Nâng cao năng lực cạnh tranh cụm ngành du lịch đắk lắk

-i-

LI CAM 

TôiăcamăđoanăLunăvnănƠyăhoƠnătoƠnădoătôiăthc hin.ăCácăđon trích dn và s liu s
dng trong lunăvnăđuăđc dn ngunăvƠăcóăđ chính xác cao nht trong phm vi hiu
bit ca tôi. LunăvnănƠyăkhôngănht thit phnăánhăquanăđim caăTrngăi hc Kinh
t Thành ph H ChíăMinhăhayăChngătrìnhăging dy kinh t Fulbright.

Tác gi lu


Võ Th Tho Nguyên

ii

LI C

u tiên, tôi xin gi li cm n đn quý Thy Cô  Chng trình Ging dy Kinh t
Fulbright đã tn tình truyn đt kin thc, to môi trng, điu kin thun li nht cho
tôi trong sut quá trình hc tp cng nh thc hin lun vn này.
c bit, tôi xin chân thành cm n Thy inh Công Khi đã tn tình hng dn tôi
trong sut quá trình thc hin lun vn. Vi s bit n sâu sc, tôi xin gi li đn Thy
V Thành T Anh và Thy Phan Chánh Dng đã truyn cm hng và kin thc ca
môn hc làm nn tng giúp tôi hoàn thành lun vn này.
Tôi cng xin gi li cám n đn b phn th vin cng nh các anh ch nhân viên ca
Chng trình đã nhit tình giúp đ đ tôi hoàn thành tt bài lun vn ca mình.
Bên cnh đó, tôi xin chân thành cm n các t chc, cá nhân, doanh nghip đã
hp tác chia s thông tin, cung cp cho tôi ngun tài liu hu ích và giúp tôi có
th hoàn thành đc đ tài nghiên cu.
Tôi cng xin gi li tri ân sâu sc đn gia đình và nhng ngi bn đã đng viên,

h tr tôi rt nhiu trong sut quá trình hc tp, làm vic và hoàn thành lun vn.
iii

TÓM TT

k Lk là tnh có v trí quan trngăđi viăđa bàn khu vc Tây Nguyên nói riêng và c
ncănóiăchung,ăđng thi cng lƠăvùngăđtălỦătngăđ làm du lch, biăcóăđiu kin thun
liă đ to nên nhng sn phmă đcătrng,ă riêngă bit, hp dn. Quytăđnh s 2200/Q-
UBND ngày 26/9/2012 ca y ban nhân dân Tnh v phê duyt Quy hoch tng th phát
trin du lch tnhăk Lkăđnănmă2020ăvƠăđnhăhngăđnănmă2030,ăđƣăxácăđnh mc tiêu
“PhnăđuăđaăngƠnhăduălch tnhăk Lk tr thành ngành kinh t quan trng và là mt
trong nhngăđng lcăthúcăđy kinh t - xã hi ca TnhăvƠoănmă2020;ăđnhăhngăđnănmă
2030, phnăđu tr thành mt trong nhng ngành kinh t miănhn ca Tnh”.ăTuyănhiên,ăkt
qu ngành du lch Tnhăđtăđc nhngănmăquaăvnăchaătngăxng vi timănngăduălch
ca Tnh. Tng ktălt khách du lch nhngănmăgnăđơyăchaăđt 100% k hochăđ ra.
c bit, mc chiătiêuăbìnhăquơnăvƠăngƠyăluătrúăbìnhăquơnăca c khách niăđa và khách
quc t,ăđu gim mnh (tcăđ tngătrng bình quân ca hai ch tiêu này t nmă2009-
2013 lnălt là: -1,12% và -0,53%). ngătrc tình trngăđó,ăcơuăhi nghiên cuăđcăđt
ra, đóălƠ:ă(i)ăNguyên nhân ti sao ngành du lch tnhăk Lkăchaăphátătrinătngăxng vi
timănng?ă(ii)ăCácăgiiăphápăđ nơngăcaoănngălc cnh tranh ca cm ngành du lch tnh
k Lk? Quaăđó,ănghiênăcu munăđánhăgiáănngălc cnh tranh ca cm ngành du lch
tnhăk Lk và tìm ra nguyên nhân khin ngành du lch Tnh phát trinăchaătngăxng
vi timănng,ăt đóăgi ý giiăphápănơngăcaoănngălc cnh tranh ca cm ngành du lch.
Bài nghiên cu da trên mô hình kim cng ca Michael E.Porter đăphân tích nng lcă
cnh tranh caăcm ngành du lch tnh kăLkăvà nhn thy rng cm ngành này cha
thcăsăphát trin do nhiuănguyênănhơn,ătrongăđóăniăbtălên các nguyên nhân c bn sau:
(i) săhotăđngăkémăchuyênănghipăcaăthăch,ătăchcăvƠăconăngiăkhinăchoăliênăktă
thăchăhătrăphátătrinăduălchăriărc,ălngăloăvƠăhotăđngăkémăhiuăqu;ă(ii)ăyuăkémă
trongăchtălngăngunănhơnălcăduălch;ă(iii)ăkhănngăthuăhútădăánăduălchăyuăkhină
choăngunăvnăđuătăvƠoăduălchăhnăchăvƠă(iv)ăđnhăhngăphátătrinăloiăhìnhăduălchă

vnăhóaă- cngăđngănhngătƠiănguyênăvnăhóaăliăđangăbămaiămtănghiêmătrng
 nơngăcaoănngălc cnh tranh cho cm ngành du lch ca tnh k Lk cn thc hin
đng b nhiu gii pháp. Vi nhng cn tr then cht nêu trên, giăỦăchínhăsáchătngăng là:
(i) có chinălc,ăchngătrìnhăhƠnhăđng c th đ vc dy các th ch h tr cho phát trin
iv

du lchănh:ăHip hi Du lch, S Vnăhóaă- Th thao - Du lch ; (ii) quy hoch ngun nhân
lc và có k hoch đuăt nâng cao chtălng nhân lc du lch, c laoăđng trc tip và lao
đng làm qun lý, đ xutăchoătrng CaoăđngăVnăhóaăNgh thut Tnh m thêm khoa Du
lch; (iii) năđnh chính tr, ci thin các ch tiêu v nngălc cnh tranh đ thuăhútăcácănhƠăđu
t và (iv) các s, ban, ngành phi hp thc hinăchngătrìnhăbo tnăvnăhóaăTơyăNguyên,ă
đơyălƠăcôngăvicăđòiăhi s hp tác cht ch giaăcácăcăquanăchcănngăt bo tn di sn vt
th đn gìn gi môiătrng sng caăngiăđng bào và duy trì các l hi truyn thng ăng
thi, các tác nhân tham gia cm ngành cn n lc ci thin chtălng dch v đ phát trin
kinhădoanhătheoăhng bn vng.
T khóa: nng lc cnh tranh, cm ngành du lch, k Lk

-v-

MC LC

L i
LI C ii
TÓM TT iii
MC LC v
DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT vii
DANH M, HÌNH V viii
DANH MC BNG BIU ix
DANH MC PH LC x
I THI TÀI 1

1.1 Bi cnh nghiên cu 1
1.2 Mc tiêu nghiên cu 3
1.3 Câu hi nghiên cu 4
1.4ăiătng và phm vi nghiên cu 4
1.5ăPhngăphápănghiênăcu 4
1.6 Ngun thông tin 4
1.7 Cu trúc nghiên cu 5
CH  LÝ THUYT 6
2.1 Lý thuyt v nngălc cnh tranh 6
2.2 Lý thuyt v cm ngành 6
2.3 Mô hình cm ngành du lch Hu - ƠăNng - Qung Nam 9
     C CNH TRANH CA CM NGÀNH DU
LCH TK LK 11
3.1ăCácăđiu kin v nhân t đu vào 11
3.1.1 Ngun tài nguyên du lch 11
vi

3.1.2 Ngun vn 13
3.1.3 Ngun nhân lc 14
3.1.4ăCăs h tng 15
3.1.5 H tng v giáo dc 17
3.2 Bi cnh cho chinălc và cnh tranh 19
3.2.1 Tngăquanănngălc cnh tranh ca Tnh qua PCI 19
3.2.2 BiăcnhăcnhătranhăcaăngƠnhăduălchătnhăkăLk 20
3.3ăCácăđiu kin cu 25
3.3.1 Các kênh tip cn thông tin 25
3.3.2ăánhăgiáăchtălng dch v du lch 26
3.4 Các ngành công nghip ph tr và liên quan 29
3.4.1 Các th ch h tr 29
3.4.2 Các ngành dch v h tr và liên quan 31

3.5ăánhăgiáănngălc cnh tranh ca cm ngành du lch tnhăk Lk 36
 KT LUN VÀ KHUYN NGH CHÍNH SÁCH 38
4.1 Kt lun 38
4.2 Khuyn ngh chính sách 39
4.2.1ăi vi chính quyn 39
4.2.2ăi vi tác nhân tham gia cm ngành 40
TÀI LIU THAM KHO 41
PH LC 43



-vii-

DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT

Ch vit tt
Tên ting Vit
CSHT
Căs h tng
KDDL
Kinh doanh Du lch
NLCT
Nng lc cnh tranh
TNMT
Tài nguyên Môi trng
UBND
y ban nhân dân
VH- TT- DL
Vn hóa- Th thao- Du lch

viii

DANH M, HÌNH V

Hìnhă1.1:ă Kt qu lt khách quc t và tngăltăkháchăđtăđcăhƠngănmăsoăvi k
hoch t 2010-2013 2
Hìnhă1.2:ăNgƠyăluătrúăbìnhăquơnăvƠămc chi tiêu bình quân ca khách quc t và khách
niăđa t nmă2005-2013 3
Hìnhă2.1ăMôăhìnhăkimăcngăca Porter 8
Hìnhă2.2ăMôăhìnhăcmăngƠnhăduălchăHuă- ƠăNngă- QungăNam 10
Hìnhă3.1
: Ch s PCI v c s h tng cng  k Lk nm 2011
16
Hìnhă3.2
:ăƠoăto lao đng ti k Lk so vi trung v nm 2013
18
Hìnhă3.3: Ch s PCI caăk Lkătrongă2ănmă2012-2013 so vi các tnh Tây Nguyên 19
Hìnhă3.4:ăCácăch tiêu thành phn PCI caăk Lkănmă2010ăvƠă2013 20
Hìnhă3.5: Các kênh tip cn thông tin ca khách du lchăk Lk 26
Hìnhă3.6ă
So sánh kăvng và hot đng thc t ca khách du lch tiăkăLk
27
Hìnhă3.7: Mcăđ hài lòng ca khách du lch 28
ng dch v k Lk ca khách quc t và khách
na 32
Hìnhă3.9: ánhăgiáăchtălng dch v năung tiăk Lk ca khách quc t và khách ni
đa 33
Hìnhă3.10:ăánhăgiáăchtălng khu du lch ca khách quc t và khách niăđa 34
Hìnhă3.11ăSăđ cm ngành du lchăk Lk 35
Hìnhă3.12: MôăhìnhăkimăcngăcaăcmăngƠnhăduălchătnhăkăLk 36

-ix-

DANH MC BNG BIU
Bngă3.1:ăHin trng d ánăđuătăvƠoăngƠnhăduălch ca tnhăk Lk t 2009ăđn 2013 14
Bngă3.2:ăHin trngălaoăđng du lchăk Lk 14


x

DANH MC PH LC

Ph lc 1 Mu, phng pháp và niădung phngăvn 43
Ph lc 2 Bngăđiu tra v du lch ti th trng 57
Ph lc 3 S liu tng hp các ch tiêuăliênăquanăđn du lch ca tnhăk Lk t 2009 -
2013 58
Ph lc 4 Tinăđ thc hin các d án v du lch ca tnhăk Lk 59
Ph lc 5 Mt s thông tin thu thpăliênăquanăđn du lchăk Lk 64

1


GII THIU  TÀI
1.1 Bi cnh nghiên cu
k Lkăđc xem là tnh có v trí quan trngăđi viăđa bàn khu vc Tây Nguyên nói
riêng và c ncănóiăchung,ăđng thi cng lƠăvùngăđtălỦătngăđ làm du lch, bi có
điu kin thun liăđ to nên nhng sn phmăđcătrng,ăriêngăbit, hp dn.
V phngădin xã hi,ăđơyălƠăvùngăđtăđaădơnătc,ăđaăvnăhóa,ălà niăhi t,ăcătrúăca gn
50 dân tc anh em vi rt nhiuăđcătrng,ăsc thái ca nhiu tcăngi, nhiuăđaăphngă
trong c nc. V vnăhóa,ăk Lk cònăluăgi đc nhiu di snăvnăhóaăvt th và phi vt

th, va có giá tr lch s va có giá tr thm m đc sc,ăđcăđáo.ăc bit, “Khôngăgianăvnă
hóa Cngăchiêng”ăđc UNESCO công nhn là kit tác di snăvnăhóaătruyn khu và phi
vt th ca nhân loi. Vi h thng giá tr vnăhóaăvt th và phi vt th phong phú, k Lk
cóăđyăđ timănngălƠmănênăs khác bit v du lch da trên th mnhăvnăhóa.
V cnhăquanăsinhăthái,ăk Lk có v đp t nhiên,ăhoangăs,ăthămngăvƠăhùngăvăvi
đaăhìnhăđcăđáo, hòa trn gia nhng dòng sông xen ln viănúiăđi, ao h, ghnh thác to
nên nhiuăthácăncăđp ni ting và khung cnh hu tình, phù hp cho vic t chc các
hotăđng du lch tham quan, dã ngoi. MnhăđtănƠyăcngălƠăniăcóănhiuăvn Quc gia
và khu bo tn thiên nhiên, nhiu khu rng nguyên sinh và nhiu loiăđng thc vt quý
him,ăđc bit là voi – đơyălƠăyu t thuăhútăđôngăđoăduăkháchătrongănc và quc t.
Nhcăđnăk Lk nói riêng và Tây nguyên nói chung, s tht thiu sót nu không nhc v
cƠăphê.ăCƠăphêăđc xem là sn vt nông nghip ni bt nht caăk Lk.ăTrênăphngădin
du lch, cà phê có kh nngăto thành các sn phm du lch hp dn du kháchănh:ăthamăquană
các trang tri cà phê; du lch homestay trong vùng trng cà phê; l hi cà phê Buôn Ma
Thutăđc Th tng Chính ph cho phép t chcăđnh k 2ănmămt ln.
Vi nhng li th đó,ăQuytăđnh s 2200/Q-UBND ngày 26/9/2012 ca y ban nhân dân
Tnh v phê duyt Quy hoch tng th phát trin du lch tnh k Lkăđnănmă2020ăvƠăđnh
hngăđnănmă2030,ăđƣăxácăđnh mcătiêuă“PhnăđuăđaăngƠnhăduălch tnh k Lk tr
thành ngành kinh t quan trng và là mt trong nhngăđng lcăthúcăđy kinh t - xã hi ca
Tnh vƠoănmă2020;ăđnhăhngăđnănmă2030,ăphn đu tr thành mt trong nhng ngành
kinh t miănhn ca Tnh”. D kin v cácălnhăvc phát trinăđtăpháătrongăđnhăhng
2

phát trin kinh t xã hiăđnă2020,ăcóănêuărõ:ă“Trng đim 3: To bc chuyn bin vt bc
trong du lch, dch v vi mc tng trng cao. Tp trung đu t các cm du lch trng đim
Buôn Ma Thut, Buôn ôn, h Lk v.v…”
1

Tuyăđcăxácăđnh là ngành kinh t miănhn, cùng vi nhng li th v timănngăduălch
k trên,ănhngătrongănhngănmăgnăđơy,ăduălchăk Lk vnăchaăđt kt qu kh quan,

chaătngăxng vi timănngăca Tnh.
1.1: Kt qu t khách quc t và tng i
k hoch t 2010-2013









Ngun: Phòng nghip v du lch
Tng kt lt khách du lch ca Tnh cácănmăgnăđơyăchaăđt 100% k hoch (hình 1.1).
C th,ăngƠyăluătrúăbìnhăquơnăvƠămc chi tiêu bình quân ca khách du lch, c khách quc
t và khách niăđa,ăđu gim mnh trong nhngănmăgnăđơyă(Hình 1.2). Tcă đ tngă
trng bình quân ca hai ch tiêu này t nmă2009-2013 lnălt là: -0,53% và -1,12%
2



1
S K hoch – uătătnh k Lk (2010)
2
S VHTTDL k Lk (2013)
0
5,000
10,000
15,000
20,000

25,000
30,000
35,000
40,000
45,000
2010 2011 2012 2013
KTăQU
KăHOCH
-
50,000.00
100,000.00
150,000.00
200,000.00
250,000.00
300,000.00
350,000.00
400,000.00
450,000.00
2010 2011 2012 2013
Kt qu tng lt khách so vi k hoch
Kt qu lt khách quc t so vi k hoch
Lt khách
Lt khách
-3-

1.2và mc chi tiêu bình quân ca khách quc t và
khách na t -2013

Ngun: Phòng nghip v du lch
Nhăvy, mc tiêu xây dng du lch tr thƠnhălnhăvc phát trinăđt phá trong phát trin

kinh t xã hi ca Tnh là khó kh thi vi tình hình hin nay. Nhiu ý kin cho rng du lch
k Lk vn trong tình trng chm phát trin là do: yu kém trong công tác qung bá du
lch; sn phm du lch nghèo nàn, kém hp dn;ăcácăđnăv kinh doanh du lchăchaănhy bén
trong vic thu hút khách v.v
3
. Nhng các nguyên nhân nào là ch yu khin cho ngành du
lch ca tnh k Lk phát trinăchaătngăxng vi timănng?ăơyăchínhălƠăvnăđ cn
tìm hiuăđ t đóăcóăgii pháp tháo g.
1.2 Mc tiêu nghiên cu
 tài tp trung tìm hiu nguyên nhân khin ngành du lch k Lk, dù hi t cácăđiu
kin hp dn, cùng viăđnhăhng, ch trngăca Tnh nhngăvnăchaăphátătrinătngă
xng vi timănng.ăS dngăphngăphápănghiênăcuăđnhătínhătrênăcăs vn dng mô
hìnhăđánhăgiáănngălc cnh tranh (NLCT) caăMichaelăE.ăPorterăđ đánhăgiáănngălc

3
Vit Dngă(2011)
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
Ngày/khách


bình quân
- Kháchăqucăt
- Kháchăniăđa
0
5
10

15
20
25
30
35
40
45
50
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1,000
USD/LK
NGÀN VND/LK


bình quân
VND/LK
USD/LK
4

cnh tranh ca cm ngành du lch Tnh, t đóăxácăđnh nhng bt cp trong s phát trin,
vƠăđ xutăđnhăhng, chinălc nhm phát trinăđng b,ănơngăcaoănngăsut ca cm

ngành du lch tnh k Lk.
1.3 Câu hi nghiên cu
Th nht, nguyên nhân ti sao ngành du lch tnh k Lkăchaăphátătrin tngăxng vi tim
nng?
Th hai, các giiăphápănƠoăđ nơngăcaoănngălc cnh tranh ca cm ngành du lch tnh k
Lk?
1.4 ng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu: Bài vit tp trung nghiên cu các hotăđng ca doanh nghip và
chính sách ca chính quynăđaăphngăcngănhăcácătácănhơnăcóănhăhngăđn NLCT
ca cm ngành du lch tnh k Lk.
Phm vi nghiên cu: Bài vit nghiên cuăcácătácănhơnăđin hình có liên quanăđn ngành
du lch trong phm vi tnh k Lk.
1.5 u
 tƠiă đc thc hină theoă phngă phápă đnh tính, daă trênă môă hìnhă kimă cngă ca
Michael E.Porter. Phân tích s liu thng kê cùng vi kt qu phng vn t khách du lch,
các nhà cung cp du lch,ăcăquanăchuyênămônăvƠănhng nhà làm chính sách cp Tnh đ
tìm ra nguyên nhân khin cho ngành du lch tnh k Lk chaăphátătrinătngăxng vi
timănng.ăT đó,ăđaăraăcácăgii pháp tháo g nhng tn ti, bt cp nhmănơngăcaoănngă
lc cnh tranh cho cm ngành du lch tnh k Lk.
(Phngăphápăthuăthp s liu c th đc trình bày trong Ph lc 1).
1.6 Ngun thông tin
Phân tích d liu th cp: tng hp s liu t Niên giám Thng kê ca tnh k Lk, S
Vnăhóaă- Th thao và Du lch tnh k Lk, Trung tâm xúc tinăThngămi và Du lch
tnh k Lk, Hip hi Du lch tnh k Lk,ăcácăcăquanăliênăquanăvƠăsáchăbáo,ătp chí.
Phân tích d liuăsă cp: phng vn khách du lch, nhà cung cp dch v,ăcácăcă quană
chuyên môn và chcănngăcóăliênăquan.
-5-

1.7 Cu trúc nghiên cu
Chngă1: Gii thiu

NiădungăchngănƠyăbaoăgm: gii thiu v bi cnh nghiên cu; trình bày câu hi nghiên
cu; mc tiêu nghiên cu; xácăđnhăđiătng và phm vi nghiên cu;ăđng thi nêu rõ
phngăphápănghiênăcu và cách thc thu thp ngun thông tin cho nghiên cu.
Chngă2: Căs lý thuyt
Chng này trình bày v căs lý thuyt làm nn tngăđ thc hin nghiên cu. C th là lý
thuyt v nngălc cnh tranh, lý thuyt v cm ngành.
Chngă3:ăPhơnătíchănngălc cnh tranh ca cm ngành du lch tnh k Lk
ChngănƠyătrìnhăbƠyănhng kt qu nghiên cu quan trngăliênăquanăđnănngălc cnh
tranh ca cm ngành du lch tnh k Lk. Thông qua nhng kt qu này, câu hi nghiên
cu s 1ă“nguyên nhân ti sao ngành du lch tnhăk Lkăchaăphátătrin tngăxng vi
timănng?”ăs đc tr li c th.
Chngă4: Kt lun và gi ý chính sách
T nhng phân tích  chngă3,ăchngă4ăs đaăkt lun và gi ý chính sách cho ngành
du lch tnh k Lk, tc là tr li câu hi nghiên cu th haiă“các gii pháp nƠoăđ nâng
caoănngălc cnh tranh ca cm ngành du lch tnh k Lk?”

6

CHNGă2ă
 LÝ THUYT
2.1 Lý thuyt v c cnh tranh
Khái nimăcóăỦănghaăduyănht v nngălc cnhătranhă(NLCT)ălƠănngăsut (productivity),
trongăđóănngăsutăđcăđoăbng giá tr giaătngădoămtăđnăv laoăđng (hay mtăđnăv
vn) to ra trong mtăđnăv thi gian.
4
Nngăsut là nhân t quytăđnh quan trng nht
ca mc sng dài hn và là nguyên nhân sâu xa ca thu nhpăbìnhăquơnăđuăngi.
5

tngătrngănngăsut bn vngăđòiăhi nn kinh t phiăđc liên tc nâng cp.

Vi vai trò trung tâm caănngăsut trong khuôn kh phân tích NLCT, mt câu hi then cht
cn tr li là: Nhng nhân t quytăđnhănngăsut và tcăđ tngătrngănngăsut là gì? Theo
Michael Porter, có ba nhóm nhân t quytăđnh NLCT ca mt quc gia, bao gm (i) Các yu
t li th t nhiên ca qucăgia,ă(ii)ăNLCTăvămô,ăvƠă(iii)ăNLCTăviămô.
Theo khuôn kh phân tích NLCT  cpăđ đaăphngăcaăM.Porterăđc chnh sa biăVă
Thành T Anh, các nhân t nn tng quytăđnhănngăsut caăđaăphngăđc chia thành ba
nhóm chính. Nhóm th nhtălƠă“Các yu t li th sn có ca đa phng”,ă baoă gm tài
nguyên thiên nhiên, v tríăđa lý hay quy mô caăđaăphng.ăNhómănhơnăt th haiălƠă“Nng
lc cnh tranh  cp đ đa phng”,ăbaoăgm các nhân t cuăthƠnhănênămôiătrng hot
đng ca doanh nghip: (i) chtălng ca h tng xã hi và các th ch chính tr, pháp lut,
vnăhóa,ăxƣăhi, giáo dc, y t; và (ii) các th ch chính sách kinh t nhăchínhăsáchătƠiăkhóa,ă
tín dngăvƠăcăcu kinh t. Nhóm th baălƠă“Nng lc cnh tranh  cp đ doanh nghip” bao
gm chtălngămôiătrngăkinhădoanh,ătrìnhăđ phát trin cm ngành và hotăđng, chin
lc ca doanh nghip.
2.2 Lý thuyt v cm ngành
“Cm ngành là “s tp trung v mt đa lý ca các doanh nghip, các nhà cung ng và
các doanh nghip có tính liên kt cng nh ca các công ty trong các ngành có liên quan
và các th ch h tr (ví d nh các trng đi hc, cc tiêu chun, hip hi thng
mi…) trong mt s lnh vc đc thù, va cnh tranh va hp tác vi nhau”.
6
Khái nim
cm ngành này đc xây dng da vào hai tr ct quan trng. u tiên và quan trng nht

4
Porter (2008, tr. 46)
5
Porter (2008, tr. 49)
6
Porteră(1990,ă1998,ă2008)ătríchătrongăVăThƠnhăT Anh (2013)
-7-

là vai trò ca s tp trung v mt đa lý ca hot đng kinh t. Ct tr th hai là tính “liên
kt” và “liên quan”. Cm ngành không phi là mt tp hp ri rc ca mt nhóm công ty
bt k mà nó đc gn kt bi s tng h vƠăđc cng hng bi tácăđng lan ta tích
cc. Nói cách khác, sc mnh chung ca cm ngành ln hn tng sc mnh ca các thành
viên riêng l gp li.
7

Theo Porter (2008), chtălng caămôiătrngăkinhădoanhăthngăđcăđánhăgiáăquaăbn
đc tính tng quát, bao gm:ă(i)ăcácăđiu kin v nhân t đuăvƠo,ă(ii)ăcácăđiu kin cu, (iii)
các ngành công nghip ph tr và liên quan, và (iv) chinălc công ty, cu trúc và cnh
tranh niăđa. Porter (2008) mô t bnăđc tính này thông qua bn góc ca mt hình thoi
đc gi lƠăMôăhìnhăKimăcngăPorter.ăTrongăđó,ăcácăđiu kin v yu t đu vào có th
đcăchiaăthƠnhăcăs h tng, ngun vn, ngun nhân lc, ngun tài sn vt cht, và ngun
kin thc.ăCácăđaăphngăđu có nhng yu t nƠyănhngăs phi hp ca các nhân t đóă
li rt khác nhau và li th cnh tranh t các nhân t này ph thuc vào vicăchúngăđc
trin khai và hiu qu hay không.
8

Trong bn góc ca hìnhăthoiămôăhìnhăkimăcngăca M.Porter, nhân t ngành công nghip ph
tr và liên quan hay còn gi là cm ngành, là nhân t quan trng trong vic quytăđnh cht
lngămôiătrng kinh doanh, và là tác nhân kích thích mnh m cho vic to ra và duy trì li
th cnh tranh. Vic nhìn mt nhóm các công ty và t chcănhămt cm ngành s to ra mt
dinăđƠnămangătínhăxơyădng và hiu qu đ các công ty liên quan, các nhà cung ng, chính
ph và nhng t chc quan trngăkhácăđi thoi vi nhau. Cm ngành to thành mt mt ca
môăhìnhăkimăcng,ănhngăđúngăra chúng phiăđcăxemănhăth hin các miătngătácăgia
bn mt vi nhau.
9
CmăngƠnhătácăđng lên cnh tranh theo ba cách khái quát: th nht,ătngă
nngăsut ca các doanh nghipăhayăngƠnhătrongăđó;ăth hai, tngănngălcăđi mi ca các

doanh nghipăvƠăquaăđóălƠmătngănngăsut; th ba,ăthúcăđy vic hình thành doanh nghip
mi nhm h tr s đi mi và m rng cm ngành (Porter,2008). Vìăđ tài nghiên cu v
cm ngành du lchănênăcăs lý thuyt s dng ch yuălƠămôăhìnhăkimăcng. Bn nhân t
caămôăhìnhăkimăcngăđc tóm tt trong hình sau:


7
Nhătrên
8
Nhătrên
9

Porter (2008)

8

2.1 a Porter


 Nhân t s lng
 Nhân t chuyên môn hóa

S ng và chi phí ca
nhân t (đu vào)
 Tài nguyên thiên nhiên
 TƠiănguyênăconăngi
 Tài nguyên vn
 Căs h tng vt cht
 Căs h tng qun lý
 Căs h tng thông

tin
 Căs h tng khoa
hc
 S hin hu ca các nhà
cung cp niă đaă cóă nngă
lc
 S hin hu ca ngành
công nghip cnh tranh có
liên quan
 Nhng khách hàng niăđa
sành s   i kht
khe.
 Nhu cu ca khách hàng
(niăđa) d báo nhu cu 
nhngăniăkhác.
 Nhu cu niăđa btăthng
 nhng phân khúc
chuyên bit hóa có th
đcă đápă ng trên toàn
cu.
 Môiătrng niăđa khuyn
khích các dng   
nâng cp bn vng
 Cnh tranh quyt lit gia
các i th t a

ng chính
sách giúp phát huy
chic kinh
doanh và cnh tranh

Nhu kin
Nhân t u
vào)
Nhu kin
cu
Các ngành công
nghip h tr và có
liên quan
-9-

Hinănay,ămôăhìnhăkimăcngăca Porter là mt trong nhngămôăhìnhăđc s dng nhiu
nht khi phân tích v cm ngành. Mc dù mô hình này có hn ch lƠăkhôngăđ cp ti khía
cnh không gian trong phân tích cm ngành, song nó vn là mt khung phân tích hu ích,
đc áp dng ph bin trong các phân tích v cmăngƠnh,ăđc bitălƠăđ nhn ra các nhân t
nhăhng ti NLCT caăđaăphngăvƠăcaăngƠnhăhayăđ phân tích mi quan h tácăđng
qua li gia các nhân t cnh tranh, t đóăxơyădng chinălc phát trin cm ngành nói
riêng và kinh t nói chung.
10

CnăluăỦărng mt s nhân t nhănhơnălc, kin thc, và vn có th di chuyn gia các
đaăphng,ăchoănênăvic có sn các nhân t này  miăđaăphngăkhôngăphi là mt li
th c hu, bt di bt dch.ă Hnă na, ngun d tr các nhân t đu vào mà mtă đa
phngăcóăđc  mt thiăđim c th không quan trng bng tcăđ và tính hiu qu
mƠăđaăphngăđóătoăraăcngănhăvic nâng cp và s dng các nhân t này trong nhng
ngành c th (Porter 2008). Chính vì vy, ngoài bnăđc tính k trên thì cn phi nhn
mnh đn vai trò ca chính quynăđaăphngătrongăvic hochăđnh và thc thi các chính
sách kinh t, trong vică đnh hình nhu cu và thit lp các tiêu chun cho cnh tranh
nhmăhngăđn vic ci thinănngăsut.
2.3 Mô hình cm ngành du lch Hu - ng - Qung Nam
Theoănghiênăcuăphátătrinăclusteră(cm)ăngƠnhăduălch:ăHuă- ƠăNngă- QungăNam,ă2ătácă

giăNguynăThanhăLiêmăvƠăNguynăVnăLongăchoărng,ămiăkhuăvcăcnănhnădinăclusteră
ngƠnhăvƠăcùngăphiăhpăđăxơyădngăchinălcăphátătrin,ăhìnhăthƠnhăcăchăphiăhpăvƠă
cácăliênăktătrongămiăclusterăngƠnh.ăVic nhn din chính xác các cluster là rt quan trng
trong vic xây dngăchngătrìnhăphátătrin kinh t bn vng. Bài nghiên cu kt hp vi
các nghiên cuăđc thù v điu kin kinh t - xã hi ca khu vc Min Trung nhm nhn
din các cluster cnhătranhăđ phátăhuyănngălc và li th ca khu vc theo hng xut
khu, phát trin du lch nhm gia tng vic làm và giá tr kinh t, góp phn thúc đy s
hp tác và liên kt trong vic phát trin kinh t kinh t ca khu vc duyên hi Min Trung.
Nghiên cuăđƣăđaăraămôăhìnhăcu trúc cluster ngành du lch nhăsau:


10
Porteră(1990,ă1998,ă2008)ătríchătrongăVăThƠnhăT Anh (2013)

10

2.2 Mô - - 

Ngun: Tp chí Khoa hc và Công ngh - i hc à Nng (s 5(40).2010)
MôăhìnhănƠyăđc s dngălƠmăcăs tham khoăđ xây dng mô hình cm ngành du lch
cho tnhăk Lk.
-11-

CHNGă3ă
PHÂN TÍCH C CNH TRANH CA CM NGÀNH DU LCH
TNH K LK
3.1 u kin v nhân t u vào
3.1.1 Ngun tài nguyên du lch
iuăkinătănhiênăvƠăxƣăhiăđƣădƠnhăchoăkăLkănhngăliăthăkhôngănhăvăduălch.ă
Niăđơyăhiătăđyăđăcácăyuătătănhiênă(rngănúi,ăsôngăh,ăthácăghnh )ăcùngăyuătă

bnăscăvnăhóaă(lăhi,ăphongătcătpăquán,ănghătruynăthng,ădiătíchălchăsăvnăhoá )ă
làm cho tài nguyên duălchăkăLkăhtăscăphongăphú,ăđaădngăvƠăhpădn. Nhngăgiáătră
tƠiănguyênăduălchăniăbtăcóăkhănngătoăthƠnhăcácăsnăphmăduălchăhpădn,ăcóăscăcnhă
tranhăcaăkăLkăbaoăgm:
Các giá tr vnă hóaă t Di sn th gii “Không gian vn hóa cng chiêng Tây Nguyên”.
Khôngăgianăvnăhóaăcng Chiêng Tây Nguyên tri dài trên 5 tnh Tây Nguyên: Kon Tum,
GiaăLai,ăk Lk,ăkăNôngăvƠăLơmăng vi ch th gm nhiu dân tcăkhácănhau:ăÊăđê,ă
M’nông,ă Baă Na,ă M, Lchầi vi du lch,ă “Khôngă giană vnă hóaă cng chiêng Tây
Nguyên”ăđc bit có giá tr cao biăvì:ă“Kit tác truyn khu và phi vt th ca nhân loi”ămƠă
UNESCO công nhn vào ngày 25/11/2005 không ch đnăthun là cng chiêng Tây Nguyên
mà bao gm c khôngăgianăvnăhóa.ăTrong không gian yăcóăconăngi,ămôiătrng, có quá
kh, hin ti và c tngălai,ăcóălch s,ăcóăvnăhóa ălƠmăthƠnhămt không gian cho cng
chiêng tn ti và phát trin.
11
Vì vy, munăthng thc di sn phi vt th ca nhân loi, du
khách buc phiăđnăni cóăkhôngăgianăvnăhóaăđó.ăVà k Lk là mtăđaăđim quan trng,
đc chnăđ t chc L hi cng chiêng do v tríălƠătrungătơmăvnăhóa,ăchínhătr và xã hi
ca khu vc Tây Nguyên. Nhng sn phm hp dn khách du lch chính là các tour tham
quanăvnăhóa,ăcácătourăl hi cng chiêng và các sn phmăluănim.
Mt sn vt nông nghip ni bt nht caăk Lk không th không nhcăđn,ăđóăchínhălƠă
cà phê. Thành ph Buôn Ma Thutăđc xem là th ph cà phê ca Vit Nam. Không ch
là thc ung,ăcƠăphêăxétădiăgócăđ vnăhóaăcònălƠăs kt tinh ca mtăquáătrìnhăvnăhóaă
nông nghip,ăđc hình thành t hƠngătrmănmăgn lin vi quá trình hình thành và phát
trin caăk Lk. Trênăphngădin du lch, cà phê có kh nngăto thành các sn phm

11
VnăCôngăHùngă(2012)
12

du lch hp dn khách du lchănh: tham quan các trang tri cà phê; du lch homestay trong

vùng trng cà phê; các sn phmăluănim t cƠăphêănhătranhăbng ht cà phê, các sn
phm m ngh t cây cà phê; tham gia L hi cà phê Buôn Ma Thutăđc Th tng
Chính ph cho phép t chcăđnh k 2ănmămt ln vƠăđc bit lƠăthng thc cà phê ti h
thng cácăquánăcƠăphêăvôăcùngăphongăphúăvƠăđcăđáoăti k Lk.
Mt loài vt biuătngăchoăk Lk nói riêng và Tây Nguyên nói chung, đc coi là mt
phn ca tinh thn Tây Nguyên, chính là voi.ăk LkăcóăBuônăônăđc coi là th ph
ca Voi Tây Nguyên. Ngh snăbt và thunădng voi rng  BuônăônăđƣăhìnhăthƠnhăt
rtălơu,ăkèmătheoăđóălƠăc mt h thngătínăngng, sinh hotăvnăhóaăcóăliênăquanăđn voi,
hình thành nên mtă“dòng”ăvnăhóaăv voi. Hin nay, Buôn ôn vn đc xem là ni có
thng hiu voi ln nht  k Lk cng nh Vit Nam.
12
Các sn phm du lch gn vi
voi có th đc khai thác đ hp dn khách du lch bao gm: tham quan rng, các khu sinh
thái t nhiênăvƠăvn cà phê bng voi (ci voi); các l hiăvnăhóaăliênăquanăđn voi.
V tài nguyên du lch sinh thái, k Lk có kh nngăto nên nhng sn phm du lch sinh
tháiăđaădng, đcăđáo,ăcó giá tr hp dn khách du lch. H thng thác nc hùng v (thác
rayăSápăthng, thác Dray Knao, Dray Nur, thác Ba tng, thác Thy Tiên, thác 7 tng, ,)
n mình trong nhng cánh rng nguyên sinh to nên khung cnh va d di mnh m li
va k bíăthămng,ămƠăđn nay vnăcònănguyênătínhăhoangăsăchaăkhámăpháăht. H sinh
thái h đc bao bc bi nhng khu rngăhƠngătrmănmătui, vi nhngăđnăđin cà phê
truăqu, nhng lô cao su thng tp hoc nhng buôn làng dân tc thiu s đƣăto nên mt
khôngăgianăthoángăđƣng,ămt vùng tiu khí hu trong lành. Các h có th đc khai thác
du lch vi các loiăhìnhănhăthamăquan,ăvƣngăcnh, th thaoătrênănc: h Lk, h Ea Kao,
h Ea Chu Cáp, h Eaăn  k Lk, h sinh thái rng kháăphongăphúăvƠăđaădng.
Vn QucăgiaăChăYangăSinăbaoăgm 876 loài thc vt bc cao có mao mchă(trongăđóă
54ăloƠiăghiătrongăsáchăđ,ă143ăloƠiăđc hu), 203 loài chim (có 9 loiătrongăsáchăđ th gii
và Vit Nam), 46 loài thú lnă(cóă12ăloƠiăsáchăđ),ă29ăloƠiăbòăsátălngăcă(trongăđóă11ăloƠiă
ghiătrongăsáchăđ) Rng khpăYokăônăđc xem là h sinh thái rng khô hnăđin hình
caăTơyăNguyênăvƠăcngălƠăh sinhătháiăđinăhìnhăđcăđáoăcaăbaăncăôngăDngăcònă
luăgi nhiu cnhăquanăđc sc.ăơyălƠăniăduyănht  Vit Nam còn bo tn kiu rng

12
UBND tnh k Lk (2012)
-13-

khô cây h du vi nhiu loài thú quý him có s qun th ln và tp trung.
13
Vi h sinh
thái rngăđc sc và quý himănhăvy, k Lk có timănngăthuăhútămtălng ln khách
du lchăđn tham quan và nghiên cu khoa hc.
iăvi tài nguyên du lch nhân vn, kăLk cóăcăhăthngădiătíchălchăsăvnăhóaăvƠădiă
tíchălchăsăcáchămng.ăTăhăthngădiăchăkhoăcăhcămangăduătíchăcaăngiătinăsănhă
diăchăăDraiăSiă(huynăCăM’gar),ăxƣăEaăTiêuă(huynăCăKuin),ăQungăină(huynăKrôngă
Ana), xƣăBuônăTrit,ăhăLkă(huynăLk) choăđnănhngăduătíchăcaăngiăChmăđăliă
viăthápăYangăProngă(Thnăln)ăăxƣăEaăRkă(huynăEaăSúp)ă- lƠăthápăChmăc duyănhtăcònă
liăăTơyăNguyên.ăCác diătíchălchăsăcáchămngăniătingănh:ăNhƠăđƠyăBuônăMaăThut,ă
ìnhăLcăGiaoă- niăbiuăhinăchoăsăhinădinăcaănnăvnăminhălúaăncăcaăcngăđngă
ngiăVităăkăLk,ăHangăđáăkăTuôr,ăđnăđinăCaăa,ăBităđinăBoăiă- duănăcaă
triuăđiăphong kinăcuiăcùngăcaăVităNam
14
. TtăcănhngătƠiănguyênănƠyăđuăcóăgiáă
trărtălnătrongăvicăhpădnăduăkháchătrongăvƠăngoƠiăncănuăbităkhaiăthácăđúngăcách.
T thi Pháp thuc, Buôn Ma Thut - mt trong nhng th t ln nht ca khu vc Tây
Nguyên,ă đƣă đc xem là trung tâm (th đô)ă ca Tây Nguyên.
15
Ngày 27/11/2009, B
Chính tr ban hành Kt lun s: 60-KL/TW v xây dng và phát trin thành ph Buôn Ma
thutăthƠnhăđôăth trungătơmăvùngăTơyăNguyênă(giaiăđon 2010-2020),ăđiu này chng t
thành ph Buôn Ma Thut ngày càng khngăđnh v th caătrungătơmăđng lc vùng Tây
Nguyên;ăcngăđngănghaăvi vic tnh k Lk đc nâng cao v th trong khu vc và có

nhiuăđiu kin thun liăđ đuăt,ăphátătrin v kinh t, xã hi.
3.1.2 Ngun vn
Ngun vnăđuătăchoădu lch ca Tnh còn hn ch,ăngơnăsáchătrungăngăh tr chim t
l 47,30%
16
. S lng d ánăđuătăvào ngành du lch vi tng vnăđuătăcònăkháăkhiêmă
tn (Bng 3.1). T nmă2006ăđnănayătrênăđa bàn tnhăk Lkăđƣăthuăhútăđc 8 d án
đuătătrc tip nc ngoài vi tng vnăđngăkỦătrênă166ătriu USD
17
. Trong 8 d án trên,
có 7 d ánăđƣăhoƠnăthƠnhăvƠăđaăvƠoăs dng, và 01 d ánăđƣăkhiăcông,ăđangăbtăđu tin
hành xây dng. Tuy nhiên không có d án FDI nào cho ngành du lch.

13
UBND tnh k Lk (2012)
14
UBND tnh k Lk (2012)
15
Trangăthôngătinăđin t TP. Buôn Ma Thut (2009)
16
UBND tnh k Lk (2012)
17
N. T. H (2012)
14

3.1: Hin trng d ch ca tk Lk t n
2013

VT
2009

2010
2011
2012
2013
Sălng
Dăán
03
01
03
02
03
Vnăđuăt
Tăđng
4.771
50
235.8
100
110
Ngun: Trung tâm Xúc tin Thng mi, u t và Du lch k Lk
Vi thc trngăđuătăvƠoăduălch còn ít i, ngun vn còn hn hp, chaătngăxng vi
timănngăduălch ca Tnh,ăchaăk đn hiu qu đuătăchaăcaoăđƣăkhinăchoănngălc
cnh tranh du lch ca Tnh b hn ch vìăchaăkhaiăthácăht timănngăduălch.ăuătămanhă
mún, nh l ca các doanh nghip khin cho sn phm du lch ca k Lk nghèo nàn và
kém chtălng, không có kh nngăthuăhútăvƠăgi chân khách du lchăkhiăđn k Lk.
3.1.3 Ngun nhân lc
Nmă2013,ăsălaoăđngătrongăngƠnhăduălchăkhongă2.500ăngi.ăTcăđătngătrngăbìnhă
quơnăvălaoăđngătrongă ngƠnhăduălchătă2009-2013ălƠă9,64%ă(Bngă 3.2).ăMcădùătngă
trngăviătcăđătngăđiăcao,ăsongăchtălngăngunănhơnălcăvnălƠăđimăyu.
B3.2: Hin trng du lk Lk
Hngămc

VT
Nm
Tcă đă tngă trngă
BQ
2009
2010
2011
2012
2013
2009-2013

Ngi
1.738
1.968
2.000
2300
2500
9,64%
Ngun: S VH – TT – DL k Lk
Chtălng nhân lc du lch  VităNamănóiăchungăvƠăk LkănóiăriêngăđangălƠăvnăđ rt
bc thit. Hin tiăk Lkăcóă26ăhng dn viên du lchătrongăđóăcóă11ăth hng dn
viên du lch quc t và 15 th hng dn viên du lch niăđa. S laoăđng du lchăchaăquaă
đƠoăto  k Lk vn chim gn 50% (khongăhnă1.000ăngi), làm nhăhng trc tip
đn chtălng ca hotăđng du lch trong Tnh.
18
Nht là trong các nhà hàng, khách sn
hin nay, s nhân viên phc v t l tân, v sinh bungăphòngăchoăđn chy bàn gnănhă
đc tuyn t nhngăngiăchaăđcăđƠoăto. iuăđángănóiăhnălƠătrongăhpăđng làm

18

S VH-TT-DLăk Lk(2012)
-15-

vic t vƠiăthángăchoăđn vài
nm,ă cácă doanhă nghip kinh
doanh du lch không h b
kinhăphíăđ m bt k lp hc
nghip v că bn nào cho
nhân viên ca mình. Theo
Hip Hi Du lch k Lk,
nu có m lpă thìă cngă da
vào ngun ngân sách caă đa
phngă lƠă ch yu, ch các
đnă v kinhă doanhă (luă trúă
cngă nhă l hƠnh)ă khôngă đ
tơmăđn vnăđ này. Theoăđó,ă
trongăhaiănmă2012-2013, các
doanh nghip không dành kinh
phí đ đuă t,ă nơngă caoă cht
lng ngun nhân lc cho
ngành du lch ngoài con s
quá khiêm tn:ăchaăti 1,3 t đngădoăngơnăsáchăNhƠănc chi tr.
19
Nhăvy, ngun nhân
lc đ phc v ngành kinh t đcăcoiălƠămiănhn nƠyăchaăđcăquanătơmăđúngămc,
trongăđiu kin nhân lc du lch Tnh vnăđƣăđcăđánhăgiáăyu và thiu chuyên nghip, đƣă
làm gimăđi đángăk nngălc cnh tranh ca du lch Tnh.
3.1.4  h tng
HăthngămngăliăđngăbăcaăTnh phơnăbăkháăđuăvƠăhpălỦătrênăđaăbƠnăTnh,ătoăđcă
săliênăktăgiaăTnh lă(ThƠnhăphăBuônăMaăThut)ăviăcácăhuynălăvƠăniăviămng liă

giaoăthôngăqucăgiaăvƠăcácătnh lơnăcn. kăLkăcóăsơnăbayăBuônăMaăThut,ălƠăsơnăbayă
cpă3ăviădinătíchă256ăha.ăNhƠăgaăhƠngăkhôngămiăđƣăthiăcôngăhoƠnăthƠnh,ăcóăquyămôă
hinăđiăngangătmăviăcácănhƠăgaăqucătăvƠăkhuăvc. BnăxeăkăLk hinănayăđƣăđcă
xơyădng,ănơngăcpăvƠăngƠyăcƠngănhiuăhƣngăxe,ătuynăxeăraăđi,ăphcăvăđcălcăchoăvică

19
Phngăìnhă(2014)
Hp 1: Nhân viên công ty du lch đa phn đu không
có chuyên môn
aăs các công ty du lch  đơyăđu s dng nhân viên
khôngăđúngăchuyênămôn,ăchuyênăngƠnhăduălch, chim
khongăhnă70%ălƠălaoăđng không có chuyên môn.
c thù ca ngành l hành là cn có nhiu khách hàng,
mà b phn sale là quan trng. Các công ty  đơyă
ngi ta chn nhân viên có th mang v nhiu khách
hàng ch không cn bng cp du lch.ă Nênă đaă phn
nhân viên làm du lch ch yu là tt nghip ngành k
toán, xây dng, hoc bt c ngành nào. Vnă đ nhân
lc làm du lch tiăkLkăđangăgp nhiuăkhóăkhn:ă
nhân viên có bng cp chuyên môn và thc s có tài ,
có tâm là rt him. Nguyên nhân là do:
Th nht:ăDoămôiătrng làm vic  hu ht các công
tyă đu không chuyên nghip, qun lý theo kiu gia
đình.
Th hai: Ch đ uăđƣiăcònărt thp nên không thu hút
đcăngi tài. Các nhân viên làm du lch hin gi ch
yu là va làm va hc kinh nghim thc t.
(Anh N.T.H –công ty du lch Tây Nguyên)