh hin hành và mt s v
n bn pháp lý khác có
liên quan.
Phm vi nghiên cu đc gii hn v mt lý lun và thc tin liên quan đn
h thng TKKT đang đc áp dng  mt s doanh nghip và đn v HCSN đang
hot đng trên đa bàn TP.H Chí Minh.
4. Phng pháp nghiên cu
 tài s dng các phng pháp sau:

- Phng pháp quy np đ h thng hóa các vn đ v lý lun.
- Ph
ng pháp thng kê và phân tích đ nghiên cu các vn đ thc tin.
- Phng pháp so sánh, tng hp đ đánh giá thc tin và đa ra các gii
pháp nhm gii quyt vn đ ca mc tiêu nghiên cu.

3
5. B cc ca lun vn
Lun vn có b cc nh sau:
- Phn m đu
- Chng 1: Tng quan v h thng k toán và h thng tài khon k toán
- Chng 2: Thc trng áp dng h thng tài khon k toán ti doanh nghip
và đn v hành chính s nghip  Vit Nam
- Chng 3: Xây dng h thng tài khon k toán áp cho các đn v hot đng
trong lnh vc sn xut kinh doanh và hành chính s nghip  Vit Nam.
- Kt lun
- Danh mc tài liu tham kho
- Ph lc.

4
CHNG 1:
TNG QUAN V H THNG K TOÁN VÀ H
THNG TÀI KHON K TOÁN
1.1. MT S VN  C BN V H THNG K TOÁN
1.1.1. K toán và vai trò ca k toán
1.1.1.1. nh ngha k toán
Có nhiu đnh ngha khác nhau v k toán.
Nm 1941, Vin K toán công chng Hoa K (AICPA) đnh ngha: “K toán
là ngh thut ghi chép, phân loi và tng hp mt cách có ý ngha và di hình thc
bng tin các nghip v kinh t phát sinh, các s kin mà ít nhi
u có liên quan đn
tài chính và gii trình kt qu ca vic ghi chép này”.
1

Theo Liên đoàn K toán quc t, k toán là ngh thut ghi chép, phn ánh,
tng hp theo mt cách riêng có bng chng v nhng khon tin, các nghip v và
các s kin mà chúng có mt phn tính cht tài chính và trình bày kt qu ca nó.
2

Theo Lut K toán Vit K toán Vit Nam s 03/2003/QH11 ngày
17/06/2003 thì k toán đc đnh ngha: “K toán là vic thu thp, x lý, kim tra,
phân tích và cung cp thông tin kinh t, tài chính di hình thc giá tr, hin vt và
thi gian lao đng.”
Tuy nhiên cn nhn thc rng k toán va là mt môn khoa hc va là mt
ngh nghip qun lý nên đ hiu k toán là gì cn phi gn lin vi đc đi
m này.
- Là mt môn khoa hc thì k toán là mt h thng thông tin thc hin vic

phn ánh và giám đc mi din bin ca quá trình hot đng thc t liên
quan đn lnh vc kinh t - tài chính ca mt t chc c th thông qua mt s


1
Belverd E.Neddles Js., Henry R. Anderson, James C. Caldwell (2003), Principles of Accounting, trang 1
2
Nguyn Th Huyn (ch biên), Trn Hi Hip, Hunh Vn Hoài (2007), Qun lý tài chính và ch đ k toán
hành chính s nghip, Nhà xut bn i hc quc gia TP.H Chí Minh, trang 26

5
các phng pháp riêng bit đc x dng đ thu thp, x lý, tng hp và
cung cp thông tin.
- Là ngh nghip thì k toán đc hiu đó là công vic tính toán và ghi chép
bng con s mi hin tng kinh t - tài chính phát sinh trong đn v đ
cung cp mt cách toàn din và nhanh chóng các thông tin v tình hình và
kt qu hot đng ca đn v thông qua 3 thc đo là tin, hin vt và thi
gian lao đng.
Vì v
y, k toán là vic thu thp, đo lng, x lý và truyn đt thông tin kinh
t, tài chính ca mt t chc đn các đi tung s dng đ ra quyt đnh hp lý.
1.1.1.2. Vai trò ca k toán
K toán có vai trò quan trng trong vic cung cp thông tin đi vi các đi
tng có nhu cu s dng thông tin khác nhau.
̇ i vi các nhà qun tr: là công c qun lý quan trng đi vi nhà qun tr 
các cp đ khác nhau đ thc hin quá trình qun lý và điu hành đn v theo
mc tiêu chung. Vai trò ca k toán trong vic cung cp thông tin cho các
nhà qun tr là nhm liên kt các quá trình qun lý vi nhau và liên kt đn
v vi môi trng bên ngoài.
̇ i vi c quan thu và c quan qun lý nhà nc: các c quan thu da vào

tài liu k toán đ tính thu, đc bit là thu thu nhp. Các c quan nhà nc
cn s liu k toán ca đn v đ tng hp cho ngành, đa phng và trên c
s đó phân tích đánh giá nhm đnh ra các chính sách kinh t thích hp đ
điu hành kinh t v mô.
̇ i vi nhà đu t: nhà đu t cn thông tin v tình hình tài chính đ nghiên
cu, phân tích, đánh giá ri đi đn quyt đnh đu t.
̇ i vi đn v kim toán
đc lp và kim toán nhà nc: s liu k toán là
c s đ đn v kim toán bit đc vic chp hành chính sách, ch đ kinh
t, tài chính do Nhà nc quy đnh ca đn v.

6
̇ i vi các đi tng khác (c đông, ngân hàng, nhà cung cp, . . .): k toán
là công c cung cp thông tin đ thc hin vic kim tra, đánh giá, tng hp
và ra các quyt đnh phù hp.
1.1.2. Các b phn cu thành ca h thng k toán
Nu xem xét k toán di góc đ là mt h thng thông tin thì h thng k
toán bao gm các phân h có mi quan h qua li vi nhau, t quá trình thu thp
thông tin ban đu đn quá trình to ra thông tin đu ra đ cung cp cho các đi
tng s dng.
- H thng thông tin đu vào: đây là phân h thc hin công vic ghi nhn và
thu thp ngun d liu đu vào liên quan đn tt c các hot đng khác nhau
trong đn v k toán. c đim ca phân h này là thông tin có tính cht ri
rc gn lin vi tng nghip v kinh t thuc tng hot đng khác nhau. H
thng này hình thành nguyên liu đu vào cho h thng x lý thông tin (h
thng c s d liu).
- H thng x lý thông tin (h thng c s d liu): đây là phân h thc hin
vic phân loi và x lý thông tin đu vào có tính ri rc thành thông tin có
tính h thng theo thi gian, theo đi tng k toán và theo tng loi hot
đng ca đn v k toán. Ngoài ra, tùy theo mc tiêu ca thông tin đc cung

cp mà h thng này còn chn lc, sp xp và x lý đ to ra c s d liu
cn thit cho h thng thông tin đu ra.
- H thng thông tin đu ra: đây là phân h thc hin tng hp thông tin t c
s d liu đ hình thành nên h thng báo cáo tài chính và báo cáo k toán
qun tr cung cp cho các đi tng s dng bên trong ln bên ngoài đn v
k toán. H thng này đc qun lý và kim soát cht ch đ thông tin đc
chuyn ti đn đúng đi tng trong thi gian quy đnh.
- H thng kim soát ni b: đây là mt phân h thuc h thng qun lý ca
đn v k toán nhng có quan h mt thit vi các phân h thuc h
thng k

7
toán nói trên. Bi vì thông qua h thng này, nhà qun lý s thc hin tt
vic kim soát tình hình chp hành lut pháp, chp hành ni quy, quy ch
hot đng, và tình hình thc hin ch đ k toán. Vic kim soát th công và
quy trình ghi nhn, x lý thông tin s đm bo tính xác thc cho thông tin
đc cung cp cho các đi tng s dng.
Xét di góc đ h thng k toán là ch đ k toán do nhà nc ban hành đ
áp d
ng cho các đn v k toán ti Vit Nam thì các b phn cu thành h thng k
toán bao gm: (1) Ch đ chng t k toán, (2) H thng tài khon k toán, (3) Ch
đ s k toán, (4) H thng báo cáo k toán.
(1) Ch đ chng t k toán:
Chng t k toán là nhng giy t và vt mang tin phn ánh nghip v kinh
t, tài chính phát sinh và đã hoàn thành, làm cn c ghi s
 k toán. Chng t k
toán to nên h thng thông tin đu vào, là ngun cung cp d liu cho h thng x
lý thông tin.
Ch đ chng t k toán quy đnh loi chng t, biu mu chng t, các yu
t phi có ca chng t, phng pháp lp chng t đ làm cn c pháp lý cho vic

ghi s và kim tra, trình t luân chuyn chng t và ni dung ca vic kim tra
chng t. Ngoài ra, ch đ chng t cng quy đnh vic lu tr chng t; s dng,
qun lý, in và phát hành biu mu chng t k toán.
(2) H thng tài khon k toán
H thng tài khon k toán là mô hình x lý thông tin gn lin vi tng đi
tng k toán đ cung cp thông tin v s hin có và tình hình v
n đng ca các đi
tng k toán trong quá trình hot đng ca đn v, qua đó phc v cho vic lp các
báo cáo k toán có liên quan. H thng tài khon là b phn trng yu nhng rt
linh hot đ luôn thích ng vi s thay đi ca đi tng k toán trong s phát
trin, thay đi ca đn v k toán và ca nn kinh t quc gia.

8
H thng tài khon quy đnh s lng, tên gi, s hiu, công dng, ni dung
và kt cu ghi chép tài khon, mt s quan h đi ng ch yu gia các tài khon có
liên quan.
(3) Ch đ s k toán
S k toán dùng đ ghi chép, h thng và lu gi toàn b các nghip v kinh
t phát sinh theo ni dung kinh t hoc theo trình t thi gian phát sinh nhm phn
ánh s hi
n có và tình hình tng gim ca các đi tng k toán và th t phát sinh
ca nghip v kinh t trong quá trình hot đng ca đn v. S k toán bao gm s
tng hp và s chi tit.
Ch đ s k toán có th đc thc hin theo mt trong nhiu hình thc k
toán đc quy đnh. Hình thc k toán là mô hình t chc h thng s k toán g
m
các ni dung: s lng s và kt cu ca tng loi s, trình t và phng pháp ghi
chép tng loi s và mi quan h gia các loi s vi nhau.
(4) H thng báo cáo tài chính
H thng báo cáo tài chính cung cp thông tin tng hp v tình hình tài sn,

ngun vn hình thành tài sn, tình hình và kt qu hot đng cng nh mt s tình
hình khác liên quan đn hot đng ca đn v
 đ phc v cho nhu cu s dng ca
các đi tng bên trong và bên ngoài đn v. Riêng vi các đn v k toán nhà nc
thì h thng báo cáo tài chính còn đc dùng làm cn c đ quyt toán ngun kinh
phí đc cp nên còn đc gi là báo cáo quyt toán ngân sách.
H thng báo cáo tài chính đc quy đnh thng nht v danh mc và biu
mu báo cáo, ni dung ca tng báo cáo (h thng các ch tiêu trong báo cáo),
phng pháp lp, k hn lp, thi hn np và ni nhn báo cáo.
1.1.3. K toán tài chính và k toán qun tr
Cn c vào tính cht ca thông tin và đi tng s dng thông tin thì k toán
đc phân bit thành k toán tài chính và k toán qun tr.

9
- K toán tài chính là vic thu thp, x lý, kim tra, phân tích và cung cp
thông tin kinh t, tài chính bng báo cáo tài chính cho đi tng có nhu
cu s dng thông tin ca đn v k toán. K toán tài chính cung cp
thông tin v tình hình tài sn, ngun vn cng nh tình hình và kt qu
hot đng ca đn v, nhm phc v cho các đi tng s dng thông tin
bên trong và bên ngoài đn v, nhng ch yu là cho các đi tng bên
ngoài. K toán tài chính phn ánh nhng s kin đã xy ra trong quá kh
và hin ti; thông tin cung cp gn lin vi phm vi toàn đn v, có đ tin
cy cao và mang tính pháp lnh.
- Theo điu 4 ca Lut k toán, k toán qun tr là vic thu thp, x lý,
phân tích và cung cp thông tin kinh t, tài chính theo yêu cu qun tr và
ra quyt đnh trong ni b đn v k toán. ây là c s pháp lý quan
trng đ thc hành k toán qun tr  doanh nghip. K toán qun tr cung
cp thông tin v d toán tài chính ngn và dài hn, quá trình hình thành
và phát sinh doanh thu, chi phí, li nhun khi thc hin các k hoch
ngn và dài hn đ nhà qun tr hoch đnh, kim soát ra quyt đnh. K

toán qun tr phn ánh nhng s kin đang và sp xy ra; thông tin cung
cp gn lin vi tng b phn, tng chc nng hot đng trong đn v, có
tính linh hot và thích ng, không mang tính pháp lnh.
1.2. TÀI KHON K TOÁN VÀ H THNG TÀI KHON K TOÁN
1.2.1. Tài khon k toán
1.2.1.1. Khái nim
Tài khon (TK) là phng pháp k toán dùng đ phân loi và h thng hóa
các nghip v kinh t, tài chính phát sinh theo ni dung kinh t. Phng pháp tài
khon có mt s đc đim c bn sau:

10
- V hình thc: là s k toán đc dùng đ ghi chép s hin có cng nh s
bin đng ca tng loi đi tng k toán c th, da trên c s phân loi
các nghip v kinh t phát sinh theo các tiêu thc nht đnh.
- V ni dung: phn ánh mt cách thng xuyên và liên tc s bin đng
ca tng đi tng k toán trong quá trình hot đng ca đn v.
- V chc nng: kim tra, giám sát mt cách thng xuyên và kp thi tình
hình bo v và s dng tng loi tài sn và tng loi ngun vn.
- Tài khon đc m cho tng đi tng k toán có ni dung kinh t riêng
bit tc là mi loi tài sn, mi loi ngun vn, tng loi chi phí, doanh
thu, thu nhp s s d
ng mt tài khon riêng.
S vn đng ca các loi tài sn, ngun vn bao gi cng gm hai mt
đi lp nhau nh: tin mt: thu-chi, vt liu: nhp-xut, ngun vn kinh doanh:
tng-gim, vay: vay-tr n vay, . . Tài khon k toán có mu nh sau:
Tài khon . . . .
Chng t S tin
S Ngày
Din gii Tài khon
i ng

N Có
Ghi
chú
S d đu tháng
S phát sinh trong tháng
S d cui tháng

1.2.1.2. Phân loi tài khon
Tài khon k toán v c bn đc phân loi vào 4 nhóm:
- Nhóm các tài khon phn ánh tài sn
- Nhóm các tài khon phn ánh ngun vn
- Nhóm các tài khon trung gian dùng đ phn ánh các quá trình
hot đng khác nhau trong đn v
- Nhóm các tài khon ngoài bng

11
Tài khon cp 1 gm 3 ch s thp phân
Tài khon cp 2 gm 4 ch s thp phân (3 ch s đu th hin tài khon cp
1, ch s th 4 th hin tài khon cp 2)
Tài khon cp 3 gm 5 ch s thp phân (3 ch s đu th hin tài khon cp
1, ch s th 4 th hin tài khon cp 2, ch s th 5 th hin tài khon cp 3).
1.2.1.3. Nguyên tc ghi chép vào tài khon
1.2.1.3.1. Nguyên tc ghi chép trên các tài khon phn ánh tài sn
c thc hin theo phng pháp “ghi kép”, ngha là khi ghi vào bên N
ca mt tài khon thì đng thi phi ghi vào bên Có ca mt hoc nhiu tài khon
khác hoc ngc li.
Bên N:
- S d đu k
- S phát sinh tng trong k
- S d cu

i k
Bên Có: S phát sinh gim trong k
S d đu k đc chuyn t s d ca cui k trc
S phát sinh tng trong k là s tng cng bên N ca tài khon
S phát sinh gim trong k là s tng cng bên Có ca tài khon

S d S d S phát sinh S phát sinh
cui k đu k t ng trong k gim trong k
1.2.1.3.2. Nguyên tc ghi chép trên các tài khon phn ánh ngun vn
Cng đc thc hin theo phng pháp “ghi kép” nh nhóm các tài khon
phn ánh tài sn.
Bên N: S phát sinh gim trong k
Bên Có:
- S d đu k
= + -

12
- S phát sinh tng trong k
- S d cui k
S d đu k đc chuyn t s d ca cui k trc
S phát sinh tng trong k là s tng cng bên Có ca tài khon
S phát sinh gim trong k là s tng cng bên N ca tài khon
S d S d S phát sinh S phát sinh
cui k đu k t ng trong k gim trong k
1.2.1.3.3. Nguyên tc ghi chép trên các tài khon trung gian
Nguyên tc phn ánh có tính cht đa dng ph thuc vào đi tng phn ánh.
Tuy nhiên có th trình bày nguyên tc phn ánh tng quát nh sau:
- Bên N: các khon đc ghi nhn t các nghip v kinh t phát sinh làm
tng chi phí, làm gim doanh thu và thu nhp; các khon đc kt chuyn
vào cui k.

- Bên Có: các khon đc ghi nhn t các nghip v kinh t phát sinh làm
tng doanh thu và thu nhp, làm gim chi phí; các khon đc kt chuyn
vào cui k.
- Các tài khon trung gian không có s d (phát sinh và kt chuyn toàn b).
1.2.1.3.4. Nguyên tc ghi chép trên các tài khon ngoài bng
c đim ghi chép vào các tài khon này là “ghi đn” ngha là ch ghi vào
bên N hoc bên Có ca mt tài khon, không phi ghi đi ng vi bên nào ca các
tài khon khác). Khi tng ghi bên N, ghi gim ghi bên Có và luôn có s d N.
1.2.1.3.5.
Nguyên tc ghi chép trên tài khon lng tính và tài khon điu
chnh ti doanh nghip
- Các tài khon lng tính là nhng tài khon va có s d bên n va có
s d bên có, phát sinh do vic phi theo dõi chi tit cho tng đi tng
k toán c th. Nhng tài khon lng tính thuc nhóm tài khon phn
= + -

13
ánh tài sn và nhóm tài khon phn ánh ngun vn. Khi lp Bng cân đi
k toán, v nguyên tc không đc bù tr gia s d bên N và s d bên
Có do các đi tng k toán khác nhau. S d cui k bên Có ca tài
khon tài sn s đc ghi vào phn Ngun vn ca Bng cân đi k toán.
S d cui k bên N ca tài khon ngun vn ghi vào phn Tài sn ca
Bng cân đi k toán.
- Các tài khon điu chnh là nhng tài khon dùng đ ghi gim các đi
tung k toán, nhm mc đích phn ánh giá tr thc t ca k toán so vi
giá gc. Nhng tài khon này thuc nhóm tài khon phn ánh tài sn. Khi
lp Bng cân đi k toán đc ghi vào phn tài sn nhng ghi s âm.
1.2.2. H thng tài khon k toán
1.2.2.1. Gii thiu chung v h thng tài khon k toán
 thc hin công tác k toán, các đn v k toán phi s dng nhiu tài

khon khác nhau nhm tha mãn nhu cu thông tin đa chiu ca các đi tng s
dng. Các tài khon này to thành h thng tài khon k toán ca đn v. Nh vy,
h thng tài khon k toán là tp hp các tài khon k
 toán đc s dng trong ch
đ k toán và trong tng đn v k toán.
 Vit Nam, B Tài chính quy đnh h thng TKKT áp dng cho các doanh
nghip hot đng trong lnh vc SXKD và h thng TKKT áp dng cho các đn v
HCSN tng ng vi các ch đ k toán khác nhau. H thng TKKT bao gm các
ni dung c bn:
- S lng, tên gi và s hiu ca các tài khon đ
c s dng đ phn ánh
các đi tng k toán c th.
- Công dng, kt cu ca tng tài khon, ni dung kinh t và phm vi phn
ánh ca tng tài khon
- Mt s quan h đi ng ch yu gia các tài khon có liên quan.

14
Ngoài ra còn hng dn mt s phng pháp tính toán và xác đnh nhng
ch tiêu đc s dng đ kt chuyn gia các tài khon khác nhau có liên quan.
Mt trong nhng đc đim c bn ca h thng TKKT Vit Nam là da
trên h thng TKKT thng nht. H thng TKKT thng nht đc quy đnh chung
cho nn kinh t, trong khi đó mi đn v hch toán li có nhng đc thù v đi
tng phn ánh và yêu cu qun lý nên da trên c s ca h thng tài khon thng
nht, mi đn v hch toán s nghiên cu và xây dng h thng tài khon phù hp
vi đc thù ca tng đn v.
Nhà nc ban hành h thng tài khon thng nht nhm to điu kin
thun li cho công tác thanh, kim tra cng nh công tác kim toán các hot đng
kinh t, tài chính din ra trong đn v k toán; đng thi cng to điu kin thc
hin các nguyên tc chung đc tha nhn và các chun mc k toán. T đó to
điu kin thun li cho các c quan thng kê trong vic thu thp thông tin.

1.2.2.2. Vai trò và tác dng ca h thng tài khon k toán
H thng TKKT đc thit lp đ
thc hin phân loi và x lý thông tin gn
lin vi tng đi tng k toán nhm phc v cho mc đích kim tra, kim soát s
vn đng ca đi tng k toán và cung cp thông tin đ lp ra các báo cáo k toán
theo yêu cu qun lý ca đn v k toán và các đi tng khác có liên quan.
̇ i vi doanh nghip:
- Phân loi và x lý thông tin gn lin vi tng
đi tng k toán c th
nhm phc v cho vic kim soát tình hình hot đng ti doanh nghip và
lp ra các báo cáo k toán đ cung cp thông tin hu ích cho các đi
tng bên trong và bên ngoài doanh nghip.
- Phn ánh các nghip v kinh t phát sinh theo ni dung ca tng loi tài
sn, tng loi ngun vn cng nh tng quá trình hot đng SXKD và
nhng hot đng khác có tính cht riêng bit.

15
- Trong h thng ch đ k toán, h thng tài khon k toán là thành phn
c bn quyt đnh cht lng ca thông tin k toán. Qua h thng tài
khon k toán s có đc thông tin đy đ, toàn din v các loi tài sn,
ngun vn cng nh tình hình và kt qu hot đng ca đn v.
̇ i vi đn v hành chính s nghip:
- áp ng đy đ các yêu cu qun lý và kim soát chi qu ngân sách nhà
nuc, vn, qu công, đng thi tha mãn yêu cu qun lý và s dng
kinh phí ca tng lnh vc, tng đn v HCSN.
- Phn ánh đy đ các hot đng kinh t, tài chính phát sinh ca các đn v
HCSN thuc mi loi hình, mi lnh vc, phù hp vi mô hình t chc và
tính cht ho
t đng.
- áp ng yêu cu x lý thông tin bng các phng tin tính toán và tha

mãn đy đ yêu cu ca đn v và ca c quan qun lý Nhà nc.
1.2.2.3. Các nhân t nh hng đn vic xây dng h thng tài khon k toán
Vic xây dng h thng tài khon k toán đ to ra thông tin hu ích cho các
đi tng s dng chu s tác đng ca nhi
u nhân t khác nhau do ph thuc vào
môi trng và đc đim hot đng, tính đa dng ca đi tng s dng và mc đích
s dng, s thay đi chính sách qun lý ca nhà nc, s phát trin v t duy k
toán và yêu cu hi nhp ca k toán. Các nhân t nh hng đn xây dng h
thng tài khon k toán cho đn v k toán  Vit Nam bao gm:
- Nhân t thuc môi trng kinh doanh: nhân t này gn lin vi nhng
vn đ liên quan sau:
̇ Quy mô và đc đim hot đng ca đn v k toán: mi đn v có quy
mô và đc đim hot đng khác nhau nên s s dng h thng tài
khon k toán khác nhau. n v s chn la mt h thng tài khon
phù h
p nht vi quy mô và đc đim đc thù ca đn v đng thi
phn ánh đc tt c các mt hot đng khác nhau ca đn v cng

16
nh có đc nhng thông tin cn thit đ đánh giá đúng đn và kp
thi hiu qu kinh t trên tng mt hot đng cng nh trong phm vi
toàn đn v.
̇ Ngun cung cp tài chính: hin ti trong nn kinh t Vit Nam các
doanh nghip nhà nc chim gi mt t trng rt cao trong tng
ngun vn và doanh thu ca nn kinh t. c đi
m ca các doanh
nghip này là vn vay chim t trng rt ln trong tng s vn ca
đn v. Hai ngun hình thành vn ch yu trong các doanh nghip
hot đng ti Vit Nam là t Nhà nc và n vay ngân hàng. c
đim này s khin cho yêu cu v vic cung cp thông tin trung thc

và hp lý, đy đ là cha tht s cn thit đi vi các doanh nghip
Vit Nam. Do đó vic doanh nghip chn la h thng TKTK đ x
lý thông tin cng s theo ý ch quan ca đn v.
̇ Yêu cu hi nhp vi các thông l k toán quc t ca h thng k
toán: quá trình hòa hp k toán quc t và khu vc đã din ra mnh
m và nhanh chóng trong nhng thp niên qua và Vit Nam cng
không nm ngoài xu th này. Vì vy mt trong nhng khía cnh quan
trng ca quá trình phát trin h thng k toán Vit Nam trong nn
kinh t th trng là vn đ hi nhp vi các thông l quc t. Do đó
h thng TKKT phi có đc tính hòa hp và hin đi đc tha nhn
đ vn dng cho tt c các doanh nghip khác nhau hot đng trên
lãnh th Vit Nam và đc các t chc quc t v k toán tha nhn.
̇ Vn đ c phn hóa và s phát trin ca th trng chng khoán: Nhà
nc Vit Nam đã và đang c gng đy mnh c phn hóa doanh
nghip nhà nc đ thúc đy s phát trin ca th trng chng
khoán. Quá trình này làm gim dn s bao cp ca nhà nc và gánh
nng ca ngân hàng. Vì vy các doanh nghip phi chú trng đn

17
vic cung cp thông tin đy đ, trung thc và hp lý cho nhà đu t.
H thng TKKT cng phi đáp ng đc yêu cu này.
- Nhân t thuc môi trng pháp lý:
̇ Vai trò ca Nhà nc: K toán không ch phc v cho công tác qun
lý  tng đn v k toán mà còn phc v cho yêu cu qun lý ca nhà
nc. Nhà nc Vit Nam gi vai trò ch đo trong vic ban hành và
ch đo h
 thng k toán. S can thip ca Nhà nc là đ đm bo s
minh bch và trung thc ca thông tin k toán nhm bo v quyn li
cho các đi tng s dng thông tin. Vì vy h thng TKKT đc xây
dng và áp dng phi phù hp vi các quy đnh ca pháp lut.

̇ nh hng ca thu: Thu thu nhp doanh nghip có mt nh hng
rt quan trng đn h thng k toán doanh nghip. Vì vy xây dng h
thng TKKT cng chu s chi phi ca lut thu vi mc tiêu là h
tr c quan thu kim soát và thu thu.
- Nhân t thuc môi trng vn hóa:
̇ Môi trng vn hóa có tính lch s nên hot đng k toán và t duy k
toán b chi phi bi tính đc trng ca điu ki
n ra đi và phát trin
ca quc gia. Tính đc trng này liên quan đn tính cht ca thông
tin, thi đim cung cp thông tin, đi tng nhn và s dng thông
tin, hình thc công b thông tin, nh hng ca nhà nc đn hot
đng to lp và công b thông tin.
̇ c đim ca vn hóa Vit Nam là nhn mnh đn vai trò ca tp th
hn là cá nhân. H thng k toán Vit Nam hình thành t trong nn
kinh t tp trung nên nhà nc can thip rt sâu vào hot đng ca
doanh nghip. Vì vy thông tin k toán ít đc công khai mt cách
rng rãi và có xu hng thiên v các quy đnh cht ch và thng nht

18
ca nhà nc, đt nng trên s tuân th lut pháp. Nhng đc đim
này có nh hng đn vic xây dng h thng TKKT.
1.3. H THNG TÀI KHON K TOÁN  MT S QUC GIA
1.3.1. Nhóm không quy đnh h thng tài khon k toán thng nht
i din cho nhóm này là h thng k toán ca M và Anh. Ti các nc này
không có mt h thng tài khon k
 toán thng nht v tên gi và s hiu bt buc
s dng trong tt c các doanh nghip. Các doanh nghip cn c vào lnh vc kinh
doanh, quy mô ca doanh nghip và yêu cu qun lý đ la chn các tài khon s
dng riêng cho doanh nghip mình, và cng t đt tên và s hiu cho các tài khon.
S hiu tài khon có th là hai, ba ch s, cng có th nhiu hn. Vic đt tên và s

hiu tài khon phi phn ánh đc đi tng cn theo dõi, vic s dng tài khon
phi nht quán trong k, nu có s thay đi thì doanh nghip phi gii trình lý do
thay đi và nh hng ca s thay đi đó đi vi báo cáo tài chính.
 đ xây dng h thng tài khon, doanh nghip da trên các c s sau :
- S tuân th chun mc k toán và các nguyên tc k toán chung
đc
chp nhn rng rãi;
- Ni dung kinh t ca đi tng k toán đc phn ánh;
- Mi quan h gia tài khon vi yêu cu cung cp thông tin cho vic lp
báo cáo tài chính và các báo cáo k toán khác ca đn v.
H thng tài khon k toán đc xây dng theo xu hng này có u đim là
to kh nng t duy nng đng cho ngi làm công tác k toán nhng có nhc
đ
im là gây khó khn trong so sánh, đi chiu, tng hp thông tin cng nh trong
kim tra, kim soát và hng dn nghip v.
1.3.2. Nhóm quy đnh h thng tài khon k toán thng nht
i din cho nhóm này là h thng k toán ca Pháp và Nga.

19
- H thng k toán Pháp: H thng tài khon k toán đu tiên ca Pháp
đc ban hành vào nm 1947. Sau đó đc b sung, sa đi vào các nm
1957, 1982, 1986, 2000,. . .Trong đó các tài khon k toán đc chia làm
9 loi:
̇ Tài khon loi 1 đn loi 8: thuc k toán tng quát, phn ánh toàn b
tài sn, vt t, tin vn, tình hình mua bán, chi phí, thu nhp, tính toán
kt qu  dng tng quát, là c s đ lp báo cáo tài chính.
̇ Tài khon loi 9: thuc k toán phân tích, nhm phân tích chi phí, giá
thành, kt qu kinh doanh ca tng loi hàng, tng ngành hot đng,
là phng tin giúp Ban Giám đc kim soát mt cách có hiu qu
tình hình hot đng ca doanh nghip .

- H thng k toán Nga: B Tài chính Cng hòa Liên bang Nga cng thit
lp và ban hành mt h thng tài khon k toán thng nht, áp dng cho
các doanh nghip t ngày 01.01.2001 vi các đc đim:
̇ Các đi tng k toán không phân tích theo tính ngn hn hay dài
hn.
̇ Không tách bit k toán tài chính vi k toán qun tr, có các tài
khon dùng đ hch toán chi phí phc v cho vic tính giá thành.
̇ Loi b nhiu tài khon chi tit nhm tng tính linh hot ca h thng
khi vn dng trong thc tin, ch yu lu gi nhng tài khon chi tit
theo yêu cu ca c quan thu.

20
KT LUN CHNG 1
H thng tài khon k toán có v trí quan trng và tác đng trc tip đn vic
thc hin ch đ k toán nói chung và công tác k toán nói riêng ti đn v k toán.
Trong ch đ k toán, h thng tài khon k toán là thành phn c bn quyt đnh
cht lng ca thông tin k toán. Vi mc tiêu cui cùng ca k toán là cung cp
thông tin hu ích cho các đi tng s dng khác nhau thì vai trò quan trng h
thng tài khon k toán càng tr nên quan trng hn.
Chng 1 đã trình bày mt cách tng quan v h thng tài khon k toán.
Chng 2 tip theo s là phn gii thiu các h thng tài khon k toán theo quy
đnh hin hành và kho sát thc trng áp dng h thng TKKT ti mt s đn v,
sau đó là phn đánh giá thc trng thông qua c s lý lun ca chng 1.

21
CHUNG 2:
THC TRNG ÁP DNG H THNG TÀI KHON
K TOÁN TI DOANH NGHIP VÀ N V HÀNH
CHÍNH S NGHIP  VIT NAM
2.1. GII THIU TNG QUÁT V LCH S HÌNH THÀNH VÀ PHÁT

TRIN CA H THNG K TOÁN VIT NAM.
2.1.1. Lnh vc sn xut kinh doanh.
Ti Vit Nam, t nm 1945 k toán đã đc nhà nc đa vào s dng ch
yu cho vic qun lý thu chi ngân sách. T nm 1954 thì k toán đc s dng nh
là mt công c phn ánh và giám đc các hot đng SXKD và s dng vn ca nhà
nc. T nhng nm 1957, Nhà nc ban hành ch đ k toán cho các ngành công
nghip và xây dng c bn. Nm 1961, Chính ph ban hành iu l t chc k toán
nhà nc xác lp các nguyên tc trong vic ghi chép s sách, chng t và lp báo
cáo k toán. Nm 1970, Nhà nc li ban hành Ngh đnh sa đi Chng 3 ca
điu l t chc k toán Nhà nc nhm tng cng vai trò ca K toán trng các
đn v, đng thi ban hành h thng TKKT thng nht áp dng cho tt c các đn
v trong ngành kinh t quc dân.
T khi chuyn đi t nn kinh t bao cp sang nn kinh t th trng, h
thng k toán Vit Nam đã có nhng đi mi nht đnh, đánh du bng s ra đi
ca Pháp lnh k toán thng kê nm 1988, iu l t chc k toán nhà nc nm
1989 và h thng tài khon k toán thng nht nm 1990. Trong giai đon t nm
1991 đn nm 1995, Lut đu t nc ngoài đã thúc đy s phát trin ca các doanh
nghip có vn đu t nc ngoài ti Vit Nam.  h thng k toán phù hp vi
giai đon phát trin này, vào ngày 01/11/1995 B Tài chính đã ban hành chính thc
Ch đ k toán doanh nghip theo Quyt đnh s 1141TC/Q/CKT.  phù hp