Quan niệm về tội phạm, cách phân loại tội phạm và ý nghĩa của việc phân loại tội phạm trong pháp luật phong kiến Việt Nam

Đặt Vấn Đề
Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội, có lỗi, trái pháp luật hình sự và phải
chịu hình phạt. Định nghĩa khái niệm tội phạm này vừa đúng, nhưng cũng có thể chưa
đúng. Nó chỉ đúng với thời đại ngày nay thôi, còn trong giai đoạn phong kiến Việt
Nam, nó chỉ đúng một phần. Tội phạm ở thời đó không chỉ ở trong luật hình sự mà là
tất cả các lĩnh vực của luật pháp. Tại sao lại thế ? Giải quyết bài tập: “Quan niệm về
tội phạm, cách phân loại tội phạm và ý nghĩa của việc phân loại tội phạm trong pháp
luật phong kiến Việt Nam”, chúng ta có thể tự trả lời.
Giải quyết vấn đề
I. Quan niệm về tội phạm và những yếu tố ảnh hưởng.
1.Quan niệm về tội phạm
Nếu như trong luật hình sự hiện nay, việc quy dịnh về tội phạm thông qua nội
dung trong việc định nghĩa tội phạm là vấn đề đầu tiên, thì pháp luật phong kiến Việt
Nam không như thế. Và nếu như hiện nay tội phạm chỉ là đối tượng duy nhất đối với
luật hình sự thì theo quan niệm của ông cha ta trong cổ luật, tội phạm là đối tượng của
tất cả các lĩnh vực pháp luật phong kiến Việt Nam.
Các bộ luật phong kiến Việt Nam cho chúng ta thấy pháp luật hình sự lúc đó
mang tính phổ biến, có quan niệm rất rộng về tội phạm. Biện pháp trừng phạt hình sự
được áp dụng không những đối với các tội phạm hiểu theo khái niệm của luật hình sự
hiện đại thuộc đối tượng xử lý của luật hình sự mà còn đối với các hành vi vi phạm
của quy định về các quan hệ trong lĩnh vực hành chính, lĩnh vực lễ nghi, lĩnh vực gia
đình, lĩnh vực ruộng đất, lĩnh vực thuế,… Trong các bộ luật phong kiến Việt Nam
không có điều luật định nghĩa khái niệm tội phạm nhưng qua các điều luật cụ thể của
chúng thì cũng đã phần nào phản ánh được quan niệm về tội phạm của các nhà làm
luật lúc bấy giờ.
Bµi tËp häc kú m«n LÞch sö Nhµ níc vµ Ph¸p luËt ViÖt Nam
1
Th nht, quan nim v ti phm theo hng thiờn v du hiu hỡnh thc. C th,
phn ln cỏc iu lut luụn cha mt cụng thc: ngi no phm ti X thỡ phi chu
hỡnh pht Y. Hay quy nh ti nm loi hỡnh pht cú th ỏp dng. ú l xuy, trng,
, lu, t tng ng vi nm loi ti c tha nhn trong cỏc b lut. Nh vy da

vo hỡnh pht va cú th phõn bit gia cỏc loi ti phm va gn tờn vi tng loi ti
phm vi chớnh tng hỡnh pht.
Th hai, ch l ti phm khi c quy nh trong lut. Vic tha nhn du hiu
ny khng nh s hin din ca nguyờn tc khụng cú lut thỡ khụng cú ti (vụ lut
bt hỡnh, phỏp cn hay lut nh) - mt s biu hin ca nguyờn tc phỏp ch trong b
lut. Trong cỏc b lut khụng cú iu lut c th quy nh trc tip vn ny nhng
vic quy nh x pht quan x ỏn khụng ỳng lut trong hnh vi t mỡnh xột
x(iu 683 QTHL) hay x ỏn khụng ỳng lut(iu 686 QTHL). . . ó giỏn tip
khng nh du hiu c quy nh trong lut ca ti phm.
Th ba, phỏp lut phong kin Vit Nam khụng cú iu lut khng nh du hiu
ni dung ca ti phm. Nhng cỏc quy nh v ti phm th hin, ti phm xõm phm
trc ht n s an ton, bt kh xõm phm ca ch quõn ch phong kin Vit
Nam, m trc ht l s an ton ca nh vua v hong cung, xõm phm trt t, k
cng, o c xó hi theo quan im Nho giỏo, xõm phm tớnh mng, sc kho,
nhõn phm, ti sn...ú l nhng hnh vi nguy him cho xó hi mc khỏc nhau.
Nu nh lut hỡnh s hin i phõn bit mc ca tớnh nguy him ca ti phm vi
mc nguy him ca nhng hnh vi m theo lut hin i ch l vi phm hnh chớnh,
o c, k lut thỡ theo phỏp lut phong kin Vit Nam tt c cỏc hnh vi núi trờn
u b coi l ti phm, khụng ph thuc vo mc nguy him. Nh vy, ti phm
theo phỏp lut phong kin Vit Nam rng hn rt nhiu khỏi nim ti phm trong
phỏp lut hỡnh s hin i.
Th t, theo quan nim ca cỏc nh lm lut lỳc by gi, h khụng t vn
phõn bit gia trng hp cú li v phi chu trỏch nhim hỡnh s vi trng hp
Bài tập học kỳ môn Lịch sử Nhà nớc và Pháp luật Việt Nam
2
khụng cú li v khụng phi chu trỏch nhim hỡnh s . H ch t ra vn phõn bit
gia trng hp c ý v trng hp lm l (vụ ý) xỏc nh mc trỏch nhim
hỡnh s trong ỏp dng cng nh trong cụng vic quy nh hỡnh pht khỏc nhau mt
s ti phm c th. T nguyờn tc chung ny trong cỏc chng quy nh v ti phm
c th ca phỏp lut phong kin Vit Nam, cỏc hỡnh pht c th c quy nh cho

mt s trng hp c ý hoc lm l mt s ti phm. VD: iu 497 QTHL quy nh
v vic ỏnh lm l. iu 261 HVLL quy nh v lm cht, b thng ngi bi vui
chi, lm l, ng sỏt, mc pht u thp hn mc bỡnh thng. Bờn cnh ú, tui
ca ch th tuy c t ra nhng nhm mc ớch gii quyt vn nhõn o trong
chớnh sỏch hỡnh s. Vi mc ớch ú, cỏc iu lut gp tui thp vi tui cao v
phỏt trin khụng bỡnh thng thnh tng cp xỏc nh trỏch nhim hỡnh s. VD:
iu 16 QTHL: ngi 70 tui tr lờn, 15 tui tr xung cựng ngi b ph tt phm
ti lu tr xung cú th chuc bng tin; 80 tui tr lờn, 10 tui tr xung cựng ngi
b ỏc tt phm ti ỏc nghch cng cú th cho chuc; 90 tui tr lờn, 7 tui tr xung
phm ti cht cng khụng c hnh hỡnh. Trong HVLL, i vi ti mu phn iu
223, ngi gi trờn 90 tui vn x chộm bi tui ó gi nhng vn nhn bit c.
Cũn tr em di 15 tui cũn u tr khụng bit gỡ nờn khi cht
Ngoi ra, phỏp lut phong kin Vit Nam cú nhng quy nh mang tớnh khỏi quỏt
v tỡnh tit gim nh hay loi tr trỏch nhim hỡnh s, nhng cú nhng quy nh c
th, n l v nhng tỡnh tit ú. VD: phũng v chớnh ỏng (tha nhn quyn t v
ca cỏ nhõn); tỡnh tit cp thit ( khn cp: quy nh i vi c vic cụng ln vic t );
thi hnh mnh lnh ; quỏ tht sỏt thng ( nhng vic lm l, xột theo tỡnh trng
gim ti. Lm l ngha l vic xy ra ngoi s
c ngi, tai mt khụng kp nhn thy, khụng kp ngh ti, hay vỡ vt nng, sc
ngi khụng chng ni hoc trốo lờn trờn cao ti nhng ch nguy him sn bt cm
thỳ, n ni sỏt thng ngi).
Bài tập học kỳ môn Lịch sử Nhà nớc và Pháp luật Việt Nam
3
Th nm, phỏp lut phong kin Vit Nam khụng phõn bit mc nguy him khi
xỏc nh ti phm nhng khi xỏc nh mc trỏch nhim hỡnh s cho ti phm c
th thỡ vn ú c t ra. Nh vy, yu t nh hng n hỡnh pht hay mc
nng nh ca ti phm chớnh l mc nguy him ca ti phm. So vi quan nim
ca cỏc nh lm lut hin i thỡ quan nim ca cỏc nh lm lut phong kin Vit Nam
cho rng, quan h gia ngi phm ti v nn nhõn xột v a v xó hi, a v trong
dũng h, gia ỡnh theo l giỏo phong kin l yu t nh hng khụng nh n mc

nng nh ca hỡnh pht v mc hỡnh pht. Mc nguy him cho xó hi t l thun vi
a v ca nn nhõn v t l nghch vi a v ca ngi phm ti. Bờn cnh ú, chc
quyn hay li dng chc quyn ca ch th cng lm tớnh nguy him ca ti phm.
Ngoi nhng im ú, cỏc yu t nh hng n mc nguy him ca ti phm
cng tng t phỏp lut hỡnh s hin nay. C th: tớnh cht quan trng ca i tng
cn bo v, mc vi phm, mc hu qu ca ti phm, ni dung li, ng c ca
ti phm...
Phỏp lut phong kin Vit Nam cng ó th hin vn ng phm. Cỏc nh lm
lut ó cú quy inh riờng i vi ngi phm ti - ng phm v phõn bit vai trũ c
th ca tng ngi. ng phm khi ng ti, gii ngha v gii thớch hp nht: ng
ti l cựng cú ti nhng trong ng ti cng cú hai ngha, em ch nng nh ca mi
ngi m chia khỏc nhau. Ngi thc hin ti phm chia lm hai loi ú l ngi thc
hin ng thi l ngi ch mu - ngi khi xng v ngi ch gi vai trũ thc
hin ngi a tũng. Trờn c s ú ngi khi xng phi chu hỡnh pht cao hn
ngi a tũng. i vi ngi thc hin cng ó phõn bit th phm (ngi thc hin
chớnh) v tũng phm (khụng phi ngi thc hin chớnh).Trong ú th phm v ch
mu chu trỏch nhim nh nhau, tũng phm nh hn. Bờn cnh ú, phỏp lut phong
kin Vit Nam cũn quy nh trỏch nhim hỡnh s ca ngi cú hnh vi xỳi gic ngi
khỏc phm ti hoc hnh vi to iu kin (giỳp sc) hoc hnh vi dung tỳng ngi
Bài tập học kỳ môn Lịch sử Nhà nớc và Pháp luật Việt Nam
4
khỏc phm ti. õy l im ỏng chỳ ý th hin th hin thỏi trng tr ca Nh
nc i vi mi ti phm.
Ngoi ra, c lut cũn xỏc nh trỏch nhim hỡnh s ca ngi phm ti trong
trng hp cỏc giai on phm ti nh: ó hnh ng, cha hnh ng (chun b) hay
ó thnh, cha thnh. Nh vy cỏc nh lm lut phong kin Vit Nam cng ó trng
tr nhng trng hp m hu qu cha xy ra hoc xy ra nhng cha gõy ra kt qu
nhm ngn nga hu qu gõy ra cho gia ỡnh v xó hi.
2. Nhng t tng, quan nim nh hng n quan nim ti phm trong Phỏp
lut phong kin Vit Nam.

Nguyờn nhõn ca quan nim ti phm gn nh ng nht vi nguyờn nhõn vỡ sao
trong giai on phong kin, lut phỏp ng nht vi lut hỡnh s.
T rt lõu, xó hi loi ngi ó tn ti mt t tng: thiờn h vi cụng. Thiờn
h l ca chung hay tt c nhng gỡ trong thiờn h l ca chung.Trong xó hi phong
kin, thiờn h thuc v ngi ng u, i din cho nhõn dõn - ú l vua. Nhng
hnh vi xõm phm n li ớch, quan h xó hi m vua ó quy nh, u phi b trng
tr bi hỡnh pht.
Xó hi phong kin chu nh hng sõu sc bi giỏo lý Nho giỏo. Nho giỏo truyn
bỏ vo nc ta mang theo bao giỏo lý ca Khng t, Mnh T hay Trang t... trong ú
cú nhng tớch cc v hn ch ti mc cc oan ca nú. Tuy nhiờn, giỏ tr nhõn vn,
giỏ tr nhõn o ca Nho giỏo l khụng th ph nhn. Ng luõn (nm quan h vua tụi,
cha con, thy trũ , v chng, anh em), ng thng (nhõn, l, ngha, trớ, tớn), tam cng
(ba mi quan h c bn: vua tụi, cha con, v chng), tam tũng (quan nim v ngi
ph n), hay chớn ch vng ca Nho giỏo( tu thõn, t gia, tr quc, bỡnh thiờn h)...l
nhng giỏo lý nhm giỏo dc cũn ngi hng n cỏi chõn, thin, m. Con ngi tr
nờn tt p hn khi bit gi mỡnh di nhng khuụn thc ú. Mt khỏc, giai on
ny Nho giỏo ó tr thnh giỏo lý chớnh thng trong hot ng chớnh tr. Bt kỡ s vi
phm no i vi cỏc chun mc Nho giỏo u b xó hi lờn ỏn, Nh nc cựng vi
Bài tập học kỳ môn Lịch sử Nhà nớc và Pháp luật Việt Nam
5
phỏp lut trng tr. Bờn cnh Nho giỏo, t tng ca Phỏp gia cng c giai cp
thng tr phong kin cao. Lý lun ca Phỏp gia t rt lõu ó c Qun Trng,
Thng ng m ni bt nht l Hn Phi T nờu ra rng:ch cú d hỡnh ch hỡnh l
phng phỏp ỳng n. Chớnh vỡ vy, xuyờn sut trong giai on phong kin, ng
li cai tr kt hp gia c tr v Phỏp tr. Khụng phi cỏi gỡ cng cú th dựng c
x lý. Cuc sng luụn phc tp, bn cht con ngi ngy cng thay i cho dự nhõn
tri s, tớnh bn thin. Chớnh vỡ th, nhng nghi l m c khụng gii quyt c thỡ
bt buc phỏp lut phi gii quyt. S trng pht bi phỏp lut luụn l bin phỏp
nghiờm khc v lm ngi ta s hn l giỏo dc.
II. Phõn loi ti phm v ý ngha ca vic phõn loi ti phm.

1. Phõn loi ti phm
Phõn loi ti phm l ũi hi cn thit cho vic phõn hoỏ trỏch nhim hỡnh s trong
lut cng nh ỏp dng lut, chớnh vỡ th vn ny c t ra trong cỏc b lut. Vic
phõn loi ti phm chng nhng h tr cho vic ỏp dng ỳng lut m nu nhỡn rng
ra, nh lm lut cũn cú th da vo tớnh nguy him quan h xó hi m nú xõm hi
ỏnh giỏ, nhm bo v cho ch chớnh tr hiu qu hn.
Trong giai on phong kin, ch quõn ch chớnh l hỡnh thc chớnh th xuyờn
sut. Nguyờn th quc gia - vua l ngi nm quyn mt cỏch tuyt i. Vic tranh
ginh, ni lon, cp ngai vng hay lm thiờn h i lon nú s cú tớnh cht khỏc vi
nhng ti phm thụng thng. . . nờn vic phõn loi ti phm giỳp cng c v bo v
cho a v ca giai cp thng tr.
Cho n nay, tuy cũn mt s b lut cha xỏc nh (vớ d nh lut Hỡnh Th. . . ),
nhng nhỡn chung, trong phn chung ca cỏc b lut phong kin thỡ ó nờu ra cỏc cn
c v ó phõn loi ti phm. Cú nhiu cn c phõn loi v sau õy l cỏc cn c
chớnh:
a. Cn c vo loi hỡnh pht (ch ti):
Bài tập học kỳ môn Lịch sử Nhà nớc và Pháp luật Việt Nam
6