Giải pháp nhằm phát huy hiệu quả phương pháp giám sát từ xa của thanh tra NHNN Việt Nam

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Lời nói đầu
Ngân hàng Trung ơng ( NHTW) luôn gắn liền với vai trò xây dựng và thực
thi chính sách tiền tệ (CSTT) . Những năm gần đây , cùng với sự đổi mới và phát
triển của các hoạt động tiền tệ và ngân hàng , đội ngũ thanh tra ngân hàng
( TTNH) cũng đợc chấn chỉnh xây dựng thành một lực lợng giám sát hoạt động
kinh doanh tiền tệ cho toàn hệ thống ngân hàng , góp phần đảm bảo an toàn và
lành mạnh cho hệ thống . Vai trò của thanh tra giám sát ( TTGS) ngày càng quan
trọng và có những ảnh hởng rất lớn tới hiệu quả của CSTT. Do đó , phơng pháp
TTGS từ xa với u điểm có thể thực hiện đợc giám sát thờng xuyên liên tục với chi
phí thấp là vô cùng cần thiết để đảm bảo hiệu quả của công tác thanh tra
Đây chính là lí do em chọn đề tài : Giải pháp nhằm phát huy hiệu quả
phơng pháp giám sát từ xa của thanh tra NHNN Việt Nam
Nội dung cơ bản của đề tài gồm :
Phần I : Một số vấn đề chung về TTGS ngân hàng và phơng pháp giám
sát từ xa .
Phần II : Hoạt động TTGS từ xa của NHNN Việt Nam.
Phần III: Một số giải pháp kiến nghị nâng cao hiệu quả của phơng pháp
TTGS từ xa ở Việt Nam.
Do còn có nhiều hạn chế về thời gian ,kiến thức và kinh nghiệm thực tế ,đề
tài chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết,em rất mong nhận đợc sự chỉ
bảo của các thầy cô để em có thể hiểu vấn đề sâu sắc hơn .
Em xin chân thành cảm ơn .
Hà Nội ngày 01/01/2003.
Sinh Viên
Nguyễn Thành Trung.
1
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Phần I: Những vấn đề chung về thanh tra giám
sát ngân hàng và phơng pháp thanh tra giám
sát từ xa

Nội dung bài viết này là về phơng pháp TTGS từ xa trong hệ thống TTGS
ngân hàng của NHTW. Tuy nhiên, để có một cái nhìn đầy đủ về vấn đề này, trớc
hết em xin đề cập đến NHTW với vai trò TTGS của nó.
I- Ngân hàng Trung ơng với vai trò thanh tra giám sát.
1. Ngân hàng Trung ơng-bản chất, chức năng, vai trò.
Theo Luật NHNN Việt Nam tháng 12/1997, NHNN VN là cơ quan của
Chính phủ của nớc CHXHCN Việt Nam, thực hiện chức năng quản lí nhà nớc về
tiền tệ và hoạt động ngân hàng, là ngân hàng phát hành tiền, ngân hàng của các
TCTD và ngân hàng làm dịch vụ tiền tệ cho Chính phủ.
Với bản chất đó, NHTW có 3 chức năng cơ bản sau:
- Phát hành tiền: Tiền giấy và tiền kim khí do NHTW đa vào lu thông là ph-
ơng tiện thanh toán hợp pháp trong mỗi quốc gia và đợc thanh toán không hạn chế,
là cơ sở cho chức năng tạo tiền của các ngân hàng trung gian, đồng thời NHTW có
trách nhiệm phát hành tiền đảm bảo phát triển kinh tế và lu thông tiền tệ ổn định.
- Là ngân hàng của các ngân hàng: NHTW là ngời cung cấp các dịch vụ
ngân hàng nh nhận tiền gửi, cấp tín dụng, làm trung tâm thanh toán cho các ngân
hàng. Đồng thời thực hiện quản lí nhà nớc với các ngân hàng: xét cấp, thu hồi giấy
phép kinh doanh, ban hành chính sách chế độ, quy chế thể lệ và nghiệp vụ hớng
dẫn, yêu cầu các TCTD thực thi, thực hiện TTGS đối với các TCTD.
- Là ngân hàng của Chính phủ: Cung cấp các dịch vụ ngân hàng cho Chính
phủ.
Thực hiện 3 chức năng trên, NHTW có hai vai trò cơ bản là:
- Xây dựng và thực thi CSTT quốc gia: NHTW sử dụng một cách hiệu quả
các công cụ của mình để điều chỉnh lợng cung ứng tiền cho phù hợp với các mục
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
tiêu kinh tế vĩ mô và chủ động điều tiết lợng tiền trong nền kinh tế nhằm đạt đợc
các mục tiêu của CSTT: ổn định giá cả, tăng trởng kinh tế và tạo công ăn việc làm.
- Thực hiện quản lí và kiểm soát các TCTD, nhằm đảm bảo cho hệ thống tài
chính hoạt động hiệu quả và an toàn theo đúng pháp luật.

2. Những vấn đề cơ bản về thanh tra giám sát của Ngân hàng Trung ơng.
Mục đích hoạt động của thanh tra ngân hàng là góp phần đảm bảo an toàn hệ
thống các TCTD, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của ngời gửi tiền, phục vụ việc
thực hiện CSTT quốc gia.
Đối tợng cuả thanh tra ngân hàng là:
- Tổ chức và hoạt động của các TCTD.
- Hoạt động ngân hàng của các tổ chức không phải là TCTD đợc NHTW
cho phép.
- Việc thực hiện các quy định của pháp kuật về tiền tệ và hoạt động ngân
hàng của các cơ quan tổ chức và cá nhân.
Nguyên tắc hoạt động của thanh tra là:
- Hoạt động của thanh tra đảm bảo tuân theo pháp luật, đảm bảo chính xác
khách quan, dân chủ, kịp thời.
- Hoạt động của thanh tra ngân hàng không chịu sự can thiệp trái pháp luật
nào của bất kì cơ quan, tổ chức, cá nhân nào.
Có ba hình thức tổ chức thanh tra cơ bản:
- Tổ chức thanh tra trực thuộc NHTW.
- Tổ chức thanh tra ngân hàng thuộc Bộ Tài chính.
- Tổ chức thanh tra không thuộc NHTW.
II- Phơng pháp thanh tra giám sát từ xa.
1. Khái niệm
TTGS từ xa là phơng thức thanh tra sử dụng thông tin các báo cáo nhằm phân
tích đánh giá thực trạng hoạt động của TCTD để đề ra các biện pháp xử lí khi cần
thiết.
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Giám sát từ xa còn đợc hiểu là phơng pháp mà cán bộ thanh tra ngồi tạI trụ
sở thanh tra tiếp nhận thông tin báo cáo để phân tích đánh giá tình hình đơn vị đợc
thanh tra một cách thờng xuyên và có hệ thống.
Giám sát từ xa là phơng thức hoạt động riêng có của thanh tra ngân hàng.

2. Nội dung chỉ tiêu giám sát
Mỗi quốc gia có một hệ thống chỉ tiêu đánh giá riêng phù hợp với đặc điểm
hoạt động của hệ thống ngân hàng nớc mình. Nhng nhìn chung tất cả các hệ thống
chỉ tiêu này đều xoay quanh mô hình CAMEL. Lí thuyết CAMEL cho rằng trong
hoạt động ngân hàng có năm lĩnh vực quan trọng quyết định sự thành bạI của mỗi
ngân hàng là:
- Vốn của ngân hàng: Capital
- Chất lợng tài sản có: Asset quality
- Khả năng quản lí: Management ability
- Khả năng sinh lời: Earning
- Khả năng thanh toán: Liquidity
Theo các chuyên gia ngân hàng trên thế giới, nếu quản lí tốt 5 lĩnh vực trên
sẽ giảm thiểu đợc rủi ro đổ vỡ của hệ thống ngân hàng. Chính vì vậy, CAMEL đã
trở thành mục tiêu chung đối với công tác quản lí và kinh doanh ngân hàng.
2.1. Mức vốn cần thiết (Capital adequacy)
Mức vốn thể hiện khả năng bù đắp các khoản lỗ hoặc vốn của ngân hàng, đặc
biệt là trong thời kì khó khăn. Mức vốn cũng chính là phần đóng góp của các chủ
sở hữu trong ngân hàng và thể hiện sự cam kết của chủ sở hữu đối với các đối tác,
khách hàng, qua đó tạo lập niềm tin và có sẵn nguồn để có thể sử dụng trong trờng
hợp cần thiết.
Theo quy định mới nhất của Uỷ ban quản lí ngân hàng thuộc Ngân hàng
thanh toán quốc tế (BIS)
Tổng vốn tự có
Hệ số an toàn vốn = -------------------------------------- >= 8%
(CAR) Tổng tài sản có rủi ro quy đổi
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368

Hầu hết các ngân hàng lớn trên thế giới đều có hệ số an toàn vốn trên
8% nh HSBC là 13,2 %; Citibank là 11,32 %; Desutsche Bank là 12,6%

2.2 Đánh giá chất lợng tài sản có (Asset quality )
Để đánh giá chất lợng tài sản có , cần tập trung xem xét các khía cạnh :
- Mức độ rủi ro trong các loại tài sản có
- Hoạt động kiểm tra , kiểm soát tín dụng
- Chính sách trích lập dự phòng rủi ro
- Khả năng tạo nguồn thu lãi ổn định .
Và cần xem xét đánh giá các hệ số quan trọng sau :
Nợ quá hạn
--------------------------- <= 5%.
Tổng d nợ
- Dự phòng rủi ro trên nợ quá hạn : tỉ lệ này thể hiện khả năng tài chính của
ngân hàng nhất là khi phải xử lí các khoản nợ xấu hay mất vốn
2.3 Đánh giá khả năng thanh toán ( Liquidity)
Khả năng thanh toán của ngân hàng có thể thấy đợc qua các chỉ tiêu nh : lợng
tiền mặt , các tài sản sắp đến hạn thanh toán , chứng khoán có khả năng giao dịch ,
cơ cấu nguồn và khả năng huy động . Tiến hành xem xét các chỉ tiêu sau :
- Tài sản có thanh khoản / Tổng d nợ tiền gửi , trong đó tài sản có thanh
khoản gồm tiền mặt , tiền gửi tạt NHTW và các ngân hàng khác , và các chứng
khoán có khả năng mua bán đợc . Chỉ tiêu này thể hiện khả năng ngân hàng có thể
đáp ứng nhu cầu rút tiền hay thanh toán tức thời với khối lợng lớn hay không .
- Tài sản có thanh khoản trên tổng tài sản có : chỉ tiêu này cho biết trong
tổng tài sản có bao nhiêu tài sản có có thể huy động ngay lập tức phục vụ nhu cầu
thanh toán ngắn hạn
- Tổng số d nợ cho vay ròng/Tổng d nợ tiền gửi : chỉ tiêu này cho thấy mức
chênh lệch giữa huy động vốn và sử dụng vốn .
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
2.4. Đánh giá khả năng sinh lời ( Earning )
Đây chính là việc đánh giá khả năng tạo nguồn thu và tính bền vững của các
nguồn thu đó .Cần xem xét các khía cạnh :

- Khả năng sinh lời của các tài sản
- Cơ cấu chi phí
- Cơ cấu thu nhập
- Giá trị đem lại cho chủ sở hữu
Để đánh giá đợc khả năng sinh lời của ngân hàng, có thể xem xét các chỉ tiêu
sau :
+ Lợi nhuận ròng / Tài sản có bình quân : chỉ tiêu này thể hiện cứ mỗi đồng
tài sản đem lại bao nhiêu đồng lợi nhuận cho ngân hàng . Một ngân hàng đợc xem
là sinh lời cao nếu hệ số này đạt trên 0,5 %
+ Lợi nhuận ròng/ Vốn tự có bình quân. Đây là chỉ tiêu mà các chủ sở hữu
quan tâm nhất. Một ngân hàng đợc coi là có khả năng sinh lời cao nếu hệ số này
cao hơn mức lợi nhuận mong đợi đối với cổ phiếu đầu t trên thị trờng đó
+Thu nhập từ lãi ròng / Tài sản có sinh lời bình quân . Chỉ tiêu này cho thấy
khả năng sinh lời từ hoạt động cho vay và đầu t so với huy động vốn .
2.5. Khả năng quản lí ( Management ability )
Năng lực quản lí là yếu tố con ngời , tổ chức và chính sách , đợc qui tụ lại ở
năng lực quản lí của ban giám đốc điều hành và biểu hiện chất lợng quản lí bằng
hiệu quả kinh doanh .Đánh giá vấn đề này qua các nội dung : Năng lực đề ra sách
lợc kinh doanh , có sức cạnh tranh và đứng vững trên thị trờng . Đa ra đợc kế
hoạch triển khai các công việc một cách hợp lí , rõ ràng có hiệu quả. Có chính
sách nhân sự khuyến khích thân mật hợp tác trong công việc . Trong quá trình
hoạt động tiêu chuẩn để đánh giá chất lợng quản lí của ban lãnh đạo điều hành
một ngâm hàng gồm : hiệu quả kinh doanh , độ tín nhiệm trong môi trờng kinh
doanh
6
Website: Email : Tel : 0918.775.368
3. Những u , nhợc điểm và một số điều kiện cơ bản đảm bảo cho hoạt động
thanh tra giám sát từ xa có hiệu quả.
3.1. Ưu điểm
- TTGS từ xa có thể thực hiện một khối lợng công việc thanh tra rất lớn mà

chỉ cần tới một số ít các thanh tra với chi phí cho mỗi lần thanh tra tơng đối thấp ,
thủ tục thanh tra đơn giản mà vẫn có thể đảm bảo hiệu quả của công tác thanh tra
- Việc thanh tra đợc tiến hành thờng xuyên hàng ngày , hàng tháng , hàng
quí , và có thể thanh tra toàn diện tất cả các mặt hoạt động của ngân hàng khi các
thông tin báo cáo là đầy đủ .Trong khi thanh tra tạI chỗ mỗi lần chỉ có thể tiến
hành trong một phạm vi hẹp , thờng là một chi nhánh ngân hàng , và không thể
tiến hành một cách thờng xuyên do chi phí thanh tra lớn , thủ tục phức tạp và việc
thanh tra có thể ảnh hởng tới hoạt động kinh doanh bình thờng của ngân hàng .
- TTGS từ xa có thể cung cấp những thông tin mang tính tổng hợp cao Với
mô hình CAMEL , các giám sát viên có thể có đợc một cái nhìn tơng đối toàn diện
và đầy đủ về các mặt hoạt động cũng nh năng lực và triển vọng của một NHTM .
Hơn nữa , thanh tra tại chỗ có thể tiến hành thờng xuyên liên tục và với tất cả ngân
hàng trong hệ thống, vì thế nó có thể cung cấp những thông tin tổng hợp và cảnh
báo đợc những nguy cơ trên diện rộng .
3.2. Nhợc điểm :
- Hiệu quả của TTGS từ xa phụ thuộc rất lớn vào chất lợng của hệ thống
thông tin , báo cáo tài chính . Do đó, nếu thông tin không trung thực đầy đủ và kịp
thời, thì việc thanh tra sẽ không có hiệu quả và ý nghĩa .
- Phơng pháp này đặt ra những đòi hỏi rất cao về trình độ và kiến thức
chuyên môn đối với các thanh tra giám sát viên
- Việc giám sát từ xa có thể gặp khó khăn do nhiều chi tiết cụ thể không đ-
ợc thể hiện trên các báo cáo tài chính.
- Giám sát từ xa không thể cung cấp cho thanh tra những căn cứ cụ thể,
những chứng cứ pháp lí để có thể đánh giá xử lí các vi phạm của các TCTD nh
thanh tra tại chỗ
7
Website: Email : Tel : 0918.775.368
- Việc TTGS từ xa chỉ có thể thực hiện trên cơ sở ứng dụng công nghệ tin
học trong ngân hàng. Nó đòi hỏi một hệ thống truyền dẫn thông tin báo cáo hiệu
quả trong toàn hệ thống. Nói cách khác, chi phí cho mỗi lần thanh tra thì tơng đối

thấp nhng chi phí ban đâù cho phơng pháp này không phải là nhỏ.
3.3. Một số điều kiện cơ bản để thanh tra giám sát từ xa có hiệu quả ..
Trên cơ sở phân tích các u và nhợc điểm nh trên , ta có thể thấy đợc một số
điều kiện cần thiết để hoạt động TTGS từ xa có thể phát huy hiệu quả .
- Cần có các qui chế về thông tin báo cáo đầy đủ chính xác và kịp thời đối
với các TCTD , các qui chế về xử phạt trong trờng hợp có vi phạm , các qui định
về quyền hạn của thanh tra cũng nh ý nghỉa của các khuyến nghị của thanh tra đối
vơí các TCTD
- Cần có hệ thống chỉ tiêu đánh giá đảm bảo nhận biết sớm đợc các rủi ro.
Hệ thống các chỉ tiêu giám sát phải đảm bảo có sự ổn định nhất định nhng đồng
thời phải có sự linh hoạt , có thể điều chỉnh đợc khi điều kiện hoạt động của đối t-
ợng thanh tra là các NHTM có sự thay đôỉ và phát triển .
- Cần có một hệ thống truyền dẫn thông tin báo cáo hiện đại và phù hợp
,đảm bảo truyền tải thông tin nhanh chóng , chính xác và kịp thời .
- Cần đảm bảo chất lợng của hệ thống thông tin thông qua các chuẩn mực
kế toán và kiểm toán và hệ thống kiểm tra kiểm soát nội bộ của các ngân hàng
- Có đội ngũ thanh tra giám sát viên có trình độ năng lực cao .
- Có sự hợp tác quốc tế chặt chẽ trong hoạt động thanh tra để có thể học hỏi
kinh nghiệm , giúp đỡ lẫn nhau về nghiệp vụ và phơng tiện thanh tra , đặc biệt là
để phối hợp kiểm soát các hoạt động ngân hàng quốc tế .
- Phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa 2 phơng pháp thanh tra : giám sát từ xa
và thanh tra tại chỗ . Mỗi phơng pháp đều có những u và nhợc điểm riêng , sự phối
kết hợp sẽ giúp hạn chế các nhợc điểm và phát huy u điểm , đạt đợc hiệu quả tối
đa.
8