Website: Email : Tel (: 0918.775.368
đặc trng và giải pháp xây dựng kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa ở
việt nam
A.lời mở đầu
Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa là nhà nớc
của dân do dân và vì dân. Bên cạnh mục tiêu thúc đẩy tăng trởng nhanh và bền
vững nhà nớc còn phải đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện công bằng xã
hội , đảm bảo cho mọi ngời chứ không phải một số nguời đợc hởng lợi từ thành
quả tăng trởng kinh tế chung của đất nớc. Đây là vấn đề cốt lõi của nền kinh tế thị
trờng định hớng xã hội chủ nghĩa, một tiêu chí quan trọng bậc nhất để phân định
chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa t bản. Nhng do nhận thức còn đơn giản về chủ nghĩa
xã hội nên trớc đây chúng ta đã thiết lập cơ chế quản lí tập trung, quan liêu, bao
cấp. Mô hình kinh tế này có những u điểm là tập trung đợc nguồn lực vào những
mục tiêu chủ yếu nhng nó lại thủ tiêu cạnh tranh làm triệt tiêu tính năng động sáng
tạo của các đơn vị kinh tế, do đó nó kìm hãm sự phát triển kinh tế xã hội, vì vậy từ
Đại hội VI ( năm 1986 ) của Đảng Cộng Sản Việt Nam đã nhạy bén tổng kết thực
tiễn, đặt những cái mốc đầu tiên trên con đờng đổi mới t duy: Chấp nhận kinh tế
hàng hoá, kinh tế nhiều thành phần, từng bớc chuyển kinh tế nớc ta sang nền kinh
tế hàng hoá nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trờng có sự quản lí của nhà
nớc, định hớng XHCN. Những t tớng đó đã cởi trói cho năng lực lao động cá nhân,
cho các nguồn lực tích luỹ đợc để đầu t phát triển kinh tế, giải phóng sức sản xuất
xã hội. Tới Đại hội IX ( tháng 4/2001), Đảng đã chính thức đa ra khái niệm kinh
tế thị trờng định hớng XHCN t tởng đổi mới kinh tế, đề cao kinh tế thị trờng, đề
cao hoạt động kinh doanh hợp pháp, nhà nớc chủ yếu quản lí vĩ mô đã từng b-
ớc đợc triển khai trong thực tiễn và thu đợc nhiều thành tựu to lớn. Thành tựu
sáng rõ nhất là tốc độ tăng trởng hàng năm cao ( hơn 8%/ năm), đời sống của nhân
dân đợc cải thiện trông thấy, nhịp độ cuộc sống đã sôi động hơn. Bộ mặt kinh tế
của đất nớc có nhiều biến chuyển. Những thành công của cải cách, đổi mới những
năm qua là rất lớn và chứng tỏ định hớng đổi mới đúng đắn của chúng ta. Vì vậy
nắm vững đợc đặc trng và giải pháp xây dựng kinh tế thị trờng định hớng XHCN ở
Việt Nam là cơ sở quan trọng để chúng ta tiếp tục phát triển nền kinh tế thị trờng,
đa đất nớc đi tiếp những chặng đờng của quá trình quá độ lên CNXH ở việt nam.
Sinh viên thực hiện : Vũ Minh Ngọc MSV:CQ482002
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
B. nội dung:
I. Lí luận chung về kinh tế thị trờng định hớng XHCN:
1. Khái niêm kinh tế thị trờng:
Kinh tế thị trờng xuất hiện nh là một yêu cầu khách quan không thể thiếu đ-
ợc của nền kinh tế hàng hoá. Xét về mặt lịch sử, kinh tế hàng hoá có trớc kinh tế
thị trờng. Kinh tế thị trờng là trình độ phát triển cao của kinh tế hàng hoá, trong đó
toàn bộ các yếu tố đầu vào và đầu ra của sản xuất đều thông qua thị trờng.
Kinh tế thị truờng chính là nền kinh tế hàng hoá vận hành theo cơ chế thị trờng.
Đó là cơ chế tự điều tiết nền kinh tế do sự tác động của các quy luật kinh tế vốn có
của nó. Nói cụ thể hơn kinh tế thị trờng là hệ thống hữu cơ của sự thích ứng lẫn
nhau giữa các yếu tố giá cả, cung cầu và cạnh tranh.
2. Kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa:
Mỗi nớc trên thế giới có điều kiện chính trị, kinh tế, xã hội rất khác nhau, có
dân c và lãnh thổ độc lập và chủ quyền, có bản sắc văn hoá dân tộc và lịch sử của
mình Do đó, không có kinh tế thị trờng chung chung, thuần tuý, trừu tợng tách
khỏi hình thái kinh tế - xã hội, tách rời với chế độ chính trị - xã hội. Nền kinh tế
thị trờng định hớng XHCN vừa mang tính chất chung, vừa mang tính chất đặc thù
dựa trên nguyên tắc và bản chất CNXH.
Kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là nền kinh tế
hàng hoá nhiều thành phần, vận động theo cơ chế thị trờng có sự quản lí của nhà
nớc, định hớng XHCN. Một mặt phát triển kinh tế thị trờng để giải phóng sức sản
xuất, động viên mọi nguồn lực trong nớc, ngoài nứơc để thực hiện Công nghiệp
hoá Hiện đại hoá, xây dựng cơ sở vật chất - kĩ thuật của CNXH, nâng cao hiệu quả
của kinh tế xã hội , cải thiện từng bớc đời sống của nhân dân. Mặt khác thực hiện
mục tiêu của CNXH. ở nớc ta, thực hiện t tởng Hồ Chí Minh: nớc dâng thuyền
lên và đờng lối đổi mới của Đảng: Lấy sản xuất gắn liền với đời sống nhân dân,
tăng trởng kinh tế đi đôi với tiến bộ và công bằng xã hội, khuyến khích làm giàu
hợp pháp, gắn liền với xoá đói giảm nghèo, đảm bảo lợi ích cho tất cả mọi ngời .
Sinh viên thực hiện : Vũ Minh Ngọc MSV:CQ482002
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
II. phát triển kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa
là một tất yếu khách quan :
1. Sự cần thiết khách quan phát triển kinh tế thị trờng ở việt nam:
Kinh tế thị trờng là một tất yếu kinh tế đối với đất nớc, một nhiệm vụ cấp bách
để chuyển nền kinh tế lạc hậu, manh mún của đất nớc ta thành nền kinh tế hiện
đại, hội nhập và sự phân công lao động quốc tế. Tiến hành kinh tế thị trờng đã đa
chúng ta thoát khỏi khủng hoảng kinh tế nhiều năm trớc đó. Vì vậy kinh tế thị tr-
ờng nớc ta là sự cần thiết khách quan.
2. Tác dụng to lớn của sự phát triển kinh tế thị trờng định hớng XHCN ở Việt
Nam:
Cơ chế thị trờng kích thích hoạt động của các chủ thể kinh tế và tạo những
điều kiện cho những hoạt động tự do của họ. Do đó làm nền kinh tế phát triển
năng động và có hiệu quả.
Sự tác động của cơ chế này sẽ đa tới sự thích ứng giữa khối lợng và cơ cấu
của sản xuất. Do đó có thể thõa mãn tốt nhất nhu cầu của cá nhân .
Do cạnh tranh, những ngời sản xuất hàng hoá phải cải tiến kĩ thuật, áp dụng
công nghệ mới vào sản xuất để giảm chi phí sản xuất tới mức tối thiểu nhờ đó có
thể cạnh tranh đợc về giá cả, đứng vững trong cạnh tranh.Cơ chế này kích thích sự
đổi mới của kĩ thuật, của công nghệ, thúc đẩy việc hợp lí hoá của sản xuất .
Cơ chế thị trờng thực hiện phân phối các nguồn lựckinh tế một cách hợp lí
vì thế phát huy đợc tiềm năng, lợi thế của từng vùng.
Sự điều tiết của cơ chế thị trờng linh hoạt hơn, mềm dẻo hơn sự điều chỉnh
của nhà nớc nên có khả năng thích nghi cao hơn trớc những bién đổi của kinh tế -
xã hội.
Sự phát triển của kinh tế thị trờng thúc đẩy quá trinh tích tụ và tập trung sản
xuất, thúc đẩy sản xuất lớn có tính xã hội hoá cao, bình tuyển đợc những ngời sản
xuất kinh doanh giỏi, hình thành đội ngũ cán bộ quản lí có trình độ, lao động lành
nghề, đáp ứng nhu cầu của đất nớc .
Thực tiễn những năm đổi mới đã chứng minh rằng việc chuyển sang nền
kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa là hoàn toàn đúng đắn.
Sinh viên thực hiện : Vũ Minh Ngọc MSV:CQ482002
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
III. những đặc trng của kinh tế thị trờng định hớng XHCN ở
việt nam:
1. Những đặc trng chung của kinh tế thị trờng:
Mặc dù mỗi nớc có một mô hình kinh tế thị trờng chung không nớc nào
giống nớc nào nhng bất kì một mô hình kinh tế thị trờng nào cung có những đặc
trng sau đây:
- Các chủ thể kinh tế có tính độc lập rất cao, có quyền tự quyết định những
vấn đề kinh tế lớn: cái gì, nh thế nào, cho ai . Từ chủ thể tự chịu trách nhiệm
đối với kết quả kinh doanh của mình.
- Thị trờng rất phát triển kể cả thị trờng các yếu tố đầu vào của sản xuất và
thị trờng đầu ra của sản xuất. Mọi quan hệ kinh tế đợc thực hiện bằng quan hệ
hàng hoá, tiền tệ trên thị trờng. Chính thị trờng là cơ sở phân bố nguồn lực và các
nghành các lĩnh vực kinh tế. Một nhà kinh tế nổi tiếng ngời Anh Ricacdo nói
rằng: Không ai dại gì sản xuất mãi một thứ hàng hoá mà thị trờng không có nhu
cầu .
- Nền kinh tế vận đông theo nền kinh tế của thị trờng : Quy luật giá trị,
quy luật cạnh tranh, cung cầu Sự tác động của tất cả các quy luật kinh tế làm
hình thành cơ chế tự điều tiết nền kinh tế cơ chế đó gọi là cơ chế thị trờng.
- Trong kinh tế thị trờng, kinh tế sản xuất rất phát triển, lực lợng sản xuất
ngày càng cao nên năng suất lao đỗng xã hội cao, lợng hàng hoá vô cùng phong
phú.
- Trong nền kinh tế thị trờng hiện đại thì nhà nớc có vai trò rất quan trọng.
Nhà nớc quản lí điều tiết sự vận động của nền kinh tế thông qua pháp luật kinh tế,
kế hoạch hoá.
- Kinh tế thị trờng là nền kinh tế mở.
2 . Đặc trng kinh tế thị trờng định hơng XHCN ở VN:
Kinh tế thị trờng định hớng XHCN ở Việt Nam là kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần, vận động theo cơ chế thị trờng có sự quản lí của nhà nớc .Ngoài
những đặc trng chung của cơ chế thị trờng thì nền kinh tế thị trờng định hớng
XHCN ở việt nam còn có nhng đăc trng riêng:
Sinh viên thực hiện : Vũ Minh Ngọc MSV:CQ482002
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
a. Về mục tiêu phát triển kinh tế thị trờng:
Mục đích chính trị, mục tiêu kinh tế xã hội là vấn đề cốt lõi của nền kinh
tế thị trờng XHCN, một tiêu chí quan trọng bậc nhất của CNXH và chủ nghĩa t
bản. Mục tiêu quan trọng nhất là phát triển kinh tế thị trờng nhằm giải phóng các
năng lực sản xuất, nhằm khai thác tiềm lực ở trong nớc và ngoài nớc cho sự nghiệp
CNH-HĐH nền kinh tế.
ở nớc ta thc hiện t tởng Hồ Chí Minh và Đảng: Kết hợp tăng trởng kinh
tế đi đôi với tiến bộ xã hội với cải thiện đời sống nhân dân. Thực hiện tăng trởng
kinh tế một cách bền vững:Xây dựng phát triển kinh tế đi đôI với bảo vệ môi trờng
sinh thái.
b . Nền kinh tế thị trờng gồm nhiều thành phần , kinh tế nhà nớc giữ vai trò
chủ đạo.
Kinh tế nớc ta tồn tại ba loại hình sở hữu cơ bản là sở hữu toàn dân, sở hữu
tập thể, sở hữu t nhân. Từ ba loại hình sở hữu cơ bản đó hình thành nhiều thành
phần kinh tế. Nớc ta có năm thành phần kinh tế là kinh tế nhà nớc, kinh tế tập thể,
kinh tế t nhân, kinh tế t bản nhà nớc, kinh tế có vốn đầu t nớc ngoài. Trong đó
kinh tế nhà nớc đóng vai trò chủ đạo. Các thành phần kinh tế nói trên tồn tại một
cách khách quan và là những bộ phận cần thiết của nền kinh tế trong thời kì quá
độ lên CNXH. Vì vậy, phát triển kinh tế thị trờng nhiều thành phần là một tất yếu
khách quan đối với nớc ta. Chỉ có nh vậy chúng ta mới khai thác đợc mọi nguồn
lực kinh tế nâng cao đợc hiệu quả kinh tế, phát huy đợc tiềm năng của các thành
phần kinh tế vào phát triển chung nền kinh tế đát nớc nhằm thoả mãn nhu cầu
ngày càng tăng của nhân dân.
Chủ trơng , chính sách phát triển kinh tế nhiều thành phần đã giải phóng
nhiều năng lực sản xuất bị kiềm chế trong xã hội mà nổi bật là sự phát triển tới
cuối năm 2003 của hơn 11 triệu hộ kinh tế gia đình ở nông thôn, hơn 2,6 triệu hộ
kinh tế cá thể, tiểu chủ, hơn 127.000 doanh nghiệp và công ty thuộc sở hữu t nhân,
hơn 2,3 nghìn doanh nghiệp có vốn đầu t nớc ngoài đang hoạt động.
Trong nền kinh tế thị trờng nhiều thành phần ở nớc ta, kinh tế nhà nớc giữ
vai trò chủ đạo, việc xác lập vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc là vấn đề có tính
nguyên tắc và là sự khác biệt có tính bản chất giữa kinh tế thị trờng định hớng
XHCN với kinh tế thị trờng TBCN. Tính định hớng xã hội chủ nghĩa của kinh tế
thị trờng ở nớc ta đã quyết định kinh tế nhà nớc phải giữ vai trò chủ đạo trong cơ
Sinh viên thực hiện : Vũ Minh Ngọc MSV:CQ482002
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
cấu kinh tế nhiều thành phần. Đại hội Đảng lần VIII đã chỉ rõ: Vai trò chủ đạo của
nhà nớc thể hiện ở chỗ làm đòn bẩy đẩy nhanh tăng trởng kinh tế và giải quyết
vấn đề xã hội, mở đờng, hớng dẫn, hỗ trợ các thành phần kinh tế khác cùng phát
triển, làm lực luợng vật chất để nhà nớc thực hiện chức năng điều tiết và quản lí vĩ
mô, tạo nền tảng cho chế độ xã hội mới.
Mỗi thành phần kinh tế trong thời kì quá độ lên CNXH có bản chất kinh tế
- xã hội riêng, chịu sự tác động của quy luật kinh tế riêng, nên bên cạnh sự thống
nhất của các thành phần kinh tế còn có những khác biệt và mâu thuẫn khiến cho
nền kinh tế thị trờng ở nớc ta có khả năng phát triển theo những xu hớng khác
nhau. Vì vậy kinh tế nhà nớc phải đợc xây dựng và phát triển có hiệu quả để thực
hiện tốt vai trò chủ đạo của mình, đồng thời nhà nớc phải thực hiện tốt vai trò quản
lý vĩ mô kinh tế - xã hội để đảm bảo cho nền kinh tế phát triển theo định hớng
XHCN.
Việc thực hiện nhất quán chính sách phát triển kinh tế nhiều thành phần đã
tạo ra một môi trờng khuyến khích cạnh tranh và một sân chơi bình đẳng cho mọi
cá nhân, tổ chức, không phân biệt thành phần kinh tế và hình thức sở hữu trong
việc sử dụng các nguồn lực phát triển, lựa chọn việc làm và tham gia vào các hoạt
động kinh doanh là một chức năng quan trọng của nhà nớc trong nền kinh tế định
hớng xã hội chủ nghĩa. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy ở tất cả các nớc, khu vực t
nhân luôn là động lực chủ yếu của quá trình tăng trởng và phát triển bền vững.
c.Trong nền kinh tế thị trờng định hớng XHCN ở Việt Nam còn tồn tại nhiều
hình thức phân phối thu nhập khác nhau trong đó phân phối theo lao
động là chủ yếu:
Trong nền kinh tế thị trờng ở nớc ta, tồn tại những hình thức thu nhập nh
phân phối theo lao động; phân phối theo số vốn, tài sản đóng góp và phân phối
ngoài thù lao lao động dựa vào quỹ phúc lợi xã hội, phúc lợi tập thể . Chẳng hạn
nh những ngời có khó khăn trong thu nhập ( mức tiêu dùng thấp ) thì đợc cấp một
khoản trợ cấp của xã hội thông qua các chính sách xã hội để họ có đợc cuộc sống
tơng đối bình thờng.
Sự khác biệt cơ bản giữa kinh tế thị trờng định hớng XHCN với kinh tế thị
trờng t bản chủ nghĩa là ở chỗ xác lập chế độ công hữu và thực hiện theo phân
phối theo lao động . Phân phối theo lao động là hình thức phân phối những t liệu
tiêu dùng cho cá nhân dựa vào số lợng, chất lợng lao động mà mỗi ngời đóng góp
Sinh viên thực hiện : Vũ Minh Ngọc MSV:CQ482002