LÝ LUẬN VĂN HỌC SO SÁNH

Website: Email : Tel : 0918.775.368
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA VĂN HỌC
---------------
BÀI TẬP TIỂU LUẬN
LÝ LUẬN VĂN HỌC SO SÁNH
Học viên : Trần Lệ Thu
Lớp : Cao học Văn học K50
Hà Nội -2006
Trần Lệ Thu - Cao học Văn K50 Chuyên đề lý luận Văn học so sánh
LI NểI U
Trờn th gii hin nay thut ng Vn hc so sỏnh ó tr nờn rt
quen thuc trong gii nghiờn cu v ging dy vn hc.Tuy nhiờn
nc ta hin nay b mụn Vn hc so sỏnh vn cha tr thnh mt
mụn chớnh thc khoa Vn hc cỏc trng i hc. Cú th núi vic
tỡm hiu v xõy dng b mụn vn hc so sỏnh vn cũn l mt vn d
thi s.
1. Khỏi nim vn hc so sỏnh
Trc ht ta phi hiu vn hc so sỏnh l gỡ? Nú l mt b mụn
hay l mt phng phỏp?
Vn hc so sỏnh ban u ch l mt phng phỏp. Trong cuc
sng hng ngy so sỏnh l mt yờu cu t nhiờn, l mt trong nhng
phng phỏp xỏc nh s vt v mt nh tớnh, nh lng hoc
ngụi th. Cũn trong nghiờn cu vn hc, nú l mt phng phỏp dựng
xỏc nh, ỏnh giỏ cỏc hin tng vn hc trong mi quan h gia
chỳng vi nhau. Tc l ban u nú ch l mt phng phỏp nghiờn
cu vn hc, c gi l phng phỏp so sỏnh.
n th k XIX, nú c coi l mt b mụn vn hc s c
tin hnh theo phng thc so sỏnh. L mt b mụn vn hc s
nghiờn cu s phỏt trin ca vn hc nhõn loi qua nhng mc lch

s t ú v ra bc tranh phỏt trin v mt lch i, ng i v ch ra
quy lut phỏt trin ca vn hc, nghiờn cu nhng c im chung
nht ca vn hc nhõn loi. Khỏi nim Vn hc so sỏnh gn gi
tuy nhiờn khụng ng nht vi Vn hc th gii.
Mt nh m hc ngi Rumani (J.Vianu) quan nim vn
hc th gii khụng phỏi l tng s cỏc nn vn hc dõn tc. Lch s
vn hc th gii la chn trong khi lng s cỏc s kin ca cỏc
nn vn hc dõn tc ch gi li nhng s kin cú tm quan trng
2
Trần Lệ Thu - Cao học Văn K50 Chuyên đề lý luận Văn học so sánh
quc t trong vn hc th gii v nhng s kin m vi t cỏch l
ngi phỏt, ngi truyn t hoc ngi tip nhn s nh hng,
chỳng ó úng mt vai trũ trong vic hỡnh thnh cỏc tro lu ca vn
hc th gii.
Nh vy l vn hc th gii ch quan tõm ti cỏi quc t (tng
ng vi cỏi chung trong phm trự cỏi chung trong trit hc). Gia vn
hc th gii vi vn hc so sỏnh cú nhng ch ging nhau: phỏt huy
nhng giỏ tr tin b chung ca cỏc nc khỏc nhau nhng vn hc so
sỏnh cũn cú thờm mt mc ớch c bn na l chng minh tớnh c
thự ca cỏc nn vn hc dõn tc. Nú l cu ni vn hc s dõn tc v
vn hc th gii.
Vi s ra i Tp chớ lch s vn hc so sỏnh (1886) ó
khng nh s ra i ca b mụn vn hc so sỏnh.
2. Mc ớch, i tng ca vn hc so sỏnh
Ngy nay Vn hc so sỏnh ngy cng c xỏc nh l b mụn
khoa hc cn thit nhm phc v trc ht cho vn hc s dõn tc v
vn hc s th gii vi hai mc ớch c bn: xỏc nh tớnh khỏi quỏt
khỏch quan ca vn hc nhõn loi v chng minh tớnh c thự ca cỏc
nn vn hc dõn tc.
B mụn vn hc so sỏnh ó cp trn vn n mt cp phm

trự: cỏi chung cỏi riờng. Xột v mt trit hc thỡ cỏi riờng bao hm
cỏi chung v cỏi c thự. Tuy nhiờn iu phõn bit ny cha quan
trng, quan trng l phi thy c s chuyn hoỏ ln nhau gia cỏi
c thự v cỏi chung, trong vn hc so sỏnh cng vy, phi bit cỏi
c thự dõn tc v cỏi quc t l mt vic lm cn thit nhng tuyt
i khụng c coi l mc ớch t thõn.
i tng nghiờn cu ca vn hc so sỏnh trc ht l cỏc mi
quan h trc tip gia cỏc nn vn hc.
3
Trần Lệ Thu - Cao học Văn K50 Chuyên đề lý luận Văn học so sánh
Mi u cỏc nh so sỏnh lun Chõu u ( th k XIX) thng
s dng phng phỏp thc chng. H tin hnh i chiu vn bn,
tỡm ra nhng im ging nhau v cỏc mt: t tng, ti, phong
cỏch, k thut xõy dng tỏc phm xỏc nh cỏc hin tng giao
lu vn hc mt cỏch thun tuý thc chng, thun tuý s kin. H
khụng chỳ ý n cỏc s kin khỏch quan v ch quan c th ca nhõn
t tip nhn s nh hng, cng nh khụng phõn bit hin tng b
nh hng th ng vi hin tng vay mn ch ng.
n cui nhng nm 60, s tin b ca vn hc so sỏnh c
ỏnh du bng s hiu bit ln nhau gia cỏc chuyờn gia so sỏnh Xó
hi ch ngha v phng Tõy, ch trng m rng phm vi nghiờn
cu vn hc so sỏnh ra c v mt khụng gian, thi gian. Vn hc so
sỏnh khụng ch nghiờn cu cỏc quan h vn hc quc t trc tip m
cũn cp n c nhng im ging nhau v loi hỡnh gia cỏc nn
vn hc do c im lch s xó hi ging nhau ra, ch khụng phi
do nh hng gia chỳng vi nhau.
Cỏc cụng trỡnh nghiờn cu hin tng tng ng ó cho chỳng
ta thy rng co hai loi hin tng tng ng: tng ng lch s
bao gm hin tng tng ng cựng thi, tng ng k tip v
tng ng phi lch s.

Loi tng ng lch s l tng ng ca nhng tro lu
thuc cỏc nn vn hc k cn nhau nh cỏc tro lu thi Phc hng,
C in Chõu u v phng Tõy. Cũn loi hỡnh tng ng phi
lch s l s ging nhau gia cỏc nn vn hc cỏch xa nhau v khụng
gian v thi gian. Qua vic nghiờn cu s ging nhau phi lch s ny
cỏc nh nghiờn cu so sỏnh s cung cp t liu cho cỏc nh lớ lun
vn hc h rỳt ra nhng kt lun b ớch v xỏc ỏng v qui lut
phỏt trin chung ca vn hc. ng thi vic nghiờn cu hin tng
4
Trần Lệ Thu - Cao học Văn K50 Chuyên đề lý luận Văn học so sánh
tng ng phi lch s cng lm sỏng t s phỏt sinh, phỏt trin ca
mt th loi, mt loi hỡnh vn hc c th qua ú gúp cho cỏc nh lớ
lun vn hc rỳt ra nhng kt lun v th loi hay loi hỡnh hc.
Vic nghiờn cu hin tng tng ng gia cỏc nn vn hc
cng cung cp t liu v gi ý hng dn cho cỏc nh vit s vn hc
dõn tc, cho cỏc nh phờ bỡnh v lớ lun h khỏi quỏt nờn nhng
nhn xột v lun im v cỏc vn vn hc s dõn tc hoc lớ lun
vn hc.
Da vo kt qu nghiờn cu ca vn hc so sỏnh, cỏc nh phờ
bỡnh v lớ lun s cú nhng ỏnh giỏ chớnh xỏc hn, trỏnh sa vo quan
im phin din sụvanh cng nh trỏnh sa vo li phờ bỡnh thun tuý
xa ri thc t.
i tng nghiờn cu th ba ca vn hc so sỏnh l cỏc im
khỏc bit c lp. Vic so sỏnh cỏc im khỏc bit, c lp khụng
phi l mc ớch t thõn, khụng phi ch chng minh n thun
cỏi ny khỏc cỏi kia m nú nhm phc v nhng mc tiờu rt c th
ca nh nghiờn cu. i tng ny l i tng b sung cho hai i
tng u lm cho vn hc so sỏnh tr thnh b mụn hon chnh v
hu hiu.
Vn hc Vit Nam v Vn hc Trung Quc cú nhiu nột tng

ng v d bit. T nhn xột ú cựng vi vic nm bt mt cỏch sõu
sc lý lun v Vn hc so sỏnh, tụi tin hnh so sỏnh, i chiu hai
tỏc phm ca Cự Hu (1347-1433) v Nguyn D (cui XV-u
XVI). S so sỏnh, i chiu ny khụng nhm mc ớch xỏc nh tỏc
phm no cú giỏ tr hn m tỡm hiu so sỏnh, phõn tớch v: Nhõn
vt, kt cu, ct truyn, ch t tng thy c nột tng
ng, d bit c bn trong hai tỏc phm cng nh nguyờn nhõn ca
nhng im d bit v tng ng ú.
5
Trần Lệ Thu - Cao học Văn K50 Chuyên đề lý luận Văn học so sánh
Tụi hi vng dự ch trong phm vi mt bi tiu lun nhng cng
a ra c cỏi nhỡn ỳng n, chớnh xỏc v vn hc so sỏnh qua liờn
h vi mt tỏc phm c th.

6
Trần Lệ Thu - Cao học Văn K50 Chuyên đề lý luận Văn học so sánh
CHNG I: S KHO NHNG VN V TIN NG TN
THOI CA C HU V TRUYN Kè MN LC CA
NGUYN D
1. Lch s v vn nghiờn cu
Trong vn xuụi Vit Nam thi Trung i, Truyn kỡ mn lc
l tỏc phm cú giỏ tr ln. Tỏc phm ó l i tng nghiờn cu ca
nhiu nh phờ bỡnh trờn nhiu khớa cnh, phng din. ó cú nhiu
cụng trỡnh khỏm phỏ cỏc vn chớnh cỏc tỏc phm nh: S phn
ngi ph n v nhng motype dõn gian, Vi thp niờn gn õy,
cựng vi s phỏt trin ca lớ lun vn hc so sỏnh, cỏc nh nghiờn
cu tin hnh tỡm hiu Truyn kỡ mn lc trong mi quan h vi
cỏc tỏc phm khỏc, c bit lu tõm ti s gn gi gia Truyn kỡ
mn lc v Tin ng tõn thoi ca Cự Hu.
Ngay t khi tỏc phm mi ra i, cỏc hc gi thi trung i ó

ý thc c s tng ng mt mc no ú gia Tin ng
tõn thoi v Truyn kỡ mn lc. Trong li ta Truyn kỡ mn
lc vit nm Vnh nh s niờn (1547), H Thin Hỏn khng nh:
Xem vn t ca sỏch thy khụng ra khi yờu gin ca Tụng Cỏt? Lờ
Quý ụn trong Vn ngh chớ phn truyn k i Vit thụng
s cng cho rng: V i th phng theo tp Tin ng ca nh nho
i Nguyn. Li ghi ca Phan Huy Chỳ trong Vn tch chớ cng
thng nht vi cỏc ý kin trờn phờ rng Sỏch Truyn kỡ mn lc
i lc bt chc (hiu) cun Tin ng tõn thoi ca nh Nho
i nhng.
Mc dự ch ra Nguyn D phng theo bt chc Tin
ng tõn thoi nhng cỏc hc gi thi trung i khụng cú ý coi
Truyn k mn lc l tỏc phm sao chộp, ci biờn, cng khụng
7
Trần Lệ Thu - Cao học Văn K50 Chuyên đề lý luận Văn học so sánh
phi l cỏi búng ca nguyờn mu. H ỏnh giỏ cao sc sỏng to ca
Nguyn D, coi tỏc phm l tr tỏc c sc (Lờ Quý ụn) v l ụng
thin c kỡ bỳt (V Phng ).
Sau ny, cỏc nh nghiờn cu tỡm hiu mi quan h gia Tin
ng tõn thoi v Truyn kỡ mn lc nhiu khớa cnh, phng
din v h u khng nh s sỏng to, phỏt trin trong th loi ca
Nguyn D.
Trong cun Truyn ngn Trung Quc thi trung c
chng CH v truyn kỡ Vit Nam tỏc gi K.J.Gụn-l-ghi-na. Sau
khi tin hnh so sỏnh k lng Truyn kỡ mn lc v Tin ng
tõn thoi ó rỳt ra nhn xột: Trong cỏc truyn ca Nguyn D,
phn ln l hot ng phỏt trin trờn cỏi nn ca nhng s kin lch
s cú tht Vit Nam. Nhiu tỡnh tit khụng v lch s dõn tc ó
c a vo truyn. Do vy, tỏc phm mang m tớnh dõn tc.
(Sd, Nxb Khoa hc Moskva, 1980).

Trong bi bit V mi quan h gia Tin ng tõn thoi v
Truyn kỡ mn lc (TCVH.S3-1987) tỏc gi Phm Tỳ Chõu khng
nh Truyn kỡ l mt sỏng tỏc vn hc thc th ch khụng phi ch
mi cú tớnh cht vn hc cng khụng phi l mt cụng trỡnh ghi
chộp nh tỏc gi khiờm tn t nhn.
Nghiờn cu, hc tp cỏc quan im, cỏc cỏch tip cn t nhng
cụng trỡnh nghiờn cu ó cú v tin hnh trong khuụn kh cho phộp,
ngi vit xut hng so sỏnh, ch ra nhng nột tng ng v d
bit hai truyn trong Tin ng tõn thoi (Mu n ng ký) v
Truyn kỡ mn lc (Mc miờn th truyn), t ú khng nh
nhng sỏng to, phỏt trin cng nh bn sc dõn tc trong ngũi bỳt
Nguyn D.
8
Trần Lệ Thu - Cao học Văn K50 Chuyên đề lý luận Văn học so sánh
2. Tỡm hiu chung v Tin ng tõn thoi v Truyn k
mn lc
2.1. Tỏc gi
Tỏc gi ca Tin ng tõn thoi l Cự Hu (1347 - 1433)
tiờn ch l Tụng Cỏt. ễng sinh ra v ln lờn ti Sn Dng, huyn
Hoi An, tnh Giang Tụ. ễng l mt tỏc gia vit truyn kỡ, sỏng tỏc
th ni ting, ụng ng thi l mt hc gi Cự Hu sng vo bui
giao thi gia nh Nguyờn v Minh , lon lc liờn miờn, xó hi en
ti .
Tỏc gi ca Truyn kỡ mn lc l Nguyn D quờ xó on
Lõm, H Gia Phỳc, Hng Chõu, nay l Thanh Min, Hi Dng. ễng
l ngi dũng dừi khoa hon ó tng thi v lm quan, ụm p lý
tng hnh o. Nguyn D sng vo khong cui th k 15, na u
th k 16. õy l th k lon ly, ri ren, en ti trong lch s Vit
Nam. Ni chin kộo di, t nc chỡm trong cnh ni da xỏo tht,
huynh t tng tn.

Mc dự cú s khỏc nhau v thi i lch s nhng bi cnh xó
hi phong kin m Cự Hu v Nguyn D phi sng cú nhng nột
tng ng. H u bt lc trờn cuc i, b tc trong vic chn la
cho mỡnh mt ch ng trong xó hi.
2.2. Tỏc phm
2.2.1. Tờn tỏc phm v vn th loi
Tin ng tõn thoi cú ngha l: Khờu ốn ghi li nhng cõu
chuyn lu truyn trong dõn gian. Trong ú ch thoi (giai thoi)
ch nhng cõu chuyn hay, hp dn do sỏng to, h cu m nờn.
Truyn kỡ mn lc cú nhng l: Ghi chộp tõn mn nhng
truyn hoang ng, k o trong dõn gian. Trong ú ch truyn k
c dựng vi nhng hoang ng.
9