Ảnh hưởng của trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đến hành vi mua của người tiêu dùng tại TP hồ chí minh

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH









TRN XUÂN QUANG



NH HNG CA TRÁCH NHIM XÃ HI CA
DOANH NGHIP N HÀNH VI MUA CA
NGI TIÊU DÙNG TI TP.HCM



LUN VN THC S KINH T

Thành ph H Chí Minh - Nm 2014
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH





TRN XUÂN QUANG

NH HNG CA TRÁCH NHIM XÃ HI CA
DOANH NGHIP N HÀNH VI MUA CA
NGI TIÊU DÙNG TI TP.HCM

Chuyên ngành : QUN TR KINH DOANH
Mã s : 60340102


LUN VN THC S KINH T

Ngi hng dn khoa hc
TS. BÙI TH THANH





Thành ph H Chí Minh - Nm 2014
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn này là do bn thân tôi nghiên cu và thc hin
di s hng dn khoa hc ca TS Bùi Th Thanh.
Các s liu, kt qu nghiên cu trong lun vn là trung thc. Ni dung ca
lun vn này cha tng đc ai công b trong bt k công trình nào.
Tôi xin hoàn toàn chu trách nghim v ni dung nghiên cu ca toàn b
lun vn này.
TP. H Chí Minh, tháng 06 nm 2014.
Ngi thc hin lun vn

Trn Xuân Quang
MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CÁC T VIT TT
DANH MC CÁC HÌNH V
DANH MC CÁC BNG BIU
DANH MC CÁC PH LC
TÓM TT LUN VN
Trang
Chng 1: Tng quan v nghiên cu 1
1.1 Bi cnh và lý do chn đ tài 1
1.2 Mc tiêu nghiên cu 3
1.3 i tng và phm vi nghiên cu 4
1.4 Phng pháp nghiên cu 4
1.5 ụ ngha thc tin ca đ tài 5
1.6 Kt cu nghiên cu 5
Chng 2: C s lý thuyt và mô hình nghiên cu 7
2.1 Trách nhim xã hi ca doanh nghip (CSR) 7
2.1.1 Khái nim 7

2.1.2 Li ích khi doanh nghip thc hin trách nhim xã hi 11
2.2 Hành vi mua ca ngi tiêu dùng 13
2.3 Mi quan h gia CSR vi hành vi mua ca ngi tiêu dùng 15
2.4 Mt s nghiên cu trc có liên quan 16
2.5  xut mô hình nghiên cu v nh hng ca CSR đn hành vi mua ca
ngi tiêu dùng ti TP. HCM. 21
Chng 3: Phng pháp nghiên cu 28
3.1 Thit k nghiên cu 28
3.2 Thc hin nghiên cu 29
3.2.1 Nghiên cu đnh tính 29
3.2.2 Nghiên cu đnh lng 31
3.3

Phng

pháp

phân

tích

d

liu
34
3.3.1

ánh

giá

thang

đo
34
3.3.2 Kim đnh s phù hp ca mô hình 35
Chng 4:

Kt qu nghiên cu
37
4.1 Mô t mu nghiên cu
37
4.2 Kt qu kim đnh thang đo 39
4.2.1 Cronbach’s Alpha 39
4.2.2 Phân tích nhân t khàm phá (EFA) 42
4.3 Phân tích hi quy 45
4.3.1 Xem xét ma trn h s tng quan 46
4.3.2 ánh giá s phù hp ca mô hình 47
4.3.3 Kim đnh đ phù hp ca mô hình 47
4.4 Dò tìm các vi phm gi đnh cn thit 49
4.4.1 Kim tra mi quan h tuyn tính gia bin ph thuc và các bin đc lp
cng nh hin tng phng sai thay đi 49
4.4.2 Kim tra gi thuyt v phân phi chun 50
4.5 Kim đnh gi thuyt nghiên cu 51
4.6 Kim đnh s khác bit ca các bin đnh tính 52
4.6.1 Kim đnh khác bit v hành vi mua ca ngi tiêu dùng theo gii tính 52
4.6.2 Kim đnh v hành vi mua ca ngi tiêu dùng theo đ tui 53
4.6.3 Kim đnh v hành vi mua ca ngi tiêu dùng theo trình đ hc vn 54
4.6.4 Kim đnh v hành vi mua ca ngi tiêu dùng theo mc thu nhp 56
4.7 Phân tích giá tr trung bình ca các thang đo CSR 58

Chng 5: Tho lun kt qu nghiên cu và kin ngh 60
5.1 Tho lun kt qu nghiên cu 60
5.2 Kin ngh 61
5.3 Hn ch ca nghiên cu và hng nghiên cu tip theo 64
TÀI LIU THAM KHO
PHN PH LC
DANH MC CÁC T VIT TT

T vit tt
Din gii
CSR
Corporate Social Responsibility (Trách nhim xã hi
ca doanh nghip)
KMO
Kaiser – Meyer – Olkin
SEM
Structual Equation Modelling (Mô hình phng
trình cu trúc)
TP. HCM
Thành ph H Chí Minh
TCTCHKVN
Tng công ty Cng Hàng không Vit Nam
HK VN
Hàng không Vit Nam



DANH MC CÁC HÌNH V

S hiu

Ni dung
Trang
Hình 2.1
Kim t tháp trách nhim xã hi doanh nghip (Carroll, 1991)
9
Hình 2.2
Mô hình nghiên cu ca Kaniya Pornpratang
17
Hình 2.3
Mô hình nghiên cu ca Rahim, R.A và cng s
18
Hình 2.4
Mô hình nghiên cu ca Wong Sze Ki và Janice
20
Hình 2.5
Mô hình nghiên cu đ xut
26
Hình 3.1
Quy trình nghiên cu
28
Hình 4.1
Mô hình nghiên cu sau khi phân tích hi quy
49
Hình 4.2
 th phân tán gia các thành phn d và giá tr d đoán đã
chun hóa
50
Hình 4.3
 th Histogram
51

Hình 4.4
Giá tr trung bình ca đ tui
54
Hình 4.5
Giá tr trung bình ca trình đ hc vn
56
Hình 4.6
Giá tr trung bình ca mc thu nhp
57


DANH MC CÁC BNG BIU
S hiu
Ni dung
Trang
Bng 2.1
Tng hp các nghiên cu v CSR
21
Bng 3.1
Thang đo Likert 5 đim
31
Bng 3.2
Thang đo và mã hóa thang đo
32
Bng 4.1

Bng mô t mu theo gii tính

37
Bng 4.2

Bng mô t mu theo đ tui

38
Bng

4.3

Bng

mô

t

mu

theo

hc

vn

38
Bng 4.4

Bng mô t mu theo mc thu nhp

39
Bng 4.5
Thng kê đ tin cy bin KT phân tích ln 1

40
Bng 4.6
Thng kê đ tin cy bin KTphân tích ln 2
40
Bng 4.7

Kt qu kim đnh Cronbach’s Alpha

41
Bng 4.8

Kt qu kim đnh KMO và Bartlett (bin đc lp)

43
Bng 4.9
Kt qu phân tích nhân t thang đo các thành phn CSR
43
Bng 4.10
Kt qu kim đnh KMO and Bartlett (bin ph thuc)
44
Bng 4.11
Kt qu phân tích nhân t thang đo hành vi mua ca ngi tiêu
dùng
45
Bng 4.12
Ma trn tng quan gia các bin đc lp và bin ph thuc
46
Bng 4.13
ánh giá s phù hp ca mô hình theo R
2

47
Bng 4.14
Kt qu kim đnh ANOVA
a

48
Bng 4.15
Kt qu hi quy theo phng pháp Enter
48
Bng 4.16
Kt qu kim đnh gi thuyt
51
Bng 4.17
Kt qu kim đnh khác bit theo gii tính
52
Bng 4.18
Kim đnh ANOVA đi vi bin đ tui
53
Bng 4.19
Kim đnh ANOVA đi vi bin trình đ hc vn
54
Bng 4.20
Kim đnh ANOVA đi vi bin mc thu nhp
56
Bng 4.21
Giá tr trung bình ca các thành phn CSR
58
DANH MC CÁC PH LC

S hiu

Ni dung
Ph lc 1
Dàn bài tho lun tay đôi
Ph lc 2
Danh sách các chuyên gia tham gia phng vn
Ph lc 3
Bng câu hi kho sát
Ph lc 4
Thng kê mô t đc đim mu kho sát
Ph lc 5
Kt qu kim đnh Cronbach’s Alpha
Ph lc 6
Kt qu phân tích nhân t khám phá
Ph lc 7
Ma trn tng quan các bin đa vào phân tích hi quy
Ph lc 8
Kt qu phân tích hi quy
Ph lc 9
Kim đnh s khác bit gia các bin đnh tính
TÓM TT LUN VN

Nghiên cu này nhm mc đích kim đnh các thành phn CSR nh hng
đn hành vi mua ca ngi tiêu dùng ti TP. HCM. Nghiên cu đã k tha mô hình
nghiên cu và thang đo ca Carroll (1991) và Rahim, R.A & Cng s (2011).
Phng pháp nghiên cu đc s dng là nghiên cu đnh tính và nghiên cu đnh
lng. Nghiên cu đnh tính đc thc hin thông qua k thut tho lun tay đôi
vi 11 ngi tiêu dùng đ điu chnh và b sung thang đo nháp 1. Sau đó, phng
vn th 20 ngi tiêu dùng đ điu chnh câu t trc khi phng vn chính thc.
Nghiên cu đnh lng đc thc hin thông qua k thut phng vn trc tip
ngi tiêu dùng vi c mu n = 292, nhm khng đnh li đ tin cy và giá tr ca

các thang đo, và kim đnh gi thuyt, mô hình nghiên cu thông qua phng pháp
phân tích tng quan, hi quy bi, T-test, Anova
Kt qu nghiên cu cho thy các thang đo lng các khái nim nghiên cu
sau khi điu chnh cho phù hp vi th trng Vit Nam đu đt đc đ tin cy và
giá tr. Kt qu kim đnh cho thy mô hình phù hp vi d liu th trng. Hn
na có 4 gi thuyt đa ra đc chp nhn (có 1 gi thuyt không đc chp nhn
H2: CSR v pháp lý tác đng không có ý ngha đn hành vi mua ca ngi tiêu
dùng). C th là trách nhim xã hi v kinh t, trách nhim xã hi v đo đc, trách
nhim xã hi v t thin, trách nhim xã hi v môi trng tác đng dng và có ý
ngha đn hành vi mua ca ngi tiêu dùng; trong đó yu t tác đng mnh nht là
trách nhim xã hi v t thin, tip theo là trách nhim xã hi v môi trng, trách
nhim xã hi v đo đc và cui cùng là trách nhim xã hi v kinh t. Ngoài ra,
các kt qu kim đnh cng cho thy không có s khác bit v hành vi mua ca
ngi tiêu dùng v gii tính nhng có s khác bit v hành vi mua ca ngi tiêu
dùng gia các nhóm có đ tui t 30 – 55 và trên 55 tui; nhóm có trình đ hc vn
trung hc, đi hc và trên đi hc; và nhóm có mc thu nhp di 5 triu và trên 10
triu đng/ tháng.
1

Chng 1: Tng quan v nghiên cu
1.1 Bi cnh và lý do chn đ tài
Trên th gii, đi vi các nc có nn kinh t th trng phát trin, trách nhim
xã hi không còn là vn đ xa l. Trong bi cnh toàn cu hóa hin nay, nhng ngi
tiêu dùng, nhà đu t, nhà hoch đnh chính sách và các t chc phi chính ph trên
toàn cu ngày càng quan tâm hn ti nh hng ca vic toàn cu hóa đi vi quyn
ca ngi lao đng, môi trng và phúc li cng đng. Nhng doanh nghip không
thc hin trách nhim xã hi có th s không còn c hi tip cn th trng quc t.
Thc t trên th gii đã ch ra rng, doanh nghip nào thc hin tt trách nhim
xã hi thì li ích ca h không nhng không gim đi mà còn tng thêm. Nhng li ích
mà doanh nghip thu đc khi thc hin trách nhim xã hi bao gm gim chi phí,

tng doanh thu, tng giá tr thng hiu, gim t l nhân viên thôi vic, tng nng sut
và thêm c hi tip cn nhng th trng mi. Chng hn qua các công trình nghiên
cu tiêu biu nh:
Theo nghiên cu ca Matthew (2006), tác gi bàn v tm quan
trng ca CSR trong doanh nghip. Nghiên cu ca Muhammad Yunus (2010), tác gi
mun giúp các doanh nghip thy đc vai trò ca hot đng kinh doanh, đng thi,
các doanh nghip quan tâm nhiu hn ti vn đ trách nhim xã hi ca doanh nghip.
Theo Kaniya Pornpratang (2013) đã nghiên cu tác đng ca trách nhim xã hi đn
nim tin ngi tiêu dùng và hành vi mua cn h chung c ca ngi dân Thái Lan.
Nghiên cu này đã ch ra rng có mt mi quan h tích cc gia trách nhim xã hi
ca doanh nghip (CSR) và nim tin ngi tiêu dùng và nim tin đó có quan h tích
cc vi hành vi mua ca ngi tiêu dùng. Công trình nghiên cu ca Rahim, R.A và
cng s (2011) đã thc hin ti th trng Malaysia nm 2011 nhm kim tra nh
hng ca CSR đn hành vi mua ca ngi dân Malaysia. ng thi, nghiên cu này
cng kim tra xem trc khi h mua mt sn phm hay dch v nào đó, h có xem xét
đn CSR hay không. Công trình nghiên cu ca Wong Sze Ki và Janice (2012) đc
thc hin ti th trng Hong Kong nm 2012 nhm nghiên cu các thành phn ca
2

CSR có tác đng đn hành vi mua ca khách hàng nh th nào trong lnh vc thi
trang và dt may.
 Vit Nam, CSR mc dù là vn đ mi m, nhng bc đu đã đc mt s
b, ngành quan tâm, chú ý. Bng chng là, t nm 2005, Phòng Thng mi và Công
nghip Vit Nam, B Lao đng Thng binh và Xã hi, B Công thng cùng vi các
hip hi Da giày, Dt may trao gii thng “CSR hng ti s phát trin bn vng”
nhm tôn vinh các doanh nghip thc hin tt CSR trong bi cnh hi nhp. Hin nay,
nhiu doanh nghip ln  Vit Nam đã nhn thy rng, CSR đã tr thành mt trong
nhng yêu cu không th thiu đc đi vi doanh nghip, bi l, trong bi cnh toàn
cu hóa và hi nhp quc t, nu doanh nghip không tuân th CSR s không th tip
cn đc vi th trng th gii. Nhiu doanh nghip khi thc hin CSR đã mang li

nhng hiu qu thit thc trong sn xut kinh doanh. Bên cnh hiu qu kinh t, các
doanh nghip còn cng c đc uy tín vi khách hàng, to đc s gn bó và hài lòng
ca ngi lao đng đi vi doanh nghip, thu hút đc lc lng lao đng có chuyên
môn cao. Các công trình nghiên cu v CSR ti Vit Nam nh:
- Nghiên cu ca Lê Thanh Hà (2006) đ cp đn CSR trong vn đ tin lng
và vai trò ca tin lng nh: các mc lng va th hin v trí, công vic va th
hin s chia s li ích gia các t chc, các doanh nghip và ngi lao đng va th
hin s phát trin ngh nghip ca mi cá nhân ngi lao đng.
- Hoàng Long (2007) đã chng minh tm quan trng ca CSR trong doanh
nghip ti s phát trin xã hi: chú ý phát trin c s h tng cng và mm, giao thông
vn ti, nht là các hành lang kinh t, phát trin ngun nhân lc cht lng cao, các
ngành dch v then cht nh tài chính – ngân hàng, vin thông, các ngun nng lng
mi và tái to đc.
- Hng Minh (2007) đã nghiên cu CSR và đo đc doanh nghip. ây là
nhng vn đ không th thiu trong kinh doanh. Tht khó mà thuyt phc doanh
nghip thc hin tt các vn đ đo đc và trách nhim bng nhng lun c da trên
li ích kinh t trc mt.
3

Do nhn thc đc tm quan trng và ích li ca vic thc hin CSR trong điu
kin toàn cu hóa và hi nhp quc t, mt s doanh nghip ln ca Vit Nam, ngoài
trách nhim đóng thu cho nhà nc, đã đng ký thc hin trách nhim xã hi di
dng các cam kt đi vi xã hi trong vic bo v môi trng, vi cng đng đa
phng và vi ngi lao đng.
Nh đã đ cp  phn trên, vic thc hin trách nhim xã hi là yu t rt quan
trng quyt đnh s thành công hay tht bi ca mt doanh nghip, đc bit là các
doanh nghip hot đng trong lnh vc sn xut kinh doanh, dch v. Tuy nhiên, vic
đo lng, theo dõi và kim soát hành vi ngi tiêu dùng ti TP. HCM cha đc thc
hin đúng tm ca nó. Mt khác các thang đo, các thành phn v CSR đi vi hành vi
mua ca ngi tiêu dùng đã đc các nhà nghiên cu trên th gii đã tìm ra và phát

trin liu có phù hp vi Vit Nam hin nay không? Ngày nay, các doanh nghip Vit
Nam đã đa CSR vào chin lc kinh doanh ca mình. Tiêu biu là nhng chng
trình xã hi nh “6 triu ly sa cho tr em Vit Nam” và qu hc bng “èn đom
đóm” ca nhng thng hiu ln nh Vinamilk, Dutch Lady gây đc ting vang và
đc ngi tiêu dùng ng h. Tuy nhiên, bên cnh nhng doanh nghip thc hin tt
CSR, còn có nhng doanh nghip cha nhn thc rõ vic thc hin CSR nó s nh
hng nh th nào đn hành vi mua ca ngi tiêu dùng chng hn nh v thi cht
thi đc hi ra môi trng ca Công ty bt ngt Vedan đã dn đn trong thi gian va
qua ngi tiêu dùng Vit Nam đã ty chay nhãn hiu này. Do đó, nhm góp phn giúp
các doanh nghip Vit Nam có thêm c s trong vic đo lng, theo dõi và kim soát
hành vi ca khách hàng, t đó xây dng các chin lc kinh doanh, gia tng kh nng
cnh tranh ca doanh nghip trên th trng. Vì vy, tôi đã chn đ tài “nh hng
ca trách nhim xã hi ca doanh nghip đn hành vi mua ca ngi tiêu dùng
ti TP. HCM” đ nghiên cu. Hy vng vi kt qu nghiên cu này s giúp cho các
lãnh đo doanh nghip hoch đnh chin lc phát trin bn vng và gia tng kh
nng cnh tranh ca doanh nghip.
1.2 Mc tiêu nghiên cu
Nghiên cu thc hin nhm đt đc các mc tiêu c th sau đây:
4

- Xác đnh các yu t thuc v trách nhim xã hi ca doanh nghip nh
hng đn hành vi mua ca ngi tiêu dùng.
- Xác đnh mc đ nh hng ca các yu t trách nhim xã hi ca
doanh nghip đn hành vi mua ca ngi tiêu dùng.
-  xut mt s kin ngh nhm giúp cho các nhà qun lý doanh nghip
hoch đnh chin lc, phát trin bn vng và gia tng kh nng cnh tranh ca doanh
nghip.
1.3 i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu: CSR, hành vi mua ca ngi tiêu dùng và nh hng ca các
thành phn CSR đn hành vi mua ca ngi tiêu dùng.

Phm vi nghiên cu: CSR và hành vi mua ca ngi tiêu dùng ti TP. HCM.
i tng kho sát: ngi tiêu dùng trên đa bàn TP. HCM
1.4 Phng pháp nghiên cu
Nghiên cu vn dng ch yu 2 phng pháp:
 Nghiên cu đnh tính:
c thc hin thông qua k thut tho lun tay đôi vi 11 ngi tiêu dùng
(phng vn sâu đn ngi th 11 thì không có thêm đim gì mi) nhm khám phá và
điu chnh thang đo nh hng ca các thành phn CSR đn hành vi mua ca ngi
tiêu dùng.
Vic tho lun tay đôi do tác gi ch trì. Da vào kt qu tho lun tay đôi, tác
gi thc hin đánh giá và điu chnh mô hình nghiên cu; xây dng bng câu hi;
phng vn th 20 ngi tiêu dùng đ điu chnh câu, t trc khi phng vn chính
thc.
 Nghiên cu đnh lng:
c thc hin thông qua k thut phng vn trc tip bng bng câu hi
(đc xây dng và điu chnh trong bc nghiên cu đnh tính). Nghiên cu đnh
lng nhm xác đnh các thành phn cng nh giá tr và đ tin cy ca thang đo nh
5

hng ca CSR đn hành vi mua ca ngi tiêu dùng ti TP. HCM. Mu kho sát
đc la chn theo phng pháp thun tin ngi tiêu dùng trên đa bàn TP. HCM.
D liu sau khi thu thp đc x lý bng phn mm SPSS nhm kim đnh thang đo
bng h s tin cy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân t khám phá đ rút gn các bin
quan sát và xác đnh li các nhóm trong mô hình nghiên cu, phân tích hi quy đ xem
xét mc đ nh hng ca các thành phn CSR tác đng đn hành vi mua ca ngi
tiêu dùng.
1.5 ụ ngha thc tin ca đ tài
 tài này đem li mt s ý ngha thc tin cho các doanh nghip ti TP.
HCM, các công ty, các t chc kinh doanh đang có ý đnh đu t kinh doanh ti th
trng TP. HCM. C th nh sau:

Mt là, kt qu ca nghiên cu này giúp cho các nhà kinh doanh ti TP. HCM
xác đnh rõ các thành phn CSR nào tác đng đn hành vi mua ca ngi tiêu dùng
cng nh cách thc đo lng các thành phn này. T đó có th đ ra nhng chin
lc, k hoch c th đ ci tin hot đng, thu hút khách hàng và tng kh nng cnh
tranh.
Hai là, kt qu ca nghiên cu này giúp cho các doanh nghip nm bt đc
các thành phn CSR nào tác đng mnh đn hành vi mua ca ngi tiêu dùng. T đó,
các doanh nghip có th thc hin các d án nghiên cu, xây dng các chng trình
thc hin trách nhim xã hi, tuyên truyn nhn mnh vào các thành phn này đ to
ra hình nh tt, thu hút khách hàng.
Cui cùng, kt qu nghiên cu là tài liu tham kho cho sinh viên ngành tip
th, qun tr kinh doanh và nhng nhà nghiên cu quan tâm đn nh hng ca CSR
đn hành vi mua ca ngi tiêu dùng ti TP. HCM.
1.6 Kt cu nghiên cu
Nghiên cu đc kt cu thành 5 chng
Chng 1: Tng quan v nghiên cu
Chng 2: C s lý thuyt và mô hình nghiên cu
6

Chng 3: Phng pháp nghiên cu
Chng 4: Kt qu nghiên cu
Chng 5: Tho lun kt qu và kin ngh

Tóm tt chng 1
Chng 1 trình bày tng quan v s hình thành nghiên cu, mc tiêu, ý ngha
và phng pháp nghiên cu làm c s cho đnh hng nghiên cu  nhng chng
tip theo.

7

Chng 2: C s lỦ thuyt và mô hình nghiên cu
Chng này s đ cp đn c s lý thuyt, gii thích mt s khái nim c
bn và xem xét các mô hình nghiên cu liên quan đã thc hin ti th trng các
nc đ làm c s đ xut mô hình cho nghiên cu này.
2.1 Trách nhim xã hi ca doanh nghip (CSR)
2.1.1 Khái nim
Thut ng “Trách nhim xã hi ca doanh nghip” (CSR) đc xut hin
cách đây khong gn 50 nm khi Bowen,H.R mt chuyên gia nghiên cu t chc,
đ cp đn trong cun sách “Social responsibilities of the Businessmen” vào nm
1953. Trong cun sách này, CSR đc Bowen xác đnh là trách nhim ca ch các
doanh nghip không làm tn hi đn các quyn và li ích ca ngi khác; ch
doanh nghip phi có lòng t thin và bù đp nhng thit hi do doanh nghip mình
gây ra khi làm tn hi cho xã hi… Tuy nhiên, thut ng này cho đn nay đc
hiu di nhiu giác đ khác nhau:
Theo Sethi (1975) cho rng: “CSR là nâng hành vi ca doanh nghip lên mt
mc phù hp vi các quy phm, giá tr và k vng xã hi đang ph bin”. Nhng
ngi theo quan đim này lp lun rng doanh nghip không có trách nhim vi xã
hi bi doanh nghip khi thc hin hot đng kinh doanh đã phi đóng thu cho nhà
nc và vì vy, doanh nghip ch có trách nhim vi c đông và ngi lao đng ca
doanh nghip mà thôi.
Nu trng phái trên cho rng trách nhim duy nht ca các doanh nghip là
to ra li nhun ti đa cho các c đông, thì càng ngày càng nhiu ngi đng thun
vi Liên minh Châu Âu khi cho rng doanh nghip phi quan tâm đn các cá nhân
và các nhóm có th b tác đng bi hot đng ca doanh nghip hay có th nh
hng đi vi các hot đng đó. Trong trng hp này, doanh nghip đc gán cho
vai trò làm tha mãn mi thành phn có liên quan và tr thành ni phân đnh các li
ích khác nhau cho các thành phn có liên quan đó. Yêu cu này có th ln hoc nh
8

tùy theo các thành phn đc xem xét: có nhng thành phn mà doanh nghip có

các mi quan h kh c (nhng ngi lao đng, nhng nhà cung ng, các khách
hàng…), và nhng thành phn mà doanh nghip không có bt c mi quan h kh
c nào (các nhóm li ích khác nhau, chng hn nhng ngi sng gn ni hot
đng ca doanh nghip hoc nhng ngi bo v thiên nhiên).
Mi t chc, doanh nghip, chính ph nhìn nhn CSR di nhng góc đ và
quan đim riêng, ph thuc vào điu kin, đc đim và trình đ phát trin ca mình.
Davis (1973) đa ra mt khái nim khá rng “CSR là s quan tâm và phn ng ca
doanh nghip đi vi các vn đ vt ra ngoài vic tha mãn nhng yêu cu pháp
lý, kinh t, công ngh”. Theo Carroll (1979), CSR đã đc phát trin vào đu nhng
nm 1930. CSR có th đc đnh ngha là x lý các bên liên quan ca doanh nghip
có đo đc hoc trong mt cách có trách nhim. CSR là mt khái nim theo đó các
t chc xem xét li ích ca xã hi bng cách chu trách nhim v tác đng ca các
hot đng ca mình đi vi các bên liên quan cng nh môi trng.
Mt s nhà nghiên cu khác, đi din là Carroll và Bowen (1991) cng
khng đnh CSR là s mong đi ca xã hi v kinh t, lut pháp, đo đc và lòng t
thin ca doanh nghip ti mt thi đim nht đnh. Nhng ngi theo quan đim
này nghiêng v quan đim cho rng các doanh nghip vi t cách là ch th kinh
doanh ti th trng nào đó, h đã s dng ngun lc ca xã hi, khai thác ngun
lc t nhiên và trong quá trình thc hin hot đng kinh doanh, h gây ra không ít
tn hi đi vi môi trng t nhiên và xã hi. Vì l đó, ngoài vic đóng thu, doanh
nghip còn phi có trách nhim xã hi vi môi trng, cng đng và ngi lao
đng.
Carroll (1991) đ xut bn cp đ (kim t tháp) ca CSR: trách nhim kinh
t, pháp lý, đo đc và t thin. Da trên bn thành phn, CSR nhm to ra li
nhun, tuân th pháp lut, có đo đc, và là mt công dân tt. Trách nhim xã hi
v kinh t và pháp lý là nn tng c bn ca CSR. Trách nhim xã hi v đo đc
và t thin đc đt  v trí cao ca kim t tháp.
9

Trách nhim T THIN

Là mt công dân tt.
Tham gia vào các chng trình thúc đy phúc
li xã hi.
Trách nhim O C
Có đo đc.
Các t chc kinh doanh d kin s làm nhng
gì là đúng, công bng, mc dù nó không đc quy
đnh trong pháp lut
Trách nhim PHÁP LÝ
Tuân th lut pháp.
Ngha v theo đui mc tiêu kinh t trong
khuôn kh ca pháp lut
Trách nhim KINH T
c li nhun.
Là đng lc chính cho các t chc kinh doanh
trong sn xut hàng hóa, dch v cho xã hi và làm
tng li nhun.
Hình 2.1. Kim t tháp trách nhim xã hi ca doanh nghip ca Carroll
(Ngun: Carroll, 1991)

Trong khi đó, Carroll (1999) cho rng CSR còn có phm vi ln hn “là tt c
các vn đ kinh t, pháp lý, đo đc, và nhng lnh vc khác mà xã hi trông đi 
doanh nghip trong mi thi đim nht đnh”.
Lantos (2001) đã lp lun rng CSR là “ngha v ca t chc đ ti đa hóa
nhng tác đng tích cc và gim thiu tác đng tiêu cc tr thành mt thành viên
10

đóng góp cho xã hi”. Mohr, Webb và Harris (2001) xác đnh trách nhim xã hi
nh “cam kt ca doanh nghip trong vic gim thiu hoc loi b bt k tác đng
có hi và ti đa hóa tác đng có li lâu dài ca nó đi vi xã hi”. Các tác gi đ

cp đn hành vi trách nhim xã hi bao gm mt lot các hành đng, chng hn nh
hành x có đo đc, h tr cho các t chc phi li nhun, ng x vi nhân viên mt
cách công bng và gim thiu thit hi cho môi trng.
Theo Matten và Moon (2004): “CSR là mt khái nim chung bao gm nhiu
khái nim khác nh đo đc kinh doanh, doanh nghip làm t thin, công dân
doanh nghip, tính bn vng và trách nhim môi trng. ó là mt khái nim đng
và luôn đc th thách trong tng bi cnh kinh t, chính tr, xã hi đc thù”. Nh
vy, bn cht ca CSR là quan đim v vai trò ca doanh nghip trong mi tng
quan vi vai trò ca nhà nc khin khái nim CSR luôn bin đi, luôn mi tùy
thuc không nhng phm vi không gian mà còn thi gian ni cuc tranh lun v
CSR din ra.
EK (2006), CSR đc đnh ngha là “trách nhim hot đng, mà bt ngun
t nhng giá tr ca doanh nghip, mc tiêu và các hot đng ca các bên liên
quan”. CSR đc xây dng trên nguyên tc kinh t, môi trng và xã hi. Mc đích
là đ thc hin phát trin bn vng ca doanh nghip mt cách t nguyn. y ban
châu Âu (2006) đã đ xut mt đnh ngha tng đng v trách nhim xã hi nh
"Mt khái nim theo đó các doanh nghip tích hp vn đ xã hi và môi trng
trong hot đng kinh doanh ca h và trong s tng tác ca h vi các bên liên
quan trên c s t nguyn". C hai khái nim nhn mnh tm quan trng ca s
đóng góp t nguyn ca doanh nghip, hp tác vi các bên liên quan, các vn đ xã
hi và môi trng. Thông qua CSR, mi doanh nghip có th thúc đy doanh
nghip thc hin các chin lc dài hn nhm giúp xây dng (hoc xây dng li)
lòng tin ca ngi tiêu dùng vào doanh nghip, và đ t đó đáp ng nhu cu phát
trin kinh t bn vng và k vng ca khách hàng. Thc hin CSR có th dung hòa
nhng tham vng kinh t, xã hi và môi trng, CSR đã dn dn tr thành mt khái
nim quan trng trên toàn cu.
11

Mt trong các đnh ngha đc s dng nhiu nht đó là theo chuyên gia ca
Ngân hàng Th gii (WB): “CSR là s cam kt ca doanh nghip đóng góp vào s

phát trin kinh t bn vng, hp tác cùng ngi lao đng, gia đình h, cng đng và
xã hi nói chung đ ci thin cht lng cuc sng cho h, sao cho va tt cho
doanh nghip va ích li cho phát trin”.
Ngày nay, CSR đã tr nên ph bin. Nhng vn có rt nhiu quan đim khác
nhau v khái nim, ni dung và phm vi ca CSR. Trong s đó, mô hình “kim t
tháp” ca Carroll (1991) có tính toàn din và đc s dng rng rãi nht.
2.1.2 Li ích khi doanh nghip thc hin trách nhim xã hi
Khng đnh ca ông Martin Neureiter là chuyên gia cao cp, Trng ban ph
trách trin khai ISO 26000: “Chúng ta đng nên coi CSR là mt gánh nng mà nên
coi đó là c hi, là mc đích t thân, là mt kinh nghim đ doanh nghip hot
đng tt hn ch không phi là mt gánh nng ca chi phí, áp lc t phía Nhà
nc. Do đó, hãy tìm các gii pháp đ phát trin tt hn cho ni mình đang sng”.
V c bn, doanh nghip thc hin CSR mang li li ích sau:
Mt là, gim chi phí và tng hiu qu trong sn xut: Nhiu chuyên gia kinh
t trên th gii nhn đnh rng các doanh nghip có th tit kim đáng k chi phí
nu thc hin CSR tt. Mt h thng qun lý nhân s hiu qu cng giúp doanh
nghip ct gim chi phí và tng nng sut lao đng đáng k. Ch đ lng thng
hp lý, môi trng lao đng an toàn, đc bit là các c hi đào to, thng tin đc
doanh nghip chú trng, luôn thc hin và bo v quyn, li ích hp pháp cho
ngi lao đng…s to đng lc giúp ngi lao đng gn bó lâu dài vi doanh
nghip, gim s lng lao đng b vic…; điu này góp phn tng li nhun cho
doanh nghip.
Hai là, thc hin trách nhim xã hi giúp doanh nghip có kh nng tng
doanh thu: Hindustan Lever là mt chi nhánh ca tp đoàn Unilever hot đng kinh
doanh ti n . Thi gian đu khi mi vào th trng n , các nhà máy ch
bin sa Hindutan không th hot đng ht công sut do cung không đ cu, cht
12

lng bò sa  đa phng rt kém. Hãng quyt đnh xây dng chng trình giúp
ngi dân chn nuôi bò sa theo nhiu giai đon khác nhau, t vic đào to nông

dân cách chn nuôi, ci thin c s h tng c bn đ thành lp mt Hip hi nhng
nhà cung cp sa bò. Kt qu tht đáng mng, cha đy hai nm sau, ngun cung
bò sa đã tng lên trên 40 ln và nhà máy đã hot đng ht công sut. Doanh thu và
li nhun ca Hindustan nh đó cng tng cao đáng k.
Ba là, thc hin tt trách nhim xã hi giúp doanh nghip nâng cao giá tr
thng hiu và uy tín: Khi doanh nghip đc cp chng ch CSR s nâng cao đáng
k uy tín và giá tr thng hiu ca doanh nghip đi vi các nc trong khu vc và
trên th gii. c bit, chng ch CSR nh “giy thông hành” đ sn phm ca
doanh nghip đc th sc cnh tranh  môi trng quc t.
Bn là, doanh nghip có nhiu c hi thu hút nhân tài khi thc hin CSR:
Vic thu hút nhân tài luôn đc các doanh nghip quan tâm bi nhân lc gii là mt
trong nhng yu t quan trng quyt đnh s tn ti và phát trin ca mi doanh
nghip. Có đc nhng nhân viên tt đã khó nhng vic gi chân h là thách thc
ln đi vi mi doanh nghip, nht là trong nn kinh t cnh tranh. Nhng doanh
nghip tr lng tha đáng và công bng, to cho nhân viên c hi đào to, thng
tin, bit ghi nhn s sáng to ca nhân viên, đóng bo him y t đy đ và môi
trng làm vic thân thin… s có kh nng thu hút và gi đc nhân viên tt.
Ngi lao đng cng th hin ý kin và quan đim ca mình v CSR theo
cách riêng ca h, c ba trong s bn nhân viên đc hi cho bit, h s “trung
thành” hn vi ông ch nào luôn giúp đ và có trách nhim vi cng đng đa
phng. Kt qu ca nhiu nghiên cu thc t ti Bc M đã chng minh s liên h
mt thit gia vic thc thi CSR và kh nng thu gi ngi tài ca doanh nghip.
Lý do đc nêu ra là nhng ngi gii, có uy tín thng mun làm vic  ni mà
h ngh là tt trong xã hi và thy t hào.
Nm là, thc hin tt CSR giúp doanh nghip tng kh nng cnh tranh và
thc hin tt hn pháp lut lao đng. Ông Patrick Gilaber- Trng đi din Unido
13

ti Vit Nam đánh giá: “Chúng ta đang chng kin s thay đi ca ngi tiêu dùng
trên th gii, CSR ca doanh nghip ngày càng quan trng và nó khng đnh nng

lc hot đng ca chính các doanh nghip trong nc và trên th trng quc t.
Phát trin cng đng là mt mi quan h không th tách ri trong s phát trin ca
doanh nghip, nhng hu ht các doanh nghip Vit Nam li cha đ kh nng, đc
bit là các doanh nghip va và nh, nên h cha tn dng đc dòng vn đu t
trc tip nc ngoài”. iu này phn ánh rõ nht li ích mang li nu doanh nghip
bit phát trin cng đng.
2.2 Hành vi mua ca ngi tiêu dùng
Theo Philip Kotler, hành vi mua ca ngi tiêu dùng đc đnh ngha: “Mt
tng th nhng hành đng din bin trong sut quá trình k t khi nhn bit nhu cu
cho ti khi mua và sau khi mua sn phm”. Nói cách khác, hành vi mua ca ngi
tiêu dùng là cách thc các cá nhân ra quyt đnh s s dng các ngun lc sn có
ca h (thi gian, tin bc, n lc) nh th nào cho các sn phm tiêu dùng.
Theo Hip hi marketing Hoa K, hành vi mua ca ngi tiêu dùng chính là s
tác đng qua li gia các yu t kích thích ca môi trng vi nhn thc và hành vi
ca con ngi mà qua s tng tác đó, con ngi thay đi cuc sng ca h. Theo
cách đnh ngha này, khái nim hành vi mua ca ngi tiêu dùng đc nhìn di
góc đ tính tng tác, tác đng qua li ln nhau gia con ngi và môi trng bên
ngoài.
Theo Levy (1959), “hành vi mua ca ngi tiêu dùng là nhng hành vi c th
ca mt cá nhân hay đn v khi thc hin các quyt đnh mua sm, s dng sn
phm hay dch v”
Hành vi mua ca ngi tiêu dùng đc hiu là “các hot đng tinh thn, tình
cm và th cht mà con ngi tham gia trong vic la chn, mua và s dng các sn
phm và dch v đ đáp ng nhu cu mong mun”. Nó liên quan đn vic mua, tiêu
th và các hot đng khác liên quan đn ngi tham gia vào quá trình trao đi
(Hoyer và MacInnis, 2009). Theo Solomon, Bamossy, Askegaard, và Hogg (2006),
14

trong cun sách “Hành vi tiêu dùng, Vin cnh ca châu Âu” xây dng thut ng
nh “nghiên cu các quá trình liên quan đn cá nhân hoc các nhóm la chn, mua

và s dng sn phm, dch v, ý tng, hoc kinh nghim đ đáp ng nhu cu mong
mun”.
Tóm li, tt c các đnh ngha v hành vi mua ca ngi tiêu dùng đu tp trung
vào các khía cnh quá trình nhn bit, tìm kim thông tin, đánh giá mua hàng, phn
ng sau khi mua ca ngi tiêu dùng và mi quan h bin chng gia quá trình đó
vi các yu t bên ngoài tác đng trc tip, gián tip vào nó. Hành vi mua ca
ngi tiêu dùng bao gm nhng suy ngh và cm nhn mà con ngi có đc và
nhng hành đng mà h thc hin trong quá trình mua sm và tiêu dùng sn phm
hoc dch v. Nhng yu t nh ý kin đánh giá t nhng ngi tiêu dùng khác,
thông tin v cht lng sn phm hoc dch v, giá c, bao bì, b ngoài sn phm,
các hot đng qung cáo, chng trình khuyn mãi, CSR đi vi cng đng, xã hi,
ngi lao đng, môi trng… đu có th tác đng đn cm nhn, suy ngh và hành
vi mua ca ngi tiêu dùng. Trong nghiên cu này, hành vi mua ca ngi tiêu
dùng  đây là ngi tiêu dùng đã mua sn phm hoc dch v.
Nghiên cu v phn ng ca ngi tiêu dùng đi vi CSR đã đc tp trung
vào các yu t nhn thc và tình cm (nim tin, thái đ) cng nh hành vi (Brown
và Dacin, 1997; Ellen và cng s, 2000; Sen và Bhattacharya, 2001; Klein và
Dawar, 2004; Becker-Olsen và cng s, 2006). Mt s kt qu nghiên cu ch ra
rng có mt mi quan h tích cc gia lòng trung thành ca ngi tiêu dùng đi vi
CSR. Hn na, ngi tiêu dùng cng sn sàng ng h tích cc đi vi nhng doanh
nghip tham gia tích cc đn hot đng xã hi, đng thi, h s ty chay nhng
doanh nghip hành x vô trách nhim đi vi xã hi.
Hành vi mua ca ngi tiêu dùng không ch bao gm cá nhân, mà còn là
đng c xã hi. Ngi tiêu dùng ngày càng mong đi doanh nghip chng minh hi
t mt s giá tr xã hi nh đóng góp cho cng đng, hot đng t thin (Marin và
Ruiz, 2007).