tìm hiểu công tác đào tạo người dùng tin tại thư viện tỉnh lạng sơn

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN


NGUYỄN THỊ NGỌC



TÌM HIỂU CÔNG TÁC ĐÀO TẠO
NGƢỜI DÙNG TIN TẠI THƢ VIỆN
TỈNH LẠNG SƠN



KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Thƣ viện Thông tin


Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: ThS. NGUYỄN THỊ HẠNH







HÀ NỘI, 2014
LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình nghiên cứu, khảo sát thực tế tại thư viện tỉnh Lạng Sơn,

bên cạnh sự nỗ lực của bản thân, em đã nhận được sự động viên giúp đỡ của
các cô chú cùng toàn thể các anh chị trong cơ quan.
Em xin chân thành cảm ơn tập thể thầy cô giáo trong khoa Công Nghệ
Thông Tin đã cung cấp kiến thức nền tảng quý báu cho em trong suốt 4 năm
học đại học đề em hoàn thành tốt khóa luận tốt nghiệp của mình. Đặc biệt em
xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Thạc Sĩ Nguyễn Thị Hạnh, người đã hết
lòng giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp này.
Mặc dù đã cố gắng rất nhiều nhưng do bước đầu nghiên cứu và thời
gian hạn hẹp nên khóa luận không thể tránh khỏi những sai sót. Em rất mong
thầy cô và các bạn có những ý kiến đóng góp để khóa luận được hoàn thiện
hơn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 8 tháng 5 năm 2014
Sinh viên


Nguyễn Thị Ngọc







LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan khóa luận “Tìm hiểu công tác đào tạo người dùng
tin tại thư viện tỉnh Lạng Sơn” là công trình nghiên cứu của bản thân em
dưới sự hướng dẫn của Thạc Sĩ Nguyễn Thị Hạnh.
Các số liệu trong khóa luận đều trung thực, bám sát với tình hình thực

tiễn, không có sự sao chép nguyên văn của bất kỳ công trình nghiên cứu nào.
Một lần nữa em xin khẳng định sự trung thực của lời cam đoan trên.

Hà Nội, ngày 8 tháng 5 năm 2014
Sinh viên


Nguyễn Thị Ngọc













DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1 - Nhu cầu về lĩnh vực tri thức
Bảng 2.2 - Nhu cầu về ngôn ngữ tài liệu
Bảng 2.3 - Nhu cầu về loại hình tài liệu
Bảng 2.4 - Nhu cầu về thói quen tra cứu

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt
Nghĩa của từ viết tắt
TVCC
Thư viện công cộng
TT – TV
Thông tin - thư viện
CNTT
Công nghệ thông tin
OPAC
Mục lục truy cập công cộng trực tuyến

(online Public Access Catalog)
DDC
Khung phân loại thập phân Dewey
(Dewey Decimal classcifition)
BĐVHX
Bưu điện văn hóa xã
















MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 1
1. Lí do chọn đề tài 1
2. Tình hình nghiên cứu 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3
4. Phương pháp nghiên cứu 3
5. Mục đích nghiên cứu, nhiệm vụ 4
6. Đóng góp của khoá luận 4

7. Nội dung của khoá luận 4
Chƣơng 1. VAI TRÕ CỦA CÔNG TÁC ĐÀO TẠO NGƢỜI DÙNG TIN
VỚI HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN THƢ VIỆN TỈNH LẠNG SƠN 6
1.1 Khái niệm và ý nghĩa của công tác đào tạo người dùng tin trong hoạt động
thông tin thư viện 6
1.1.1 Khái niệm 6
1.1.2 Ý nghĩa của công tác đào tạo người dùng tin trong hoạt động thông tin
thư viện 8
1.2 Thư viện tỉnh Lạng Sơn với công tác đào tạo người dùng tin 13
1.3 Vai trò của công tác đào tạo người dùng tin tại thư viện tỉnh Lạng Sơn 21
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC ĐÀO TẠO NGƢỜI DÙNG TIN
TẠI THƢ VIỆN TỈNH LẠNG SƠN 23
2.1 Nhu cầu tin và người dùng tin 23
2.1.1 Đối tượng 24
2.1.2 Nhu cầu của nhóm người dùng tin tại thư viện tỉnh Lạng Sơn 27
2.2 Công tác đào tạo người dùng tin tại thư viện tỉnh Lạng Sơn 33
2.2.1 Tổ chức các lớp tập huấn 33
2.2.2 Tổ chức theo dự án 42
2.3 Nhận xét về công tác đào tạo người dùng tin tại thư viện tỉnh Lạng Sơn 44
2.3.1 Ưu điểm 44
2.3.2 Hạn chế 46
Chƣơng 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CÔNG TÁC ĐÀO
TẠO NGƢỜI DÙNG TIN TẠI THƢ VIỆN TỈNH LẠNG SƠN 49
3.1 Nâng cao nhận thức của người dùng tin về tầm quan trọng của các khoá
đào tạo người dùng tin 49
3.2 Đăng tải tài liệu đào tạo người dùng tin lên website của thư viện 50
3.3 Trao đổi kinh nghiệm về công tác đào tạo người dùng tin giữa các thư
viện 51
3.4 Nâng cao trình độ cho cán bộ thư viện 52
KẾT LUẬN 55

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 56
PHỤ LỤC














1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
Việt Nam đang trên đà phát triển tiến tới xây dựng một xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh. Một trong những chiến lược quan trọng của Đảng
và nhà nước là hội nhập khu vực quốc tế với sự phát triển nhanh chóng của
nền kinh tế tri thức. Nơi mà, tri thức và thông tin đã nhanh chóng trở thành
nguồn trực tiếp mang tính chiến lược, sống còn đối với sự phát triển của mỗi
quốc gia, tri phối sự phát triển của xã hội và đóng vai trò vô cùng quan trọng
trong đời sống con người.
Xã hội càng phát triển, thông tin càng trở lên vô cùng quan trọng. Bởi
thông tin là cơ sở là điều kiện tiến hành quản lý xã hội và phát triển kinh tế,

tùy theo tốc độ của nó có thể đẩy nhanh hoặc làm chậm tốc độ phát triển của
xã hội.
Công tác đào tạo người dùng tin là một trong những nhiệm vụ quan
trọng giúp người dùng tin có thể nắm bắt những thông tin giá trị phù hợp với
như cầu tin của mình. Đây cũng là mục đích cuối cùng của hoạt động thông
tin thư viện hướng đến việc đáp ứng đầy đủ nhu cầu của người dùng tin. Mức
độ đáp ứng nhu cầu tin của người dùng tin được xem là tiêu chuẩn là thước đo
để đánh giá chất lượng hoạt động thông tin thư viện.
Trong những năm gần đây dưới sự tác động của chuyển đổi cơ chế thị
trường và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và được sự quan
tâm của Đảng và nhà nước. Ngày nay, hệ thống các thư viện ở nước ta đang
trên đà phát triển mạnh, thư viện tỉnh Lạng Sơn cũng không nằm ngoài các hệ
thống thư viện đó. Thư viện đã có sự biến đổi mạnh mẽ về chất lượng và số
lượng kho tài liệu, bên cạnh những tài liệu truyền thống thư viện đã tích cực
bổ sung thêm những tài liệu phi truyền thống góp phần nâng cao chất lượng
2

phục vụ người dùng tin. Vì vậy số lượng người dùng tin đến thư viện ngày
càng tăng cao. Tuy nhiên, hiệu quả khai thác, năng lực tìm kiếm thông tin còn
hạn chế, vẫn tồn tại số lượng bạn đọc còn lúng túng trong việc tra tìm tài liệu,
chưa biết khai thác sử dụng các sản phẩm và dịch vụ của thư viện để thoả mãn
nhu cầu tin của mình. Trên thực tế, phương thức đào tạo, hướng dẫn người
dùng tin còn hạn chế, hiệu quả phục vụ chưa cao. Do vậy, việc đào tạo người
dùng tin tại thư viện tỉnh Lạng Sơn đòi hỏi phải có những giải pháp mang tính
tổng thể và hữu hiệu.
Từ những lý do trên tôi chọn đề tài Tìm hiểu công tác đào tạo người
dùng tin tại thư viện tỉnh Lạng Sơn” làm đề tài khoá luận tốt nghiệp cử nhân
chuyên ngành thư viện thông tin.
2. Tình hình nghiên cứu
Người dùng tin giữ vai trò quan trọng trong hệ thống thông tin. Họ như

là yếu tố tương tác hai chiều đối với các đơn vị thông tin, người dùng tin vừa
là khách hàng của các dịch vụ thông tin đồng thời họ cũng là người sinh ra
các thông tin mới tham gia vào các dòng thông tin. Người dùng tin là yếu tố
thiết yếu, năng động của hệ thống thông tin.
Trong những năm qua đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan tới
công tác đào tạo người dùng tin ở một số các cơ quan thông tin thư viện như:
- Nguyễn Thị Minh Nguyệt (2006), Người dùng tin, Đại học Văn Hoá
Hà Nội.
- Nguyễn Việt Tiến (2009), Nghiên cứu nhu cầu tin và người dùng tin
trong hoạt động thông tin thư viện tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.
- Nguyễn Thị Minh Nguyệt (2013), Tìm hiểu nhu cầu tin của nhóm
người dùng tin là sinh viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.
- Trần Thị Minh Nguyệt (2010), Người dùng tin và nhu cầu tin, Đại học
Quốc Gia Hà Nội, Hà Nội.
3

Ngoài ra còn có 1 số bài báo tạp chí đăng trên thư viện việt nam và một
số tạp chí chuyên ngành khác: tạp chí việt nam số 2(34)3-2012 tr7:
Tuy nhiên các công trình trên mới chỉ đề cập đến công tác người dùng
tin tại các địa điểm cụ thể. Trên thực tế chưa có công trình nào nghiên cứu về
công tác đào tạo người dùng tin tại thư viện tỉnh Lạng Sơn.
Vì vậy, đề tài “Tìm hiểu công tác đào tạo người dùng tin tại thư viện
tỉnh Lạng Sơn” là một đề tài mới, mang tính cấp thiết.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
 Đối tượng nghiên cứu: Công tác đào tạo người dùng tin tại thư viện
tỉnh Lạng Sơn
 Phạm vi nghiên cứu:
- Về mặt không gian: Nghiên cứu công tác đào tạo người dùng tin tại
thư viện tỉnh Lạng Sơn
- Về mặt thời gian: Nghiên cứu công tác đào tạo người dùng tin tại thư

viện tỉnh Lạng Sơn từ năm 2009 đến nay.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện đề tài khoá luận đã sử dụng các phương pháp
nghiên cứu sau:
 Phương pháp luận:
Khoá luận được thực hiện dựa trên phương pháp luận duy vật biện
chứng, chủ nghĩa Mác-lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Trên cơ sở phân tích các
quan điểm chỉ đạo về đường lối, chính sách của Đảng và nhà nước về công
tác phát triển khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo và công tác phát triển các
hoạt động của thư viện.
 Phương pháp cụ thể:
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp thống kê
4

- Phương pháp phỏng vấn
- Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu
- Phương pháp điều tra xã hội học
5. Mục đích nghiên cứu, nhiệm vụ
 Mục đích nghiên cứu:
- Đánh giá thực trạng công tác đào tạo người dùng tin tại thư viện tỉnh
Lạng Sơn. Trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp khả thi nhằm nâng cao chất
lượng hoạt động đào tạo người dùng tin tại thư viện tỉnh Lạng Sơn.
 Nhiệm vụ:
- Nghiên cứu đặc điểm hoạt động thông tin - thư viện tại thư viện tỉnh
Lạng Sơn
- Nghiên cứu những vấn đề chung về công tác đào tạo người dùng tin
và giới thiệu khái quát về thư viện thư viện tỉnh Lạng Sơn.
- Nghiên cứu đặc điểm nhu cầu tin và người dùng tin tại thư viện.
- Nghiên cứu và đánh giá thực trạng công tác đào tạo người dùng tin tại

thư viện tỉnh Lạng Sơn.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo người
dùng tin
6. Đóng góp của khoá luận
- Về mặt lý luận: khóa luận góp phần nâng cao và hoàn thiện công tác
đào tạo người dùng tin tại thư viện tỉnh Lạng Sơn trong giai đoạn hiện tại và
tương lai
- Về mặt thực tiễn: khóa luận đã khảo sát, đánh giá đúng thực trạng đào
tạo người dùng tin tại thư viện tỉnh Lạng Sơn đồng thời, đề xuất một số giải
pháp hữu ích nhằm tăng cường và hoàn thiện công tác đào tạo người dùng tin.
7. Nội dung của khoá luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, nội dung của khoá luận được kết cấu
trong 3 chương:
5

Chương 1: Vai trò của công tác đào tạo người dùng tin với hoạt động
thông tin thư viện tại thư viện tỉnh Lạng Sơn.
Chương 2: Thực trạng công tác đào tạo người dùng tin tại thư viện tỉnh
Lạng Sơn.
Chương 3: Giải pháp nâng cao chất lượng công tác đào tạo người dùng
tin tại thư viện tỉnh Lạng Sơn.

6

Chƣơng 1: VAI TRÕ CỦA CÔNG TÁC ĐÀO TẠO NGƢỜI DÙNG TIN
VỚI HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN THƢ VIỆN TỈNH LẠNG SƠN

1.1 Khái niệm và ý nghĩa của công tác đào tạo ngƣời dùng tin trong hoạt
động thông tin thƣ viện
1.1.1 Khái niệm
Người dùng tin là đối tượng phục vụ của bất kỳ một cơ quan TV -TT
nào. Người dùng tin là người sử dụng đồng thời là người sáng tạo làm giàu
nguồn tin. Thỏa mãn nhu cầu tin cũng đồng nghĩa với việc phát triển nguồn
tin của thư viện, sự thỏa mãn nhu cầu tin cho người dùng tin chính là cơ sở
đánh giá chất lượng hoạt động thông tin trong thư viện.
Hiện nay khoa học kỹ thuật ngày càng phát triển thì nhu cầu của người
dùng tin ngày càng phong phú, đa dạng, đòi hỏi ngày một cao hơn. Sự ra đời
của mạng internet cùng với những tiện ích của nó mang đã ảnh hưởng lớn đến
các hoạt động và nhu cầu tin của người dùng tin. Tuy nhiên, nếu người dùng
tin không có hiểu biết và kỹ năng sử dụng các sản phẩm và dịch vụ của thư
viện thì không thể nào tìm kiếm và truy cập thông tin dễ dàng và thỏa mãn

nhu cầu của mình. Mặt khác sự phát triển ngày càng nhiều và đa dạng của các
sản phẩm thông tin và dịch vụ thông tin đòi hỏi việc đào tạo người dùng tin
ngày càng trở lên cấp thiết.
Nhận thức của người dùng tin: Người dùng tin đến cơ quan TT -TV cần
phải biết cụ thể mình cần những thông tin gì? Khai thác, tìm kiếm ở đâu? Bằng
cách nào? Vì thế, các cơ quan TT - TV rất chú trọng đến vấn đề tổ chức, hướng
dẫn người dùng tin sử dụng thư viện bằng nhiều cách khác nhau. Trong đó công
tác đào tạo người dùng tin được xem là một cách thức hiệu quả trong việc nâng
cao hiểu biết của người dùng tin đối với thư viện cũng như nâng cao năng lực
khai thác, tìm kiếm các thông tin phù hợp với yêu cầu của họ.
7

Theo ông Hola Ojasoar, phó trưởng phòng trung tâm nghiên cứu và phát
triển NLE (tổ chức các nhà lãnh đạo quốc gia): “đào tạo người dùng tin là
hướng dẫn và trang bị cho người dùng tin các kỹ năng để cho phép họ có thể
độc lập, tự tìm các nguồn tài liệu đáp ứng nhu cầu tin thông tin của mình, tất cả
các hoạt động liên quan đến hoạt động đào tạo người dùng tin với mục đích là
giảng dạy một cách tốt nhất để người dùng tin có thể sử dụng nguồn tài nguyên
thư viện, các dịch vụ và tiện nghi, được chuyển giao hơn một thư viện”.
Tuy nhiên, công tác đào tạo người dùng tin đòi hỏi phải có phương
pháp cụ thể nhằm hướng dẫn và trang bị cho người dùng tin những kiến thức
cơ bản trong việc khai thác, tìm kiếm thông tin. Các phương pháp đó có thể là
phương pháp giảng dạy tích cực lấy người học làm trung tâm, kết hợp giữa lý
thuyết và thực hành hợp lý, hướng tới việc phát triển tư duy sáng tạo, tạo ra
những đối thoại giữa người đào tạo và người được đào tạo, tạo môi trường
thoải mái cùng thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm bản thân, đón nhận những giá
trị kinh nghiệm của người khác. Như vậy, người dạy phải dạy thật, người học
phải học thật.
Trên thực tế, cán bộ thư viện không chỉ là người trông coi và quản lý
các thiết bị thư viện mà còn là người có chuyên môn nghiệp vụ có lòng nhiệt

tình hướng dẫn cho người dùng tin các kỹ năng cơ bản như cách thức tra cứu
tin, thiết lập các câu lệnh tìm tin như thế nào phù hợp để tìm ra được nhiều
nhất, chính xác nhất những gì cần tìm, biết sử dụng các sản phẩm thông tin.
Khi người dùng tin nắm bắt được tất cả các điều đó, họ có thể linh hoạt vận
dụng những kiến thức mà mình tích lũy được để tìm kiếm nguồn tri thức mà
không cần nhờ đến thủ thư. Sau cùng bạn đọc có thể hoạt động độc lập, tự tìm
ra nguồn tài liệu thỏa mãn nhu cầu của bản thân. Đó không chỉ là thành quả
mà người đào tạo mang đến mà còn là kết quả của sự nỗ lực, sáng tạo của bản
thân. Kết quả này mang đến cho người dùng tin động lực để phát triển, tăng
8

khả năng tư duy. Có nhiều bạn đọc mang tâm lý ngại ngùng khi tới thư viện
vì phải phụ thuộc nhiều vào sự phục vụ của cán bộ thư viện, thì nay chỉ cần
tham gia các khóa đào tạo người dùng tin đã tự tin lên rất nhiều, tạo niềm
hứng thú với thư viện.
Theo Jacques Tocatlion, cựu giám đốc của chương trình thông tin
chung của UNESCO đã đưa ra một định nghĩa phản ánh đầy đủ bản chất của
đào tạo người dùng tin như sau: “khái niệm giáo dục và đào tạo người dùng
tin phải được định nghĩa theo một cách chung nhất bao gồm bất kỳ nỗ lực hay
chương trình nào hướng dẫn vào đào tạo những người dùng tin hiện tại và
tiềm năng, một cách riêng rẽ hay tập thể với mục đích tạo thuận lợi cho sự
nhận biết của họ về nhu cầu thông tin, sự trình bày rõ ràng những nhu cầu
thông tin này, và việc sử dụng hiệu quả các dịch vụ thông tin cũng như sự
đánh giá về các dịch vụ đó”.
Nhìn chung, có thể hiểu: công tác đào tạo người dùng tin là tổng hợp
các hoạt động của một hoặc một nhóm cơ quan, trung tâm thông tin thư viện
tác động đến người dùng tin của mình nhằm cung cấp, phổ biến thông tin cần
thiết để người dùng tin có khả năng khai thác, sử dụng nguồn lực thông tin tại
cơ quan, trung tâm một cách nhanh chóng, thuận tiện, hiệu quả nhất.
1.1.2 Ý nghĩa của công tác đào tạo ngƣời dùng tin trong hoạt động thông

tin thƣ viện
Người dùng tin là yếu tố cơ bản của mọi hệ thống thông tin, có vai trò
quan trọng trong sự nghiệp thư viện. Do vậy công tác đào tạo người dùng tin
càng có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong hoạt động thông tin thư viện hiện
nay, cụ thể:
- Giúp ngƣời dùng tin tra cứu và sử dụng thông tin theo yêu cầu
Cùng với sự phát triển nhanh chóng của CNTT đã tác động đến mọi
hoạt động trong đời sống xã hội, trong đó có hoạt động TV - TT. Lượng thông
9

tin ngày càng trở lên phức tạp, có rất nhiều nguồn tin cần được xác minh, tổng
hợp, đánh giá. Vì vậy năng lực của cán bộ ngày càng được chú trọng. Tuy
nhiên để vận hành được cỗ máy khổng lồ ấy không chỉ cần nghiệp vụ ở các
khâu: bổ sung, xử lý, bảo quản… mà còn phải chú ý đến một đối tượng quan
trọng và cuối cùng đó là người dùng tin.
Một thư viện ngay từ khi ra đời đều cố gắng xây dựng cho mình một
nguồn thông tin thật phong phú về nội dung và đa dạng về hình thức và mong
muốn phát triển thành một hệ thống hiện đại, thân thiện và gần gũi được thiết
lập các chức năng cụ thể và đồng bộ, tất cả các hoạt động đó đều được hướng
tới đối tượng là người dùng tin. Với tầm quan trọng như vậy để đáp ứng nhu
cầu tin ngày càng lớn của người dùng tin, các thư viện phải mở ra các lớp đào
tạo, hướng dẫn người dùng tin sử dụng các sản phẩm và dịch vụ của thư viện
sao cho phù hợp, hiệu quả. Hoạt động này có ý nghĩa rất lớn trong việc hình
thành và phát triển văn hóa đọc của người dùng tin.
Đối với mỗi thời đại, mỗi giai đoạn lịch sử, mỗi hoàn cảnh lịch sử lại
có những sự thay đổi khác nhau. Trước đây, tất cả các hoạt động của thư viện
đều phụ thuộc vào cán bộ thư viện, nên người dùng tin rất thụ động. Khi
người dùng tin có yêu cầu chỉ cần qua viết phiếu yêu cầu là người dùng tin đã
được cán bộ thư viện cấp ngay cho tài liệu, hoặc khi không biết chắc chắn tài
liệu mình cần tìm thì họ chỉ cần đưa ra gợi ý để cán bộ thư viện có thể tìm

kiếm. Nhưng hiện tại nếu hoạt động theo cách cũ thư viện sẽ thực sự lâm vào
tình trạng quá tải. Chỉ một phần nhỏ nhu cầu được đáp ứng gây phiền hà cho
không ít bạn đọc, hơn nữa sự bùng nổ của CNTT nó ảnh hưởng mạnh mẽ đến
công tác TT - TV. Nhiều thư viện đã nhanh chóng ứng dụng công nghệ thông
tin trong nghiệp vụ thư viện và công tác phục vụ của mình. Vì vậy khi mở ra
lớp đào tạo người dùng tin, người đọc sẽ có đầy đủ các thông tin mình cần mà
thư viện đang sử dụng. Họ sẽ được hướng dẫn cụ thể các bước đi từ khi bắt
10

đầu đặt chân tới thư viện cho tới việc tìm tin, thậm chí cả việc viết yêu cầu
tìm sao cho chuẩn cũng sẽ được các cán bộ thư viện chỉ bảo tận tình. Cán bộ
thư viện còn chỉ bảo cho họ cách để tổng hợp thông tin khiến việc tìm kiếm
dễ dàng hơn. Khi khóa đào tạo hoàn thành, người dùng tin sẽ trở thành người
chủ của thư viện, họ độc lập tự tin, làm việc có hệ thống, theo các chuẩn mực
đã được đào tạo, tự bản thân có thể tìm kiếm và xử lý thông tin tạo nên niềm
đam mê cho người dùng tin khiến họ thường xuyên đến thư viện hơn.
- Để có thể hiểu hơn về nguồn lực và các công cụ, cách thức tra cứu
Như chúng ta biết nguồn lực thông tin là một trong những yếu tố tiên
quyết cấu thành lên hoạt động thư viện. Nó không chỉ là vốn tài liệu mà thư
viện tổ chức, lưu trữ trong kho của mình mà là tất cả các tài nguyên thông tin ở
tất cả các dạng khác nhau mà người dùng tin thông qua thư viện có thể tiếp cận
được. Nguồn lực thông tin có thể coi là sức mạnh của mỗi cơ quan thư viện.
Để người dùng tin hiểu rõ được các nguyên tắc, các phương pháp tổ
chức, các hệ thống thông tin. Đây là một vấn đề không hề đơn giản, trong bối
cảnh nguồn thông tin không ngừng gia tăng, việc áp dụng công nghệ thông tin
được sử dụng để quản trị cũng luôn biến đổi và đa dạng, thì việc hiểu rõ khả
năng thích ứng của hệ thống thông tin với yêu cầu và sau đó là các kỹ năng
cần thiết để khai thác ở các mức độ hợp lý các nguồn tin là vấn đề luôn đặt ra
ở người dùng tin.
Bên cạnh đó, nguồn thông tin ngày càng nhiều, các thông tin phù hợp

thì luôn được người dùng tin cần đến, song không tránh khỏi hiện tượng dư
thừa thông tin, hay nói cách khác xuất hiện thêm hiện tượng nhiễu thông tin,
tức là sự trà trộn của những thông tin về hình thức thì phù hợp nhưng bản chất
thì không. Ngoài ra xen vào những thông tin có thể truy cập được là những
thông tin sai, thông tin lỗi thời, những thông tin kìm hãm hay tiềm ẩn sự nguy
hại cho quá trình phát triển, đến thuần phong mỹ tục, đến các giá trị đạo đức
11

và giá trị xã hội của cộng đồng. Vì thế mỗi người dùng tin rất cần trang bị
những kỹ năng lựa chọn thông tin của mình. Qua lớp đào tạo người dùng tin,
cán bộ thư viện sẽ cung cấp cho người dùng tin phương pháp để lọc thông tin,
nhờ đó sẽ tăng khả năng tư duy, sáng tạo.
- Tạo hứng thú cho ngƣời dùng tin
Con người muốn tồn tại và phát triển ai cũng phải có nhu cầu khác
nhau, đặc biệt là nhu cầu khám phá thế giới xung quanh. Tuy nhiên sự biểu
hiện của mỗi người lại khác nhau, thậm chí nhu cầu của con người ở mỗi thời
điềm cũng khác nhau, những bối cảnh sinh hoạt khác nhau và những chức
năng xã hội khác nhau nó còn phụ thuộc vào trạng thái tâm lý, lối sống.
những nhu cầu đó là yếu tố quan trọng tạo nên động cơ của hoạt động thông
tin. Vậy có thể coi đây là nguồn gốc tạo ra hoạt động thông tin, mà thông tin
lại có vai trò rất quan trọng. Nó vừa là phương tiện để con người tận dụng
trong mọi lợi thế xã hội mà xã hội dành cho họ đồng thời lại là chỉ số quan
trọng phản ánh trình độ và khả năng thích ứng của mỗi cá nhân.
Nếu con người muốn vận dụng sự hiểu biết, tri thức có sẵn để giải
quyết các nhiệm vụ mà thực tiễn đặt ra thì trước hết con người cần phải biết
cách tìm kiếm các thông tin phản ánh tri thức đó, tức là biết cách khai thác, sử
dụng nguồn thông tin và biết rõ trách nhiệm đối với việc khai thác sử dụng
thông tin đó. Để làm được điều này, người dùng tin phải tham gia khóa học
đào tạo người dùng tin của thư viện, bởi chỉ qua đó người dùng tin mới hiểu
hết được các khái cạnh của thông tin, hiểu rõ quyền và trách nhiệm của mình

đối với thư viện. Tạo niềm say mê trong công cuộc tìm tòi cái mới, hứng thú
khi được áp dụng những kiến thức mình đã học để phục vụ bản thân.
- Phát triển dịch vụ đào tạo ngƣời dùng tin thích hợp.
Do công nghệ hiện đại thay đổi rất nhanh và các trang thiết bị phức tạp
được phát triển thường xuyên nên việc cập nhật các kỹ năng sử dụng các dịch
12

vụ phát triển cho phục vụ cho công tác đào tạo là điều tất yếu. Từ các yếu tố
trên thư viện sẽ mở ra nhiều lớp đào tạo cho nhiều đối tượng bạn đọc cán bộ
thư viện sẽ tổng hợp phân tích và lựa chọn ra các vấn đề thích hợp nhất, phù
hợp nhất và hiện đại nhất để giảng dạy cho người dùng tin.
Một vấn đề nữa đó là tùy thuộc vào đối tượng, vào nhu cầu và điều kiện
cụ thể của từng đối tượng bạn đọc mà khai thác, sử dụng thông tin xác định. Có
thể nói tùy thuộc vào từng đối tượng người dùng tin, tương ứng với mỗi mục
đích khai thác, sử dụng thông tin mà xây dựng các lớp đào tạo khác nhau.
Như vậy công tác đào tạo người dùng tin hiện nay đang có ý nghĩa rất
quan trọng trong việc phát triển dịch vụ đào tạo thích hợp và hoàn hảo của hệ
thống thư viện.
- Quảng bá cho thƣ viện
Đội ngũ cán bộ luôn là yếu tố quan trọng trong công tác đào tạo. Với
hướng tiếp cận lấy người dùng tin làm trung tâm thì vai trò và năng lực của
người cán bộ càng trở lên quan trọng. Lúc này đối với một người cán bộ phải
biết hướng dẫn, tư vấn, truyền đạt thông tin cho số đông bạn đọc qua khóa
đào tạo người dùng tin. Nếu họ có kỹ năng sư phạm tốt, kỹ năng thuyết trình
bằng tiếng việt và tiếng anh biết sử dụng và hiểu biết các tính năng của các
thiết bị văn phòng thì khả năng lớp học đó thành công là rất cao.
Một người cán bộ thân thiện, nhiệt tình, có niềm say mê sáng tạo trong
công việc với nghiệp vụ vững vàng sẽ đem lại một hình ảnh thư viện hiện đại,
đem đến cho người dùng tin sự tin tưởng tuyệt đối khiến số lượng bạn đọc
ngày một gia tăng. Có thể nói, công tác đào tạo người dùng tin là một khâu

cực kỳ quan trong, nó dẫn dắt bạn đọc đến thư viện.
Qua công tác đào tạo người dùng tin, chúng ta sẽ thấy được một hệ
thống người dùng tin ưu tú, có khả năng tư duy, sáng tạo vượt bậc trong việc
sử dụng thư viện. Như vậy, công tác đào tạo người dùng tin hiện nay đang có
ý nghĩa rất quan trọng trong sự nghiệp phát triển thư viện.
13

1.2 Thƣ viện tỉnh Lạng Sơn với công tác đào tạo ngƣời dùng tin
 Quá trình hình thành và phát triển
Từ khi Cách mạng tháng 8-1945 thành công, Đảng Cộng sản Việt Nam
đã chăm lo về công tác thư viện để phục vụ nhân dân.
Tại tỉnh Lạng Sơn, ngày 4/9/1956 UBND Tỉnh Lạng Sơn đã công bố
quyết định thành lập thư viện tỉnh Lạng Sơn trực thuộc sở Văn hóa thể thao
và du lịch Tỉnh Lạng Sơn.
Thời kỳ thành lập và phát triển của thƣ viện đƣợc chia ra làm các
giai đoạn:
Giai đoạn 1956 - 1975
Ngày đầu mới thành lập cơ sở vật chất hết sức thiếu thốn, một căn nhà
ba gian lợp lá gồi được đặt trụ sở ở “Nguyễn Quang Khải hiện nay là trụ sở
Hội chữ thập đỏ tỉnh Lạng Sơn” diện tích 180m². Về giá sách có 3,4 chiếc
đóng chưa đúng quy cách của thư viện, bàn ghế làm việc cũng chưa được
đóng mới. nói chung về trang thiết bị cơ sở vật chất còn nghèo nàn, thiếu thốn
vốn sách có khoảng 4000 bản sách, trong đó sách chính trị xã hội chiếm số
lượng nhiều hơn các mảng sách khác, hầu hết sách báo là do cơ quan đoàn thể
xung quanh tỉnh trao tặng.
Phương thức phục vụ trong thời kỳ này là phục vụ tại chỗ và tổ chức
các trạm sách xung quanh thành phố để luân chuyển sách đến bạn đọc đã có
lúc độc giả lên đến gần 1000 lượt.
Nhìn chung kết quả hoạt động trong thời gian này do chưa theo dõi
được sát sao, do vậy để tính số lượng độc giả đến thư viện, lượt sách luân

chuyển số lượng tài liệu được bổ sung không lưu lại qua nhiều năm thất lạc
sau chiến tranh biên giới 1979 và trận lụt lịch sử 1986.
Giai đoạn 1975 - 1986
Từ năm 1975 - 1986 có nhiều sự kiện quan trọng của tỉnh Lạng Sơn.
Sau chiến thắng mùa xuân năm 1975 giải phóng miền Nam thống nhất đất
nước, Lạng Sơn bước vào thời kỳ xây dựng và tổ chức sản xuất.
14

Thư viện tỉnh Lạng Sơn đã sửa sang lại cơ sở làm việc các trang thiết bị
cũng đã được tỉnh quan tâm đã mua sắm 2 tủ dựng tài liệu, 1 tủ mục lục, 5
bàn đọc, 5 bàn làm việc, 3 bàn uống nước, 3 bàn trúc, 40 ghế tựa, 47 giá đựng
sách, 3 quầy chắn, 4 ghế băng, 2 quạt trần. Đội ngũ cán bộ thư viện cũng
được bổ sung 4 cán bộ có trình độ trung cấp chuyên ngành thư viện, việc bổ
sung cán bộ có trình độ chuyên môn nghiệp vụ đã làm thay đổi cơ bản về
phần xử lý kỹ thuật nghiệp vụ, kho sách, phương thức phục vụ hiệu quả hơn.
Đến năm 1978 vốn sách báo đã có 54.278 bản, việc bổ sung sách hàng
năm từ 5.000 đến 6.000 bản sách, mỗi loại từ 6 đến 10 loại, bổ sung từ 60 đến
70 loại báo tạp chí từ Trung ương địa phương.
Phương thức tổ chức phục vụ ở đây vẫn là phục vụ tại chỗ và giữ vững
các trạm sách trước đây đã có tiếp tục thực hiện việc luân chuyển sách đến
với độc giả. Lượng độc giả đến với thư viện ngày càng tăng có năm lượng độc
giả đến với thư viện từ 1000 đến 1500 lượt, sách báo luân chuyển từ 45.000
đến 5.000 lượt. Sự nghiệp thư viện thời kỳ này đang được củng cố và hoạt
động ngày càng có hiệu quả nhưng những sự kiện thiên tại dịch họa đã làm
cho hoạt động của thư viện gặp nhiều khó khăn.
Giai đoạn 1986 - 1995
Đây là mốc lịch sử của thư viện tỉnh Lạng Sơn sau thiên tai dịch họa
năm 1986 kho sách đã từng bước được bổ sung cho đến năm 1995 tổng số
sách trong kho thư viện tỉnh là 30.632 bản sách, báo chí là 18 loại
Đội ngũ cán bộ có 12 người trong đó có 7 cán bộ có trình độ đại học

chuyên ngành thư viện, và 4 cán bộ trình độ trung cấp chuyên ngành thư viện,
1 cán bộ trung cấp tài chính.
Lượt bạn đọc đến thư viện là 33.614 lượt, sách báo luân chuyển là
94.517 lượt.
Giai đoạn 1995 - 2006
Sau hội nghị 1998 đề án xây dựng trụ sở làm việc thư viện tỉnh được
UBND quan tâm đầu tư. Quan điểm của UBND tỉnh là xây dựng trụ sở thư
15

viện phải có khuôn viên, vườn hoa cây cảnh rộng rãi thoáng mát, các phòng
làm việc phải được bố trí hài hòa, hợp lý, phù hợp với các lứa tuổi khác nhau.
Tháng 10 năm 2002 công trình đã xây dựng hoàn thành và được đưa
vào sử dụng, tổng diện tích thư viện và khuôn viên là 3.752m², diện tích sử
dụng là 2.875m² gồm 21 phòng, phòng đọc, phòng mượn, phòng thiếu nhi,
phòng internet, phòng địa chí, phòng nghe nhìn, phòng hội thảo, phòng ngoại
văn, phòng báo chí…toàn bộ các phòng đều được đặt cáp ngầm hệ thống công
nghệ thông tin.
Giai đoạn từ 2006 đến nay
Đến năm 2006 tổng số cán bộ thư viện tỉnh là 20 người. Với đội ngũ
cán bộ thư viện như vậy trước mắt đã đáp ứng được hoạt động của thư viện
tỉnh.
Hiện nay, tổng số vốn sách hiện có trong kho là 96.626 bản, 205 loại
báo, tạp chí, sách ngoại văn là 200 bản, tài liệu địa chí là 400 bản. Kết quả
hoạt động từ 2001 - 2005 đã cấp 4.115 thẻ bạn đọc lượt độc giả đến thư viện
là 70.881 lượt, lượt sách báo luân chuyển 186.420 lượt.
Hơn 50 năm xây dựng và trưởng thành Thư viện tỉnh Lạng Sơn đã trải qua
nhiều giai đoạn thăng trầm cùng với lịch sử đất nước.
Những thách thức khó khăn đã trải qua càng tôi luyện cho đội ngũ cán
bộ Thư viện tỉnh thêm vững vàng và yêu nghề nghiệp hơn, mỗi cán bộ viên
chức đã góp một phần nhỏ của mình cho sự nghiệp cách mạng giải phóng dân

tộc bảo vệ tổ quốc và xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Đến nay, thư viện đã có một cơ ngơi khang trang, với tổng diện tích
3.752m², có hệ thống hiện đại với trang thiết bị chuyên dụng như: bàn ghế,
giá kê, tủ mục lục, được đầu tư mới hoàn toàn. Các thiết bị hiện đại khác
như: máy tính, máy in mã vạch, in thẻ, máy photocopy, hệ thống cổng từ, máy
khử từ,… cùng với việc ứng dụng phần mềm tích hợp quản trị thư viện LIC
16

6.0 với các phân hệ đã hoạt động hiệu quả trong việc bổ sung, biên mục, lưu
thông, OPAC và quản trị hệ thống. Tài liệu được được gắn mã số, mã vạch,
người dùng tin có thể tra cứu trên mạng internet qua địa chỉ
hoặc qua hệ thống phiếu của tủ mục lục truyền
thống. Ngoài ra Thư viện còn chuyển đổi phương thức phục vụ với sự hỗ trợ
của hệ thống thiết bị kiểm soát.
Đứng trước sự phát triển của công nghệ thông tin mỗi cán bộ Thư viện
tỉnh phải ra sức học tập nâng cao nghiệp vụ chuyên môn, để từng bước thực
hiện theo phương thức điện tử hóa cung cấp thông tin nhanh nhất, tiện lợi
nhất và chính xác nhất góp phần vào sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa
như nghị quyết đại hội lần thứ XIV Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn đề ra.
Hơn 50 năm xây dựng và trưởng thành Thư viện tỉnh Lạng Sơn đã trải
qua nhiều giai đoạn thăng trầm cùng với lịch sử đất nước, toàn thể các cán bộ
công chức, viên chức thư viện tỉnh Lạng Sơn đã đoàn kết một lòng cùng nhau
nỗ lực công tác cống hiến cho sự nghiệp thư viện. Những thành tích đã đạt
được các cấp chính quyền ghi nhận và tặng nhiều bằng khen, giấy khen động
viên kịp thời các cán bộ trong ngành thư viện.
 Chức năng nhiệm vụ
Chức năng
Bất cứ thư viện hay cơ quan thông tin nào cũng có chức năng cơ bản là
chức năng thông tin, chức năng giáo dục, chức năng văn hóa, chức năng giải
trí.

Chức năng thông tin
Thư viện tỉnh Lạng Sơn là trung tâm luân chuyển sách báo phục vụ độc
giả trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn. Từ đây, sách báo được luân chuyển xuống các
huyện, các điểm bưu điện văn hóa xã trong toàn tỉnh để đáp ứng tốt hơn nhu
cầu tinh thần cho nhân dân.
17

Thư viện tỉnh Lạng Sơn là trung tâm thu thập xử lý, lưu trữ cung cấp
thông tin cho bạn đọc với các hình thức như: thông tin tư liệu, thông tin trên
mạng, thư mục thông báo sách mới, thư mục chuyên đề, thư mục phục vụ
lãnh đạo.
Chức năng giáo dục
Thư viện tỉnh Lạng Sơn tham gia vào việc nâng cao dân trí, chuyên
môn cho các tầng lớp của nhân dân trong tỉnh.
Thư viện là trung tâm chỉ đạo nghiệp vụ cho toàn bộ hệ thống thư viện
công cộng trong toàn tỉnh, giúp phát triển sự nghiệp thư viện trong tỉnh. Kiểm
tra thường xuyên đối với thư viện huyện, xã, thôn. Tổ chức các lớp tập huấn
nghiệp vụ cho các cán bộ thư viện tại cơ sở, đẩy mạnh phong trào đọc sách
trong toàn tỉnh.
Chức năng văn hóa
Là trung tâm thu thập, tàng trữ bảo quản và truyền bá di sản văn hóa
thuộc đủ môn loại tri thức về khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và khoa học
kỹ thuật, văn hóa nghệ thuật và các ấn phẩm đặc biệt khác kể cả các tài liệu
không công bố, các tài liệu xuất bản trong và ngoài nước phù hợp với đặc
điểm sản xuất và trình độ dân trí của người dân trong tỉnh.
Thư viện tỉnh lạng sơn là trung tâm nghiên cứu tư liệu và tài liệu địa
chí về Lạng Sơn, sưu tầm và tàng trữ các loại hình ấn phẩm nói về Lạng Sơn
thuộc bất kỳ giai đoạn lịch sử nào, bất kỳ thứ tiếng nào. Thư viện đi chuyên
sâu vào thu thập, bảo quản và phục vụ các tài liệu địa chí đồng thời tổ chức
mạng lưới công tác viên rộng rãi để thu thập tài liệu địa chí, nhất là các tài

liệu còn nằm rải rác trong nhân dân.
Thư viện tỉnh Lạng Sơn là trung tâm sinh hoạt văn hóa, dân trí của tỉnh
nhà. Bên cạnh phục vụ tài liệu thư viện tỉnh Lạng Sơn còn thường xuyên tổ
chức trưng bày giới thiệu sách theo chuyên đề, tuyên truyền giới thiệu sách
18

với nhiều chủ đề: về Đảng, bác Hồ kính yêu, văn hóa giao thông vì sự an toàn
của cộng đồng, kỷ niệm ngày nhà giáo việt nam, ngày quân đội nhân dân…
Chức năng giải trí
Thư viện tỉnh Lạng Sơn là trung tâm giao lưu văn hóa tinh thần và giải
trí lành mạnh. Với đối tượng người dùng tin là người cao tuổi, cán bộ hưu trí
đến thư viện với nhu cầu giải trí chiếm tỉ lệ cao.
Thư viện tỉnh Lạng Sơn tham gia việc sử dụng thời gian nhàn rỗi cho
nhân dân bằng cách cung cấp sách báo và các phương tiện nghe nhìn khác
nhằm đáp ứng nhu cầu giải trí cho nhân dân ngày một hiệu quả hơn.
Để thực hiện chức năng này, thư viện tỉnh Lạng Sơn phải luôn xác định
cho mình những nhiệm vụ cụ thể.
Nhiệm vụ cụ thể
- Xây dựng quy hoạch phát triển, kế hoạch hoạt động dài hạn và ngắn
hạn của thư viện, trình giám đốc Sở Văn Hóa - Thông Tin và Du Lịch và tổ
chức thực hiện sau khi được phê duyệt.
- Tổ chức phục vụ cho các đối tượng bạn đọc sử dụng vốn tài liệu thư
viện; bố trí thời gian phục vụ phù hợp với điều kiện sống, làm việc và học tập
của mọi tầng lớp nhân dân; đẩy mạnh các hoạt động phục vụ tài liệu ngoài thư
viện nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho mọi người sử dụng thư viện; không đặt
ra những quy định làm hạn chế quyền sử dụng thư viện của người đọc.
- Phát triển vốn tài liệu phù hợp với tính chất, nhiệm vụ và đối tượng
phục vụ của thư viện. Thực hiện theo định kỳ việc thanh lọc ra khỏi kho các
tài liệu không còn giá trị sử dụng, các tài liệu hư nát không thể phục hồi; trừ
những tài liệu quý hiếm được công nhận là di sản văn hóa thì được xử lý, bảo

quản theo Luật di sản văn hóa. Tiêu chuẩn và thủ tục thanh lọc tài liệu do Bộ
Văn hóa - Thông tin phối hợp với Bộ Tài chính quy định.