Thuế tác động đến chính sách cổ tức của các doanh nghiệp

B GIÁOăDCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.H CHệăMINH



THÁI ÁI UYểN


THU TÁCăNGăNăCHệNHăSÁCHăC TC
CAăCÁCăDOANHăNGHIP



LUNăVNăTHCăSăKINHăT









TP. H ChíăMinhă- Nmă2014

B GIÁOăDCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.H CHệăMINH


THÁI ÁI UYểN

THU TÁCăNGăNăCHệNHăSÁCHăC TC
CAăCÁCăDOANHăNGHIP

CHUYểNăNGÀNH: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
MÃăS: 60340201


LUNăVNăTHCăSăKINHăT



NGIăHNG DN KHOA HC:
TS.ăLểăTăCHệ




TP. H ChíăMinhă- Nmă2014
LIăCAMăOAN
Tôi cam đoan lun vn “THU TÁCăNGăNăCHệNHăSÁCHăC
TC CAăCÁCăDOANHăNGHIP” là công trình nghiên cu ca chính
tác gi, ni dung đc đúc kt t quá trình hc tp và các kt qu nghiên
cu thc tin trong thi gian qua, s liu s dng là trung thc và có ngun
gc trích dn rõ ràng. Lun vn đc thc hin di s hng dn khoa hc
ca TS. Lê t Chí.

Tác gi lun vn

Thái Ái Uyên

Mc Lc
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các bng biu
Tóm tt 1
1. Chng 1: Gii thiu 2
1.1. Lý do chn đ tài 2
1.2. Mc tiêu nghiên cu 3
1.3. Câu hi nghiên cu 3
1.4. óng góp ca lun vn 4
1.5. B cc ca lun vn 4
2. Chng 2: Tng quan lý thuyt và các kt qu nghiên cu trc đây 5
2.1. Tng quan lý thuyt 5
2.1.1. Tng quan c tc và thu c tc 5
2.1.1.1. Khái nim 5
2.1.1.2. Các phng thc chi tr c tc 5
2.1.2. Tng quan v chính sách c tc 7
2.2. Tng quan các nghiên cu thc nghim trên th gii v chính sách

c tc và tác đng ca thu 9
3. Chng 3: D liu và phng pháp nghiên cu 17
3.1. Chính sách thu thu nhp cá nhân đánh trên c tc ti Vit Nam 17
3.2. Phm vi nghiên cu 19
3.2.1. i tng nghiên cu 19
3.2.2. Thi đim nghiên cu 20
3.3. Quy mô mu nghiên cu 20
3.4. Phng pháp nghiên cu 21
4. Chng 4: Ni dung và kt qu nghiên cu 31
4.1. Nhóm công ty có t sut li nhun cao nht 31
4.1.1. Mô hình hi quy đa bin 31
4.1.2. Mô hình hi quy đn bin 32

4.2. Nhóm công ty có t sut li nhun cao 34
4.2.1. Mô hình hi quy đa bin 34
4.2.2. Mô hình hi quy đn bin 35
4.3. Nhóm công ty có t sut li nhun thp 36
4.3.1. Mô hình hi quy đa bin 36

4.3.2. Mô hình hi quy đn bin 37
4.4. Nhóm công ty có t sut li nhun thp nht 39
4.4.1. Mô hình hi quy đa bin 39
4.4.2. Mô hình hi quy đn bin 40
4.5. Nhóm công ty có quy mô ln nht 41
4.5.1. Mô hình hi quy đa bin 41
4.5.2. Mô hình hi quy đn bin 42
4.6. Nhóm công ty có quy mô ln 43
4.6.1. Mô hình hi quy đa bin 43

4.6.2. Mô hình hi quy đn bin 44

4.7. Nhóm công ty có quy mô nh 45
4.7.1. Mô hình hi quy đa bin 45

4.7.2. Mô hình hi quy đn bin 47
4.8. Nhóm công ty có quy mô nh nht 48
4.8.1. Mô hình hi quy đa bin 48
4.8.2. Mô hình hi quy đn bin 49
4.9. Nhóm công ty có c hi đu t nhiu nht 50
4.9.1. Mô hình hi quy đa bin 50
4.9.2. Mô hình hi quy đn bin 51
4.10. Nhóm công ty có c hi đu t nhiu 52
4.10.1. Mô hình hi quy đa bin 52

4.10.2. Mô hình hi quy đn bin 53
4.11. Nhóm công ty có c hi đu t ít 54
4.11.1. Mô hình hi quy đa bin 54

4.11.2. Mô hình hi quy đn bin 55
4.12. Nhóm công ty có c hi đu t ít nht 56
4.12.1. Mô hình hi quy đa bin 56
4.12.2. Mô hình hi quy đn bin 58
4.13. Kt qu chy hi quy th hin mi quan h gia t sut c tc và
thu sut thu thu nhp đi vi bng d liu chia làm 9 nhóm 60
5. Chng 5: Kt lun 62
Ph lc




DANH MCăCÁCăBNG BIU

Bng 1: Mi tng quan gia sai s c tc d đoán trung bình và thu sut
30
Bng 2: Tng hp kt qu chy hi quy mô hình hi quy th hin mi quan
h gia thu sut và c tc 59
Bng 3: Tng hp kt qu chy hi quy mô hình hi quy th hin mi quan
h gia thu sut và c tc đi vi 9 nhóm d liu 61


1

Tómătt
Trong nhng nm gn đây, chính sách thu ca Vit Nam đã có bc thay
đi đáng k khi đánh thu thu nhp cá nhân lên c tc tin mt nhn đc
ca các nhà đu t chng khoán, thay vì toàn b c tc nhn đc t đu t
vn đc min thu thu nhp cá nhân nh giai đon trc nm 2009. Liu
thu c tc nh hng nh th nào đn c tc tin mt mà nhà đu t nhn
đc? Liu rng khi thu sut thu thu nhp cá nhân t c tc tng hay
gim có làm cho c tc tin mt mà nhà đu t nhn đc gim hay tng?
Lun vn nghiên cu tác đng ca thu sut thu thu nhp cá nhân lên
chính sách c tc tin mt ca doanh nghip niêm yt trên th trng chng
khoán Vit Nam. D liu nghiên cu là các công ty niêm yt trên s giao
dch chng khoán TP.HCM t nm 2007 đn nm 2013. Da trên bài
nghiên cu ca George M. Jabbour và Yikang Liu (2006), ngi vit phân
chia d liu theo 3 tiêu chí khác nhau là t sut li nhun, quy mô doanh
nghip (đi din là giá tr s sách ca tng tài sn – BV), c hi đu t (đi
din là ch tiêu tng trng tng tài sn – The growth rate of Assets), vi
mi nhóm, ngi vit phân chia thành 4 nhóm nh (cao nht, cao, thp và
thp nht) da trên đim t phân v đ nghiên cu tác đng ca thu thu
nhp lên tng nhóm công ty c th. Kt qu nghiên cu cho thy thu thu
nhp tác đng lên nhóm công ty có t sut li nhun cao nht. Tc là công

ty có li nhun càng cao thì chi tr c tc tin mt càng tng khi thu sut
thu thu nhp cá nhân đánh trên c tc gim.

2


1. Chngă1:ăGiiăthiu
1.1. LỦădoăchnăđătài
Th trng chng khoán Vit Nam sau nhiu nm chun b, vào nm 1998,
chính thc ra đi, đn nm 2000 thc hin phiên giao dch đu tiên - đã to
tin đ cho các công ty đi chúng huy đng vn, cung cp môi trng đu
t cho công chúng bng cách nm gi, mua bán c phiu ca các công ty
niêm yt – gi là nhà đu t. ng trên góc đ doanh nghip, bên cnh
quyt đnh tài tr và quyt đnh chi tiêu thì chính sách c tc là mt yu t
quan trng giúp làm tng giá tr doanh nghip. Chính sách c tc truyn ti
tín hiu d báo s phát trin ca công ty (Bhattacharya 1979) đn th trng
rng ch nhng công ty tt mi chi tr c tc; c tc cng là công c giúp
hn ch vn đ đi din bng cách tit gim dòng tin t do sn có đ chi
tiêu ca nhà qun lý (Jensen 1986) – vn đ này cho rng có s xung đt
gia li ích ca nhà qun lý và li ích ca các c đông. Nó xut phát t vic
nhà qun lý hành đng vì đng c riêng, vì li ích cá nhân ca mình, tc là
h xây dng mt đ ch riêng ca mình bng cách đu t tin vào d án có
NPV âm, hoc chi tin mt quá mc cho các khon thng, thù lao, và các
đc quyn.
ng trên góc đ nhà đu t, c tc là mt ngun thu nhp quan trng
không ch ca nhng nhà đu t nm gi c phiu dài hn, mà còn là ca
nhà đu t c phiu “lt sóng”. C đông xem vic chi tr c tc là thu
nhp khi nm gi c phiu ca công ty, do đó, c tc tác đng không nh
đn quyt đnh ca các nhà đu t trên th trng chng khoán. Theo Miller
và Rock (1985), c tc không ch đn thun là chính sách ca doanh

nghip, mà đó còn chu s tác đng ca chin lc đu t, quyt đnh tài
3

chính, và nhng thông tin ni b. Theo Fama và French (2001), li nhun,
c hi đu t, và quy mô ca công ty đc bit có tác đng đn chính sách c
tc ca doanh nghip. Trong nghiên cu ca mình, George M. Jabbour và
Yikang Liu (2006) nhn thy ngoài nhng yu t trên, chính sách c tc
còn chu tác đng ca thu thu nhp. Trong nghiên cu v chính sách c tc
t nm 1920 đn 1960, John A. Brittain thy rng thu sut tng làm gim
t l chi tr c tc
1
. Có th thy, thu sut thu thu nhp tác đng không
nh đn chính sách c tc ca doanh nghip. Do đó, tìm hiu tác đng ca
thu thu nhp đn c tc ca doanh nghip ti Vit Nam là mt yêu cu cp
thit, đc bit khi chính sách thu ti Vit Nam cha n đnh, cng nh mc
đ bo v nhà đu t đc đánh giá là thp trong giai đon hin nay.
1.2. Mcătiêuănghiênăcu
Mc tiêu nghiên cu ca lun vn này là nghiên cu tác đng ca thu thu
nhp cá nhân t c tc nh hng đn chính sách c tc ca các công ty
niêm yt trên S Giao dch Chng khoán TP.HCM. Liu vic tng hay gim
thu thu nhp ti Vit Nam có tác đng đn vic chi tr c tc tin mt hay
không, và tác đng nh th nào? Nhng nhóm công ty nào s chi tr thêm
c tc tin mt khi thu sut thu thu nhp gim?
1.3. Câuăhiănghiênăcu
 gii quyt mc tiêu nghiên cu trên, tác gi đa ra mt s câu hi
nghiên cu nh sau:
 Thu thu nhp cá nhân t c tc có tác đng đn chính sách c tc
bng tin ?
 c đim ca nhng doanh nghip chu tác đng ca thu thu nhp

1
Trn Ngc Th (2007) – Tài chính doanh nghip hin đi, Nhà xut bn Thng kê, trang 331.
4

cá nhân t c tc là gì ?
1.4. óngăgópăcaălunăvn
Lun vn có 3 đóng góp chính nh sau :
Th nht, lun vn góp phn làm sáng t thêm mi quan h gia thu sut
thu thu nhp và c tc tin mt ca các công ty niêm yt trên sàn giao dch
chng khoán TP. HCM bng nghiên cu thc nghim, cng nh tìm hiu
yu t nào trong các yu t li nhun, c hi đu t, và quy mô có tác đng
đn mi quan h này.
Th hai, kt qu ca bài nghiên cu có th giúp nhng nhà đu t quan tâm
đn c tc ca doanh nghip có th la chn danh mc đu t theo đúng
khu v ca mình.
Th ba, các nhà điu hành chính sách có th đa ra chính sách thu thu
nhp cá nhân t c tc phù hp nhm điu tit th trng theo mc tiêu đã
đnh sn.
1.5. Băccăcaălunăvn
Lun vn gm có 5 chng: Chng 1 gii thiu và trình bày tng quan các
ni dung chính ca lun vn và gii thích lý do tác gi chn đ tài này đ
nghiên cu. Chng 2 trình bày tng quan lý thuyt, kt qu ca các nghiên
cu thc nghim có liên quan trc đây. Chng 3 mô t mu, phng
pháp nghiên cu, mô hình nghiên cu và gii thích các bin đc s dng
đ phân tích. Chng 4 tho lun v nhng kt qu thc nghim. Chng 5
kt lun ca lun vn.
5

2. Chngă2:ăTngăquanălỦăthuytăvàăcácăktăquănghiênăcuătrcăđây

2.1. Tng quanălỦăthuyt
2.1.1. Tngăquanăcătc vàăthuăcătc
2.1.1.1. Kháiănim
C tc đc hiu là mt phn li nhun sau thu ca công ty dành đ chi tr
cho các c đông (ch s hu công ty), gi là thu nhp ca c đông. C tc
còn đc gi là li tc c phn. C tc là nh nhau cho mi c phiu cùng
mt loi: hoc c phiu ph thông (c phiu thng) hoc c phiu u đãi.
Công ty c phn ch đc chi tr c tc cho c đông sau khi đã hoàn thành
ngha v thu và các ngha v tài chính khác theo quy đnh ca pháp lut.
Sau khi thông báo chi tr c tc đc công b, c tc tr thành khon phi
tr ca công ty.
Thu c tc là mt loi hình ca thu thu nhp cá nhân, đánh trên thu nhp
t c tc. Thu sut ca loi thu này thay đi theo tng quc gia, tng thi
đim, tùy thuc vào tình hình kinh t, chính tr ca mi quc gia ti thi
đim đó.
2.1.1.2. Cácăphngăthcăchiătrăcătc
C tc tin mt
C tc tin mt là loi c tc ph bin nht. C tc tin mt có th hiu là
dng c tc mà công ty ly ra t li nhun sau thu có đc chia cho nhà
đu t di dng tin mt hoc chuyn khon. C tc tin mt làm chuyn
giao giá tr kinh t t công ty sang cho các c đông thay vì công ty s dng
s tin đó cho hot đng ca mình. Các c đông khi nhn c tc tin mt có
th s phi đóng thu thu nhp trên giá tr đc chia đó, do đó giá tr nhn
6

đc cui cùng có th ít hn mc c tc đã công b. Chia c tc bng tin
mt đáp ng nhu cu ca nhng nhà đu t có khu v ri ro thp do nhng
nhà đu t này mong mun mt thu nhp chc chn  hin ti hn là ngun
thu nhp có th cao hn nhng không chc chn  tng lai. C tc tin
mt bn thân nó cng mang giá tr truyn dn thông tin đn th trng v

tình hình hot đng thun li cng nh dòng tin n đnh ca doanh nghip.
C tc c phn
Doanh nghip có th gia tng c phn ca mình bng cách chi tr c tc c
phn, hay còn gi là tr c tc bng c phiu cho các c đông. Nói cách
khác, tr c tc bng c phiu là công ty chi tr c phn thng cho các c
đông nm gi c phn thng theo t l nht đnh và công ty không nhn
đc khon tin thanh toán nào t phía c đông. Hình thc này đc áp
dng khi doanh nghip mun gi li li nhun cho mc đích đu t và
mun làm an lòng c đông. Hình thc này tuy làm loãng giá c phiu,
nhng li hn ch lng tin mt đi ra khi doanh nghip. Li th ca c
tc c phn là c đông có s la chn gi li c phn, hoc bán mt phn
c phn mi nhn đ bin thành c tc tin mt cho mình. C tc c phn
cng có li th là có th hoãn đóng thu thu nhp cho đn khi nhà đu t
bán s c phn đó. Nhìn chung, khi th trng chng khoán đang trong xu
th tng, các c đông mong mun đc tr c tc bng c phiu và ngc
li, khi th trng gim, nhà đu t mun nhn c tc tin mt.
Mua li c phn
Công ty có th tin hành mua li mt phn hoc toàn b s c phiu do
công ty đã phát hành đang thuc quyn s hu ca các c đông theo
phng thc mua trc tip t c đông bng cách đa ra mt mc giá đm
thng cao hn giá th trng, hoc có th mua li  th trng t do, hoc
7

có th thng lng riêng đ mua li t nhng ngi đang nm gi mt s
lng ln c phn – gi là mua li c phn. C phn mua li đc gi là c
phiu qu. Vic mua li c phn làm gim s lng c phiu đang lu hành
ca doanh nghip, và s c phiu qu này s không đc tr c tc, không
có quyn biu quyt. Mua c phiu qu đc xem nh là quyt đnh c tc
vì đây là cách thc mà li nhun ca doanh nghip đc chi tr di hình
thc lãi vn.

C tc tr bngătàiăsnăkhác
Doanh nghip tr c tc cho c đông bng thành phm, hàng bán, bt đng
sn hay c phiu ca công ty khác do doanh nghip s hu. Hình thc này
rt him xy ra trong thc tin.
2.1.2. Tngăquanăvăchínhăsáchăcătc
Chính sách c tc có th hiu là chính sách phân phi li nhun sau thu
ca doanh nghip. Doanh nghip s n đnh mt t l phn trm hp lý gia
phn thu nhp gi li đ tái đu t và phn thu nhp đ tr c tc cho c
đông.
Li nhun gi li cung cp cho các c đông mt ngun tng trng li
nhun tim nng trong tng lai thông qua tái đu t, còn c tc mang li
cho các c đông mt li nhun hu hình hin ti. Vì th, chính sách c tc
s nh hng đn s lng vn c phn trong cu trúc vn ca doanh
nghip (thông qua li nhun gi li) và chi phí s dng vn doanh nghip.
Bt c s thay đi nào trong chính sách c tc đu phát đi nhng tín hiu có
li hoc bt li cho công ty. Do đó, các giám đc tài chính phi cân nhc
xem bao nhiêu phn trm li nhân đc gi li, bao nhiêu dùng đ tr c
tc cho c đông; c tc đc gi n đnh hay thay đi qua các nm;
phng thc chi tr c tc và thi k chi tr c tc nh th nào.
8

Chínhăsáchăli nhun gi li th đng
Chính sách li nhun gi li th đng xác nhn rng mt doanh nghip nên
gi li li nhun khi doanh nghip có các c hi đu t ha hn các t sut
sinh li cao hn t sut sinh li mong đi mà c đông đòi hi, bi vì chi tr
c tc đng ngha vi vic doanh nghip chp nhn hi sinh các c hi đu
t hoc phi huy đng vn t các ngun khác nhm bù đp ngun vn thiu
ht t vic chi tr c tc. Nói cách khác, chính sách li nhun gi li th
đng ng ý vic chi tr c tc ca doanh nghip là nên thay đi t nm này
sang nm khác tùy thuc vào các c hi đu t có sn. Tuy nhiên, hu ht

các doanh nghip thng c gng duy trì mt mc c tc n đnh theo thi
gian.
Nguyên lý gi li li nhun th đng cng đ xut là công ty ‘‘tng trng’’
thng có t l chi tr c tc thp hn các doanh nghip đang trong giai
đon sung mãn (bão hòa).
Chínhăsáchăc tc tin mt năđnh
Chính sách c tc tin mt n đnh đc xây dng trên c s lý thuyt n
đnh li tc c phn. Theo đó, công ty duy trì mc chi tr c tc tng đi
n đnh liên tc qua các nm, s bin đng nu có s không đáng k so vi
s bin đng ca li nhun. Hu ht các doanh nghip và c đông đu thích
chính sách c tc tng đi n đnh. Tính n đnh đc đc trng bng mt
s min cng trong vic gim lng tin mt chi tr c tc t k này sang
k khác. Tng t, nhng gia tng trong t l c tc thng vn b trì hoãn
cho đn khi nào các giám đc tài chính thc s tin tng rng các khon li
nhun trong tng lai đ cao đn mc đ tha mãn c tc ln hn, đng
thi, khi đã tng thì s c gng duy trì c tc  mc đã đnh cho đn khi
9

công ty thy rõ là không th hy vng ngn chn đc s gim sút li nhun
kéo dài.
Cácăchínhăsáchăchiătr c tcăkhác
Ngoài các chính sách c tc trên, các doanh nghip có th áp dng các
chính sách chi tr c tc khác nh : Chính sách c tc có t l chi tr không
đi theo li nhun ca doanh nghip trong nm; hoc chính sách chi tr c
tc thp hàng quý cng vi c tc thng vào cui nm.
2.2. Tngă quană cácă nghiênă cuă thcă nghim trênă thă giiă v chínhă
sáchăcătcăvàătácăđng caăthu
Khó có th ph đnh rng thu rt quan trng, tác đng không nh đn
quyt đnh ca các nhà đu t, điu này có th mô t thông qua phn ng
ca nhà đu t trên th trng trái phiu. So vi trái phiu chính ph thì tin

lãi nhn đc trên trên các trái phiu đô th đc gim thu, hoc thm chí
đc min thu, trong khi tin lãi nhn đc t trái phiu chính ph không
nhn đc u đãi này, do đó, các trái phiu đô th đc bán vi t sut sinh
li trc thu thp hn so vi trái phiu chính ph. iu này cho thy các
nhà đu t dng nh đã không b qua thu khi tham gia vào th trng c
phn.
Chính sách c tc tác đng rt ln đn th trng. Bt kì s thay đi nào
trong chính sách c tc đu có th truyn đt thông tin có li hoc bt li
ca công ty đn th trng. Theo Bhattacharya (1979), nhng công ty tích
cc chi tr c tc gi tín hiu tt đn th trng d báo s phát trin trong
tng lai ca doanh nghip. Mt doanh nghip có dòng tin tng đi n
đnh qua các nm có th t tin v tng lai hn, và thng phn ánh s t
tin này trong vic chi tr c tc cao hn. Tuy nhiên, cng có ý kin cho
rng mt doanh nghip tng trng thng có nhu cu vn ln dành cho
10

các d án tt, tim nng, do đó thng tránh chi tr c tc và gi li phn
ln li nhun cho các c hi đu t sn có thay vì tr c tc và sau đó huy
đng vn bng cách vay n hoc phát hành c phiu mi ra công chúng –
vn tn kém chi phí và bt tin. Theo Miller và Mordigliani (1961), chính
sách c tc không tác đng đn giá tr doanh nghip trong th trng vn
hiu qu và hoàn ho. Tuy nhiên, mô hình ca MM không din đt chính
xác th gii thc, ni luôn hin hu nhng bt hoàn ho và không hiu qu
ca th trng vn nh thu, chi phí giao dch, chi phí phát hành. Do đó li
ny sinh nhng tranh lun v s bt hoàn ho và không hiu qu ca th
trng vn, hoc là liu k vng ca các c đông có hp lý hoàn toàn hay
không. Ngoài ra, nghiên cu ca Kahnemal và Smith (2002) trong nghiên
cu đot gii Nobel ca mình v kinh t hc hành vi và kinh t hc thc
nghim đã cho thy con ngi hành đng không theo k vng hp lý, mà
hành đng theo kinh nghim.

Theo Lintner (1956), các doanh nghip có các t l chi tr c tc mc tiêu
dài hn, c tc thay di theo sau nhng thay đi trong li nhun n đnh và
kéo dài hn là luôn bám sát t l chi tr c tc mc tiêu s thay đi c tc
bt c khi nào li nhun thay đi, bi nhng giám đc tài chính trong
nghiên cu ca ông tin rng các c đông thích mt tin trình n đnh trong
chính sách c tc. Các doanh nghip càng bo th thì h càng chm thay
đi mc tiêu chi tr c tc ca mình. Mô hình đn gin ca Lintner xác
nhn rng c tc ph thuc mt phn vào li nhun hin ti ca doanh
nghip và mt phn vào c tc ca nm trc. Lintner cng cho rng các
giám đc tài chính thng tp trung vào nhng thay đi trong vic chi tr
c tc hn là mc chi tr tuyt đi, tc là nu mc c tc chi tr trong nm
nay là 5% thì s là mt quyt đnh tài chính n tng nu c tc ca nm
trc là 2%, nhng s không là gì nu c tc ca nm trc cùng là 5%; và
11

h đc bit lo lng v vic phi hy b chính sách chi tr c tc cao trc
đây do nhng tác đng ngc ca quyt đnh này. Có nhiu yu t nh
hng đn vic la chn chính sách c tc ca doanh nghip nh các hn
ch pháp lý ngn cm vic chi tr c tc làm suy yu vn ca doanh
nghip; các điu khon gii hn trong hp đng trái phiu ca công ty và
các tha thun tài tr khác; hay kh nng thanh khon; kh nng tip cn
các th trng vn; tính n đnh ca li nhun hay lm phát, cng nh c
hi tng trng vn; trong đó tác đng ca thu là mt trong nhng tác
đng không th b qua, nh hng không nh đn vic la chn chính sách
c tc ca doanh nghip.
 theo dõi tác đng ca thu đn chính sách chi tr c tc, chúng ta cùng
xem xét trng hp ti M: Trc nm 1986, thu sut biên t cá nhân
(50%) đánh trên thu nhp c tc cao hn nhiu so vi các thu sut biên t
đánh trên thu nhp lãi vn (20%) – điu này khuyn khích các doanh
nghip la chn chính sách chi tr c tc  mc thp, gi li li nhun ti

doanh nghip. Tuy nhiên, t sau khi đo lut điu chnh thu nm 1986
đc ban hành, u đãi thu đi vi thu nhp lãi vn đã đc xóa b, tuy
vy, hình thc thu nhp này vn có mt li th nh so vi thu nhp t c
tc, đó là thu nhp t c tc b đánh thu ngay khi đc chi tr, trong khi
thu nhp t lãi vn đc hoãn li cho đn khi nhng c phn này đc
chuyn nhng. Trong bi cnh phi la chn gia các quyt đnh c tc,
các nh hng ca thu thng đc xem là lí do chính ti sao các doanh
nghip quyt đnh mua li c phn hay tr c tc bng c phiu, thay vì chi
tr c tc bng tin mt. Kinh nghim ca Canada đc tóm lc trong
quyn sách “Nhng nguyên lý ca tài chính doanh nghip” ca R.Brealey,
S.Miller, G.Sick và R.Giamarino cho thy chi tr c tc đã tng lên sau khi
c quan thu đa ra thu sut đánh trên lãi vn và ct gim thu sut đánh
12

trên c tc cho nhà đu t. Theo Blume (1980), các nhà đu t luôn hi vng
tng mc chi tr c tc mc dù li nhun gim. Khi mc chi tr c tc tng,
có 41,8% nhà đu t mong mun tng lng c phiu nm gi trong khi chi
có 10,5% có ý đnh gim s c phn ca mình. iu này đc gii thích là
do nh hng ca s chênh lch gia thu thu nhp cá nhân đánh trên c
tc bng tin mà nhà đu t nhn đc so vi thu đánh trên lãi vn. Ngoài
ra, kinh nghim ca mt s nhà đu t rng nm gi c phiu có th gia
tng mc thu nhp t lãi vn trong tng lai. Gordon và Bradford (1980)
trong nghiên cu thc nghim cng nhn thy các nhà đu t đu không
thích c tc.
Theo Brennan (1970), trong lý thuyt ca mình, trong khi vn cân nhc đn
tác đng ca thu thu nhp doanh nghip đn chính sách c tc ca doanh
nghip thì dng nh Miller và Modiglianni đã b quên thu thu nhp cá
nhân. Cng trong nghiên cu ca mình v tác đng ca thu thu nhp đn
chính sách c tc, ông nhn thy khi xut hin thu sut T>0 trong th
trng cân bng, li nhun t vic chi tr c tc ca nhà đu t s gim, do

đó, chi tr c tc bng tin không phi gii pháp ti u, mà chính sách mua
li c phn dng nh là mt thay th tt. Tuy nhiên, không phi tt c các
công ty đu chn gii pháp này, nhiu công ty vn la chn tr c tc do
phi chu áp lc v pháp lut hay nhng điu khon riêng, rng không đc
phép mua c phiu qu. Litzenberger và Ramaswamy (1979, 1980, 1982)
cng đng quan đim vi Brennan là t sut c tc t l thun vi li nhun
trc thu, c th, nu t sut c tc tng 1% thì li nhun trc thu mong
đi phi tng 23%
2
. Tuy nhiên, Miller và Scholes (1978) li cho rng vic
thay đi thu sut s không làm nh hng đn chính sách c tc cng nh


2
Kalay và Michaely (2000) – Dividends and taxes: a re-examination, Financial Management, trang 55.
13

giá tr doanh nghip. Mu cht trong lý thuyt “Tax irrelevancy” này là da
trên gi thit tt c các nhà đu t đu có th d dàng chuyn đi t c tc
sang lãi vn bng cách điu chnh danh mc đu t ca h. iu này phù
hp vi nghiên cu ca Miller và Modiglianni (1961) v vic chính sách c
tc không tác đng đn giá tr doanh nghip khi hai ông gi đnh b qua tác
đng ca thu. Tuy nhiên, vic chuyn đi t c tc sang lãi vn d dàng
nh vy trong điu kin thc t ca th trng hay không? Ti M, trc
khi Tng thng Bush ban hành lut thu mi vào nm 2003, thu sut đánh
trên c tc cao hn thu sut đánh trên lãi vn, thông thng, nhà đu t s
thích lãi vn hn c tc, tuy nhiên, thc t không phi vy, nhiu doanh
nghip vn tip tc chi tr c tc. Gii thích cho hin tung này, có th s
dng lý thuyt “bird-in-hand”
3

.
Trong nghiên cu ca mình, Fama và French (2001) đã nghiên cu các yu
t thuc đc đim công ty nh kh nng sinh li, c hi đu t, quy mô
công ty, và đòn by tài chính có tác đng đn chính sách c tc ca công ty
hay không. Kt qu nghiên cu ca Fama và French cho thy s lng công
ty chi tr c tc gim sút rõ rt, t 66.5% nm 1978 xung còn 20.8% vào
nm 1999, đó là do đc đim ca các công ty mi lên sàn có quy mô nh,
li nhun thp đi cùng vi nhiu c hi đu t tt – vn là đc đim ca
nhng công ty không bao gi chi tr c tc. Xu hng gim chi tr c tc là
khá rõ ràng, các công ty có li nhun gim hay tng đu có xu hng gim
chi tr c tc, các công ty có quy mô nh, hay thm chí nhng công ty có
quy mô ln cng không thoát khi xu hng này. Tuy nhiên, nhng công ty
có li nhun cao vn duy trì chi tr c tc và dng nh không có ý đnh
gim chi tr c tc. Fama và French kt lun chính sách c tc chu tác


3
Lý thuyt “bird-in-hand” tin rng các nhà đu t thích nhng c phiu đang chi tr c tc hn nhng c
phiu có giá tr cao trong tng lai. Nim tin này da trên gi đnh hu ht mi ngi đu ít thích ri ro.
14

đng ca các nhân t thuc đc đim công ty nh li nhun, c hi đu t
và quy mô ca công ty; nhng công ty càng ln và càng có nhiu li nhun
thì có xu hng chi tr c tc càng nhiu, nhng công ty có nhiu c hi
đu t có xu hng chi tr c tc càng thp. Hai ông cng nhn thy rng,
chính sách c tc ca doanh nghip chu tác đng ca thu, tc là doanh
nghip gim chi tr c tc mà thay vào đó là mua c phiu qu là do tác
đng bt li ca thu thu nhp.
Trong bài nghiên cu nm 2012 liên quan đn s ct gim thu nm 2003
ca Chính quyn Bush, Jesse Edgerton đã so sánh chính sách c tc ca các

công ty nhn đc s u đãi t chính sách ct gim thu vi chính sách c
tc ca nhóm các công ty REITs (Real Estate Investment Trust – Các công
ty y thác đu t bt đng sn) – vn không đc hng li t chính sách
ct gim c tc này. Tác gi ca bài báo nhn thy các công ty REITs và
“nonREITs” vn tng chi tr c tc mc dù có hay không vic đc hng
li t vic ct gim thu sut thu thu nhp cá nhân t c tc. Thm chí c
tc ca các công ty REITs vn tng trng mt cách nhanh chóng. T đó
Jesse Edgerton kt lun vic tng chi tr c tc ca các công ty sau khi điu
chnh thu sut nm 2003 là do nh hng ca vic tng trng li nhun
nhanh chóng, ch không phi do tác đng ca chính sách thu. Ông cng
nhn thy th trng đã tip nhn s tng trng t l chi tr c tc t gia
nm 2002 – tc na nm trc khi chính sách điu chnh thu sut thu thu
nhp cá nhân đc áp dng. iu này đc Jesse Edgerton gii thích là do
tác đng ca vic tng trng cao v li nhun ca nhóm công ty này – nh
vào s bùng n ca th trng bt đng sn M trong nhng nm đu ca
th k 21. Jesse cho rng, nn kinh t phát trin đã giúp các công ty kinh
doanh hiu qu, li nhun tng cao, vô tình trùng hp vi s kin ct gim
thu nm 2003. Do đó, thc t không có vic tng chi tr c tc do gim
15

thu sut, mà thc cht là do li nhun. Theo ngi vit, không th ph
nhn mt thc t là chính sách c tc chu tác đng rt ln t li nhun theo
nh kt qu nghiên cu ca Fama và French (2001), và cng có th thy
trong phn ni dung và kt qu ca bài nghiên cu này ca ngi vit. Tuy
nhiên, nu vì vy mà kt lun thu hoàn toàn không có tác đng đn vic
chi tr c tc ca doanh nghip liu có vi vàng?
Jesse Edgerton nhn thy kt qu nghiên cu ca mình khác vi kt qu
nghiên cu trc đó ca Chetty và Saez (2005), hay Brown, Liang, và
Weisbenner (2007) và Blouin, Raedy, và Shackelford (2011). Nhng kt
qu nghiên cu trên ch ra rng s tng trng v t l chia c tc gn lin

vi s thay đi v chính sách thu ti M nm 2003.
Trong bài nghiên cu v nh hng ca thu thu nhp đn chính sách c tc
ca mình, George M. Jabbour và Yikang Liu (2006) đã nghiên cu các công
ty S&P 500 t nm 1984 đn nm 2002 – trc thi đim chính quyn Bush
ban hành lut ci cách chính sách thu nm 2003. ng dng nghiên cu ca
Fama và French (2001), hai ông đã thu thp d liu t sut c tc và d liu
v đc đim ca 467 công ty trong giai đon này là t sut li nhun, c hi
đu t và quy mô công ty, sau đó sp xp d liu ca các công ty này t nh
đn ln theo 3 tiêu chí trên. Vi mi tiêu chí, hai ông chia nh thành 4
nhóm da trên đim t phân v và chy mô hình hi quy đ tìm hiu tác
đng ca t sut li nhun, c hi đu t và quy mô công ty lên t sut c
tc ca doanh nghip, sau đó tính toán sai s c tc d đoán trung bình cho
mi nhóm đc đim. Kt qu nghiên cu ca George M. Jabbour và Yikang
Liu (2006) cho thy 3 yu t thuc v đc đim công ty (t sut li nhun,
c hi đu t và quy mô công ty) có mi tng quan cao vi t sut c tc
ca doanh nghip, ging vi kt qu nghiên cu ca Fama và French
(2001). Hai ông cng nhn thy, đi vi nhóm doanh nghip đc phân loi
16

theo quy mô, ch có nhóm 25% công ty có quy mô nh nht có h s hi
quy ca thu sut thu thu nhp là âm, có ngha là khi thu sut gim, t
sut c tc ca nhng công ty có quy mô nh nht có xu hng tng, điu
này có th gii thích là nhóm nhng công ty này mong mun thu hút s chú
ý ca các nhà đu t bng c tc. Tuy nhiên, h s hi quy ca nhóm công
ty này không có ý ngha thng kê. George M. Jabbour và Yikang Liu kt
lun rng khi b qua tác đng ca thu, quy mô doanh nghip là yu t
quan trng nht tác đng đn chính sách c tc ca doanh nghip, nghiên
cu thc nghim cho thy li nhun là nhân t duy nht liên quan đn c
tc khi xem xét đn tác đng ca thu. Nói cách khác, nhng doanh nghip
có li nhun càng cao thì càng tr c tc cao khi thu sut gim. Nh vy,

hai ông d đoán chính sách ci cách thu mi ca chính quyn Bush nm
2003 s tác đng đn nhng công ty có t sut li nhun cao và cao nht.
Nghiên cu vào nm 2013 ti th trng Nigeria– mt nc có nn kinh t
mi ni tng t Vit Nam – cng cho thy kt qu tng t vi kt qu
ca George M. Jabbour và Yikang Liu (2006). Trong bài nghiên cu ca
mình, James .O Odia và Killian.O. Ogiedu thc hin hàm hi quy th hin
mi quan h gia li nhun và thu đi vi c tc ca các công ty niêm yt
trên th trng chng khoán Nigeria. Kt qu nghiên cu cho thy có mi
quan h nghch bin có ý ngha gia thu và t l c tc đc chia.


17

Chngă3:ăDăliuăvàăphngăphápănghiênăcu
2.3. ChínhăsáchăthuăthuănhpăcáănhânăđánhătrênăcătcătiăVităNam
Có th coi nm 2009 là mt mc đánh du s thay đi ln v thu thu nhp
cá nhân ti Vit Nam.
Trc nm 2009, thu thu nhp cá nhân ti Vit Nam đc áp dng theo
Pháp lnh thu thu nhp cá nhân đi vi ngi có thu nhp cao s
35/2001/PL-UBTVQH10 ban hành ngày 19 tháng 05 nm 2001, có hiu lc
thi hành t ngày 01 tháng 07 nm 2001. Khon 1 điu 3 ca Pháp lnh quy
đnh “Tm thi cha thu thu đi vi các khon thu nhp v lãi tin gi
ngân hàng, lãi tin gi tit kim, lãi mua tín phiu, trái phiu, k phiu, c
phiu”, điu này có ngha là trong giai đon này, thu sut thu c tc bng
0% (không phn trm).
Vào ngày 21 tháng 11 nm 2007, Lut thu Thu nhp cá nhân s
04/2007/QH12 đc ban hành và có hiu lc t ngày 01 tháng 01 nm
2009. Khon 3 iu 3 ca Lut này quy đnh “Thu nhp chu thu thu nhp
cá nhân gm các loi sau đây, tr thu nhp đc min thu quy đnh ti
iu 4 ca Lut này: (…) Thu nhp t đu t vn bao gm: Tin lãi cho

vay; Li tc c phn; Thu nhp t đu t vn di các hình thc khác, tr
thu nhp t lãi trái phiu Chính ph”. Biu thu toàn phn thu thu nhp cá
nhân đc quy đnh ti iu 23 ca Lut thu thu nhp cá nhân. Theo đó,
thu sut thu thu nhp cá nhân t đu t vn đc quy đnh là 5%.
n ngày 12 tháng 09 nm 2009, B Tài chính ban hành Thông t s
160/2009/TT-BTC hng dn Ngh quyt s 32/2009/QH12 ngày 19 tháng
06 nm 2009 ca Quc hi v vic min thu thu nhp cá nhân nm 2009.
Khon 3 iu 2 ca Thông t này quy đnh thu nhp làm cn c xác đnh
18

s thu thu nhp cá nhân t đu t vn đc min là “thu nhp nhn đc
t hot đng đu t vn ca nm 2009. C th nh sau: đi vi thu nhp t
li tc, c tc nhn đc t vic góp vn c phn: là phn c tc, li tc
đc chia ca nm 2009 theo quy đnh ca pháp lut. (…) Trng hp cá
nhân nhn trc thu nhp cho nhiu nm thì phn thu nhp tng ng ca
nm 2009 đc min thu”. Khon 7 iu 2 ca Thông t này cng quy
đnh “Các khon thu nhp thuc din đc min thu thu nhp cá nhân
theo hng dn ti khon 1, iu 1 ca Thông t này nu đc chi tr sau
nm 2009 thì thi hn chi tr thu nhp đc áp dng min thu chm nht
không quá ngày 30/6/2010. Nu chi tr sau thi hn nêu trên s không đc
min thu thu nhp cá nhân” Theo đó, khon thu nhp t c tc ca giai
đon t ngày 01 tháng 01 đn ngày 31 tháng 12 nm 2009, và c tc ca
nm 2009 đc chi tr trc ngày 30 tháng 06 nm 2010 đc min np
thu thu nhp cá nhân. Nh vy, thu thu nhp cá nhân t c tc giai đon
nm 2009 bng 0% (không phn trm).
Thông t s 154/2011/TT-BTC đc ban hành ngày 11 tháng 11 nm 2011
ca B Tài chính hng dn ngh đnh s 101/2011/N-CP ngày 04 tháng
11 nm 2011 ca Chính ph quy đnh chi tit thi hành Ngh quyt s
08/2011/QH13 ca Quc hi v ban hành b sung mt s gii pháp v thu
nhm tháo g khó khn cho doanh nghip và cá nhân. iu 11 Thông t

154 quy đnh thi gian min thu thu nhp cá nhân đi vi thu nhp t c
tc nh sau “Min thu thu nhp cá nhân đi vi thu nhp t c tc mà cá
nhân thc nhn t ngày 01 tháng 08 nm 2011 đn ht ngày 31 tháng 12
nm 2012 do đu t vào th trng chng khoán, góp vn mua c phn ca
doanh nghip”. Theo đó, thu sut thu thu nhp cá nhân t c tc trong
giai đon t ngày 01 tháng 08 nm 2011 đn ht ngày 31 tháng 12 nm
2012 là 0% (không phn trm).