Quan điểm toàn diện với việc xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay

A. Lời nói đầu
Trong thời kì đầu của xã hội loài ngời từ khi lực lợng sản xuất phát triển và
có nhiều thành tựu mới, con ngời dần thoát khỏi nền kinh tế tự nhiên và chuyển
sang nền kinh tế sản xuất hàng hóa. Nền kinh tế hàng hoá phát triển càng mạnh
mẽ và đến đỉnh cao của nó là nền kinh tế thị trờng. Kinh tế thị trờng có những -
u việt của nó , đó là sự thoả mãn tối đa nhu cầu của con ngời vói một khối lợng
hàng hoá khổng lồ. Tuy nhiên nó cũng bộc lộ những hạn chế , nhất là trong chế
độ xã hội TBCN , một chế độ xã hội ở đó chỉ có lợi nhuận đợc chú trọng hàng
đầu dẫn đến sự phân hoá xã hội sâu sắc và quyền bình đẳng trong xã hội bị xem
nhẹ.
Nớc ta sau khi giành đợc độc lập ở miền Bắc , Đảng đã xác định đa đất nớc
lên tiến lên CNXH bỏ qua giai đoạn phát triển TBCN. Khi miền Bắc hoàn toàn
đợc giải phóng thì cả nớc bớc vào thời kì quá độ lên CNXH.Đại hội Đảng VI
(1986) là một bớc ngoặt lịch sử của nền kinh tế với đờng lối mới của Đảng để
phát triển đất nớc. Theo đó ta xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trờng có sự
quản lý của nhà nớc theo định hớng XHCN. T tởng ấy càng đợc nhấn mạnh
trong các kì đại hội tiếp theo của Đảng.
Cho tới nay, sau gần hai mơi năm đổi mới ta đã gặt hái đợc nhiều thành
tựu đáng kể. Tuy nhiên bên cạnh đó còn có khá nhiều những mặt cần điêù
chỉnh.
Sau khi có những nghiên cứu và tìm hiểu nhất định em xin đợc chọn đề
tài:Quan điểm toàn diện với việc xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trờng
định hớng xã hội chủ nghĩa ở nớc ta hiện nay
Do hạn chế về hiểu biết nên trong bài viết này của em sẽ khó tránh đựơc
những sai sót. Kính mong đợc thầy chỉ bảo để bài viết của em thêm phần sâu
sắc.
Em xin chân thành cảm ơn.
1
B. Nội dung
1 - Tính tất yếu của sự phát triển kinh tế thị trờng định hớng XHCN ở n-
ớc ta :

Nền kinh tế thị trờng ở Việt Nam sẽ đợc phát triển theo định hớng XHCN.
Sự định hớng của xã hội hùng mạnh lấy cơ sở nhân dân lao động làm chủ, con
ngời đợc giải phóng khỏi áp bức bóc lột, bất công, làm theo năng lực, hởng theo
lao động, có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, có đIều kiện phát triển toàn diện cá
nhân. Xã hội có nền kinh tế phát triển cao trên cơ sở khoa học công nghệ và
lực lợng sản xuất hiện đại.
Sự định hớng XHCN của nền kinh tế thị trờng ở nớc ta là cần thiết và có
tính khách quan. Xây dựng nền kinh tế thị trờng không có gì mâu thuẫn với
định hớng XHCN. Đại hội đảng VIII đã khẳng định: cơ chế thị trờng đã phát
huy tác dụng đến sự phát triển kinh tế xã hội. Nó chẳng những không đối lập
mà còn là một nhân tố khách quan cần thiết của việc xây dựng và phát triển đất
nớc theo con đờng XHCN
Ngay từ tháng 8 năm 1979, Nhà nớc ta đã chủ trơng phát triển sản xuất
hàng hoá. Chỉ thị 1000 của ban bí th trung ơng và quyết định số 25/CP của
chính phủ năm 1981 đã để cho các hợp tác xã tự chủ trong sản xuất kinh doanh.
Đại hội Đảng VI, tháng 12 năm 1986 đã khẳng định quá trình từ sản xuất
nhỏ lên sản xuất lớn ở nớc ta là quá trình chuyển từ nền kinh tế tự cung tự cấp
thành nền kinh tế hàng hoá. Điều quan trọng là ở đây chúng ta không chỉ thừa
nhận từng khâu, từng phần sản phẩm là sản xuất hàng hoá mà là cả một nền
kinh tế hàng hoá coi đó là một quá trình có tính quy luật đi lên sản xuất lớn
XHCN ở nớc ta.
2
Tuy nhiên, lúc này vẫn coi kế hoạch là đặc trng số một, quan hệ hàng hoá
tiền tệ ở vị trí số hai.
Đại hội VII của Đảng đã tiến xa hơn, cho rằng Thị trờng có vai trò trực
tiếp hớng dẫn các đơn vị kinh tế lựa chọn linh hoạt các mặt hàng quy mô, công
nghệ và hình thức sản xuất kinh doanh nhằm đạt đợc hiệu quả cao nhất trong
hợp tác và cạnh tranh . Rồi Cơ chế thị trờng có sự quản lý của nhà nớc theo
định hớng XHCN đang trở thành cơ chế vận hành nền kinh tế.
Nền kinh tế Việt Nam đang bớc sang một trang mới, một quá trình phát

triển lịch sử mới. Do vậy việc lựa chọn kinh tế thị trờng là đúng đắn vì nền kinh
tế thị trờng không phải là sản phẩm riêng có của chủ nghĩa t bản. Nó là hình
thức phát triển cao của kinh tế hàng hoá. Theo Mác: sản xuất và trao đổi hàng
hoá là một nét chung cho hình thái kinh tế xã hội hết sức khác nhau. Mặt khác
ở nớc ta đã có những bớc xây dựng và đạt đợc một số thành tựu trong quá trình
phát triển kinh tế hàng hoá. Nên việc chuyển sang kinh tế thị trờng là một đIều
đơng nhiên.
Mặt khác, kinh tế thị trờng và chủ nghĩa xã hội có thể dung hoà. Chế độ sở
hữu không quyết định trực tiếp thể chế kinh tế, thông qua cơ cấu quyền sở hữu
tài sản đợc hình thành bởi một chế độ sở hữu nào đó, tác động gián tiếp đến thể
chế kinh tế. Vì vậy, trong điều kiện chế độ công hữu XHCN, xã hội có thể thực
hiện đợc thể chế kinh tế thị trờng, nếu sở hữu nhà nớc đợc phân giảI thành các
quyền chiếm hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt (Trong đó nhà nớc đại diện
cho chủ sở hữu nắm giữ quyền chiếm hữu còn quyền sử dụng kinh doanh trao
cho doanh nghiệp) sẽ hình thành nền kinh tế thị trờng. Tuy vậy, trong việc phát
triển nền kinh tế thị trờng ở nớc ta hiện nay, vấn đề đặt ra là giải quyết tốt mối
quan hệ giữa tăng trởng kinh tế với công bằng xã hội, rút ngắn khoảng cách
phân hoá giầu nghèo, giảm bớt thất nghiệp
3
1.1. Thị trờng và vai trò thị trờng:
1.1.1.Thị trờng là một phạm trù kinh tế của sản xuất hàng hoá đợc biểu
hiện các hoạt động mua bán, trao đổi cùng với các mối quan hệ do chúng gây
ra đợc diễn ra trong một không gian và thời gian nhất định .
1.1.2. Vai trò: Thị trờng gắn liền với quá trình sản xuất và lu thông hàng
hoá, nơi ra đời và phát triển cùng qúa trình ra đời và phát triển của sản xuất và l-
u thông hàng hoá, sản xuất hàng hoá phát triển, lợng sản hẩm lu thông trên thị
trtờng ngày càng dồi dào phong phú-thị trờng mở rộng- khái niệm thị trờngđợc
mở rộng hơn. Đó là lĩnh vực trao đổi hàng hoá thông qua tiền tệ làm môi giới. ở
đây ngời mua và ngời bán tác động qua lại lẫn nhau để xác định giá cả và lợng
hàng hoá lu thông trên thị trờng.

1.1.2.1 Thị trờng là trung tâm của toàn bộ quá trình tái sản xuất hàng hóa.
Những vấn đề cơ bản của nền sản xuất hàng hoá là sản xuất cái gì? sản xuất
nh thế nào?và cho ai? đều phải thông qua thị trờng. Vì vậy, thị trờng đóng vai
trò hoạt động và phơng án sản xuất, kinh doanh có hiệu quả.
1.1.2.2 Thị trờng các yếu tố sản xuất hay thị trờng đầu vào là nơi mua bán
các yếu tố sản xuất. Thông qua thị trờng này mà nhà kinh doanh mua đợc các
yếu tố sản xuất nh t liệu sản xuất, sức lao động, có vốn để sản xuất kinh doanh.
Ngợc lại, ngời có t liệu sản xuất, sức lao động vốn, thực hiện đợc việc mua bán,
có thu nhập để tái sản xuất ra các yếu tố đó. Thông qua việc trao đổi mua bán
trên thị trờng các chủ thể kinh tế có đợc thu nhập,lợng thu nhập này có thể
nhiều hay ít là tuỳ thuộc vào tính chất của công việc và thể hiện ở sự phân phối
cho ai ? Chính vì vậy thị trờng thực hiện chức năng phân phối của quá trình táI
sản xuất.
1.1.2.3 Thị trờng là nơi cuối cùng để chuyển lao động t nhân, cá biệt thành
lao động xã hội. Chi phí cá biệt có đợc xã hội chấp nhận hay không sẽ quyết
định sự thành bại của doanh nghiệp.
4
1.2. Thực trạng của nền kinh tế Việt Nam khi chuyển sang kinh tế thị trờng
theo định hớng XHCN:
Khi chuyển sang kinh tế thị trờng, chúng ta đứng trớc thực trạng là: đất n-
ớc đang từng bớc quá độ lên CNXH từ một xã hội vốn là thuộc địa nửa phong
kiến với trình độ phát triển của lực lợng sản xuất xã hội rất thấp. Đất nớc lại
phải trải qua hàng chục năm chiến tranh, tàn d thực dân phong kiến còn nhiều,
lại chịu ảnh hởng nặng nề của cơ chế tập trung quan liêu bao cấp.
Với điểm xuất phát ấy có thể thấy rằng: nền kinh tế nớc ta không hoàn
toàn là nền kinh tế tự nhiên nữa nhng cũng cha phải là kinh tế hàng hoá theo
nghĩa đầy đủ. Mặt khác do đổi mới kinh tế nên nền kinh tế nớc ta không còn là
nền kinh tế chỉ huy. Có thể nói nền kinh tế nớc ta khi chuyển sang kinh tế thị tr-
ờng, là nền kinh tế hàng hoá kém phát triển, còn mang nặng tính tự cấp tự túc
và chịu ảnh hởng nặng nề của cơ chế tập trung quan liêu bao cấp.

Thực trạng đó đợc thể hiện ở các mặt sau:
Thứ nhất: Kinh tế hàng hoá còn kém phát triển, nền kinh tế còn mang
nặng tính chất tự nhiên. sự yếu kém của kinh tế hàng hoá ở nớc ta thể hiện ở :
Trình độ cơ sở vật chất kỹ thuật và công nghệ sản xuất còn thấp kém
( do chiến tranh kéo dài, cơ sở hạ tầng bị phá huỷ nặng nề, mặt khác mọi chi phí
thời bấy giờ tập trung cho chiến tranh nên cha có đIều kiện tập trung cho sản
xuất )
Hệ thống kết cấu hầng, phục vụ sản xuất và phục vụ xã hội cha đủ để phát
triển kinh tế thị trờng trong nớc và cha có khả năng mở rộng giao lu với thị tr-
ờng thế giới.
Cơ cấu kinh tế còn mất cân đối và kém hiệu quả. Từ điểm xuất phát thấp,
nền kinh tế còn phổ biến là sản xuất nhỏ cho nên cơ cấu kinh tế nớc ta còn
mang nặng đặc trng của một cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Trong nông nghiệp lại
có hiện tợng độc canh cây lúa, ngành nghề cha phát triển. Từ sau ĐạI hội Đảng
VI đến nay tuy cơ cấu kinh tế ngành và cơ cấu thành phần kinh tế đã có nhiều
thay đổi nhng vẫn cha hình thành một cơ cấu kinh tế mới hợp lý và có hiệu quả.
5
(Một cơ cấu kinh tế đợc coi là hợp lý và có hiệu quả khi nó phản ánh
đúng yêu cầu của quy luật khách quan, khi nó cho phép khai thác mọi tiềm
năng của đất nớc và thực hiện đợc sự phân công và hợp tác quốc tế)
Cha có thị trờng theo đúng nghĩa của nó _Trong những năm qua thị trờng
ở nớc ta còn ở trình độ thấp với tính chất còn hoang sơ, dung lợng thị trờng còn
thiếu và có phần rối loạn, mới từng bớc có thị trờng nói chung, trớc hết là thị tr-
ờng hàng tiêu dùng thông thờng với hệ số giá cả và quan hệ mua bán bình thờng
theo cơ chế thị trờng. Mà về cơ bản nớc ta vẫn cha có thị trờng sức lao động
hoặc mới chỉ có thị trờng này ở khu vực kinh tế ngoài quốc doanh với hình thức
thuê mớn còn thô sơ mà phần lớn sử dụng chế độ lao động theo biên chế. Ta
cũng cha có thị trờng tiền tệ và thị trờng vốn hoặc đã có nhng mới chỉ ở mức độ
thô sơ.
Từ đó ta thấy với tất cả tính phức tạp và các mặt tiêu cực xảy ra trên thị tr-

ờng, việc chuyển sang nền kinh tế thị trờng vẫn cha tới bớc tiến bộ về kinh tế
hơn hẳn trớc đây và tạo ra khả năng dẫn tới các bớc ngoặt quyết định. Vì vậy
phải tiếp tục thúc đẩy quá trình hình thành và phát triển của thị trờng ngày càng
thông suốt, đầy đủ và thống nhất trên cả nớ, gắn liền cới thị trờng nớc ngoài.
Năng suất lao động và thu nhập quốc dân theo đầu ngời còn thấp, nh vậy
rõ ràng lá nền kinh tế hàng hoá còn kém phát triển, cơ cấu kinh tế còn mất cân
đối, thị trờng trong nớc cha phát triển.
Theo số liệu thống kê của ngân hàng thế giới năm 1991 thì mức thu nhập
bình quân đầu ngời ở nớc ta so với các nớc đang phát triển ở Đông Nam á vào
loại thấp nhất. Theo sự dự đoán của các nhà kinh tế Việt Nam thì GNP/ngời,
năm 2000 là 250 USD trong khi đó Singapore là 22520 USD , Thái Lan là 2315
USD , Thụy Sỹ >40000 USD.
Thứ hai: ảnh hởng của mô hình kinh tế chỉ huy với cơ chế tập trung quan
liêu bao cấp.
Vì vậy Đại hội Đảng VII đã khẳng định : Xoá bỏ triệt để cơ chế tập trung
quan liêu bao cấp, hình thành cơ chế thị trờng có sự quản lý của nhà nớc bằng
pháp luật, kế hoạch, chính sách và các công cụ khác. Xây dựng và phát triển
6