Hình tượng nhân vật Caesar và mối tình của Caesar với nữ hoàng Cleopatra

Văn học Hy Lạp – La Mã
GVHD: Th.S Đặng Thị Lan
Mở đầu
1. Lí do chọn đề tài
Tình yêu tự nó ẩn chứa một sức mạnh vô hình và mạnh mẽ, là nguồn
cảm hứng vô bờ bến của những nhà nghệ sĩ chân chính. Đề tài tình yêu là muôn
thuở, tồn tại song hành cùng thời gian. Chẳng thiếu những tác phẩm văn học,
những bài ca, tranh vẽ… ca ngợi vẻ đẹp bất tận của thứ được gọi là “tình yêu”
ấy. Tùy từng thời kì mà nó được khoác lên mình bộ cánh khác nhau. Khi thì
uyển chuyển nhẹ nhàng, thuớt tha và quyền quý, khi lại dân dã bộc trực, lúc lại
quẫy đạp ngang tàng… Tình yêu ẩn chứa những gam màu khác nhau, đẹp đẽ và
thần kì. Và trong bất cứ thời đại nào, giai cấp nào, tình yêu cũng luôn ngự trị ở
một vị trí quan trọng.
Caesar, nhà chính trị, quân sự lỗi lạc thời kỳ cuối của nước Cộng hòa La
Mã cổ, được tôn vinh là "Hoàng đế không ngai" của Đế chế La Mã, từng liên
kết với Pompey, Crassus tạo thành "Liên minh tam hùng" nổi tiếng trong lịch
sử La Mã. Caesar đã xây dựng một Đế quốc Trung ương tập quyền hùng
mạnh. Đằng sau những hoạt động chính trị đó luôn thấp thoáng bóng dáng
của những mỹ nhân, và mối tình đã tốn không ít bút mực của các nhà phê
bình, nghiên cứu sau này chính là tình yêu của ông với nữ hoàng Ai Cập –
Cleopatra.
Cũng đã có nhiều tài liệu viết về Caesar và nữ hoàng Cleopatra cũng như
tình yêu của hai người, tuy nhiên vẫn còn ở dạng chung chung, chưa khắc họa
rõ nét hình tượng nhân vật Caesar và đặc biệt là đi sâu vào tìm hiểu mối tình
chênh lệch tuổi tác của ông và nữ hoàng Ai Cập. Để có thể đưa ra cái nhìn cụ
thể, rõ nét với văn học phương Tây, đặc biệt là văn học La Mã cổ đại, người
viết mạnh dạn chọn đề tài “Hình tượng nhân vật Caesar và mối tình của
Caesar với nữ hoàng Cleopatra”, từ đó có thể nắm bắt được hình tượng nhân
vật lịch sử trong thể loại tiểu thuyết.
SVTH : Trương Thị Liên - Lớp 09 CVH1
1

Văn học Hy Lạp – La Mã
GVHD: Th.S Đặng Thị Lan
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hình tượng nhân vật Caesar và mối
tình của hoàng đế Caesar và nữ hoàng Cleopatra
- Phạm vi nghiên cứu của đề tài: tiểu thuyết “Hoàng đế Caesar”, NXB
Lao động, 2009 và tiểu thuyết “Nữ hoàng Ai Cập”, NXB Văn học, 1999.
3. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Gaius Julius Caesar và Cleopatra là hai nhân vật nổi tiếng trong lịch sử. Đã
có nhiều tài liệu ghi chép về họ, đặc biệt là về mối tình của hai người.
Trong cuốn “Thập đại tùng thư – 10 đại tướng soái thế giới”, Lam Hồ,
NXB Văn hóa Thông tin, 2005 đã đưa Gaius Julius Caesar vào danh sách
mười đại tướng vĩ đại nhất của thế giới.
Tiểu thuyết “hoàng đế Caesar”, NXB Lao động, 2009 đã xây dựng hình
tượng nhân vật Caesar một cách rõ nét.
Tiểu thuyết “Nữ hoàng Ai Cập”, NXB Văn học, 1999 đã phần nào khắc
họa chân dung hoàng đế Ceasar năm 60 tuổi cho đến lúc cuối đời, và ghi lại
rõ nét cuộc tình của ông với nữ hoàng Cleopatra.
Với thời lượng hạn hẹp của một bài tiểu luận, trên cơ sở kế thừa, tổng hợp
những thành quả của các công trình nghiên cứu trước đó, hy vọng đề tài này
mang đến cho người đọc một cái nhìn cụ thể về “Hình tượng nhân vật Caesar
và mối tình của Caesar với nữ hoàng Cleopatra”
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Phân tích hình tượng nhân vật Ceasar và mối tình của hoàng đế Caesar với
nữ hoàng Cleopatra.
5. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình đi sâu vào nghiên cứu đề tài “Hình tượng nhân vật Caesar
và mối tình của Caesar với nữ hoàng Cleopatra”, người viết đã sử dụng nhiều
phương pháp để phân tích, giải quyết vấn đề. Song, một số phương pháp được
sử dụng chủ yếu là:

SVTH : Trương Thị Liên - Lớp 09 CVH1
2
Văn học Hy Lạp – La Mã
GVHD: Th.S Đặng Thị Lan
- Phương pháp tiếp cận, hệ thống: tiếp cận tác phẩm, thống kê các bài viết,
công trình nghiên cứu về hoàng đế Caesar và nữ hoàng Cleopatra cũng như
mối tình giữa hai người.
- Phương pháp phân tích – tổng hợp: trên cơ sở phân tích tác phẩm để rút
ra những kết luận cần thiết liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
6. Đóng góp của đề tài
Thực hiện đề tài này, thông qua hình tượng nhân vật Caesar và mối tình
giữa Caesar và Cleopatra, người viết muốn phần nào phác thảo được hình
tượng người anh hùng thời cố đại cũng như góp một cái nhìn về tiểu thuyết
lịch sử phương Tây nói chung.
7. Bố cục của đề tài
Đề tài ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, phần
nội dung chính của đề tài bao gồm 2 chương:
Chương I : Những vấn đề chung liên quan đến đề tài
Chương II : Hình tượng nhân vật Caesar và mối tình của Caesar với nữ
hoàng Cleopatra
SVTH : Trương Thị Liên - Lớp 09 CVH1
3
Văn học Hy Lạp – La Mã
GVHD: Th.S Đặng Thị Lan
Nội dung
Chương 1 Những vấn đề chung liên quan đến đề tài
1.1. Giới thiệu về văn học La Mã cổ đại
Trong lúc ánh sáng của nền văn học Hy Lạp đang lu mờ dần, thì phía tây
Địa Trung Hải bắt đầu nổi lên một nền văn học thứ hai của chế độ nô lệ cổ
đại: văn học La Mã.

Phát triểm chậm hơn Hy Lạp, La Mã tìm thấy ở nền văn học đi trước
mình những câu trả lời sẵn về những đòi hỏi tư tưởng của họ. Và dường như,
thế giới quan và hình thái ý thức do người Hy Lạp tạo nên đã tỏ ra thích hợp
đối với xã hội nô lệ La Mã. Vì vậy sự vay mượn, mô phòng Hy Lạp là một
điều tất nhiên và giữ vai trò quan trọng trong văn học La Mã. Nhưng đó
không phải là sự sao chép đơn thuần mà nó đã được thay đổi để phù hợp với
trạng thái tâm lí, hoàn cảnh lịch sử.
Nền văn học La Mã trong thời kì hoàng kim “ít được biết đến rộng rãi
như văn học Hy Lạp thời kì thành bang, nhưng nó lại đi sâu hơn nhiều vào đời
sống nội tâm và những cảm xúc bên trong của cá nhân xã hội”[3, tr.614].
Có thể nói, nền văn học La Mã là một khâu trung gian nối liền văn học Hy
Lạp cổ đại với văn học Châu Âu, bởi từ lúc ra đời cho đến thế kỉ XVIII, các
nền văn học ở Châu Âu tiếp thu ánh sáng của văn học Hy Lạp qua lăng kính
La Mã.
1.2. Khái niệm tiểu thuyết lịch sử
Tiểu thuyết “là một thể loại văn xuôi có hư cấu, thông qua nhân vật, hoàn
cảnh, sự việc để phản ánh bức tranh xã hội rộng lớn và những vấn đề của cuộc
sống con người, biểu hiện tính chất tường thuật, tính chất kể chuyện bằng
ngôn ngữ văn xuôi theo những chủ đề xác định” [4].
Lịch sử, vốn được xem là những gì thuộc về quá khứ, là những gì đã qua,
đã hoàn tất, đã xảy ra, đã đóng khung lại và mặc nhiên cũng không thể thay
đổi.
SVTH : Trương Thị Liên - Lớp 09 CVH1
4
Văn học Hy Lạp – La Mã
GVHD: Th.S Đặng Thị Lan
Như vậy, "Tiểu thuyết lịch sử hiểu theo nghĩa chung nhất là tiểu thuyết
về đề tài lịch sử" [4]. Đó là một thuật ngữ dùng để phân biệt giữa các tác
phẩm lịch sử biên niên thông thường do nhà sử học hoặc người khác viết để
kể về các biến cố lịch sử, nhân vật lịch sử, với tác phẩm văn học nghệ thuật

sáng tác về đề tài và nhân vật lịch sử.
1.3. Hình tượng nhân vật
Hình tượng nhân vật trong văn học là nhân vật điển hình trong tác phẩm
văn học, mang đậm nét khái quát của tầng lớp, giai cấp của nhân vật ấy, đồng
thời là nhân vật có những nét riêng đặc biệt, xuất hiện trong bối cảnh điển
hình mà tác phẩm văn học ấy thể hiện.
Hình tượng nhân vật là nơi thể hiện tập trung lý tưởng đạo đức thẩm mỹ
của tác giả, là cái tác động đến người đọc trên ba mặt: nội dung nghệ thuật,
trình độ và hiệu lực của sáng tạo nghệ thuật ngôn từ.
1.4. Giới thiệu nhân vật
1.4.1. Hoàng đế Caesar
Gaius Julius Caesar sinh khoảng từ năm 102 hoặc 100, mất ngày
15/03/44 trước Công nguyên, ở Roma.
Vào thời Sulls, Caesar buộc phải rời Roma đi Tiểu á. Sau khi Sulla
chết, Caesar trở về Roma tham gia cuộc đấu tranh chính trị, phát biểu chống
lại những kẻ thuộc phái Sulla.
Để củng cố vị trí chính trị của mình và bảo đảm được bầu làm cố vấn,
Caesar gia nhập liên minh với các nhà hoạt động nổi tiếng, có nhiều ảnh
hưởng nhất thời bấy giờ như G.Pompey và M.Crass.
Sau cái chết của M.Crass, liên minh tan, rạn nứt trong quan hệ giữa
Caesar và Pompey dẫn đến sự căng thẳng. Đánh bại quân đội của Pompey và
các đồng minh chính trị, Caesar trở thành nhà lãnh đạo của nhà nước La Mã.
Chính quyền Caesar vẫn tổ chức theo những hình thức quản lí truyền
thống. Caesar vẫn dùng những biểu tượng của nền quân chủ : ngai vàng, trang
SVTH : Trương Thị Liên - Lớp 09 CVH1
5
Văn học Hy Lạp – La Mã
GVHD: Th.S Đặng Thị Lan
phục đặc biệt… gây nhiều phản đối mạnh mẽ. Một nhóm đứng đầu là G.
Cassius â, mưu chống lại Caesar. Năm 44 trước Công nguyên, vào lúc họp

thượng viện, Caesar bị giết chết.
1.4.2. Nữ hoàng Cleopatra
Cleopatra sinh năm 69, mất năm 30 trước Công nguyên, ở Alessandria.
Là thành viên cuối cùng của triều đại Ptolemy và cũng là nữ hoàng cuối cùng
của Ai Cập cổ đại. Cleopatra là một trong những người nổi tiếng nhất mọi
thời đại.
Cleopatra cùng cai trị Ai Cập với cha Ptolemy XII Auletes, em trai
cũng là chồng Ptolemy XIII. Năm 48, Cleopatra bị đuổi khỏi Xiry và một
năm sau, được sự giúp đỡ của Caesar, bà trở về Ai Cập, lên ngôi vua.
Ba năm kể từ khi Caesar chết, Cleopatra là đồng minh, cũng là người
tình của Marcus Antonius – người đã cưới bà vào năm 37, bất chấp mọi luật
lệ của La Mã. Năm 30, bà tự tử bằng cách cho rắn độc cắn.
SVTH : Trương Thị Liên - Lớp 09 CVH1
6
Văn học Hy Lạp – La Mã
GVHD: Th.S Đặng Thị Lan
Chương II
Hình tượng nhân vật Caesar
và mối tình của Caesar với nữ hoàng Cleopatra trong
tiểu thuyết “Hoàng đế Caesar” và tiểu thuyết “Nữ hoàng Ai Cập”
2.1. Hình tượng nhân vật Caesar
2.1.1. Caesar – nhà quân sự thiên tài, nhà chính trị lỗi lạc
Julius Caesar là một vĩ nhân trong lịch sử La Mã. Nhiều nhà sử học cho
rằng Caesar là nhân vật có ảnh hưởng còn lớn lao hơn nhiều so với các vua
chúa, các hoàng đế thời cổ xưa bởi cái tên Caesar đã tượng trưng cho quyền
lực và phong cách uy nghi. Julius Caesar được hậu thế ghi nhận là một danh
tướng, một nhà chính trị có tài, một chính khách nhìn xa trông rộng, một văn
nhân và đồng thời cũng là một nhà hùng biện.
Sự nghiệp quân sự rất thành công của Caesar khiến ông đuợc xếp vào
ngang hàng với Alexander Đại đế, Hanniba, Thành Cát Tư Hãn và Napoleon,

tên ông nổi bật trong danh sách mười đại tướng vĩ đại nhất của thế giới. Mặc
dù ông cũng đã từng thất bại lớn trong nhiều trận đánh, thế nhưng khả năng,
mưu lược tài tình của ông vẫn ngời sáng qua sự xây đắp thành lũy ở Alesia
trong cuộc chiến xứ Gaul, chiến thắng đội quân đông đảo hơn rất nhiều của
Pompey ở Pharsalus, và sự tận diệt đội quân của vua Pharnaces ở Trận Zela.
Thời thanh niên, Caesar đã bộc lộ nhân cách của một nhà lãnh đạo khi
đối mặt với bọn cướp biển vùng Cilicia. Ngay trong tình trạng bị giam cầm
Caesar vẫn tìm cách giữ mình khỏe mạnh. Khi bọn hải tặc nói với Caesar rằng
chúng sẽ đòi tiền chuộc ông là 20 talent vàng, Caesar cười to và bảo ông đáng
giá ít nhất 50 talent (12000 miếng vàng). Sự kiện này được đem làm một dẫn
chứng cho sự tự tin của Caesar ngay cả khi sống trong nguy hiểm, làm giảm
đi khả năng bị giết hại của ông. Không những thế, Caesar còn tham gia và
làm việc như một thủy thủ hải tặc, và nhanh chóng tỏ ra mình không mấy lo
lắng; chửi rủa khi bọn hải tặc tỏ ý không hài lòng và muốn từ chối ông. Sau
SVTH : Trương Thị Liên - Lớp 09 CVH1
7
Văn học Hy Lạp – La Mã
GVHD: Th.S Đặng Thị Lan
khi được chuộc, Caesar tập hợp một hạm đội, tiến công và bắt giữ bọn hải tặc
như lời ông đã nói với bọn chúng.
Khi đã là một nhà cầm quân, Caesar chiến thắng dưới bất kỳ địa hình,
thời tiết nào. Điều này phần lớn là nhờ vào sự trung thành, tính kỷ luật cao
trong quân ngũ và khả năng điều khiển, tài cầm quân tuyệt vời của ông.
Caesar sử dụng một đội hình quân đội xuất sắc. Kỵ binh và bộ binh của
ông là tốt nhất của La Mã thời đó, cũng với các thiết bị chiến tranh của La Mã
như máy bắn đá, máy bắn tên … Điều này góp phần làm cho lực lượng của
ông trở nên cực kỳ thiện chiến, kỷ luật và di chuyển rất nhanh. Trong bản hồi
kí của mình, Caesar kể rằng một số làng của người Gaul được xây dựng trên
dốc thẳng đứng và rất vững chắc, rất khó tấn công và nếu có tấn công thì thiệt
hại sẽ rất lớn.Thế nhưng các máy móc và kĩ sư của ông lại có thể đào qua các

lớp đá cứng và tìm ra nguồn cung cấp nước cho các làng đó, rồi ông ngắt nó
đi. Ngôi làng thiếu nước cung cấp, đầu hàng hầu như ngay lập tức.
Một đội quân giỏi nếu không có tướng tài thì cũng không đem về thắng
lợi vinh quang. Quân đội xuất sắc là nhờ vào tài người cầm quân giỏi. Caesar
được các binh sĩ dưới quyền nể trọng và tôn thờ chứ không phải sợ hãi. Bởi
ông không phải là vị tướng đi sau hàng quân mà luôn sát cánh, dạy bảo họ,
“đồng cam cộng khổ” cùng binh sĩ. Ông sẵn sàng phóng ngựa đi đầu, ăn cùng
thứ thực phẩm giống binh lính, uống cùng thứ rượu chua và từ chối ngủ lều
khi binh lính còn nằm trong giá lạnh. Nguyên tắc của ông là “Trong đội quân
La Mã thần thánh, không cho phép sĩ quan đánh đập và sỉ nhục người lính” [1,
tr. 200].
Thắng lợi về quân sự giúp ông tiến một bước dài trên con đường chính
trị. Từ một nhà quý tộc của chế độ cộng hòa, Ceasar trở thành chúa tể duy
nhất của đế chế La Mã. Vào năm 63 TCN, Caecilius - người được Sulla chỉ
định làm Đại giáo chủ chết, Caesar quyết định ra tranh cử và đây chính là một
trong những bước đi quan trọng của ông trên con đường chính trị. Ông chạy
SVTH : Trương Thị Liên - Lớp 09 CVH1
8
Văn học Hy Lạp – La Mã
GVHD: Th.S Đặng Thị Lan
đua với hai đối thủ rất mạnh là Catulus và Isauricus. Mặc dù có nhiều lời tố
cáo gian lận từ mọi phía, Caesar vẫn chiến thắng.
Cuộc bầu chọn Đại giáo chủ là một bước đi quan trọng thứ hai trong sự
nghiệp của Caesar. Chức vụ vừa có cả quyền lực về chính trị lẫn tôn giáo đã
đặt một nền móng vững chắc cho Caesar trong xã hội và sự nghiệp sau này.
Sự lãnh đạo của Caesar là một thành công cả về chính trị lẫn quân sự đã giúp
cho ông mở rộng sự cai trị của La Mã. Như là một kết quả hiển nhiên, binh
lính của Caesar xem ông như là hoàng đế, và nhận được sự giúp đỡ trong
Viện Nguyên lão cho phép ông diễu hành chiến thắng vào La Mã. Bên cạnh
đó, sau khi trở về La Mã, Marcus Porcius Cato bác bỏ yêu cầu được làm quan

chấp chính của Caesar. Phải lựa chọn giữa cuộc diễu hành và chức chấp chính
tối cao, Caesar chọn chức quan.
Năm 60 TCN, Caesar được bầu chọn làm quan chấp chính tối cao của
Cộng hòa La Mã. Caesar cần có đồng minh, và ông đã tìm ra. Vị tướng giỏi
nhất lúc bấy giờ - Pompey vừa thất bại trong cuộc đấu tranh với Viện Nguyên
lão trong việc giành đất trồng trọt cho những cựu binh lính của ông ta và
Crassus – một cựu chấp chính, người giàu nhất La Mã lúc đó, đang gặp rắc
rối với khách hàng, và viên quan thu thuế đang muốn gia tăng nguồn thu.
Pompey và Crassus cần có quyền lực của Caesar, còn Caesar cần uy tín của
Pompey và tiền của Crassus. Và cả ba người bắt tay thành lập chế độ Tam
đầu chế đầu tiên. Để bảo đảm cho mối quan hệ, Caesar gả Julia - con gái duy
nhất cho Pompey. Sau khi Pompey bị giết chết, Caesar vươn đến đỉnh cao của
quyền lực. Ông trở thành nhà lãnh tụ toàn quyền của La Mã. Dân chúng tôn
sùng Caesar vì các chiến công và tài thao lược, đã đồng ý để Caesar nắm
quyền độc tài suốt đời.
Caesar đã dần thuyết phục được Viện nguyên lão, khiến họ bầu chọn
ông làm Chấp chính suốt đời, và cho phép ông giữ tất cả tước vị ông muốn,
kể cả tước vị giành riêng cho người bình dân. Từ đây Caesar nắm quyền lực
SVTH : Trương Thị Liên - Lớp 09 CVH1
9