Các giải pháp phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Phần I
Lời nói đầu
Vấn đề giữa kinh tế thị trờng với chủ nghĩa xã hội là một vấn đề lớn là điểm
then chốt trong lý luận về Chủ nghĩa xã hội. Vấn đề đó không chỉ có ý nghĩa lý
luận mà còn có ý nghĩa thực tiễn rất quan trọng đối với sự nghiệp xây dựng Chủ
nghĩa xã hội ở nớc ta.
Sau hơn mời năm đổi mới từ nền kinh tế hàng hoá sang nền Kinh tế thị trờng
chúng ta đã thu đợc những kết quả khả quan. Đó là: Mức sống của nhân dân tăng
lên rõ dệt. Các loại hàng hoá, dịch vụ đợc đa dạng hoá, đời sống của nhân dân đã
có nhiều thay đổi tích cực. Điều đó là một minh chứng thuyết phục nhất cho đờng
lối, chính sách của Đảng, của nhà nớc. Tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn có những
quan niệm sai lạc đã đợc hình thành và tồn tại rất lâu từ trớc đến nay trong lý luận
về Chủ nghĩa xã hội là cho rằng: Chủ nghĩa xã hội và kinh tế thị trờng là có mâu
thuẫn với nhau, và không cùng tồn tại song song đợc. Dựa trên quan điểm này
không ít những ngời dao động về ý chí hoặc bất mãn về chính trị đã cho rằng,
không thể nào kết họp kinh tế thị trờng với định hớng xã hội chủ nghĩa. Theo họ,
để lựa chọn sự phát triển kinh tế của đất nớc thì phải từ bỏ hệ t tởng của Đảng, từ
bỏ con đờng Xã hội chủ nghĩa. Giữa kinh tế thị trờng theo họ chỉ có thể chọn một,
nếu kết hợp chúng lại sẽ gây nhiều sáo trộn trong xã hội. Đây là những quan niệm
lệch lạc cần phải đợc thay đổi, chỉnh sửa. Cần phải nêu rõ và chứng minh cho mọi
ngời hiểu rằng kinh tế thị trờng và Chủ nghĩa xã hội là hoàn toàn có thể song song
tồn tại. Việc phát triển nền kinh tế hàng hoá lên nền Kinh tế thị trờng định hớng
Xã hội chủ nghĩa là một tất yếu khách quan để sớm đa đất nớc cái đích cuối cùng
đó là Chủ nghĩa cộng sản. Chính vì vậy em đã chọn đề tài này với mong muốn góp
một phần nhỏ công sức của mình để giúp mọi ngời hiểu đợc: Tại sao nớc ta phải
xây dựng nền Kinh tế thị trờng định hớng Xã hội chủ nghĩa và bản chất của nền

- 1 -
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Kinh tế thị trờng định hớng Xã hội chủ nghĩa là gì. Ngoài ra đề tài còn giúp em

hiểu biết sâu rộng hơn về đờng lối, chính sách của đảng. Biết áp dụng kiến thức đã
học vào thực tiễn đất nớc từ đó đề ra những giải pháp để phát triển kinh tế đất nớc
trong giai đoạn hiện nay.
Với những hiểu biết và kinh nghiệm thực tế còn hạn chế, những sai sót mắc
phải trong khi thực hiện sẽ là điều không thể tránh khỏi. em rất mong nhận đợc
những lời phê bình và góp ý quý báu của thầy giáo.
Em xin chân thành cảm ơn.
Sinh viên thực hiện
Nguyễn đình nin

- 2 -
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Phần II
Nội dung đề tài
I. Tính tất yếu khách quan của việc chuyển từ nền
KTHH sang nền KTTT định hớng Xã hội chủ nghĩa
1. Kinh tế tự nhiên và nền Kinh tế hàng hoá.
Trong lịch sử nền kinh tế tự nhiên và nền kinh tế hàng hoá là hai hình thức
tổ chức kinh tế - xã hội đã tồn tại từ lâu. Hai hình thức này đợc hình thành trên cơ
sở trình độ phát triển của lực lợng sản xuất xã hội, trình độ phân công lao động xã
hội, trình độ phát triển và phạm vi của quan hệ trao đổi.
Trong nền kinh tế tự nhiên, ngời sản xuất cũng đồng thời là ngời tiêu dùng.
Từ sản xuất tự tiêu dùng là đặc điểm nổi bật nhất của nền kinh tế tự nhiên. Mục
đích của là tạo ra những giá trị sử dụng nhằm thoả mãn nhu cầu tiêu dùng của
chính bản thân ngời sản xuất, chính vì thế có thể nói quá trình sản xuất của nền
kinh tế tự nhiên chỉ gồm 2 khâu. Đó chính là khâu tự nhiên đều mang chung một
hình thái hiện vật.
Trong nền kinh tế hàng hoá do sự phát triển của phân công lao động thị tr-
ờng thì ngày càng đợc mở rộng. Chính điều đó tạo điều kiện phát huy lợi thế so
sánh của mỗi vùng, mỗi đơn vị sản xuất kinh doanh, thúc đẩy việc cải tiến công cụ

lao động, nâng cao trình độ kỹ thuật, học hỏi, áp dụng kết quả khoa học kỹ thuật,
mở rộng phạm vi sản xuất; thúc đẩy sản xuất phát triển.
Trong nền kinh tế hàng hoá, mục đích của sản xuất không phải là để tiêu dùng cho
chính bản thân ngời sản xuất mà là để thoả mãn nhu cầu càng tăng của thị trờng đã
tạo nên động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của sản xuất hàng hoá. Đối với sản
xuất hàng hoá thì ngời tiêu dùng đợc coi là Thợng đế đợc quyền tự do lựa chọn

- 3 -
Website: Email : Tel : 0918.775.368
những hàng hoá phù hợp với nhu cầu và có khả năng thanh toán và thị hiếu của
mình trên cơ sở là chất lợng và giá cả của hàng hoá. Nhu cầu tiêu dùng ngày càng
cao thì kích thích sản xuất phát triển cả chiều rộng lẫn chiều sâu.
Kinh tế hàng hoá cạnh tranh ngày càng gay gắt. yêu cầu của cạnh tranh đòi
hỏi những đơn vị sản xuất hàng hoá phải thờng xuyên quan tâm tới tăng năng suất
lao động, nâng cao chất lợng sản phẩm để hạ giá thành... mục đích thu lợi nhuận đ-
ợc nhiều hơn. cũng chính từ cạnh tranh, chạy theo lợi nhuận sẽ làm cho lực lợng
sản xuất có những bớc tiến bộ lâu dài và vững chắc trong quá trình sản xuất.
Cũng trong nền kinh tế hàng hoá, do sản xuất xã hội ngày càng phát triển, quan hệ
hàng hoá tiền tệ ngày càng mở rộng, cho nên sản phẩm hàng hoá ngày càng phong
phú và đa dạng, việc giao lu văn hoá, kinh tế giữa các vùng, các địa phơng, các đơn
vị kinh tế và các quốc gia ngày càng phát triển. Đời sống vật chất, tinh thần và văn
hoá của nhân dân ngày một đợc nâng cao.
2. Lý luận chung về kinh tế thị trờng.
Kinh tế thị trờng là kinh tế hàng hoá phát triển ở trình độ cao, khi tất cả các
quan hệ kinh tế trong quá trình tái sản xuất xã hội đều đợc tiền tệ hoá; các yếu tố
của sản xuất nh đất đai và tài nguyên, vốn bằng tiền và vốn vật chất, sức lao động,
công nghệ và quản lý; các sản phẩm và dịch vụ tạo ra; chất xám đều là đối tợng
mua bán, là hàng hoá
Kinh tế thị trờng đợc coi nh một hệ thống các quan hệ kinh tế. khi các quan
hệ kinh tế giữa các chủ thể đều biểu hiện qua mua bán hàng hoá dịch vụ trên thị tr-

ờng (ngời bán cần tiền, ngời mua cần hàng và họ phải gặp nhau trên thị trờng) thì
nền kinh tế đó là nền kinh tế thị trờng.
Kinh tế thị trờng là cách tổ chức nền kinh tế - xã hội, trong đó, các quan hệ
kinh tế của các cá nhân, các doanh nghiệp đều biểu hiện qua mua bán hàng hoá,
dịch vụ trên thị trờng và thái độ c xử của từng thành viên chủ thể kinh tế là hớng
vào việc tìm kiếm lợi ích của chính mình theo sự dẫn dắt của giá cả thị trờng.
a. Ưu điểm.

- 4 -
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Với cách hiểu nh trên ta có thể thấy kinh tế thị trờng có một số u điểm nh
sau:
- Kinh tế thị trờng thúc đẩy việc cải tiến kĩ thuật tăng năng suất lao động
làm cho sản phẩm hàng hoá phong phú đa dạng , giá thành hạ, thúc đẩy lực lợng
sản xuất phát triển nhanh. Bởi mục đích của ngời sản xuất hàng hoá là có lãi cao
nhất, do đó họ phải làm thế nào để có giá trị cá biệt của hàng hoá là thấp nhất.
Muốn vậy, họ phải tăng năng suất lao động. Vì vậy phải cải tiến kĩ thuật, nâng cao
trình độ tay nghề, tổ chức quản lý sản xuất trong đó yếu tố quan trọng nhất, yếu tố
có tính chất quyết định là kĩ thuật. Cải tiến kĩ thuật lúc đầu ứng dụng ở từng ngời,
từng xí nghiệp sau lan rộng ra toàn xã hội làm xuất hiện một ngành mới. Và nh vậy
lực lợng sản xuất đã phát triển thêm một bớc.
- Kinh tế thị trờng thúc đẩy sự phân công lao động xã hội phát triển nhanh
chóng làm cho sự chuyên môn hoá và hiệp tác hoá ngày càng cao. Do đó, quá trình
xã hội hoá sản xuất, xã hội hoá lao động phát triển nhanh. Đó là xu hớng phát triển
của nền kinh tế hiện đại.
- Kinh tế thị trờng thúc đẩy quá trình tích tụ tập trung sản xuất cao độ, các
mối quan hệ kinh tế phát triển, tạo điều kiện cho nền kinh tế tăng trởng và phát
triển nhanh.
b. Nhợc điểm.
Mặc dù với những u điểm không thể phủ nhận nh trên, nền kinh tế thị trờng

cũng không tránh khỏi những khuyết tật cố hữu.
- Trong nền kinh tế thị trờng lợi nhuận vừa là động lực vừa là mục đích của
các chủ thể kinh tế. Vì lợi nhuận kích thích các chủ thể kinh tế năng động, ra sức
cải tiến kĩ thuật, hợp lý hoá sản xuất, nâng cao trình độ tay nghề làm sản phẩm
hàng hoá phong phú đa dạng mà giá trị lại giảm xuống. Nhng cũng vì lợi nhuận, họ
bất chấp những thủ đoạn, những gian trá giả dối trong kinh doanh. Bản thân họ thì
đợc lợi nhng cái lợi đó so với những thiệt hại đồng thời gây ra cho ngời tiêu dùng
và toàn xã hội là quá nhỏ bé không thể bù đắp. Mục tiêu kinh tế của đất nớc không

- 5 -
Website: Email : Tel : 0918.775.368
thực hiện đợc. Về kinh tế thì nh vậy còn đạo đức tình ngời trong xã hội cũng bị
xem nhẹ và lãng quên.
- Bản chất thị trờng là bất bình đẳng, kẻ mạnh thì sống, kẻ yếu thì chết.
Trong cạnh tranh ai không cải tiến kĩ thuật, năng suất thấp, giá trị cao thì lỗ, trở
thành ngời nghèo và ngợc lại. Qua đó sự phân hoá giàu nghèo gia tăng mà tệ nạn
xã hội cũng dễ phát triển.
- Nền kinh tế thị trờng có cơ cấu không hợp lý, mất cân đối. Những ngành
nghề nào trong xã hội đem lại lợi nhuận cao sẽ có nhiều ngời tham gia và ngợc lại.
Bởi trong cơ chế thị trtờng sự gia nhập hay rút lui khỏi một ngành nghề, lĩnh vực là
tự do.
- Kinh tế thị trờng tạo ra sự ô nhiễm môi trờng. Do mục đích ngời sản xuất
là lợi nhuận cao nhất, họ phải tiết kiệm chi phí triệt để. Những chất thải độc hại
trong quá trình sản xuất cha có tác động trực tiếp đến họ không đợc xử lý. Ô nhiễm
môi trờng sống chung của toàn xã hội là tất yếu.
Cũng do một phần các nguyên nhân trên nền kinh tế thị trờng không tránh
khỏi những đợt sóng khủng hoảng, thất nghiệp, lạm phát, suy thoái về kinh tế.
Kinh tế thị trờng phải gắn với thị trờng, thông qua thị trờng ngời sản xuất mới biết
đợc hàng hoá của mình có đợc xã hội chấp nhận hay không.
3. Tính tất yếu khách quan của việc chuyển từ nền KTHH sang nền

KTTT định hớng Xã hội chủ nghĩa
Đại hội VII của Đảng đã xác định, đổi mới cơ chế kinh tế ở nớc ta là một tất
yếu khách quan. Đổi mới để nâng cao chất lợng cuộc sống, để phát triển kinh tế
phù hợp với xu hớng phát triển chung của kinh tế thế giới. Vì với cơ chế kinh tế cũ,
với việc bao cấp tràn lan, quản lý kinh tế kém hiệu quả thì việc sản xuất không đủ
sản phẩm để tiêu dùng dẫn đến không thể tích luỹ để mở rộng sản xuất dẫn đến
thiếu hụt ngân sách, làm cho nền kinh tế đình trệ. Đặc trng của kinh tế chỉ huy là
rất cứng nhắc nó chỉ có tác dụng thúc đẩy phát triển kinh tế trong giai đoạn ngắn
hạn và chỉ có tác dụng phát triển nền kinh tế theo chiều rộng. Nền kinh tế chỉ huy

- 6 -
Website: Email : Tel : 0918.775.368
ở nớc ta tồn tại quá dài nên nó không những không còn tác dụng đáng kể trong
việc thúc đẩy sản xuất phát triển mà nó còn sinh ra nhiều hiện tợng tiêu cực làm
giảm năng suất chất lợng và hiệu quả sản xuất.
Bên cạnh đó, thị trờng ở nớc ta phát triển cha đồng bộ, còn thiếu hẳn thị tr-
ờng các yếu tố sản xuất nh thị trờng lao động thị trờng vốn và thị trờng đất đai và
về cơ bản vẫn là thị trờng tự do, mức độ can thiệp của nhà nớc còn rất thấp. Xét về
mối quan hệ kinh tế đối ngoại, nền kinh tế nớc ta đang hoà nhập so với nền kinh tế
thị trờng thế giới, giao lu về hàng hoá dịch vụ và đầu t trực tiếp của nớc ngoài làm
cho sự vận động của nền kinh tế gần gũi hơn với thị trờng kinh tế thị trờng thế giới.
Tơng quan giá cả của các loại hàng hoá trong nớc gần gũi hơn với tơng quan giá cả
hàng hoá quốc tế.Việc chuyển đổi nền kinh tế theo cơ chế thị trờng thúc sản xuất
và cạnh tranh hàng hoá không chỉ trong nớc mà vợt qua cả ranh rới trong nớc cạnh
tranh với nớc ngoài về các loại sản phẩm nh: hàng tiêu dùng, thuỷ sản.... làm tăng
kim ngạch xuất khẩu, tích luỹ vốn để mở rộng và tái sản xuất. Điều này phù hợp
với xu hớng phát triển kinh tế của thế giới: đó là sự phát triển kinh tế của mỗi nớc
không thể tách rời sự phát triển và hoà nhập quốc tế. Mỗi quốc gia đều phải tích
cực áp dụng các phơng pháp khoa học kỹ thuật mới để cạnh tranh với nhau, đó là
động lực để thúc đẩy kinh tế. Sự cạnh tranh lành mạnh trong nớc, giữa các nớc với

nhau sẽ nâng cao năng suất lao động, tạo ra nhiều của cải vật chất cho mỗi quốc
gia, nâng cao đời sống vật chất tinh thần của nhân loại.
Đổi mới cơ chế kinh tế không chỉ có ý nghĩa về lĩnh vực kinh tế mà còn có
tác dụng về mặt chính trị xã hội. Chuyển sang cơ chế thị trờng định hớng XHCN,
nớc ta đã có điều kiện mở rộng các mối quan hệ kinh tế, chính trị và trong các mối
quan hệ có tính chất xã hội nh: bảo vệ môi trờng, chống chiến tranh hạt nhân, xoá
đói giảm nghèo.... trong sự liên hệ giữa các quốc gia.
Nh vậy: Sự chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ
chế thị trờng có sự quản lý của nhà nớc và theo định hớng XHCN là cần thiết và là
một tất yếu khách quan.

- 7 -
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Thực chất của quá trình chuyển nền kinh tế nớc ta sang kinh tế thị trờng theo định
hớng XHCN là quá trình kết hợp giữa chuyển nền kinh tế còn mang nặng tính chất
tự cung tự cấp sang nền kinh tế hàng hoá tiến tới nền kinh tế thị trờng và quá trình
chuyển cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trờng có sự quản lý của
nhà nớc.
Lịch sử đã chứng minh rằng không thể chuyển nền sản xuất nhỏ lên sản
xuất lớn nếu đòn xeo là kinh tế hàng hoá. Chính C.Mác đã coi sự phát triển của
kinh tế hàng hoá là xuất phát điển và điều kiện quan trọng nhất không thể thiếu đ-
ợc đối sự ra đời và xản xuất của nền sản xuất lớn t bản chủ nghĩa. Nội chiến kết
thúc, Lênin cũng chủ trơng thi hành chính sách kinh tế mới (NEP). Về thực chất,
đó sự phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần nhằm khơi dậy sự sống
động của nền kinh tế, mở rộng giao lu hàng hoá giữa thành thị và nông thôn, thực
hiện các quan hệ kinh tế bằng hình thức quan hệ hàng hoá tiền tệ, thị trờng.
Quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trờng ở nớc ta có đặc điểm khác với
Đông Âu và Liên Xô ( cũ ). Những nớc này đã có nền kinh tế phát triển. Nền kinh
tế đã đợc cơ khí hoá, không có tính tự nhiên tự cấp tự túc nh nền kinh tế nớc ta,
quá trình hình thành nền kinh tế thị trờng ở nớc ta trớc hết là quá trình trình chuyển

nền kinh tế kém phát triển mang tính tự cấp tự túc sang nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần. Mặt khác, ở nớc ta cũng đã tồn tại mô hình kinh tế chỉ huy với cơ chế
kế hoạch hoá tập trung. Nó gần nh đối lập với thi trờng, kinh tế thị trờng vận động
theo cơ chế thị trờng. Thị trờng đớc coi là trung tâm của sản xuất và toàn bộ quá
trình tái sản xuất xã hội. Vì vậy quá trình chuyển nền kinh tế nớc ta sang nền kinh
tế thị trờng còn là quá trình xoá bỏ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp, hình thành
đồng bộ cơ chế thị trờng có sự quản lý của nhà nớc.
Quá trình chuyển nền kinh tế nớc ta sang kinh tế thị trờng đồng thời cũng là quá
trình quá trình thực hiện nền kinh tế mở, nhằm hoà nhập thị trờng trong nớc với thị
trờng thế giới. Kinh tế đóng khép thờng gắn với nền kinh tế phong kiến, gắn
với sản xuất nhỏ mang nặng tính cục bộ địa phơng chủ nghĩa và với tình trạng bế

- 8 -