Nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển kinh tế nông hộ tại phường Đề Thám – Thành phố Cao Bằng - Tỉnh Cao Bằng.

đaị học thái nguyên
Trờng đại học nông lâm
.

.




HONG TH CHINH


Tên đề tài:
NGHIấN CU THC TRNG V XUT
GII PHP PHT TRIN KINH T NễNG H
TI PHNG THM - THNH PH CAO BNG -
TNH CAO BNG



Khóa luận tốt nghiệp đại học



Hệ đào tạo : Chính quy
Chuyên ngành : Phát triển nông thôn
Khoa : Kinh tế & PTNT
Khoá : 2010 2014

Thái Nguyên, 2014

đaị học thái nguyên
Trờng đại học nông lâm
.

.




HONG TH CHINH


Tên đề tài:
NGHIấN CU THC TRNG V XUT
GII PHP PHT TRIN KINH T NễNG H
TI PHNG THM - THNH PH CAO BNG -
TNH CAO BNG



Khóa luận tốt nghiệp đại học

Hệ đào tạo : Chính quy
Chuyên ngành : Phát triển nông thôn
Lớp : K42 - PTNT
Khoa : Kinh tế & PTNT
Khoá : 2010 2014
Giảng viên hớng dẫn: ThS. Vũ Thị Hiền






Thái Nguyên, 2014
LỜI CAM ĐOAN


Đề tài tốt nghiệp "Nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp phát
triển kinh tế nông hộ tại phường Đề Thám – Thành phố Cao Bằng - Tỉnh
Cao Bằng", chuyên ngành Phát Triển Nông Thôn là công trình nghiên cứu
của riêng tôi đề tài đã sử dụng thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông
tin có sẵn đã được trích rõ nguồn gốc.
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu đã đưa trong đề tài
này là trung thực và chưa được sử dụng trong bất cứ một công trình nghiên
cứu khoa học nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ trong việc thực hiện
đề tài này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong đề tài đều đã được
chỉ rõ nguồn gốc.



Thái nguyên, ngày 28 tháng 05 năm 2014

Sinh viên




Hoàng Thị Chinh

LỜI CẢM ƠN

Qua quá trình thực tập tốt nghiệp, tôi đã bước đầu được tiếp cận với
kiến thức thực tế, đây là tiền đề giúp tôi nâng cao kiến thức và trải nghiệm so
với những gì tôi đã tiếp thu được ở trường nhằm đáp ứng nhu cầu lao động
hiện nay và hoàn thành khóa học của mình.
Được sự nhất trí của Ban giám hiệu Nhà trường. Ban chủ nhiệm Khoa
Kinh tế & PTNT, dưới sự hướng dẫn trực tiếp của cô giáo ThS. Vũ Thị Hiền,
tôi đã thực hiện đề tài: "Nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp phát
triển kinh tế nông hộ tại phường Đề Thám – Thành phố Cao Bằng - Tỉnh
Cao Bằng". Sau một thời gian tìm hiểu tại địa phương, đến nay đề tài đã
được hoàn thiện. Ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi còn nhận được rất nhiều sự
quan tâm, giúp đỡ của các tập thể và cá nhân.
Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo Vũ Thị Hiền
người đã tận tình chỉ bảo tôi trong suốt quá trình thực tập và hoàn thiện đề tài
này. Tôi xin chân thành cảm ơn sự quan tâm dạy bảo của các thầy cô giáo trường
Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, UBND phường Đề Thám, các phòng ban
trong Phường đã giúp đỡ tôi hoàn thành khóa luận tốt nghiệp một cách tốt nhất.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã động viên,
khích lệ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành khóa luận
tốt nghiệp này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, 28 tháng 5 năm 2014
Sinh viên



Hoàng Thị Chinh
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Trang
Bảng 4.1: Tình hình sử dụng đất của phường qua 3 năm 2011 - 2013 23

Bảng 4.2: Diện tích và sản lượng một số cây trồng chính trên địa bàn
Phường Đề Thám 26

giai đoạn 2011 – 2013 26

Bảng 4.3: Tình hình chăn nuôi của phường Đề Thám giai đoạn 2011 – 2013 27

Bảng 4.4: Tình hình dân số và lao động của phường Đề Thám giai đoạn
2011 - 2013 28

Bảng 4.5: Thông tin cơ bản về nhóm hộ điều tra 34

Bảng 4.6: Tình hình đất đai của nhóm hộ điều tra năm 2013 36

Bảng 4.7: Tình hình lao động và nhân khẩu của nhóm hộ điều tra 37

Bảng 4.8:Tình hình nguồn vốn của nhóm hộ điều tra năm 2013 38

Bảng 4.9: Tình hình sản xuất lúa của các nhóm hộ điều tra năm 2013 39

Bảng 4.10: Tình hình sản xuất ngô của các nhóm hộ điều tra năm 2013 39

Bảng 4.11: Tình hình chăn nuôi của các nhóm hộ điều tra 40

Bảng 4.12: Những khó khăn của các nhóm hộ điều tra 42

Bảng 4.13: Trình độ văn hóa của chủ hộ phân theo nhóm hộ 44

Bảng 4.14: Tình hình lao động của nhóm hộ điều tra 45

Bảng 4.15: Tình hình sử dụng đất nông nghiệp của các nhóm hộ năm 2013 46


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Diễn giải
ANQP An ninh quốc phòng
BQ Bình quân
CC Cơ Cấu
CNH – HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa
ĐVT Đơn vị tính
FAO Tổ chức nông lương Liên Hợp Quốc
GTSX Giá trị sản xuất
KHKT Khoa học kỹ thuật
KT – VH - XH Kinh tế - Văn hóa- Xã hội
LĐ Lao động
LĐTBXH Lao động thương binh xã hội
NN & PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

NQ – CP Nghị quyết – Chính phủ
SWOT Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức
TDTT Thể dục thể thao
TLXC Trọng lượng xuất chuồng
TLXCBQ Trọng lượng xuất chuồng bình quân
TP Thành phố
TPCB Thành phố Cao Bằng
UBND Ủy ban nhân dân

MỤC LỤC
Trang
PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1

1.1. Tính cấp thiết của đề tài 1

1.2. Mục đích nghiên cứu đề tài 2

1.3. Mục tiêu nghiên cứu đề tài 2

1.4. Ý nghĩa của đề tài 2

1.4.1. Ý nghĩa trong học tập cũng như trong nghiên cứu 2

1.4.2. Ý nghĩa thực tiễn 3

PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 4

2.1. Cơ sở lý luận của đề tài 4

2.1.1. Các khái niệm về hộ, hộ nông dân và kinh tế hộ 4

2.1.2. Vai trò, đặc trưng của kinh tế hộ nông dân 6

2.1.3. Phân loại hộ nông dân 8

2.1.4 Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế hộ nông dân 9

2.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài 11

2.2.1. Kinh nghiệm phát triển kinh tế hộ nông dân ở một số nước trên thế giới 11

2.2.2. Kinh nghiệm phát triển kinh tế hộ nông dân ở một số địa phương trong
nước 13

2.2.3. Những bài học kinh nghiệm rút ra đối với phát triển kinh tế hộ nông
dân ở Việt Nam nói chung và phường Đề Thám nói riêng 15

PHẦN 3. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 17

3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 17

3.1.1. Đối tượng nghiên cứu 17

3.1.2. Phạm vi nghiên cứu 17

3.2. Nội dung nghiên cứu 17

3.3. Phương pháp nghiên cứu 17

3.3.1. Phương pháp thu thập thông tin 17

3.3.2. Phương pháp xử lý thông tin số liệu 20

3.3.3. Phương pháp phân tích số liệu 20

3.4. Hệ thống các chỉ tiêu dùng trong nghiên cứu 20

3.4.1. Hệ thống chỉ tiêu phản ánh điều kiện sản xuất kinh doanh của nông hộ 20

3.4.2. Chỉ tiêu phản ánh đặc điểm của chủ hộ 20

3.4.3. Chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất 20

PHẦN 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 22

4.1. Điều kiện tự nhiên - kinh tế xã hội, đặc điểm địa bàn nghiên cứu 22

4.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên 22

4.1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội 25

4.2. Thực trạng phát triển kinh tế hộ trên địa bàn phường Đề Thám 33

4.2.1.Chỉ tiêu phân loại hộ 33

4.2.2. Thực trạng về điều kiện sản xuất kinh doanh của hộ 33

4.2.3. Tình hình kết quả sản xuất kinh doanh của các nhóm hộ điều tra 39

4.3. Phân tích những nhân tố ảnh hưởng tới phát triển kinh tế nông hộ của

phường Đề Thám 42

4.3.1. Tác động của các chính sách kinh tế - xã hội tới sự phát triển kinh tế
của hộ trên địa bàn phường Đề Thám 43

4.3.2. Ảnh hưởng của các yếu tố đầu vào tới sự phát triển kinh tế của hộ trên
địa bàn phường Đề Thám 43

4.3.3. Ảnh hưởng của các yếu tố thị trường, khoa học công nghệ, cơ sở hạ tầng 47

4.4. Những khó khăn, thuận lợi, cơ hội và thách thức trong quá trình phát triển
kinh tế hộ trên địa bàn phường Đề Thám 49

4.5. Định hướng và một số giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế nông hộ
phường Đề Thám 51

4.5.1. Định hướng phát triển chung kinh tế nông hộ phường Đề Thám 51

4.5.2.Định hướng phát triển cụ thể 52

4.5.3. Một số giải pháp phát triển kinh tế nông hộ phường Đề Thám 54

PHẦN 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 64

5.1. Kết luận 64

5.2. Kiến nghị 66

TÀI LIỆU THAM KHẢO 68

1
PHẦN 1
MỞ ĐẦU

1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất nước đang trong thời kỳ đổi mới, đời sống người dân đang ngày
càng được nâng cao. Trong cơ chế thị trường, với sự cạnh tranh đầy nghiệt
ngã, mỗi con người đều lựa chọn cho mình một cách làm giàu chính đáng, đối
với bà con nông dân, tài sản quý giá trong tay không có gì hơn ngoài những
tấc đất, mảnh vườn, mẫu ruộng. Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế còn
đang có nhiều diễn biến phức tạp như hiện nay, nông nghiệp - nông dân -
nông thôn tiếp tục được khẳng định là một động lực quan trọng để giữ vững
sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta.
Nước ta có trên 13 triệu hộ nông dân, lực lượng này là nền tảng của nền
kinh tế, góp phần đảm bảo an ninh lương thực, giữ vững an ninh chính trị - xã
hội. Kinh tế hộ gia đình đã có đóng góp lớn cho kinh tế nông nghiệp, sản xuất
lúa gạo đạt tỷ suất hàng hóa khoảng trên 50%. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ
phận không nhỏ hộ gia đình đang loay hoay trong cảnh sản xuất manh mún,
nhỏ lẻ, thậm chí còn nhiều hộ sản xuất tự nhiên, nhất là ở vùng núi, vùng
đồng bào dân tộc thiểu số. Hiện nay, nền kinh tế hàng hóa ngày càng phát
triển cũng đồng thời dẫn đến sự phân hóa giàu nghèo. Vì vậy, việc nghiên cứu
vận dụng các mô hình kinh tế hộ gia đình sản xuất hàng hóa nhằm nâng cao
năng lực sản xuất của các hộ kinh tế nông nghiệp trong giai đoạn hiện nay là
rất cấp thiết.
Mặc dù trong những năm qua kinh tế hộ đã đạt được những thành tựu
to lớn, song chính trong bản thân nó vẫn đang tồn tại những mâu thuẫn cơ bản
cần giải quyết đó là:
- Sản xuất trong kinh tế hộ hiện nay chủ yếu là hoạt động sản xuất nông

nghiệp, yêu cầu ứng dụng khoa học, kỹ thuật vào sản xuất bị kìm hãm bởi
diện tích đất manh mún, quy mô nhỏ do kết quả của việc chia đất bình quân.
- Mâu thuẫn giữa tăng dân số và thiếu việc làm, kết hợp với tính thời vụ
trong nông nghiệp tạo ra hiện tượng dư thừa lao động, dẫn đến năng suất lao
động bình quân thấp.

2
- Tình trạng thiếu kiến thức, thiếu vốn đầu tư đang là tình trạng chung
của các hộ gia đình nên khi có chính sách cho vay vốn hộ cũng không biết sử
dụng sao cho có hiệu quả.
Những khó khăn này tồn tại chủ yếu ở các tỉnh miền núi, các vùng dân
tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa,… đã gây nhiều trở ngại cho tiến trình phát
triển của đất nước. Đề Thám là một phường thuộc TP Cao Bằng - Tỉnh Cao
Bằng nền sản xuất của phường nói chung vẫn chủ yếu dựa vào nông nghiệp.
Kinh tế nông nghiệp nói chung và kinh tế hộ của phường nói riêng đang dần
phát triển theo đà phát triển chung của cả nước nhưng nó cũng không tránh
khỏi những mâu thuẫn tồn tại cần được giải quyết.
Xuất phát từ thực trạng trên em xin tiến hành nghiên cứu đề tài:
"Nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển kinh tế nông hộ tại
phường Đề Thám – Thành phố Cao Bằng - Tỉnh Cao Bằng"
1.2. Mục đích nghiên cứu đề tài
Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng phát triển kinh tế hộ trên địa bàn
phường Đề Thám – TP Cao Bằng - Tỉnh Cao Bằng, từ đó đề xuất một số
giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế hộ và nâng cao đời sống cho
người dân trên địa bàn nghiên cứu.
1.3. Mục tiêu nghiên cứu đề tài
- Đánh giá được thực trạng phát triển kinh tế hộ gia đình tại phường Đề
Thám giai đoạn 2011 - 2013.
- Tìm ra được những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế nông hộ
ở địa bàn nghiên cứu.

- Phân tích được điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong quá
trình phát triển kinh tế hộ gia đình trên địa bàn phường.
- Đề xuất được một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế hộ tại phường
Đề Thám.
1.4. Ý nghĩa của đề tài
1.4.1. Ý nghĩa trong học tập cũng như trong nghiên cứu
- Giúp cho sinh viên phần nào thấy được những khó khăn cũng như
tiềm năng, nguồn lực tại địa bàn nghiên cứu, từ đó có những giải pháp nhằm
phát triển kinh tế nông thôn tại địa phương.

3
- Quá trình thực hiện đề tài thực tập sẽ nâng cao năng lực cũng như rèn
luyện kỹ năng, phương pháp nghiên cứu khoa học cho bản thân mỗi sinh viên.
- Đề tài cũng được coi là một tài liệu tham khảo cho Trường, Khoa, các
cơ quan trong ngành và sinh viên các khóa tiếp theo.
1.4.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Đề tài có thể là cơ sở khắc phục những vấn đề bất cập mà kinh tế
nông hộ đang gặp phải.
- Đề tài có thể đưa ra những định hướng, giải pháp thiết thực giúp
người dân địa phương phát triển kinh tế.
- Kết quả nghiên cứu của đề tài được sử dụng làm tài liệu tham khảo
cho địa phương trong quá trình phát triển kinh tế hộ nông dân trong thời gian
tới, là cơ sở cho các nhà quản lý, lãnh đạo, các ban ngành đưa ra các phương
hướng để phát huy tiềm năng thế mạnh, giải quyết những khó khăn, trở ngại
nhằm phát triển kinh tế hộ ngày càng hiệu quả và bền vững.

4
PHẦN 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU

2.1. Cơ sở lý luận của đề tài
2.1.1. Các khái niệm về hộ, hộ nông dân và kinh tế hộ
2.1.1.1 Khái niệm hộ
Trong một số từ điển chuyên ngành kinh tế cũng như từ điển ngôn ngữ,
hộ là tất cả những người cùng sống trong một mái nhà - nhóm người đó bao
gồm những người cùng chung huyết tộc và những người làm công.
Liên hợp quốc cho rằng: “Hộ là những người cùng sống chung dưới
một mái nhà, cùng ăn chung và có chung một ngân quỹ”.
Tại cuộc thảo luận quốc tế lần thứ tư về quản lý nông trại tại Hà Lan năm
1980, các đại biểu nhất trí rằng: “Hộ là một đơn vị cơ bản của xã hội có liên quan
đến sản xuất, tái sản xuất, đến tiêu dùng và các hoạt động xã hội khác”.
Raul Iturna, Giáo sư trường Đại học Tổng hợp Liôbon khi nghiên cứu
cộng đồng nông dân trong quá trình quá độ ở một số nước Châu á đã chứng
minh: “Hộ là một tập hợp những người cùng chung huyết tộc có quan hệ mật
thiết với nhau trong quá trình sáng tạo ra vật phẩm để bảo tồn chính bản thân
họ và cộng đồng”[1]
2.1.1.2.Khái niệm hộ nông dân
Tác giả Frank Ellis định nghĩa "Hộ nông dân là các hộ gia đình
làm nông nghiệp, tự kiếm kế sinh nhai trên những mảnh đất của mình, sử
dụng chủ yếu sức lao động của gia đình để sản xuất, thường nằm trong hệ
thống kinh tế lớn hơn, nhưng chủ yếu đặc trưng bởi sự tham gia cục bộ vào
các thị trường và có xu hướng hoạt động với mức độ không hoàn hảo cao"
V.I.Lênin cho rằng: “cải tạo tiểu nông không phải là tước đoạt của họ
mà phải tôn trọng sở hữu cá nhân của họ, khuyến khích họ liên kết với nhau
một cách tự nguyện để tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của chính họ”.
Hayami và Kikuchi (1981) nghiên cứu sự thay đổi của kinh tế nông thôn
Đông Nam Á và thấy rằng, áp lực dân số trên ruộng đất ngày càng tăng, lãi do đầu
tư thêm lao động ngày càng giảm mặc dù có cải tiến kỹ thuật, nhưng giá ruộng đất
(địa tô) ngày càng tăng.

5
Năm 1989, Lipton cho rằng trong khoa học xã hội về phát triển
nông thôn hiện nay, phổ biến ba cách tiếp cận, đó là cách tiếp cận macxit
phân tích (Roemer - 1985); tiếp cận cổ điển mới (Krueger, 1974) và tiếp
cận hàng hoá tập thể (Olson, 1982). Ba tiếp cận trên về mặt lý luận, trong
thực tiễn đều thuộc về quan hệ giữa nhà nước và nông dân. Mối quan hệ
đó, thường theo các hướng là tăng thặng dư kinh tế của nông thôn; chuyển
thặng dư từ ngành này sang ngành khác; rút thặng dư và thúc đẩy việc
luân chuyển. Nhìn chung bất cứ một quá trình phát triển nào cũng phải
tăng thặng dư, quá trình này cần sự tác động của Nhà nước.
Ở nước ta, có nhiều tác giả đề cập đến khái niệm hộ nông dân.
Theo nhà khoa học Lê Đình Thắng (năm 1993) cho rằng: "Nông hộ là tế bào
kinh tế xã hội, là hình thức kinh tế cơ sở trong nông nghiệp và nông thôn". [19].
Đào Thế Tuấn (1997) cho rằng: “Hộ nông dân là những hộ chủ yếu
hoạt động nông nghiệp theo nghĩa rộng, bao gồm cả nghề rừng, nghề cá và
hoạt động phi nông nghiệp ở nông thôn”.[18]
Theo nhà khoa học Nguyễn Sinh Cúc, trong phân tích điều tra nông
thôn năm 2001 cho rằng: "Hộ nông nghiệp là những hộ có toàn bộ hoặc 50%
số lao động thường xuyên tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp các hoạt động
trồng trọt, chăn nuôi, dịch vụ nông nghiệp (làm đất, thuỷ nông, giống cây
trồng, bảo vệ thực vật, ) và thông thường nguồn sống chính của hộ dựa vào
nông nghiệp".[14]
2.1.1.3. Khái niệm kinh tế hộ nông dân
Theo giáo sư Trần Văn Hà thì: “Kinh tế nông hộ là đơn vị khai thác
kinh doanh nông nghiệp của những người cùng sống chung một mái nhà.
Người chủ sản xuất là trưởng gia, là chủ hộ cùng những thân nhân sử dụng
tổng hợp những yếu tố lao động, đất, vốn, phương tiện sản xuất tác động vào
môi trường sinh thái để làm ra sản phẩm nhằm thỏa mãn nhu cầu về đời sống
vật chất của gia đình và cộng đồng xã hội”.
Theo Lâm Quang Huyên (2004), đã đề cập tới hai khái niệm về nông

hộ như sau:
- Khái niệm thứ nhất: nông hộ là một đơn vị sản xuất cơ bản của nền
nông nghiệp hàng hoá nước ta, được tổ chức trên nguyên tắc tích tụ và tập

6
trung ruộng đất, tích tụ và tập trung vốn, tập trung vào chuyên môn hoá lao
động, vào một hay nhiều chủ thể kinh doanh ở một quy mô nhất định nhằm
đạt sản lượng hàng hoá cao, với tỷ suất hàng hoá cao.
- Khái niệm thứ hai: nông hộ là loại cơ sở sản xuất của hộ gia đình nông
dân, hình thành và phát triển trong điều kiện nền kinh tế thị trường từ khi
phương thức sản xuất tư bản thay thế phương thức sản xuất phong kiến. Nông hộ
ra đời từ cơ sở của các hộ tiểu nông sau khi phá bỏ cái vỏ bọc sản xuất tự cấp, tự
túc khép kín, vươn lên sản xuất nhiều nông sản hàng hoá tiếp cận với thị trường,
từng bước thích nghi với nền kinh tế cạnh tranh[16].
* Khái niệm: C.Mác khẳng định kinh tế nông hộ là nền nông nghiệp
sản xuất hàng hoá khác với nền kinh tế tiểu nông tự cấp, tự túc. Ông đã phân
biệt người chủ nông hộ với người tiểu nông; người chủ nông hộ bán ra thị
trường toàn bộ sản phẩm làm ra; người tiểu nông tiêu dùng toàn bộ sản phẩm
làm ra và mua bán càng ít càng tốt.
Nghị quyết số: 03/2000/NQ - CP ngày 02/02/2000: “Kinh tế nông hộ là
hình thức tổ chức sản xuất hàng hoá trong nông nghiệp, nông thôn, chủ yếu
dựa vào hộ gia đình, nhằm mở rộng quy mô và nâng cao hiệu quả sản xuất
trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản, trồng rừng, gắn sản
xuất với chế biến và tiêu thụ nông, lâm, thuỷ sản”[15]
Tóm lại, có thể thấy kinh tế nông hộ là một hình thức cơ bản và tự chủ
trong nông nghiệp. Nó được hình thành và phát triển một cách khách quan, lâu
dài, dựa trên sự tư hữu các yếu tố sản xuất, là loại hình kinh tế có hiệu quả, phù
hợp với sản xuất nông nghiệp, thích ứng, tồn tại và phát triển trong mọi chế độ
kinh tế xã hội.
2.1.2. Vai trò, đặc trưng của kinh tế hộ nông dân

- Vai trò của kinh tế hộ
Kinh tế hộ đã có từ lâu đời cho đến nay nó vẫn tồn tại và phát triển.
Trải qua mỗi thời kỳ lịch sử khác nhau thì kinh tế hộ biểu hiện dưới nhiều
hình thức khác nhau, càng ngày nó càng khẳng định được tầm quan trọng và
vai trò của nó trong nền kinh tế quốc dân.
Kinh tế hộ là tế bào của xã hội, sự phát triển của nó trước tiên giúp nâng cao
đời sống của người dân và góp phần thúc đẩy sự phát triển của đất nước.

7
Kinh tế hộ đóng vai trò quan trọng trong việc góp phần đổi mới công
nghệ sản xuất. Hộ là nơi tích lũy kinh nghiệm sản xuất truyền thống cũng là
nơi áp dụng công nghệ mới vào sản xuất. Khi chuyển sang sản xuất hàng hóa,
xuất hiện cạnh tranh thị trường, hộ buộc phải đổi mới công nghệ nhằm tạo ra
sản phẩm có chất lượng tốt hơn với giá rẻ hơn. Việc đổi mới công nghệ trước
hết phải nhằm khai thác tốt kinh nghiệm truyền thống từ lâu đời (Nguyễn Văn
Huân, 1993)[17].
- Đặc trưng của kinh tế hộ
Kinh tế hộ nông dân mặc dù có những bước đi thăng trầm song thực tế
hộ nông dân và kinh tế hộ vẫn tồn tại bền vững, thúc đẩy xã hội phát triển.
Các thành viên trong hộ được gắn bó chặt chẽ với nhau bởi quan hệ huyết
thống, quan hệ hôn nhân. Hơn nữa sống trong điều kiện tình làng nghĩa xóm
chịu ảnh hưởng của phong tục tập quán nối tiếp từ thế hệ này sang thế hệ khác
và có những đặc trưng sau:
Về mặt kinh tế: Các thành viên trong nông hộ được gắn bó với nhau
dựa trên những quan hệ thật sự bình đẳng đó là quan hệ sở hữu về tài sản,
quan hệ phân phối các nguồn thu nhập và chi tiêu. Đó chính là những lợi ích
về kinh tế cho nên trong gia đình mọi người gắn bó và cảm thông với nhau.
Về quản lý phân công lao động: Trong nông hộ việc quản lý và phân
công lao động khác hẳn với các ngành nghề khác là người quản lý cũng là
người trực tiếp lao động. Do đó việc phân công lao động hết sức thuận lợi,

hợp lý vì mọi người hiểu nhau về năng lực và trình độ. Hơn nữa vì mục đích
của mỗi thành viên trong nông hộ cũng thống nhất là làm thế nào để gia đình
giàu có, động lực đó cũng thúc đẩy mọi người làm hết mình và có tính tự giác
cao, điều mà không có hình thức kinh doanh nào có được.
Về tài sản và tư liệu sản xuất: Các thành viên trong hộ đều bình đẳng,
sử dụng chung mọi tài sản phục vụ cho sản xuất và đời sống của gia đình, mọi
người đều hiểu rõ tính chất giá trị của tài sản cho nên họ đều có ý thức sử
dụng và bảo quản cao nhất. Bởi vì chúng cũng là những yếu tố kinh tế của gia
đình (Chu Văn Vũ,1995)[20].

8
2.1.3. Phân loại hộ nông dân
Trong sản xuất nông hộ kinh tế hộ gia đình là loại hình kinh tế được phát
triển từ thấp đến cao, từ tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa. Vì vậy nếu căn cứ
vào mức độ phát triển kinh tế nông hộ ta có thể chia ra các nhóm sau:
- Nhóm kinh tế hộ sinh tồn: Là dạng phát triển thấp của kinh tế nông
hộ, các hộ thuộc nhóm này chỉ sản xuất một số loại cây trồng vật nuôi chủ yếu
nhằm duy trì cuộc sống của gia đình họ. Họ hầu như không có hoặc có rất ít
vốn, công cụ sản xuất thì thô sơ, lạc hậu dẫn đến năng suất lao động thấp và
họ tiến hành sản xuất chủ yếu dựa vào kinh nghiệm.
- Nhóm kinh tế hộ tự túc: Nhóm này sản xuất ra lương thực thực phẩm
cung cấp cho nhu cầu hàng ngày, sản xuất còn manh mún, lạc hậu không chịu
tìm tòi, học hỏi, luôn bằng lòng với bản thân nên hiệu quả trong sản xuất của
nhóm hộ này rất thấp.
- Nhóm hộ sản xuất nhỏ: Trong quá trình sản xuất có một bộ phận
nông dân làm ăn khá giả, ngoài phần sản xuất để cung cấp cho bản thân gia
đình còn có phần dư thừa để bán ra ngoài thi trường. Đây là nhóm họ phần
nào biết làm ăn, chịu khó học hỏi nhưng vẫn chưa thực sự mạnh dạn đầu tư,
thuê vốn để làm ăn.
- Nhóm kinh tế hộ sản xuất hàng hóa lớn: Đây chính là những loại hộ

sản xuất hàng hóa, nên các hộ thuộc nhóm này đã biết đầu tư phát triển loại
hình kinh tế mang đặc trưng của mô hình kinh tế trang trại.
Trên đây là các nhóm hộ thuần nông. Các hộ có thu nhập chủ yếu từ
ngành trồng trọt và chăn nuôi. Đặc trưng của hộ này là chịu ảnh hưởng lớn
của điều kiện tự nhiên.
Ngoài loại hộ thuần nông còn có nhóm hộ kiêm ngành nghề, dịch vụ:
Đây là loại hộ ngoài sản xuất nông nghiệp, họ còn biết tận dụng những cái có
sẵn của ông cha để lại như: các ngành nghề truyền thống được kế thừa từ đời
này sang đời khác nhằm nâng cao thu nhập cho gia đình và tận dụng lao động
lúc nông nhàn ở nông thôn. Vì vậy loại hộ này có vốn để đầu tư cho sản xuất
kinh doanh và các kiến thức về thị trường.

9
2.1.4 Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế hộ nông dân
+ Nhóm các yếu tố chủ quan
Đây là yếu tố do chính bản thân gia đình nông dân quyết định. Mỗi hộ có
hoàn cảnh riêng, có trình độ, có phương tiện và các yếu tố sản xuất khác nhau.
Đó là các yếu tố chủ quan, nó tác động mạnh mẽ đến sự phát triển của kinh tế
hộ. Các yếu tố chủ quan bao gồm:
- Đất đai: Đất đai là tư liệu sản xuất chủ yếu và đặc biệt không gì có thể
thể thay thế được đối với sản xuất nông nghiệp. Do tính chất đặc biệt của nó
mà đất đai có thể coi như một dạng của vốn nhưng lại được xem như một
nguồn lực riêng biệt. Sẽ không thể có hoạt động sản xuất nông nghiệp nếu
không có đất đai, số lượng và chất lượng đất đai sẽ quy định lợi thế so sánh của
mỗi vùng trong sản xuất nông nghiệp. Hướng sử dụng đất quy định hướng sử
dụng các tư liệu sản xuất khác, chất lượng đất cao hay thấp lại ảnh hưởng đến
năng suất cây trồng, vật nuôi. Vì vậy đất đai ảnh hưởng rất lớn đến sự phát
triển của kinh tế hộ. Chính vì vậy với một diện tích đất canh tác có hạn mỗi hộ
cần có kế hoạch sử dụng sao cho phù hợp để có được hiệu quả kinh tế cao nhất.
- Vốn đầu tư cho sản xuất: vốn là giá trị của toàn bộ đầu vào, bao gồm

những tài sản, vật phẩm trong sản xuất kinh doanh. Cũng như các ngành sản
xuất khác. Trong nông nghiệp vốn là yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất và
lưu thông hàng hóa. Vốn quyết định đến quy mô sản xuất từ đó ảnh hưởng
đến chất lượng sản phẩm và hiệu quả sản xuất kinh doanh, ảnh hưởng đến
khả năng khai thác các nguồn lực vào sản xuất. Vốn được xếp vào các yếu tố
chủ quan vì chủ hộ có quyền huy động hoặc quyết định phân bổ vốn theo
chu kỳ sản xuất. Vốn được tạo ra từ hai nguồn cơ bản là vốn tự có và vốn đi
vay. Việc sử dụng vốn có hiệu quả hay không nó quyết định đến sự phát
triển của kinh tế hộ. Nếu ta cố định các yếu tố khác, chỉ xét riêng ảnh hưởng
của vốn đến thu nhập của hộ thì vốn đầu tư cho sản xuất và thu nhập của hộ
là hai đại lượng đồng biến.
- Lao động: Lao động là yếu tố cần thiết của mọi quá trình sản xuất,
không có lao động thì không thể có hoạt động sản xuất, đặc biệt trong sản
xuất nông nghiệp, cũng như đất đai lao động ảnh hưởng đến thu nhập trên cả
hai mặt, lượng và chất.

10
Lao động là một trong các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến sự phát triển
của kinh tế hộ. Nó là yếu tố có thể thay đổi được cả về chất và về lượng nên
trong các giải pháp để phát triển kinh tế hộ thì giải pháp về lao động là giải
pháp có tính khả thi cao.
+ Nhóm yếu tố khách quan
Đây là các yếu tố tác động từ bên ngoài đến kết quả sản xuất kinh
doanh của nông hộ mà hộ nông dân không thể kiểm soát được. Các tác động
này có thể theo hướng tích cực hoặc tiêu cực, có thể là tốt với loại hộ này
nhưng lại không tốt với hộ khác. Các yếu tố thuộc nhóm này bao gồm:
- Điều kiện tự nhiên: Do đối tượng sản xuất nông nghiệp là sinh vật
sống, quá trình sinh trưởng phát triển phụ thuộc nhiều vào điều kiện ngoại
cảnh như khí hậu, thời tiết, môi trường Nếu gặp điều kiện thuận lợi phù hợp
với giai đoạn phát triển của cây trồng vật nuôi thì sẽ cho năng suất cao và

ngược lại. Như vậy trong sản xuất nông nghiệp thì điều kiện tự nhiên là yếu tố
quyết định khá lớn đến kết quả sản xuất của nông hộ.
- Thị trường: thị trường là nơi diễn ra trao đổi hàng hóa, thị trường có
tác động rất lớn đến kết quả sản xuất kinh doanh thông qua cơ chế thay đổi
giá cả. Giá cả lại phụ thuộc vào quy luật cung cầu trên thị trường. Có hai loại
thị trường là thị trường đầu vào và thị trường đầu ra.
Đối với thị trường đầu ra (thị trường tiêu thụ sản phẩm), nó phản ánh
cung sản phẩm. Trong nông nghiệp cung về sản phẩm thường là cung muộn,
hơn nữa các sản phẩm trong nông nghiệp thường khó bảo quản, vì vậy rủi ro
do thị trường đem lại trong sản xuất nông nghiệp là rất lớn. Bên cạnh đó thị
trường các sản phẩm trong nông nghiệp là thị trường cạnh tranh hoàn hảo, nên
người nông dân không thể kiểm soát được thị trường, vì vậy sự tác động của
thị trường làm cho thu nhập của nông hộ không ổn định.
Đối với thị trường các yếu tố đầu vào, giá cả đầu vào trên thị trường
ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí sản xuất của nông hộ, vì thế nó tác động rất
lớn đến quy mô sản xuất, đến mức độ đầu tư của nông dân. Nếu giá đầu vào
tăng làm cho chi phí đầu tư tăng dẫn đến hiệu quả sản xuất giảm xuống.
- Chính sách của Nhà nước: Chính sách kinh tế là công cụ đắc lực của
Chính Phủ. Trong quản lý kinh tế mỗi chính sách ban hành đều có tác động

11
rất lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh dù lớn hay nhỏ. Nếu chính sách
đúng đắn sẽ kích thích được sản xuất và ngược lại. Vì vậy chính sách của Nhà
nước có ảnh hưởng rất lớn đến thu nhập của hộ hay đến sự phát triển của kinh
tế hộ. Trong quá trình phát triển nông nghiệp nông thôn ở Việt Nam, Nhà
nước ta đã chứng tỏ được vai trò của mình trong quản lý kinh tế. Nó thể hiện
rõ nét nhất ở chính sách ruộng đất trong công cuộc đổi mới. Chính sách này
đã làm thay đổi thu nhập của toàn bộ dân cư trong nông thôn. Ngoài ra còn có
sự đóng góp hàng loạt các chính sách khác như đặt giá trần, giá sàn nhằm bảo
vệ người sản xuất và người tiêu dùng.

Ngoài các yếu tố kể trên, kinh tế hộ còn chịu ảnh hưởng của các phong
tục, tập quán, truyền thống văn hóa….
2.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài
2.2.1. Kinh nghiệm phát triển kinh tế hộ nông dân ở một số nước trên thế
giới
Thực tiễn cho thấy, quá trình xây dựng và phát triển kinh tế của các
nước nhất là lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, trang trại, nông thôn đã có
nhiều kinh nghiệm quý báu để chúng ta học tập.
- Thái Lan: một nước trong khu vực Đông Nam châu Á, Chính phủ
Thái Lan đã thực hiện nhiều chính sách để đưa từ một nước lạc hậu trở thành
nước có nền khoa học kỹ thuật tiên tiến. Một số chính sách có liên quan đến
việc phát triển kinh tế vùng núi ban hành (từ 1950 đến năm 1980). Thứ nhất:
xây dựng nhiều cơ sở hạ tầng ở nông thôn. Mạng lưới đường bộ bổ sung cho
mạng lưới đường sắt, phá thế cô lập các vùng ở xa (Bắc, Đông Bắc, Nam ),
đầu tư xây dựng đập nước ở các vùng. Thứ hai: chính sách mở rộng diện
tích canh tác và đa dạng hoá sản phẩm như cao su ở vùng đồi phía Nam,
ngô, mía, bông, sắn, cây lấy sợi ở vùng núi phía Đông Bắc. Thứ ba: đẩy
mạnh công nghiệp hoá chế biên nông sản để xuất khẩu như ngô, sắn sang
các thị trường châu Âu và Nhật Bản. Thứ tư: thực hiện chính sách đầu tư
nước ngoài và chính sách thay thế nhập khẩu trong lĩnh vực công nghiệp
nhẹ. Nhà nước cũng thực hiện chính sách trợ giúp tài chính cho nông dân
như: cho nông dân vay tiền với lãi suất thấp, ứng trước tiền cho nông dân
và cam kết mua sản phẩm với giá định trước cùng với nhiều chính sách

12
khác đã thúc đẩy vùng núi Thái Lan phát triển theo hướng sản xuất hàng
hoá. Hàng năm có 95% sản lượng cao su, hơn 4 triệu tấn dầu cọ do nông
dân sản xuất ra. Song trong quá trình thực hiện có bộc lộ một số vấn đề
còn tồn tại: đó là việc mất cân bằng sinh thái, là hậu quả của một nền
nông nghiệp làm nghèo kiệt đất đai. Kinh tế vẫn mất cân đối giữa các

vùng, xu hướng nông dân rời bỏ nông thôn ra thành thị lâu dài hoặc rời bỏ
nông thôn theo mùa vụ ngày càng gia tăng.[6]
- Đài Loan: ý thức được xuất phát điểm của mình có vị trí quan
trọng là nông nghiệp nhưng ở trình độ thấp, nên ngay từ đầu Đài Loan đã
coi trọng và chú ý đầu tư cho nông nghiệp. Trong những năm 1950 đến
1960 chủ trương "Lấy nông nghiệp nuôi công nghiệp, lấy công nghiệp
phát triển nông nghiệp". Từ năm 1951 đã có chương trình cải cách ruộng
đất theo 3 bước: giảm tô, giải phóng đất công, bán đất cho tá điền, thực
hiện người cày có ruộng (1953 - 1954).
Theo đạo luật cải cách ruộng đất của Đài Loan, địa chủ chỉ được
giữ lại 3ha nếu là ruộng thấp và 6 ha nếu là ruộng cao, số còn lại Nhà
nước mua và bán lại cho tá điền với giá thấp và được trả dần, trả góp.
Chính sách phát triển nông nghiệp của Đài Loan trong thời kỳ này đã làm
cho nông dân phấn khởi, lực lượng sản xuất trong nông thôn được giải
phóng, sản xuất đã tăng với tốc độ nhanh.
Tại Đài Loan hiện có 30 vạn người dân tộc thiểu số sinh sống ở vùng
cao, song đã có đường đi lên núi là đường nhựa, nhà có đủ điện nước, có ô tô
riêng. Từ 1974 họ thành lập nông trường, nông hội, trồng những sản phẩm
quý hiếm như "cao sơn trà", bán các mặt hàng sản phẩm của rừng như cao các
loại, thịt hươu, nai khô , cùng các sản phẩm nông dân sản xuất được trong
vùng. Về chính sách thuế và ruộng đất của chính quyền có sự phân biệt giữa 2
đối tượng "nông mại nông" thì miễn thuế (nông dân bán đất cho nông dân
khác), "nông mại bất nông" thì phải đóng thuế gấp 3 lần tiền mua (bán đất cho
đối tượng phi nông nghiệp). Nguồn lao động trẻ ở nông thôn rất dồi dào
nhưng không di chuyển ra thành thị, mà dịch vụ tại chỗ theo kiểu "ly nông bất

13
ly hương". Các cơ quan khoa học ở Đài Loan rất mạnh dạn nghiên cứu cải tạo
giống mới cho nông dân và họ không phải trả tiền.[6]
- Trung Quốc: trong những năm qua phát triển rất mạnh trong lĩnh vực

đầu tư cho nông nghiệp nông thôn. Một trong những thành tựu của Trung Quốc
trong cải cách mở cửa là phát triển nông nghiệp hương trấn, chuyển dịch cơ cấu
kinh tế nông thôn, từ đó tăng trưởng với tốc độ cao. Nguyên nhân của thành
tựu đó có nhiều, trong đó điều chỉnh chính sách đầu tư rất quan trọng, tăng vốn
đầu tư trực tiếp cho nông nghiệp để tạo ra tiền đề vật chất cho sự tăng trưởng
trước hết là đầu tư xây dựng công trình thuỷ lợi, mở rộng sản xuất lương thực,
xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn, nghiên cứu ứng dụng cây trồng, vật nuôi,
cây con vào sản xuất nhất là lúa, ngô, bông.[6]
- Indonexia:từ kế hoạch 5 năm 1969 - 1974, việc di dân đã thành công
với sự tài trợ của Ngân hàng thế giới, ở đó mỗi hộ di cư đều được trợ cấp bởi
Chính phủ như tiền cước vận chuyển đi quê mới, một căn nhà 2 buồng, 0,5ha
đất thổ cư và 2ha đất canh tác (1ha cây lâu năm và 1ha cây hàng năm), một
năm lương thực khi đến khu định cư mới. Được chăm sóc y tế, giáo dục, được
vay vốn với lãi suất ưu đãi, vay đầu tư cho cây nông nghiệp, khi đến kỳ thu
hoạch mới trả nợ. Hiện nay ở Indonexia có 80.000 - 100.000hộ đến các vùng
kinh tế mới, chi phí bình quân/hộ từ 5.000 - 7.000USD.[6]
2.2.2. Kinh nghiệm phát triển kinh tế hộ nông dân ở một số địa phương
trong nước
- Bắc Ninh: Ngân hàng Nông nghiệp & phát triển nông thôn Bắc
Ninh có nhiều nỗ lực trong thực hiện chủ trương cho vay hộ sản xuất, trở
thành một trong những động lực quan trọng thúc đẩy kinh tế hộ phát triển,
đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng và phát triển địa phương.
Từ đó đến nay, hàng ngàn hộ nông dân trên địa bàn đã được tiếp
cận nguồn vốn vay ngân hàng. Với thủ tục vay vốn ngày càng đơn giản,
thuận tiện, thời gian nhanh hơn, số tiền vay nhiều hơn, phong cách phục
vụ tận tình, chu đáo hơn, ngân hàng đã luôn đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn
cho các hộ nông dân thúc đẩy phát triển trồng trọt, chăn nuôi, xây dựng
các mô hình trang trại, VAC tạo việc làm, thu nhập ổn định, từng bước
xoá đói, giảm nghèo, vươn lên làm giầu.

14
Phong trào hộ nông dân thi đua sản xuất giỏi của Trung ương Hội Nông
dân Việt Nam phát động được các cấp hội và nông dân trong tỉnh Bắc Ninh
hưởng ứng. Các cấp Hội Nông dân xác định đây là phong trào trọng tâm,
nòng cốt có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển kinh tế, xóa đói giảm
nghèo, xây dựng nông thôn mới của hội viên. Thực hiện tốt phong trào này sẽ
góp phần xây dựng nông nghiệp, nông dân, nông thôn.[6]
Cao Bằng: Cao Bằng có gần 95.000 ha (chiếm 14,12% đất tự nhiên
toàn tỉnh) đất dành cho sản xuất nông nghiệp, trên 534.000 ha (trên 80% diện
tích đất tự nhiên toàn tỉnh) đất lâm nghiệp có rừng và trên 400 ha đất nuôi
trồng thủy sản (2009).
Trong năm năm trở lại đây, tỷ trọng ngành nông nghiệp trong tổng
GPD có xu hướng giảm dần, song vẫn có đóng góp tương đối lớn trong GDP
toàn tỉnh. Tính tới năm 2010, ngành đã đóng góp 35,37% trong tổng số GDP
của tỉnh Cao Bằng.
Là một tỉnh miền núi biên giới, chịu nhiều ảnh hưởng của điều kiện
thời tiết khắc nghiệt song ngành nông nghiệp của Cao Bằng vẫn khá phát
triển. Giá trị sản xuất của ngành liên tục tăng qua các năm. Năm 2003, giá trị
sản xuất nông nghiệp của tỉnh chỉ đạt xấp xỉ 689 tỷ đồng, đến năm 2009, con
số này tăng lên 734 tỷ đồng (giá so sánh 1994). Cơ cấu ngành nông nghiệp
chia thành 3 ngành chính là trồng trọt (chiếm trên 65% trong tổng giá trị
ngành nông nghiệp), chăn nuôi (chiếm trên 30%) và dịch vụ (dưới 5%).
Để phát triển và có được những thành tựu đó thì một loại hình kinh tế
được sản xuất phổ biến đó là kinh tế hộ gia đình, do có điều kiện địa hình
không thuận, các nguồn đầu tư còn hạn hẹp nên các trang trại chưa được hình
thành nhiều vì vậy kinh tế hộ nông dân vẫn là loại hình sản xuất chủ yếu của
người dân trên địa bàn tỉnh. Nó đã góp phần vào nâng cao đời sống của người
dân, đóng góp vào GDP của tỉnh và của cả nước.
Cây trồng chủ yếu của tỉnh gồm các cây lương thực (lúa, ngô, khoai,
sắn); cây công nghiệp ngắn ngày (đỗ tương, lạc, mía, thuốc lá); cây ăn quả (lê,

mận, cam, hạt dẻ); cây rau, đậu và gia vị; và cây công nghiệp (chè đắng).
Ngành chăn nuôi của Cao Bằng tập trung vào các loại gia súc lớn như
trâu, bò, ngựa; gia súc nhỏ như lợn, dê, và các loại gia cầm. Cao Bằng có 2

15
giống bò địa phương là bò Cỏ và bò U H’Mông, trong đó bò U H’Mông có
trọng lượng lớn, chất lượng tốt.
Trong thời gian tới, tỉnh có dự án phát triển hơn nữa về kinh tế hộ như:
đầu tư vốn cho người dân sản xuất, tập huấn cho người dân về kỹ thuật sản
xuất, dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ mới vào thực tế nhằm góp phần tăng
năng xuất cây trồng vật nuôi và thu nhập của người dân cũng tăng lên đời
sống người dân đi vào vào ổn định và dần dần được nâng cao.[6]
2.2.3. Những bài học kinh nghiệm rút ra đối với phát triển kinh tế hộ nông
dân ở Việt Nam nói chung và phường Đề Thám nói riêng
+ Đối với Việt Nam
Chủ trương, chính sách về giao quyền sử dụng ruộng đất lâu dài cho
kinh tế hộ (đất nông nghiệp 20 năm, đất lâm nghiệp 50 năm) đã nhanh
chóng đi vào cuộc sống của hàng triệu hộ nông dân.Có như vậy các hộ
nông dân mới yên tâm sản xuất và tập trung đầu tư trên đất đai được giao
sử dụng lâu dài của mình. Từ đó diện mạo của kinh tế hộ nông dân Việt
Nam đã thay đổi một cách cơ bản, nhất là ngày càng có nhiều đóng góp
cho việc giải phóng sức sản xuất, nâng cao sản lượng nông nghiệp, mở
mang ngành nghề mới, nâng cao thu nhập.
Trong kinh tế thị trường, việc tìm ra cây gì, con gì để cho sản xuất hàng
hóa lớn đã khó, thì việc tiếp cận đầu vào và đầu ra cho sản xuất nông nghiệp
mấy năm gần đây cũng đang khó khăn không kém. Đã thế, thị trường đầu vào
của sản xuất nông nghiệp biến động rất bất lợi cho các hộ nông dân, giá lên
cao liên tục, giao thông khó khăn, vốn ít nên khó khăn trong việc mua giá
thấp với khối lượng lớn (mua buôn), mua lẻ thì giá lại rất cao, thiếu những
nhà cung cấp tin cậy và ổn định, và còn thiếu cả thông tin để có cơ hội lựa

chọn phương án tối ưu. Vì thế để thúc đẩy kinh tế hộ nông dân phát triển nhà
nước cần có chính sách hỗ trợ cho người nông dân về giá vật tư nông nghiệp
và thông tin về nhu cầu của thị trường.
Từ thực tế cho thấy để phát triển kinh tế hộ nông dân bền vững và có
hiệu quả cao cần phát triển theo chiều sâu, trên cơ sở phát triển khoa học nông

16
nghiệp, những tiến bộ kỹ thuật mới, nhất là lĩnh vực ứng dụng công nghệ sinh
học, công nghệ thông tin trong lựa chọn và tạo giống.
Cần phá vỡ tính tự phát trong sản xuất nông nghiệp của người nông
dân, để làm được điều này nhà nước cần định hướng, hỗ trợ, tư vấn cho người
nông dân trong phát triển kinh tế nông hộ.
+ Đối với phường Đề Thám
Phát triển kinh tế hộ nông dân phải gắn liền với giải quyết các vấn đề
xã hội, nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần. Coi phát triển con
người là động lực để phát triển sản xuất, phát triển xã hội và tiến bộ xã hội
thực hiện mục tiêu cơ bản mà Nhà nước đã đặt ra: "Dân giàu, nước mạnh, xã
hội công bằng và văn minh".
Nắm vững đường lối, chủ trương của Đảng và vận dụng sáng tạo vào
tình hình thực tế của phường để đẩy mạnh phát triển sản xuất nông nghiệp và
kinh tế hộ nông dân.
Trong quá trình phát triển sản xuất nông nghiệp và kinh tế hộ nông dân,
Đảng bộ, UBND phường đã chỉ đạo các ban ngành tìm mọi cách góp phần
tăng năng suất cây trồng vật nuôi, xây dựng cơ cấu giống hợp lý, phù hợp với
từng loại đất, áp dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật trong canh tác.
Phường có chủ trương, giải pháp đúng đắn là khuyến khích nông dân
tích cực sản xuất, khai thác triệt để nguồn đất hiện có, áp dụng chính sách
miễn thuế nông nghiệp ở những vùng mới khai hoang, có chính sách vay vốn
hợp lý để người dân yên tâm đầu tư sản xuất. Tập trung thực hiện, chuyển đổi
cơ cấu sản xuất, thực hiện chuyển diện tích đất trồng lúa kém hiệu quả sang

trồng các cây hoa màu khác thực hiện đa dạng cây trồng, vật nuôi.
Cán bộ khuyến nông phường xuống tận các hộ nông dân để tìm hiểu
những khó khăn trong quá trình phát triển kinh tế của các hộ để có thể giúp
các hộ đưa ra các giải pháp khắc phục.
Phát triển các ngành dịch vụ phục vụ cho sản xuất nông nghiệp để thúc
đẩy kinh tế hộ nông dân phát triển.

17
PHẦN 3
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1.1. Đối tượng nghiên cứu
- Những vấn đề liên quan tới việc phát triển kinh tế nông hộ.
- Hộ nông dân thuộc địa bàn phường Đề Thám - thành phố Cao Bằng -
tỉnh Cao Bằng.
3.1.2. Phạm vi nghiên cứu
3.1.2.1. Phạm vi về thời gian
- Thu thập số liệu thứ cấp từ năm 2011 đến năm 2013
- Thu thập số liệu sơ cấp năm 2014
3.1.2.2. Phạm vi về không gian
Đề tài nghiên cứu trên địa bàn phường Đề Thám - TPCB - Tỉnh Cao Bằng.
3.2. Nội dung nghiên cứu
- Đánh giá một số đặc điểm về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của
phường Đề Thám.
- Đánh giá thực trạng phát triển kinh tế hộ tại phường Đề Thám giai đoạn
2011 - 2013
- Tìm hiểu những nhân tố ảnh hưởng tới phát triển kinh tế nông hộ trên
địa bàn.
- Khó khăn, thuận lợi, cơ hội và thách thức trong quá trình phát triển

kinh tế nông hộ trên địa bàn phường.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế hộ tại phường Đề Thám –
TP Cao Bằng – Tỉnh Cao Bằng
3.3. Phương pháp nghiên cứu
3.3.1. Phương pháp thu thập thông tin
3.3.1.1. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp
- Thu thập thông tin từ các công trình khoa học, các báo cáo tổng kết,
các bài viết có liên quan đến kinh tế hộ.